Μετά την Έκρηξη στην 8η Ταξιαρχία και την πολυεπίπεδη παρέμβαση του ΔΙΚΤΥΟΥ ΣΠΑΡΤΑΚΟΣ που επιπλέον άσκησε κριτική στις Ομοσπονδίες των Στρατιωτικών και την Ένωση της Ηπείρου, ακολούθησε η καταγέλαστη ανακοίνωση της Ένωσης Στρατιωτικών Ηπείρου που ζητά επίδομα!, η Αφωνία της φιλοκυβερνητικής ΠΟΜΕΝΣ και το κείμενο που δημοσιοποίησε η ΠΟΕΣ το οποίο θέτει σοβαρά ερωτήματα!
ΠΟΕΣ: Ατυχήματα, δυστυχήματα και διερευνήσεις στις ΕΔ
Η ΠΟΕΣ κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για μια ακόμα φορά. Το πρόσφατο ατύχημα κατά τη διάρκεια άσκησης στα Ιωάννινα όπου και, σύμφωνα με τα ΜΜΕ τραυματίστηκαν ελαφρά τρεις στρατιωτικοί, υποδηλώνει ότι η Ηγεσία του ΥΠΕΘΑ οφείλει να βρίσκεται σε εγρήγορση. Για το λόγο αυτό υπενθυμίζει πλήθος εγγράφων με τα οποία έχει αναδείξει το πρόβλημα στην πλήρη του έκταση: ελαστικοποίηση διαδικασιών, συμπίεση δικαιωμάτων, αυξανόμενη δυσαρέσκεια που μεταφράζεται σε παραιτήσεις, αυξανόμενα υπηρεσιακά καθήκοντα και απασχόληση υπέρ τρίτων με διάφορα προσχήματα, αύξηση μέσου όρου ηλικίας κλπ, δημιουργούν πολύ κακές συνθήκες εργασίας υπό έντονο ψυχικό φόρτο για το προσωπικό, ενώ το Υπουργείο απλά αρνείται να μπει σε διαδικασία μέτρησης της επαγγελματικής ικανοποίησης. Όλα τα προαναφερθέντα αποτελούν δείκτες ατυχήματος. Στην Υγεία και Ασφάλεια, όσο αυξάνονται οι δείκτες, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες για “συμβάν”. Συνακόλουθα, όσο αυξάνονται τα συμβάντα, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες για ατυχήματα, ενώ αντίστοιχα αναλογικά αυξάνονται και οι πιθανότητες για δυστυχήματα.
Ωστόσο, όταν το 2023 οι ΕΔ είχαν 23 θανάτους εκ των οποίων οι 9 σχετίζονται με την εκτέλεση Υπηρεσίας (δηλαδή ποσοστό 37,5%), αυτό αποδεικνύει ότι το δυστύχημα είναι ήδη εδώ. Και εφόσον είναι ήδη εδώ σε περισσότερα από ένα γεγονότα, αρχίζει να φαίνεται ότι οι ΕΔ μπαίνουν σε τροχιά ακόμα πιο γενικευμένου περιστατικού, το οποίο πρέπει να αποφευχθεί. Μόνο που τα “πρέπει” υλοποιούνται με έργα και όχι με λόγια. Στο πλαίσιο μιας δήθεν ευαισθησίας, το ΓΕΣ ανακήρυξε το 2024 ως το έτος «Έτος πρόληψης – Προσαρμογής – Αντιμετώπισης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής» και όλο το προσωπικό αντιλαμβάνεται τι ακριβώς θα σηματοδοτήσει αυτό σε επίπεδο δασικών περιπολιών. Το ευτύχημα με το ατύχημα των Ιωαννίνων ήταν ότι από συγκυρία δεν έλαβε μεγαλύτερη έκταση. Η τύχη κάποτε γυρνάει την πλάτη όμως και η εμπειρία έχει δείξει ότι τα μεγαλύτερης έκτασης, έμφασης ή έντασης ατυχήματα, συνήθως συμβαίνουν μία φορά: μετά λαμβάνονται μέτρα για την αποφυγή τους. Οι ΕΔ πρέπει να αρχίσουν να τηρούν το υφιστάμενο πλαίσιο ΥΑΕ στην πράξη. Βήμα προς αυτή την κατεύθυνση θα αποτελέσει η επεξεργασία των διδαγμάτων που θα προκύψουν από τη διερεύνηση του συγκεκριμένου ατυχήματος.
Το έγγραφο της ΠΟΕΣ:
ΘΕΜΑ: Υγεία και Ασφάλεια στην Εργασία (Συμβάντα, Ατυχήματα, Διερευνήσεις)
ΣΧΕΤ. : α. Ν. 3850/2010 (ΦΕΚ Α΄ 84, «Κύρωση του Κώδικα Νόμων για την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων»)
β. Υπ΄ αριθμ. πρωτ. 20911/26-9-2016/ΥΠΕΚΑ/ΣΕΠΕ
γ. ΣΥΑ ΥΠΕΘΑ 2022
Κύριε Υπουργέ.
Ένα από τα θέματα που διαρκώς αναδεικνύει η Ομοσπονδία είναι και αυτό των προβλημάτων έναντι της προστασίας της Υγείας και της Ασφάλειας των στρατιωτικών, όπου ως έχουμε αποδείξει με στοιχεία και με ανησυχία, διότι αποτελεί «αποδεκτή» πραγματικότητα πλέον, στις ΕΔ με διάφορα προσχήματα το υφιστάμενο πλαίσιο τηρείται από ελάχιστα έως καθόλου.
Πρόσφατα διαβάσαμε σε σειρά από ΜΜΕ του αμυντικού ρεπορτάζ για ατύχημα που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια άσκησης στην περιοχή των Ιωαννίνων όπου και οδήγησε στον τραυματισμό τριών (3) στελεχών. Ανακοίνωση δεν υπήρξε από το ΓΕΣ, ωσάν αυτά τα στελέχη να μην έχουν οικογένειες ή η Υπηρεσία να μην οφείλει εξηγήσεις σε κανέναν διότι απλά «μπορεί».
Ως έχουμε αναδείξει, μία από τις σοβαρότερες παθογένειες του υφιστάμενου συστήματος είναι η παραδοχή της ύπαρξης «αστερίσκων» και εξαιρέσεων που καλύπτονται από ένα πέπλο γενίκευσης. Προφανώς οι «επιχειρησιακές συνθήκες» που χαρακτηρίζουν μια άσκηση των ΕΔ (οποιαδήποτε μορφής) θα είναι οι πρώτες που δουν το φως ως αιτιολογία εξαίρεσης. Ωστόσο, εδώ ακριβώς βρίσκεται (εκτός από τη δυσλειτουργία και) το κλειδί της όλης υπόθεσης.
Έχουμε ζητήσει κατ’ επανάληψη να διενεργηθεί έρευνα της επαγγελματικής ικανοποίησης των στελεχών, υπό καθεστώς ανωνυμίας που να διασφαλίζει τη δυνατότητα άσκησης ελεύθερης κριτικής. Η επαγγελματική ικανοποίηση είναι παράγοντας Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία από τον οποίον δύνανται να εξαχθούν πολύτιμα συμπεράσματα για μεγάλο εύρος θεμάτων (πχ τήρηση ωραρίου, κόπωση, τήρηση διατάξεων ασφαλείας κλπ). Εξ όσων φαίνεται, όχι μόνο δεν το έχετε εφαρμόσει, αλλά δεν θα το εφαρμόσετε και ποτέ. Εξάλλου ακόμα και τα ισχυρότερα αφηγήματα καταρρίπτονται από την πραγματικότητα οπότε γιατί να μπείτε σε μια τέτοια διαδικασία. Ωστόσο, η διερεύνηση των συνθηκών του συγκεκριμένου ατυχήματος οφείλουν να διερευνηθούν σύμφωνα με τα ισχύοντα.
Στο πλαίσιο αυτό, υπάρχουν ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν και τα οποία είναι αμιγώς εργασιακά (και όχι επιχειρησιακά βεβαίως, διότι η ΥΑΕ φτάνει μέχρι την στιγμή που ξεκινάει η επιχείρηση). Ενδεικτικά θα αναφέρουμε μερικά:
Τα στελέχη ήταν επαρκώς ξεκούραστα για να μπορούν να συμμετάσχουν στην άσκηση;
Που οφείλεται η αστοχία υλικού που φέρεται (κατά την αρθρογραφία) να οδήγησε στο συμβάν;
Διασφαλίζονται στο προσωπικό οι αναγκαίες συνθήκες εργασίας προκειμένου να πληροί τις αναγκαίες προδιαγραφές για συμμετοχή στην άσκηση (επαρκής και επαναλαμβανόμενη εκπαίδευση, ενασχόληση αυστηρά με τα καθήκοντά του κλπ);
Υφίσταται υποστελέχωση στις Μονάδες της περιοχής η οποία μπορεί να διαδραμάτισε ρόλο στην εξέλιξη του συμβάντος;
Πως και με ποιες πιστοποιημένες διαδικασίες έχει πιστοποιηθεί η καταλληλότητα των υλικών (πυρομαχικών);
Κύριε Υπουργέ.
Θα υπενθυμίσουμε για μια ακόμα φορά ότι το ΣΥΑ ΥΠΕΘΑ 2007, δηλαδή το εσωτερικό πρότυπο για την εξειδικευμένη εφαρμογή του νόμου στις ΕΔ, εκδόθηκε με βάση το πρότυπο OHSAS 18001, με αφορμή τραγικό συμβάν στο φυλάκιο Μάνιτσα στον Έβρο, όπου πέντε (5) οπλίτες θητείας έχασαν τις ζωές τους σε δυστύχημα κατά την εργασία (εν Υπηρεσία προφανώς). Έκτοτε, έχουν συμβεί πολλά ατυχήματα και πολλά δυστυχήματα, όπως αντίστοιχα συνέβαιναν και προηγουμένως (για να περιοριστούμε μόνο σε αυτά). Ακόμα και τα πρότυπα έχουν αντικατασταθεί (το μεν OHSAS 18001 από το ISO 45001, το δε ΣΥΑ ΥΠΕΘΑ από την έκδοση του 2022). Εντούτοις, το μείζον πρόβλημα παραμένει: ότι πάσχουμε όχι μόνο στην εφαρμογή, αλλά εξίσου στη διερεύνηση των γεγονότων από την οποίαν οφείλουν να προκύπτουν συμπεράσματα και να ενεργοποιείται ένας ολόκληρος μηχανισμός βελτίωσης.
Ως πότε θα συνεχιστεί αυτό; Στα πόσα ατυχήματα και στους πόσους νεκρούς θα αποφασίσουμε να αλλάξουμε πορεία; Ή μήπως είμαστε ικανοποιημένοι;Στις Ένοπλες Δυνάμεις δεν τηρούνται Ατομικοί Ιατρικοί Φάκελοι.
Στη χώρα μας δεν υφίσταται πρόνοια αναγνώρισης των επαγγελματικών ασθενειών και συνδρόμων που οφείλονται σε ψυχοκοινωνικούς παράγοντες (όπως το εργασιακό στρες ή το burnout) τα οποία είναι ικανά να οδηγήσουν έως και σε καταστάσεις που να προκαλέσουν απόλυση (πχ εκδήλωση αυτοάνοσου).
Στο Δημόσιο άρα και τις ΕΔ δεν υφίσταται η έννοια του εργατικού ατυχήματος.
Για τις διερευνήσεις υφίστανται πολύ σοβαρά ερωτήματα ως προς τον τρόπο διενέργειας και τα συμπεράσματα/διδάγματα. Αν κρίνουμε δε, από τα υποτιθέμενα «στατιστικά ΓΕΕΘΑ» ως προς τις παραιτήσεις στο ΠΝ, τρέμουμε στην ιδέα τι στατιστικά μπορεί να προκύψουν από την ανάλυση των ατυχημάτων και δυστυχημάτων κατά τα προηγούμενα έτη.
Το προσωπικό εργάζεται υπό διαρκές καθεστώς έντονου ψυχικού φόρτου, ο οποίος σχετίζεται με πλήθος διαφορετικών ανά περίπτωση παραγόντων, κατά βάσιν συνδυαζόμενων (πχ αυξανόμενα οικονομικά προβλήματα, σταδιοδρομικός εγκλωβισμός, φόβος απόλυσης, αυξανόμενη αδικία και διοικητική αυθαιρεσία, θεσμικά καλλιεργούμενες αδικίες κλπ).
Η Υπηρεσία επιχειρεί με αυξανόμενο ρυθμό να παρεμβαίνει στον προσωπικό χρόνο των στελεχών προς δικό της όφελος, ακόμα και εκτός εργασίμου ωραρίου.
Η απασχόληση των στελεχών σε επαγγελματικά πεδία εκτός της αποστολής των ΕΔ αυξάνεται με ανησυχητική τάση.
Δεν υφίστανται στοιχεία ότι τα στατιστικά που αφορούν τις ΕΔ (θάνατοι, ατυχήματα κλπ) συμπεριλαμβάνονται στους γενικούς δείκτες της χώρας, άρα πιθανότατα δεν δηλώνονται καν. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει εσφαλμένη εργασιακή κουλτούρα από τα υψηλά επίπεδα διοίκησης, όπως αυτά ορίζονται από το ISO
Το σπουδαιότερο όλων διότι επικάθεται σε όλα τα παραπάνω: Ο μέσος όρος ηλικίας των στελεχών αυξάνεται, η δυσαρέσκεια γιγαντώνεται (όχι επειδή το ισχυριζόμαστε εμείς, αλλά επειδή αποδεικνύεται από τις αυξανόμενες παραιτήσεις), τα καθήκοντα διαρκώς αυξάνονται λόγω υποστελέχωσης, η παλαιότητα του υλικού επιτείνεται με όσα αυτό συνεπάγεται, άρα οι εργασιακές συνθήκες συνολικά επιδεινώνονται παράλληλα με την ποιότητα ζωής των στελεχών.
Σύμφωνα με τα ισχύοντα, όλοι οι (ενδεικτικοί) ανωτέρω παράγοντες αποτελούν δείκτες πρόκλησης ατυχήματος. Σύμφωνα με την κοινή πείρα αλλά και διάφορες μελέτες και στατιστικά που κατά καιρούς δημοσιεύονται, όσοι περισσότεροι δείκτες συγκεντρώνονται, τόσο περισσότερο αυξάνονται (αναλογικά) οι πιθανότητες για πρόκληση συμβάντος. Αντίστοιχα προκύπτει ότι, όσο περισσότερα συμβάντα λαμβάνουν χώρα, τόσο περισσότερο αυξάνονται οι πιθανότητες για ατύχημα, ενώ όσο αυξάνονται τα ατυχήματα, τόσο περισσότερο αυξάνονται οι πιθανότητες για δυστύχημα. Όλα αυτά βασίζονται σε μια αλυσίδα που για διάφορους λόγους (πχ εγγενείς, εξωγενείς, λανθάνοντες κλπ) δημιουργούν μια γενικότερη «χαλάρωση» και «αυτοματοποίηση» που λειτουργεί καταλυτικά σε τέτοιες περιπτώσεις
Εντούτοις, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε βρισκόμαστε σε μιαν εποχή όπου υπάρχουν και δυστυχήματα στις ΕΔ, κάτι που σχολιάσαμε με παράθεση λεπτομερών στοιχείων πρόσφατα [σχετικό (η)]: υπενθυμίζουμε ότι από τους 24 θανάτους που καταγράψαμε για το έτος 2023, οι 9 έλαβαν χώρα σε διατεταγμένη υπηρεσία (δηλαδή το 37,5%). Η αναλογία είναι πολύ μεγάλη και οι αριθμοί δυσβάσταχτοι.
Αν και βεβαίως υφίστανται διάφορα μοντέλα και προσεγγίσεις διερεύνησης ατυχημάτων, ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει αυτό που υποδηλώνεται από την κοινή εμπειρία: υπό ένα (εργασιακό) καθεστώς αύξησης (ή σταθερής τάσης ύπαρξης) δυστυχημάτων, αυξάνονται οι πιθανότητες να σημειωθεί ένα περισσότερο γενικευμένο «περιστατικό» (πχ δυστύχημα οποιαδήποτε και οπωσδήποτε σοβαρότερης μορφής και έκτασης ή έμφασης).
Εντούτοις, για να παραμείνουμε στο συμβάν που προκάλεσε το έγγραφο, εάν τα πυρομαχικά είχαν εκραγεί αντί να αναφλεγούν (κάτι που πιθανώς να οφείλεται σε μη προβλέψιμη τυχαιότητα), τα τρία στελέχη θα μπορούσαν αντί να έχουν τραυματιστεί ελαφρά (κατά την αρθρογραφία) να είχαν τραυματιστεί βαρύτατα ή να είχαν χάσει τις ζωές τους
Σύμφωνα με το ΣΥΑ ΥΠΕΘΑ 2022, δηλαδή το πρότυπο των ΕΔ του οποίου η εφαρμογή (όπως και του νόμου βεβαίως) είναι υποχρεωτική, οι δείκτες πρόκλησης ατυχημάτων σχετίζονται με τον έλεγχο των δεικτών επίδοσης που οφείλει να διενεργεί κάθε Υπηρεσία στο πλαίσιο της βελτίωσης των συνθηκών εργασίας, ελαχιστοποίησης του κινδύνου. Όμως όλα αυτά προϋποθέτουν την ύπαρξη ενός μηχανισμού που λειτουργεί ως καλοκουρδισμένο ρολόι. Άραγε υπάρχει κάτι τέτοιο στις ΕΔ; Η εμπειρία δείχνει πως όχι. Ενώ η Υγεία και Ασφάλεια υποχρεούται να προβλέπει ακόμα και τους δυνητικούς κινδύνους, δυστυχώς, διαφαίνεται έχουμε σοβαρό πρόβλημα όχι μόνο με τους πραγματικούς, αλλά και με την αξιολόγηση των γεγονότων.
Είναι ξεκάθαρο ότι η κατάσταση αυτή είναι μη αποδεκτή (και εκ του νόμου) και δεν μπορεί να συνεχιστεί. Τα περί «επιχειρησιακών συνθηκών» που μετά βεβαιότητας θα ακούσουμε κάποια στιγμή, είναι μια «καραμέλα» που έχει κουράσει. Η Ηγεσία πρέπει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα στην πηγή τους, γεγονός που από μόνο του αποτελεί αυτοτελές πρόβλημα το οποίο καθίσταται ολοένα πιο δύσκολο στην επίλυσή του, αφού όσο περνάει ο καιρός, οι συνθήκες επιδεινώνονται (συνολικά και τμηματικά). Ωστόσο, είναι ξεκάθαρο ότι βρισκόμαστε σε μίαν εποχή όπου προέχουν οι αριθμοί και η Πολιτεία, ενώ έχει πόρους για… λουλούδια, δεν έχει ποτέ για τους στρατιωτικούς, τους οποίους χρησιμοποιεί διά πάσα νόσον με αυξανόμενους ρυθμούς.
Ενδεικτικά θα σχολιάσουμε ένα παράδειγμα: πληροφορηθήκαμε πρόσφατα ότι το ΓΕΣ, αν και αναρμόδιο προς τούτο, αποφάσισε να κηρύξει το έτος 2024 (στο μέσον του), ως «Έτος πρόληψης – Προσαρμογής – Αντιμετώπισης Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγής». Όλοι μπορούμε να αντιληφθούμε, βεβαίως, ότι μια τέτοια ενέργεια δεν αποσκοπεί σε τίποτα περισσότερο από το να καλλιεργήσει ιδεολογικό υπόβαθρο για να ενταθούν οι περιπολίες δασοπροστασίας από τους στρατιωτικούς, στο πλαίσιο μιας υποτιθέμενης (πλην ανύπαρκτης) ευαισθητοποίησης που επιτυγχάνει μόνο να βάζει πλάτη στη διαιώνιση των κενών στον κρατικό μηχανισμό διά της μη πρόσληψης. Ευαισθητοποίηση σημαίνει προ πάντων αντιμετώπιση των υφιστάμενων προβλημάτων και όχι κάλυψή τους κάτω από το χαλάκι.
Τα στελέχη που θα κληθούν να «οργώσουν» βουνά και φέτος, φοβούμαστε δε με πολύ πιο εντατικούς ρυθμούς σε σχέση με τα περασμένα έτη, παράλληλα θα εκτελούν 24ωρες βάρδιες, θα υπόκεινται σε ανακλήσεις, θα έχουν να καλύψουν τα εσωτερικά κενά λόγω υποστελέχωσης, θα συμμετέχουν σε ασκήσεις, θα διατίθενται υπέρ τρίτων, πάντα υπό καθεστώς αυξανόμενης δυσαρέσκειας και κόπωσης κλπ. Βεβαίως, αν η Υπηρεσία το επιτρέψει, θα έχουν και λίγο χρόνο για προσωπικές και οικογενειακές στιγμές. Ας μην υπάρχουν, λοιπόν, απορίες στο επόμενο ατύχημα και ας παρακαλάμε το όποιο συμβάν να παραμείνει σε επίπεδο ατυχήματος μικρής έκτασης, παρόλο που τα στατιστικά στοιχεία δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας. Για την ιστορία θα αναφέρουμε ότι τα μείζονος έκτασης δυστυχήματα είθισται να συμβαίνουν μία φορά. Μετά, συνήθως, λαμβάνονται ουσιαστικά μέτρα.
—
Πανελλαδική Ομοσπονδία Ενώσεων Στρατιωτικών – Π.Ο.Ε.Σ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου