NBA και (αντι)ρατσισμός: Ποιοι φοβούνται τους αθλητές που παίρνουν θέση;

NBA και (αντι)ρατσισμός: Ποιοι φοβούνται τους αθλητές που παίρνουν θέση;

Του Δημοσθένη Χριστόπουλου

Δεν είναι η πρώτη φορά που στις ΗΠΑ γίνεται κεντρικό γεγονός της επικαιρότητας η δολοφονία ενός μαύρου ανθρώπου από έναν λευκό αστυνομικό. Δεν είναι η πρώτη φορά που η μαύρη κοινότητα μιας ολόκληρης πόλης εξεγείρεται απέναντι στην διαδεδομένη αστυνομική βία εναντίον των μαύρων ανθρώπων.
Ούτε φυσικά είναι η πρώτη φορά που με αφορμή τις ταραχές εξαιτίας μιας αστυνομικής δολοφονίας με ρατσιστικό κίνητρο, οι εκατομμυριούχοι (μεν) μαύροι (δε) μπασκετμπολίστες του NBA παίρνουν αδιάλλακτα αντιρατσιστική θέση και στηρίζουν δημόσια τις εξεγέρσεις των κοινοτήτων, των οποίων κάποτε υπήρξαν μέλη – τόσο στην περίπτωση της δολοφονίας του Τζορντ Φλόιντ, όσο και σε παρόμοιες παρελθοντικές περιπτώσεις, ο Λεμπρόν Τζέιμς δίνει το στίγμα της ενίσχυσης των κινητοποιήσεων από την πλευρά των παικτών του NBA.

Όμως δεν είναι και η πρώτη φορά που διάφοροι δυσανασχετούν με το γεγονός ότι τόσο φτασμένοι αθλητές παίρνουν θέση. Διάφορες αντιδραστικές φωνές στον δημόσιο διάλογο των ΗΠΑ, ούτε λίγο ούτε πολύ, προτρέπουν τους επαγγελματίες αθλητές να κοιτάξουν τη δουλειά τους, να αφοσιωθούν στο άθλημά τους και να αφήσουν τις πολιτικές τοποθετήσεις – αναμφίβολα, η διοργανώτρια αρχή του NBA ταυτίζεται με αυτό. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις αναφορικά με την εναντίωση στον πολιτικό λόγο των αθλητών υπήρξε η περσινή επίθεση που έκανε από τον αέρα του FOX η δημοσιογράφος Λάουρα Ίνγκραμ στον Λεμπρόν Τζέιμς και τον Κέβιν Ντουράντ, λίγο αφότου οι τελευταίοι, μέσω μιας κοινής τους συνέντευξης Τύπου ενόψει ενός παιχνιδιού των ομάδων τους, είχαν τοποθετηθεί δημόσια ενάντια στις ρατσιστικές απόψεις του Ντόναλντ Τραμπ.

Στην 17λεπτη καθημερινή της εκπομπή «The Ingraham Angle» («Η οπτική γωνία της Ίνγκραμ»), η δημοσιογράφος είχε πει επί λέξη: «Δεν είναι και το πιο σοφό πράγμα του κόσμου να παίρνουμε στα σοβαρά τις πολιτικές θέσεις κάποιων που πληρώνονται εκατομμύρια για να σκάνε μια μπάλα. Κρατήστε τις απόψεις σας για τον εαυτό σας. Σκάστε και ασχοληθείτε με τις ντρίπλες σας». Ο Λεμπρόν είχε απαντήσει εξίσου επιθετικά: «Τα κατάφερε να με κάνει να αποκτήσω περισσότερο συναίσθηση της θέσης μου. Δεν πρόκειται να το βουλώσω. Για κάποια παιδιά που νιώθουν πως δεν έχουν καμία διέξοδο σε αυτή τη ζωή, σημαίνω πάρα πολλά για να τα απογοητεύσω με τη σιωπή μου».

Η φιλοσοφία της αντιδραστικής τάσης «Shut Up And Dribble» που δημιουργήθηκε γύρω από την χαρακτηριστική πλέον ατάκα της Ίνγκραμ, πρόσφατα απασχόλησε και τον εν ελλάδι μπασκετικό μικρόκοσμο, με την δημόσια αντιρατσιστική θέση του Λεμπρόν να τίθεται στο επίκεντρο. Η ελληνική σελίδα «NBA in Greece» ανέβασε ένα κείμενο, το οποίο ουσιαστικά προέτρεπε τον διάσημο μπασκετμπολίστα να μην ασχολείται με τα πολιτικά.

Το κείμενο αυτό κατέβηκε έπειτα από μπόλικο κράξιμο που έφαγε από διάφορους χρήστες των social media, δυο εκ των οποίων είναι μπασκετμπολίστες της ΑΕΚ. Ο ένας ήταν ο Χάρης Γιαννόπουλος, που έχει ουκ ολίγες φορές τοποθετηθεί ενάντια στον ντόπιο ρατσισμό και υπέρ των προσφύγων και ο άλλος ήταν ο Νίκος Ζήσης, που μπορεί στο παρελθόν να έχει πάρει δεξιόστροφες θέσεις αναφορικά με το όνομα της Μακεδονίας, αλλά εδώ αποδοκίμασε ευθέως το περιεχόμενο της σελίδας. Μάλιστα, η σελίδα απάντησε στον Ζήση κάνοντας λόγο για «mainstream ακτιβισμό που γίνεται για λόγους εντυπώσεων» από την πλευρά του Λεμπρόν Τζέιμς.

Μήπως όμως όλες αυτές οι αντιδραστικές θέσεις εμπεριέχουν και μια μικρή δόση αλήθειας; Μήπως αν το δούμε από μια άλλη σκοπιά -και όχι από την σκοπιά της υπεράσπισης ενός No Politica αθλητισμού- θα συμφωνήσουμε πως το να μιλάνε τόσο φτασμένοι αθλητές ενάντια στον ρατσισμό και υπέρ της ισότητας είναι κομματάκι υποκριτικό; Πρόκειται άλλωστε για ανθρώπους που ζουν μέσα στη χλιδή και τα πλούτη και το βίωμα του ρατσισμού που ενδεχομένως να έχουν δεχθεί στο παρελθόν, περιορίζεται πλέον στις μακρινές αναμνήσεις τους. Αποδεχόμενοι τα λόγια των Αμερικάνων ακτιβιστών πως «υπάρχουν δυο Αμερικές, η Αμερική των λευκών και η Αμερική των μαύρων», σε ποια Αμερική άραγε κατοικούν τύποι σαν τον Λεμπρόν Τζέιμς; Μήπως, παρά το χρώμα του δέρματός τους, πλέον κατοικούν στην «λευκή Αμερική»;

Δεν τίθεται αμφιβολία πως η κοινωνική ήττα του ρατσισμού και η κατάκτηση της ισότητας περνάει μέσα από τους αγώνες και τις αντιστάσεις της κοινωνικής βάσης: όσο ενισχυτικά και αν λειτουργούν σε αυτόν τον αγώνα οι δηλώσεις του Λεμπρόν Τζέιμς, του Κέβιν Ντουράντ και άλλων μεγάλων αστεριών του NBA, οι θέσεις τους παραμένουν δευτερεύουσας σημασίας. Η σύγκρουση με τον θεσμικό και τον κοινωνικό ρατσισμό των ΗΠΑ παραμένει δουλειά των παιδιών των μαύρων γκέτο, εκείνων που είναι εγκλωβισμένα στις συνθήκες φτώχειας και εξαθλίωσης ακριβώς λόγω του χρώματος του δέρματός τους. Οι μαύροι αστέρες του αμερικάνικου μπάσκετ άλλωστε, έχουν κατακτήσει να ζουν σε ένα πολυτελή, γυάλινο πύργο με το όνομα NBA. Σωστά; Περίπου… Διότι παρά το γεγονός ότι η εν λόγω λίγκα αποτελείται κατά 90% από μαύρους παίκτες, η περιρρέουσα ατμόσφαιρά της διακατέχεται από μια έντονη κουλτούρα ρατσισμού. Ακόμα και για αυτούς τους μαύρους αστέρες…

Τα περιστατικά των τελευταίων χρόνων που συνηγορούν υπέρ αυτής της πραγματικότητας μόνο λίγα δεν είναι:

To 2014, παραμονές του πέμπτου ματς για τον πρώτο γύρο των play off ανάμεσα στους Los Angeles Clippers και τους Golden State Warriors, διέρρευσε -υπό αδιευκρίνιστες ακόμα συνθήκες- ένα προσωπικό βίντεο του δισεκατομμυριούχου ιδιοκτήτη των Clippers, Ντόναλντ Στέρλινγκ, ο οποίος συνομιλούσε με την ερωμένη του και διάσημο μοντέλο, Βικτόρια Στιβιάνο. Ο 80χρονος τότε Στέρλινγκ έκανε παρατηρήσεις στην κατά 45 χρόνια νεότερη του Στιβιάνο για το γεγονός ότι στον προσωπικό της λογαριασμό στο Instagram ανέβαζε διαρκώς φωτογραφίες της με μαύρους άντρες.

«Δεν χρειάζεται σε αυτό το γαμημένο το Instagram σου να ποζάρεις συνέχεια με μαύρους. Μου την δίνει που πρέπει να προμοτάρεις το γεγονός ότι έχεις σχέσεις μαζί τους. Είναι ανάγκη να το κάνεις διαρκώς;», έλεγε ο Στέρλινγκ. Η Στιβιάνο του απάντησε με την -διάσημη πλέον- ειρωνική φράση: «Το ξέρεις ότι όλοι οι παίκτες της ομάδας σου είναι μαύροι, έτσι;». Και ο Στέρλινγκ της ανταπάντησε: «Εσύ τι λες, να μην το ξέρω; Εγώ τους ζω όλους αυτούς, τους δίνω τροφή, ρούχα, αμάξια, σπίτια. Ποιος τους τα δίνει, κάποιος άλλος; Ποιανού είναι η ομάδα; Δική τους είναι η ομάδα ή δική μου;».

Ξαφνικά, το παιχνίδι ανάμεσα στους Clippers και τους Warriors που θα γινόταν την επόμενη μέρα, απέκτησε χαρακτηριστικά πολύ ευρύτερα. Πολλοί παίκτες και των δυο ομάδων συζητούσαν ευθέως μεταξύ τους να μην κατέβουν στο ματς, να μποϊκοτάρουν την αναμέτρηση ως ένδειξη διαμαρτυρίας για το ρατσιστικό παραλήρημα του Στέρλινγκ. Ακτιβιστές επικοινώνησαν με τους παίκτες των Clippers και προσπάθησαν να τους πείσουν να μην κατέβουν στον αγώνα. Προσπάθησαν να τους πείσουν πως η συμβολική αποχή τους από αυτή την αναμέτρηση ήταν ένα ζήτημα πολύ μεγαλύτερης σημασίας από το ίδιο το μπάσκετ. Ολόκληρη η Αμερική είχε στραμμένα τα μάτια της πάνω τους: αυτό που θα αποφάσιζαν να κάνουν θα μπορούσε να ορίσει μια από τις πιο δυνατές αθλητικές στιγμές του 21ου αιώνα.

Η αντίδρασή τους εν τέλει υπήρξε πολύ χλιαρή, απογοητεύοντας πολλούς που περίμεναν κάτι δυναμικό. Όταν οι παίκτες των Clippers βγήκαν στον αγωνιστικό χώρο, φορούσαν ανάποδα τις μπλούζες προθέρμανσής τους, με το έξω μέρος γυρισμένο προς τα μέσα ώστε να μην φαίνεται το λόγκο των Los Angeles Clippers θέλοντας να δείξουν πως δεν ταυτίζονται με την διοίκηση της ομάδας. Μετά το παιχνίδι (που για την ιστορία, οι Clippers το έχασαν με 117-98) ο παίκτης της ομάδας του Λος Άντζελες, Κρις Πολ τόνισε πως ήταν μια συμβολική κίνηση, που δεν θα τους αποσπούσε από τον στόχο τους, ο οποίος ήταν να κερδίσουν το ματς (και πάλι για την ιστορία, οι Clippers τελικά προκρίθηκαν με 4-3 νίκες).

Ο Στέρλινκ τιμωρήθηκε μερικές μέρες αργότερα με δια βίου αποκλεισμό από τα διοικητικά του NBA με την λίγκα να επιχειρεί να δώσει άμεσα τέλος στο όλο ζήτημα. Διάφορα παρασκηνιακά ρεπορτάζ της εποχής ωστόσο έκαναν λόγο για διακριτικές πιέσεις από τη μεριά της διοίκησης του NBA προς τους παίκτες των Clippers να μην αντιδράσουν πολύ δυναμικά αν θέλουν να έχουν μέλλον στην λίγκα. Στις τάξεις των παικτών υπήρξε ο φόβος πως το NBA θα αντιδρούσε εκδικητικά απέναντί τους αν μποϊκόταραν την αναμέτρηση…

Παρά την τεράστια σκόνη που σήκωσε το συγκεκριμένο γεγονός, παρά το ότι υπήρξε η αφορμή για να προσέχουν πολλοί το πως εκφράζονται και το που, τέσσερα χρόνια αργότερα το NBA απασχολήθηκε εκ νέου από ένα φαινόμενο ρατσισμού. Ανάμεσα σε αυτά τα τέσσερα χρόνια είχε μεσολαβήσει ένα έντονο ρεύμα πολιτικοποίησης στους κόλπους του NBA, απόρροια του σκανδάλου Στέρλινγκ. Χαρακτηριστικότερη στιγμή αυτής της διαδικασίας πολιτικοποίησης ήταν η οικειοποίηση της φράσης «I can’t breathe» από πολλούς αθλητές, η οποία υπήρξε η τελευταία φράση του δολοφονημένου από την αστυνομία της Νέας Υόρκης Έρικ Γκάρνερ (σε ένα περιστατικό με ανατριχιαστικές ομοιότητες με την πρόσφατη δολοφονία του Τζορντ Φλόιντ) και βασικό σύνθημα των τότε αντιρατσιστικών κινητοποιήσεων στις ΗΠΑ. Πολλοί πίστευαν πως το NBA είχε γίνει ένα αδιάλλακτα αντιρατσιστικό και προοδευτικό πρωτάθλημα. Όμως το 2018 φάνηκε πως η πραγματικότητα δεν ήταν τόσο ιδανική και κυρίως, πως η διοργανώτρια αρχή δεν ήταν ιδιαίτερα διατεθειμένη να ακολουθήσει τα αντανακλαστικά των παικτών.

Οι Utah Jazz υποδέχονταν τους Oklahoma City Thunder για το τέταρτο παιχνίδι του πρώτου γύρου των play off. Κατά την προθέρμανση, ο «φιλοξενούμενος» Ράσελ Γουέστμπρουκ ξεκίνησε αυθόρμητα να χορεύει στους ρυθμούς ενός κομματιού που ακουγόταν από τα μεγάφωνα του γηπέδου. Και εκείνη τη στιγμή, ένας ρατσιστικός χαρακτηρισμός για τον τρόπο που χορεύει σε συνδυασμό με το χρώμα του δέρματός του, ακούστηκε από τις κερκίδες. Η διάθεση του Γουέστμπρουκ άλλαξε αμέσως, ο παίκτης εκνευρίστηκε και άνοιξε διάλογο με τον τύπο από την κερκίδα που μόλις τον είχε χλευάσει. Το γεγονός φαινόταν να έρχεται σε άμεση συνάφεια με το ρατσιστικό προφίλ που φημίζεται πως κουβαλάνε πολλοί οπαδοί των Utah. Στο γεγονός παρ’ όλα αυτά δεν δόθηκε καμία συνέχεια. Ο Γουέστμπρουκ, που έκανε τελικά μια άθλια εμφάνιση εκείνο το βράδυ, δεν το ξέχασε ωστόσο. Και φαίνεται πως ο διάλογος που άνοιξε με τον ρατσιστή οπαδό των Utah δεν ξεχάστηκε ούτε από την κερκίδα των τελευταίων.

Την επόμενη χρονιά, όταν οι Utah Jazz υποδέχθηκαν ξανά τους Oklahoma City Thunder, το κλίμα ήταν τεταμένο ανάμεσα στον Γουέστμπρουκ και την κερκίδα. Όταν κάποια στιγμή έγινε αλλαγή, κατευθύνθηκε στον πάγκο της ομάδας του και γονάτισε κουρασμένος από την ένταση του αγώνα μπροστά από τη θέση του, ένας οπαδός του φώναξε: «Γονάτισε όπως είναι η φύση σου». Ο Γουέστμπρουκ σηκώθηκε εξαγριωμένος, κατευθύνθηκε προς την κερκίδα και άρχισε να απειλεί τον οπαδό πως θα ανέβει στην κερκίδα και θα τον πλακώσει στο ξύλο. Το θέμα απέκτησε διαστάσεις και το NBA πήρε μια απόφαση που προκάλεσε αντιδράσεις τιμωρώντας με χρηματικό πρόστιμο τον Γουέστμπρουκ, ο οποίος πάντως, παρά το πρόστιμο που δέχθηκε, δήλωσε πως δεν έχει μετανιώσει, πως αν ο χρόνος γυρνούσε πίσω πάλι με τον ίδιο τρόπο θα αντιδρούσε και το ίδιο θα κάνει και στο μέλλον σε ανάλογη περίπτωση.

Μια συζήτηση αναφορικά με την ανοχή του NBA σε τέτοιου τύπου φαινόμενα άρχισε να κάνει δειλά δειλά την εμφάνισή της στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα του καλύτερου μπασκετικού πρωταθλήματος του κόσμου. Διάφοροι παίκτες εξέφρασαν δημόσια την θέση πως η διοργανώτρια αρχή δεν παίρνει μέτρα ενάντια στα ρατσιστικά αντανακλαστικά των κερκίδων, που έμοιαζαν να γίνονται όλο και πιο έντονα τα τελευταία χρόνια, όσο εξελισσόταν η προεδρία Τραμπ στην χώρα. Ήταν ειρωνικό αλλά οι οπαδικές τάξεις ομάδων που αποτελούνταν στην συντριπτική τους πλειονότητα από μαύρους παίκτες, μόνο απαλλαγμένες από τον ρατσισμό δεν ήταν: πολλοί οπαδοί αντιλαμβανόντουσαν τις «μαύρες» ομάδες τους με τον ίδιο τρόπο που αντιλαμβανόταν τους Clippers ο πάλαι ποτέ λευκός ρατσιστής ιδιοκτήτης τους, απλά ο ρόλος του «ιδιοκτήτη» αντικαθιστόταν από εκείνον του «θεατή/πελάτη/οπαδού». Το ότι οι Utah Jazz τελικά βρήκαν τον ρατσιστή οπαδό που είχε εμπλακεί στο περιστατικό με τον Γουέστμπρουκ και του αφαίρεσαν το διαρκείας καθώς και η (έστω) χλιαρή «καταδίκη του ρατσισμού» από την διοίκηση της ομάδας, δεν σχετικοποίησαν το κλίμα καθώς και τα δυο γεγονότα προέκυψαν έπειτα από εσωτερικές πιέσεις των παικτών των Utah Jazz, που στάθηκαν αλληλέγγυοι στον Γουέστμπρουκ. Το φινάλε της σεζόν δε καθορίστηκε από ένα ακόμα ρατσιστικό περιστατικό.

Στο τρίτο παιχνίδι των τελικών ανάμεσα στους Golden State Warriors και τους Toronto Raptors, ο γκαρντ των Raptors, Κάιλ Λόουρι έκανε μια «βουτιά» εκτός των ορίων του αγωνιστικού χώρου προκειμένου να «σώσει» την μπάλα πριν βγει έξω από το γήπεδο. Ο Λόουρι βρέθηκε στην πρώτη σειρά των καθισμάτων του Oracle Arena, εκεί όπου ένας οπαδός των Warriors τον έσπρωξε βίαια προκειμένου να μην βρίσκεται κοντά του, δίχως προφανώς να ενδιαφέρεται για το ότι αυτό θα μπορούσε να τραυματίσει τον Λόουρι. Ο παίκτης των Raptors διαμαρτυρήθηκε έντονα στους διαιτητές για το γεγονός. Όπως αποδείχθηκε ο άνθρωπος που τον έσπρωξε δεν ήταν ένας απλός οπαδός αλλά ο (λευκός) εκατομμυριούχος Μαρκ Στίβενς, ένας εκ των μεγαλομετόχων των Warriors.

Ο συμβολισμός του περιστατικού ήταν ασύλληπτα έντονος: ως λευκός εκατομμυριούχος που είναι, ο Στίβενς αντιλήφθηκε ως αυτονόητο δικαίωμά του να συμπεριφερθεί κατά αυτόν τον τρόπο στον τυχαίο μαύρο που βρέθηκε κοντά του. Μέσα σε ένα μόλις στιγμιότυπο συνοψίστηκε ολόκληρη η ιστορία του ρατσισμού στις ΗΠΑ, εκεί όπου οι λευκοί πλούσιοι θεωρούσαν απόλυτα φυσικό να αντιμετωπίζουν τους πάντες και ειδικά τους μαύρους, ως ένα κατώτερο είδος ανθρώπου. Και φαίνεται πως αυτή η παράδοση είναι τόσο βαθιά χαραγμένη στο κοινωνικό dna μιας μερίδας της Αμερικής, που η αναβάθμιση ορισμένων μαύρων από παιδιά φτωχών γειτονιών σε καλοπληρωμένους επαγγελματίες μπασκετμπολίστες δεν είναι αρκετή για να αναιρέσει τέτοιου είδους ένστικτα – και αν κάτι τέτοιο ισχύει για τους παίκτες του NBA μπορεί κανείς να φανταστεί τι ακριβώς ισχύει για τον μέσο μαύρο φτωχό πολίτη της χώρας.

Ο Στίβενς τιμωρήθηκε με απαγόρευση εισόδου στα παιχνίδια Warriors, της ίδιας της ομάδας του δηλαδή, ωστόσο είναι πλέον ξεκάθαρο πως το NBA είναι ένας μηχανισμός που κουβαλάει με πολύ πιο δομικούς όρους τον ρατσισμό στις τάξεις απ’ ότι μπορούσε κανείς να φανταστεί τα προηγούμενα χρόνια. Οι μεμονωμένες τιμωρίες ρατσιστών οπαδών ή παραγόντων δεν αλλάζουν την ουσία: οι άνθρωποι που διοικούν το NBA είναι λευκοί δισεκατομμυριούχοι που κουβαλάνε την κουλτούρα πως οι παίκτες αποτελούν ιδιοκτησία τους. Και ανάμεσα σε αυτή την λευκής ανωτερότητας κουλτούρα και τις ψυχωμένες εναντιώσεις των παικτών στα ρατσιστικά περιστατικά που συμβαίνουν κάθε μέρα στη χώρα, δομείται μια αντίθεση που ξεπερνάει τα όρια του συμβολισμού.

«Τα γήπεδα είναι σαν ζωολογικοί κήποι», δήλωσε πρόσφατα στο αμερικάνικο περιοδικό «Medium» ένας παίκτης των Utah Jazz, που προτίμησε να κρατήσει την ανωνυμία του, θέλοντας να καταδείξει πως πολλοί οπαδοί αντιμετωπίζουν τους αθλητές σαν οι τελευταίοι να μην είναι άνθρωποι αλλά ζώα που βρίσκονται στις τέσσερις γραμμές του γηπέδου για να τους διασκεδάσουν. Και είναι αυτή η πραγματικότητα που δίνει μια σαφή απάντηση στην ερώτηση: μήπως οι αντιρατσιστικές κραυγές του Λεμπρόν Τζέιμς, του Κέβιν Ντουράντ και άλλων μεγάλων αστεριών του NBA είναι υποκριτικές εφόσον οι τελευταίοι μάλλον δεν πρόκειται ποτέ να δολοφονηθούν στον δρόμο από έναν μπάτσο οπαδό της λευκής ανωτερότητας; Όχι.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε άλλωστε πως τα σπορ και ειδικότερα, τα σπορ σε αυτό το επίπεδο παράγουν και διαχέουν κοινωνική κουλτούρα. Και ταυτόχρονα, μέσω μιας παράλληλης διαδικασίας, ενσωματώνουν την κοινωνική κουλτούρα. Υπό αυτή την έννοια, σε μια κοινωνία που δεν λέει να απαλλαχθεί από την γάγγραινα του ρατσισμού, το λιθαράκι των μαύρων αθλητών του NBA στη διαμόρφωση νέων κοινωνικών συσχετισμών μπορεί να μην είναι απαραίτητα πρώτιστης σημασίας αλλά παραμένει πέρα για πέρα πολύτιμο.

https://galopar.gr