Το τελευταίο διάστημα τα Βαλκάνια μυρίζουν πάλι μπαρούτι και το παιχνίδι με τη φωτιά στην περιοχή επαναφέρει φόβους και εφιαλτικές μνήμες. Στο επίκεντρο βρίσκεται το θέμα του Κοσόβου. Την περασμένη εβδομάδα πληροφορίες από ΜΜΕ του Κοσόβου ανέφεραν πως ΗΠΑ και Ρωσία, στη σύνοδο Κορυφής στο Ελσίνκι, συμφώνησαν στο ενδεχόμενο διχοτόμησης του ως επίλυση στη χρόνια διαμάχη με τη Σερβία. Πρόκειται για ένα σενάριο που στο παρελθόν οι ΗΠΑ το απέρριπταν κατηγορηματικά.
Η διαρροή της πληροφορίας προκάλεσε «συναγερμό» καθώς οι επίσημες δηλώσεις που ακολούθησαν επιβεβαίωσαν τους εν λόγω σχεδιασμούς. Πρώτα ήρθε η δήλωση του πρέσβη των ΗΠΑ στην Πρίστινα, Γκρεγκ Ντελαουί, ο οποίος άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο ανταλλαγής εδαφών μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου, στην διαδικασία οριστικής επίλυσης του ζητήματος. Λίγες ημέρες αργότερα ο Σέρβος υπουργός Εξωτερικών ανέφερε πως «δεν βλέπει καλύτερη λύση από την διαίρεση του Κοσόβου. Μια λύση που θα εξασφαλίζει την ένωση με τη Σερβία όχι μόνο του βορείου Κοσόβου αλλά, εάν καταστεί δυνατό, και άλλων περιοχών όπου ο σερβικός πληθυσμός αποτελεί πλειοψηφία». Μάλιστα εκτίμησε πως «η χρονική στιγμή για την επίλυση του ζητήματος του Κοσόβου είναι κατάλληλη όσο ποτέ άλλοτε».
Στον αντίποδα ο πρωθυπουργός του Κοσόβου, Ράμους Χαραντινάι, σχολιάζοντας τη δήλωση του αμερικανού πρέσβη, διεμήνυσε πως «κάθε ιδέα για ανταλλαγή εδαφών με τη Σερβία, που θα οδηγούσε στην διαίρεση του Κοσόβου, θα σήμαινε πόλεμο». Ο Ράμους Χαραντινάι επισήμανε ότι είναι επικίνδυνο να γίνεται λόγος για μια τέτοια λύση. «Όποιος αναφέρεται στην διαίρεση, το μοίρασμα εδαφών, κάνει λάθος, και θα προκαλέσει τραγωδία στα Βαλκάνια» τόνισε
Διχοτομώντας το Κόσοβο
Σύμφωνα με την ιστοσελίδα GPF, που εξειδικεύεται σε γεωστρατηγικά θέματα, η Gazeta Express του Κοσόβου ανέφερε πως ΗΠΑ και Ρωσία κατέληξαν σε μια συμφωνία που θα προβλέπει την παράδοση εδαφών στη Σερβία με αντάλλαγμα την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της χώρας. Δηλαδή ανταλλαγή εδαφών με ειρήνη. Το σχέδιο αναφέρει ακόμη πως αυτό θα δώσει τη δυνατότητα στο Κόσοβο, με τα εδάφη που θα διατηρήσει, να μετατραπεί σε de facto Αλβανική επαρχία, καθώς ο πληθυσμός που θα απομείνει θα είναι αποκλειστικά Αλβανοί. «Για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια οι ΗΠΑ καταθέτουν μια συμβιβαστική λύση. Αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για την διπλωματική επαναπροσέγγιση των σχέσεων ΗΠΑ - Σερβίας», δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών της Σερβίας σε δημοσιογράφους μετά τη διήμερη συνάντηση με αμερικανούς αξιωματούχους στην Ουάσινγκτον.
Η διχοτόμηση ως ιδέα εμφανίστηκε αρκετά χρόνια πίσω, όμως μέχρι σήμερα δεν αποτελούσε «λύση». Η Γιουγκοσλαβία αποτελούνταν από έξι σοσιαλιστικές δημοκρατίες και το Κόσοβο ήταν κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα «αυτόνομη» επαρχία της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Σερβίας. Η αναγνωρισμένη «αυτονομία» έδωσε τη δυνατότητα στο Κόσοβο, μετά την αιματηρή διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, να διεκδικήσει την ανεξαρτησία του, διατηρώντας τα γεωγραφικά σύνορα του, αλλά όχι να προωθήσει την προσάρτησή του στην Αλβανία, καθώς μια τέτοια κίνηση θα προκαλούσε αντιδράσεις σε όλη την Ευρώπη.
Η διχοτόμηση του Κοσόβου ενδεχομένως να ακούγεται ως μια «καλή ιδέα» καθώς, όπως υπογραμμίζουν οι υποστηρικτές της, θα επιτρέψει στις δύο πλευρές να διατηρήσουν υπό τον έλεγχό τους τις περιοχές που κυριαρχούν οι εθνοτικές τους ομάδες. Όμως, όπως υπογραμμίζει το GPF στην ανάλυσή του, υπάρχει και η αντίθετη άποψη που κρούει τον κώδωνα του κινδύνου, προειδοποιώντας πως κάτι τέτοιο θα άνοιγε το «Κουτί της Πανδώρας»: Εάν Κόσοβο και Σερβία επαναπροσδιορίσουν τα σύνορά τους, ποιος θα εμποδίσει την Αλβανία να διεκδικήσει κάτι τέτοιο από την ΠΓΔΜ, στην οποία υπάρχει μεγάλη αλβανική μειονότητα, ή την Κροατία να προχωρήσει σε αντίστοιχες διεκδικήσεις από τη Βοσνία; Αν αλλάξουν τα σύνορα σε ένα σημείο γιατί να μη γίνει και αλλού; Αυτός ήταν και ο λόγος που μέχρι σήμερα οι χώρες των Βαλκανίων, η ΕΕ, οι ΗΠΑ και τα Ηνωμένα Έθνη, που έχουν την εποπτεία στην περιοχή, απέρριπταν μια τέτοια συζήτηση. Εξάλλου η ΕΕ έχει και άλλες αντίστοιχες εστίες, όπως για παράδειγμα η Καταλονία. Για τον λόγο αυτό η Ευρώπη προτιμάει να διατηρηθεί το status quo στην περιοχή, ευελπιστώντας πως η λύση θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσα από την πίεση στη Σερβία στο πλαίσιο της ένταξής της στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Η Σερβία έχει ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις από το 2014, ωστόσο το μήνυμα που έχει σταλεί είναι πως δεν πρόκειται να ολοκληρωθεί η διαδικασία όσο το ζήτημα του Κοσόβου παραμένει άλυτο.
Συγκλίνοντα Συμφέροντα
Τα τελευταία χρόνια αναλυτές εκτιμούσαν πως υπήρξε κάποια προσέγγιση μεταξύ Σερβίας και Κοσόβου, όμως στην τελευταία συνάντηση των προέδρων των δύο χωρών φάνηκε πως οι δύο πλευρές βρίσκονται ακόμη πολύ μακριά από μια λύση. Ο πρόεδρος του Κοσόβου Χασίμ Θάτσι δήλωσε πως «οι πιθανότητες για συμφωνία είναι ελάχιστες». Ήταν τότε που για πρώτη φορά δημοσιοποιήθηκε το σενάριο της διχοτόμησης ως «σενάριο λύσης».
Όπως προκύπτει και από τις επίσημες δηλώσεις, η Σερβία είναι θετική σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με το Κόσοβο. «Δεν πρόκειται να υπάρξει διχοτόμηση», ξεκαθάρισε ο Χασίμ Θάτσι, ωστόσο τα τοπικά ΜΜΕ αναφέρουν πως το σενάριο βρίσκεται ακόμη πάνω στο τραπέζι και ασκούνται σημαντικές για να γίνει να προχωρήσει. Από την άλλη ΗΠΑ και Ρωσία δεν έχουν λάβει επίσημα θέση για τις εξελίξεις, αν και αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο της διχοτόμησης. Μετά τον αμερικανό πρέσβη στην Πρίστινα και το Ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών δήλωσε πως αν αποφασισθεί μια τέτοια διευθέτηση από το Κόσοβο και τη Σερβία, τότε οι δύο πλευρές απλά θα πρέπει να εκπληρώσουν όσα προβλέπει η συμφωνία που θα έχει επιτευχθεί.
Ανεξάρτητα με τα όσα ειπώθηκαν, ή όχι, στη συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντιμίρ Πούτιν στο Ελσίνκι, είναι γεγονός πως τα Βαλκάνια αποτελούν ένα ακόμη σημείο σύγκρουσης Δύσης και Ρωσίας. Σε κάθε περίπτωση, σημειώνει το GPF, αυτό που ενδιαφέρει τη Μόσχα, δεν είναι τα εδαφικά, αλλά να παραμείνει η Σερβία στη σφαίρα επιρροής της, διατηρώντας τις στενές σχέσεις που έχει αναπτύξει με το Βελιγράδι. Αν η Σερβία κρίνει πως η αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Κοσόβου, με ή χωρίς τη διχοτόμηση, είναι προς το συμφέρον της, τότε πιθανότατα η Ρωσία δεν θα έχει κανένα πρόβλημα. Το Κρεμλίνο φαίνεται πως δεν θα διακινδυνεύσει να χάσει την προνομιακή σχέση που έχει αναπτύξει με τη Σερβία, όπως συνέβη στο παρελθόν με τη Σοβιετική Ένωση που θέλησε να έχει ασφυκτική επιρροή στη Γιουγκοσλαβία. Η μόνη επιφύλαξη της Ρωσίας είναι πως η επίλυση του ζητήματος θα φέρει τη Σερβία πιο κοντά στη Δύση, όμως αυτό ίσως πλέον να είναι αναπόφευκτο και εξάλλου η Ρωσία διατηρεί την επιρροή της σε χώρες της ΕΕ, οι οποίες μάλιστα κατά καιρούς εξυπηρετούν τα συμφέροντά της στην καρδιά της Ευρώπης.
Ο δρόμος για μια ενδεχόμενη λύση είναι ακόμη μακρύς και τα Βαλκάνια «είναι πάντοτε μια περίπλοκη περιοχή», όπως σημείωσε και το Ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών. Ωστόσο πολλοί εκτιμούν πως υπάρχει περιθώριο συμφωνίας καθώς τα συμφέροντα των εμπλεκόμενων μερών φαίνονται σήμερα να συγκλίνουν. Η Σερβία βλέπει την ευκαιρία να αναλάβει σημαντικό ρόλο μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας, αλλά και να προχωρήσει την ένταξή της στην ΕΕ. Το Κόσοβο θα πετύχει την οριστική αναγνώριση της ανεξαρτησίας του. ΗΠΑ και ΕΕ αναγνωρίζουν την ευκαιρία να εντάξουν περισσότερες χώρες στους κόλπους τους. Η Ρωσία φαίνεται πως δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα, καθώς σε αντίθεση για παράδειγμα με τη ΠΓΔΜ, όπου η επιρροή της εξαρτάται άμεσα από την πολιτική δύναμη που βρίσκεται στην εξουσία, στη Σερβία έχει αναπτύξει παραδοσιακά ισχυρούς δεσμούς και θα μπορούσε να αξιοποιήσει αυτή την επιρροή της ακόμη και αν η χώρα ενταχθεί στην ΕΕ. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να προωθήσει τα συμφέροντά της αποσπώντας παραχωρήσεις της Δύσης σε διάφορα ζητήματα, όπως στο σε αυτό της Ουκρανίας και των κυρώσεων.
Όπως υπογραμμίζει το GPF, είναι γεγονός πως ο επαναπροσδιορισμός των συνόρων στην «καυτή» Βαλκανική περιοχή είναι ένα παιχνίδι με τη φωτιά, όμως το ενδεχόμενο της επίλυση μιας εκ των μεγαλύτερων διασυνοριακών διαμαχών στην ευρωπαϊκή ήπειρο ίσως να αξίζει τον κόπο. Οι εμπλεκόμενοι θα πρέπει ωστόσο να είναι αρκετά προσεκτικοί καθώς αν κάτι πάει στραβά τότε το μόνο που θα μείνει θα είναι η φωτιά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου