“Ειδικού Συνεργάτη”
Ο πόλεμος διάρκειας 44 ημερών, μεταξύ Αρμενίων και Αζέρων, ξεκίνησε στις 27 Σεπτεμβρίου και τελείωσε στις 9 Νοεμβρίου 2020, με την επικράτηση του στρατού των Αζέρων. Ακολούθησε η υπογραφή συμφωνίας από τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ, τον πρωθυπουργό της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν και τον πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαντίμιρ Πούτιν για πλήρη κατάπαυση του πυρός και τερματισμό όλων των εχθροπραξιών.
Η σύγκρουση αυτή αποτέλεσε ενα πραγματικό πεδίο ανάλυσης τόσο των νέων σύγχρονων τεχνολογιών καθώς και την εξέταση διαφόρων οπλικών συστημάτων και τακτικών πολέμου που δεν είχαν αξιολογηθεί μέχρι σήμερα σε πραγματικές συνθήκες μάχης.
Στη συνέχεια θα αναλυθούν ορισμένα δεδομένα ποιυ προέκυψαν απο τις μάχες και θα εξαχθούν ορισμένα συμπεράσματα που αφορούν τους σύγχρονους στρατούς και τις Ελληνικές Ενοπλες Δυνάμεις σχετικά με τα νέα Δόγματα Αεροπορικού πολέμου.
Συγκεκριμένα θα γίνει αναφορά στα οπλικά συστήματα των αντιπάλων, στην διεξαγωγή των Αεροπορικών επιχειρήσεων, στις Επιχειρήσεις Αντιεροπορικής Άμυνας, στην Τακτική-Επιχειρησιακή Αποστολή των UAV-UCAV, και στο τέλος θα εξαχθούν ορισμένα συμπεράσματα και θα δοθούν προτάσεις για αναβάθμιση των Ελληνικών ΕΔ.
Οπλικά Συστήματα Αντιπάλων
Ξεκινώντας την ανάλυση της σύγκρουσης, θα αναφερθούμε αρχικά στη δυνατότητα εκάστου αντιπάλου στο επίπεδο της Αεροπορίας.
α. Η Αρμενική Αεροπορία αποτελούμενη από 3.500 προσωπικό, διέθετε 4 Αεροσκάφη SU 30SM αγορασμένα το 2019 με συμβόλαιο 100 εκ $ και 9 SU 25K για κρούση και εγγύς Αεροπορική υποστήριξη. Απο επιθετικά ελικόπτερα διέθετε 15 επιθετικά Mi- 24/35 και 11 Mi 8/17 επιφορτισμένα για μεταφορές, ειδικές αποστολές και υποστήριξη του στρατού ξηράς, ενώ είχε ακόμη 6 εκπαιδευτικά αεροσκάφη L-39, 6 ελικόπτερα Mi-2 και 3 βαρέα μεταφορικά IL-76. (1)
Στον τομέα της αεράμυνας βασίστηκε σε Ρωσικά οπλικά συστήματα με κύρια μονάδα το S-300PM (εναντίον βαλλιστικών πυραύλων και αεροσκαφών) και τη χρήση SAM, όπως τα 9K33 Osa, (κωδικός NATO SA-8 Gecko αντιεροπορικό μικρού βεληνεκούς με πυραύλους εδάφους αέρος), 2K11 KRUG (ΝΑΤΟ SA-4 Ganef μέσου βεληνεκούς πύραυλοι εδάφους αέρος), Buk-M2 (ΝΑΤΟ SA-17 μέσου βεληνεκούς με πύραυλους εδάφους αέρος) και Strela 10 (αεράμυνα του στρατού απο χαμηλά ιπτάμενα αεροσκάφη, ελικόπτερα και UAV) καθώς και το αντιεροπορικό πυροβόλο ZSU-23-4.
Από UAV για σκοπούς ISR διέθετε το Χ-55 και το Krunk-9/11, που ειχαν κατασκευαστεί με δική της τεχνογνωσία ενώ δεν ειχε δυνατότητες αποστολών αυτοκτονίας (Loiterin munitions) ή χρήσης πυραύλων απο UAV, (UCAV) όπως το Αζερμπαιτζάν.
Τέλος στα οπλικά συστήματα μακρού βεληνεκούς πρέπει να συμεριληφθούν και τα βαλλιστικά όπλα Toschka (εμβέλεια 120 Km), Iskander (280Km), Scud-B (300Km) και οι cluster bombs ΒΜ 30 Smerch (90Km). (2)
β. Η Αεροπορία toy Αζερμπαιτζάν με σύνολο προσωπικού 12.500, είχε ως αιχμή του δόρατος 7 MIG 29, 5 MIG 21, και 12 SU 25K. Η δύναμη ελικοπτέρων έφτανε τα 88 σκάφη (65 Mi 8/17, 17 Mi-24, 4 Ka-32 και 2 Bell 412), ενώ είχε ακόμη 12 εκπαιδευτικά αεροσκάφη L-39, 7 ελικόπτερα Mi-2 και 1 βαρύ μεταφορικό IL-76. (3)
Προιόν της μακράς συνεργασίας με το Ισραήλ και την Τουρκία ηταν η συσώρευση δύναμης τουλάχιστον 200 συστημάτων ΜΕΑ απο το Αζερμπαιτζάν. Με δαπάνες απο το 2012 στα 4 δις $ και αγορές πριν τον πόλεμο 1,5 δις $, οι Αζέροι εξοπλίστηκαν με UAV, διαφόρων μεγεθών (60 Antonov An-2, 36 Orbiter 1 και 3, 30 Aerostar, 2 Hermes 450, 13 Heron-1) που μαζί με τα Τούρκικα UCAV Bayraktar TB2 και τα Ισραηλινά “καμικάζι drones” Harop και SkyStriker, έδιναν σημαντικό πλεονέκτημα υπέρ του. (4)
Από βαλλιστικά όπλα διέθετε τα σύγχρονα LORA (εμβέλειας 280 Km) EXTRA (150 Km), TRG-300 (120 Km), Polonez MLRS (200 Km), τις βόμβες διασποράς ΒΜ-30 Smerch (90Km) και το πλέον σύγχρονο guided missile Spike NLOS (25 Km),
γ. Ως συμπέρασμα διαφαίνεται οτι υπάρχει σαφής υπεροχή των Αζέρων τόσο σε επίπεδο σύγρονου και τεχνολογικά εξελιγμένου οπλισμού, οσο και στη δυνατόττα εκτέλεσης εναερίων αποστολών αντεπίθεσης (offencive counter air), καταστολής εχθρικής αεράμυνας (Sead), απομόνωσης πεδίου μάχης (air interdiction) και υποστήριξης των δυνάμεων εδάφους (supporting air operations).
Διεξαγωγή Αεροπορικών Επιχειρήσεων
α. Η Αρμενία δεν είχε ολοκληρωμένη εικόνα του εναέριου χώρου και δεν μπορούσε να διασφαλίσει την αεροπορική επικράτηση κυρίως για δύο λόγους. Αφενός διότι απαγορεύτηκε απο τη Ρωσία η χρήση των αεροσκαφών SU 30SM στο Ναγκόρνο Καραμπάχ για επιτήρηση και αναχαίτηση και αφετέρου διότι δεν διέθετε αεροσκάφος Ρανταρ ερεύνης (ΑΣΕΠΕ) και ικανά UAV. H επιτήρηση του εναερίου χώρου αφέθηκε στα απηρχαιομένα ραντάρ Ρ-18 (κωδικός NATO Spoon Rest D) και ST68U (κωδικός ΝΑΤΟ Tin Shield ), τα οποία σύντομα καταστράφηκαν απο τα αντίπαλα UAV. Όταν στις 29 Σεπτεμβρίου ενα Τούρκικο F-16 κατέρριψε ενα SU-25 της Αρμενίας και σκοτώθηκε ο πιλότος του, η Αρμενική Αεροπορία παρέμεινε καθηλωμένη. (5)
β. Αντίστοιχα το Αζερμπαιτζάν είχε ολοκληρωμένη εναέρια εικόνα real time, καθώς εκτός απο τα UAV πετούσαν απο τη βάση Gabala του Αζερμπαιτζαν 6 Τούρκικα αεροσκάφη F-16 και ένα CN-235. Παράλληλα είχε προηγηθεί μέγαλης κλίμακας άσκηση Αζέρων -Τούρκων τον Αυγουστο 2020 και είχαν εξεταστεί διεξοδικά όλα τα σενάρια της σύγκρουσης. Επιπρόσθετα ειχαν μεταφερθεί με μεταφορικά A400M και C-130, εξοπλισμός και προσωπικό σε διάφορες βάσεις των Αζέρων όπως 90 Τούρκοι συμβουλοι στο Μπακού, 120 χειριστές και τεχνικοί στη βάση Gabala, 20 χειριστές UAV στο αεροδρόμιο Daliar και 50 Τούρκοι εκπαιδευτές στο αεροδρόμιο Gevlach. (6)
Οι Αζέροι με τη βαθιά διείσδυση των UAV Heron και Hermes, κατέγραφαν αδιάκοπα, όλες τις πληροφορίες για τις θέσεις και τις κινήσεις των Αρμενικών δυνάμεων και των θέσεων της Α/Α άμυνας. Η παροχή όλων των πληροφοριών ISTAR στα κέντρα λήψης απόφασης έδινε τη δυνατότητα στους Αζέρους να έχουν την πρώτοβουλία και τη δυνατότητα προσβολής short – long range strikes των κέντρων βάρους και των αποφασιστικών σημείων της άμυνας των Αρμενιών σε χώρο και σε χρόνο που αυτοί επέλεγαν. Παράλληλα με τη χρήση των Bayraktar TB2 των “καμικάζι drones” Harop και των βαλλιστικών LORA, κατάφεραν να εξασθενήσουν τη γραμμή μετώπου και της αλυσίδας εφοδιασμού των Αρμενίων και σταδιακά να απομονώσουν το πεδίο της μάχης,
Συνέπεια αυτών ήταν σε πολλά σημεία του μετώπου οι Αρμένικες δυνάμεις ειτε να εγκλωβιστούν και να καταστραφούν ειτε να υποχωρήσουν σε μεγάλο βάθος για ανασύνταξη, αφήνωντας την καταληψη των εδαφών αυτών στους Αζέρους. Ο βαθμός επικράτησης που διαμορφώθηκε σταδιακά ήταν Αεροπορική αδυναμία για τους Αρμένιους και Αεροπορική κυριαρχία για τους Αζέρους.
γ. Συμπερασματικά καταλήγουμε πως η απόκτηση επαρκούς Αεροπορικού ελέγχου είναι αποφασιστικής σημασίας τόσο για τη διεξαγωγή των Αεροπορικών επιχειρήσεων, όσο και για την επιβιωσιμότητα των δυνάμεων εδάφους.
Όπως αναφέρεται και στο Βασικό Δόγμα της ΠΑ “όποιος κάνει μια επίθεση εναντιον ενός εχθρού που έχει απόλυτο έλεγχο στον αέρα, μάχεται σαν πρωτόγονος εναντίον ενός σύγχρονου στρατου” ERWIN ROMMEL.
Επιχειρήσεις Αντιεροπορικής Άμυνας
α. Όπως προείπαμε, η Αρμενική Αεροπορία, βασίστηκε σε αντιεροπορικά συστήματα που θεωρούνταΙ ξεπερασμένα όπλα Σοβιετικής εποχής, με ικανότητες αναχαίτησης κυρίως αεροσκαφών με μεγάλο RCS (≥1). Τα S-300 δεν ειχαν κατασκευαστεί για αποστολές counter-UAV και δεν μπορούσαν να αναχαιτήσουν τα μικρού μεγέθους Kamikazi drones που πετούσαν για καταστροφή στοχων μεγάλης αξίας.
Τα υπόλοιπα SHORAD (Buk Μ2, Osa AK) που είχαν αποκτηθεί με σκαδαλώδεις συμβάσεις απο τρίτες χώρες (πχ Ιορδανία) και ήταν πεπαλαιωμένα, κατέρριψαν μερικά UAV κυρίως Antonov An-2 και Orbiter, στην έναρξη του πολέμου, αλλά γρήγορα εκτέθηκαν και καταστράφηκαν χωρίς να καταφέρουν να εκτελέσουν την αποστολή τους που ήταν η προστασία στόχων μεγάλης αξίας. Στη μεγαλύτερη αντεπίθεση των Αρμενίων πού εγινε την 4η ημέρα του πολέμου, τα θωρακισμένα οχήματα και το πυροβολικό βρέθηκαν εκτεθειμένα και απροστάτευτα σε ανοικτό πεδίο και είχαν τρομακτικές απώλειες. Η συνολική απώλεια 84 αρμάτων μαζί με αρκετούς εκτοξευτές και 13 αντιεροπορικά συστήματα των Αρμενίων όπως και εκτοξευτές S-300, καταδεικνύει την αποτυχία της αντιεροπορικής άμυνας. (7)
Η παθητική άμυνα των Αρμενίων για απόκρυψη και παραλλαγή ηταν αποτυχημένη, καθώς δεν υπήρξε ούτε εκπαίδευση ούτε και κατάλληλος εξοπλισμός για να υλοποηθεί. Τα βίντεο στο διαδύκτυο δείχνουν μεγάλες συγκεντρώσεις στρατιωτών και αρμάτων να κινούνται αργά χωρίς καμουφλάζ και σε ανοικτό πεδίο, αποτελώντας εύκολους στόχους για το αντίπαλο πυροβολικό και την αεροπορία.
Στον τομέα του ηλεκτρονικού πολέμου η Αρμενία ειχε δυνατότητες συμμετοχής καθώς διέθετε σύγχρονα συστήματα EW χωρίς όμως να έχουν ιακονοποιητική λειτουργία. Το σύστημα EW “Repellent” που ειχε αποκτήσει το 2017 απο τη Ρωσία με αμφιβόλου ποιότητας δυνατότητες Soft Kill των αντίπαλων small-sized UAVs, καταστράφηκε απο ενα Bayraktar TB2. Επίσης το Ρώσικο Pole-21 ECM σύστημα που αποκτήθηκε το 2016 για να προστατεύει στρατηγικές εγκαταστάσεις εναντίον βαλλιστικών πυραύλων, έξυπνων βομβών, και UAVs (που χρησιμοποιούν GPS, GLONASS, Galileo και Beidou για ναυτιλία), κατάφερε για 4 ημέρες να λειτουργήσει ικανοποιητικά και στη συνέχεια δυσλειτουργούσε. (8)
Άλλες συσκευές ΗΠ, όπως το “Infauna” που εδράζεται σε όχημα BTR-80 και χρησιμοποιεί τεχνολογία RCIED εναντίον ναρκών και improvised explosive devices, δεν ειχε σημαντική συμβολή στην εξέλιξη των επιχειρήσεων.
Αντίθετα το ικανότατο EW Krasukha που στάθμευε στην Ρώσικη Αεροπορική βάση Gyumri στην Αρμενία και χρησιμοποιήθηκε στο τέλος του πολέμου για προστασία της βάσης, αναφέρεται στο διαδύκτυο οτι κατέρριψε 9 Bayraktar TB2 και Ισραηλινά Harop. Το εν λόγω jamming σύστημα που κατασκευάστηκε απο την εταιρεία KRET, και εδράζεται σε όχημα BAZ-6910-022 με 4 άξονες, σχεδιάστηκε κυρίως για προστασία στρατιωτικών βάσεων τυφλώνοντας με τον μεγάλο πομπό του τα εναέρια ραντάρ AWACS. Εντούτοις οι Ρώσοι ανακάλυψαν οτι ειναι χρήσιμο και για εξουδετέρωση οπλισμένων drones. (9)
β. Οι Αζέροι μετέτρεψαν τα παλιά σοβιετικά ΑΝ-2 που πιθανότατα είχαν προμηθευτεί απο την Ουκρανία, σε “δολώματα” drones προκειμένου να παραπλανήσουν τα Α/Α αντίπαλα συστήματα και να αποκαλύψουν τη θέση τους. Στη συνέχεια χρησιμοποιώντας τα οπλισμένα UAV HAROP σε αποστολές SEAD, DEAD κατάφεραν θεαματικά αποτελέσματα. Σύμφωνα με τον Αζέρο Πρόεδρο Αλίεφ,, καταστράφηκαν 6 εκτοξευτές S-300, 2 σταθμοί εδάφους και 1 ραντάρ. Αντίστοιχα το Bayraktar TB2 γνωστό απο τη Συρία ως “Pantsir-hunter” με τη χρήση του πυραύλου MAM-L, κατέστειλε τις Αρμενικές δυνάμεις Αεράμυνας καταστρέφοντας κυρίως Οsa και Strella συστήματα. Είναι χαρακτηριστικό οτι τις πρώτες 2 εβδομάδες του πολέμου η Αρμενία έχασε πολεμικό υλικό αξίας 1 δις $. (10)
Οι Αζέρικες Α/Α δυνατότητες επεκτείνωνταν και σε Ισραηλινά συστήματα SAM Barak-8 και Iron Dome, προκειμένου να καλύψουν τη στρατηγική πόλη Mingachevir απο πυραυλικές επιθέσεις (SRBM) ‘Iskander, των Αρμενίων. Με εμβέλεια 90 Km ο Barak-8 ειναι σχεδιασμένος να αναχαιτίζει μαχητικά αεροσκάφη, ελικόπτερα anti-ship και cruise πυραύλους όπως και UAVs. Είναι τοποθετημένος σε 8χ8 όχημα Volat απο τη Λευκορωσία και οι Αζέροι διαθέτουν 12 εκτοξευτές με 75 πυραύλους συνολικά. (11)
γ. Συμπερασματικά αναφέρουμε οτι στις Αεροπορικές επιχειρήσεις είναι αποφασιστικής σημασίας η εκτέλεση Αμυντικών επιχειρήσεων αντεπίθεσης (Defencive Counter Air). Οι εν λόγω αποστολές περιλαμβάνουν Ενεργητική και Παθητική Αεράμυνα και απαιτείται η ύπαρξη Α/Φ αναχαίτησης που θα βρίσκονταισε πλήρη συντονισμό με τα Α/Α συστήματα εδάφους. Όπως αναφέρθηκε η Αεροπορία της Αρμενίας δεν διέθεσε Α/Φ αναχαίτησης, δεν λειτούργησε ικανοποιητικά ο τομέας του Ηλεκτρονικού Πολέμου και απέκτησε παρωχημένα Α/Α συστήματα εδάφους-αέρος με τα αναμενόμενα αποτελέσματα απομόνωσης και καταστροφής τους.
Τακτική-Επιχειρησιακή Αποστολή των UAV-UCAV
α. Η Αρμενία διέθετε δικής της κατασκευής UAV. Το σύστημα Krunk (γερανός) παρουσιάστηκε το 2011 σε στρατιωτική παρέλαση. Με αυτονομία 5 ώρες και όροφή στο 15,770 ft χρησιμοποιήθηκε σε αποστολές εγγύς αναγνώρισης παρέχοντας real-time video (οπτική και υπερυθρη) με υψηλής ευκρίνεις εικόνα. Το Χ-55 αποτελεί νεώτερη έκδοση του Ρωσικού Ptero-5E και παρουσιάστηκε σε έκθεση της στρατιωτικής βιομηχανίας της Αρμενίας το 2015. Με εμβέλεια 320km, οροφή 14.500 ft και μέγιστη ταχύτητα 130 km/h, χρησιμοποιήθηκε για επισκόπηση και χαρτογράφηση των θέσεων του Αζέρικου στρατού στη γραμμή του μετώπου και σύμφωνα με ανακοινώσεις των Αζέρων καταρρίφθησαν αρκετά απο αυτά. (12)
Στο τέλος του πολέμου αναφέρετε οτι χρησιμοποίηθηκε απο τις Ρώσικες δυνάμεις το UAV Orlan-10 για κατόπτευση της κατάπαυσης του πυρός. Το Orlan-10 κατασκευάστηκε απο την εταιρεια Special Technology Center (STC) στην Αγία Πετρούπολη και κοστίζει περίπου $100.000. Έχει εμβέλεια 120-600 km και οροφή πάνω απο 5 km (16.500ft). Οι ΄Ρωσοι συνήθως χρησιμοποιούν ομάδα 2 ή 3, όπου το πρώτο κάνει αναγνώριση σε ύψη από 3000-5000ft, το δεύτερο Ηλεκτρονικό πόλεμο και το τρίτο αναμετάδοση των πληροφοριών στο κέντρο ελέγχου. (13)
β. Οι Αζέροι απέκτησαν τα ποιοτικότερα UAV που υπάρχουν σήμερα στην αγορά και όπως αναφέρεται απο αρκετούς αναλυτές αποτέλεσαν τον game-changing παράγοντα στους τομείς ISR και long-range strikes με αποτελεσμα την τελική νίκη,
To Τούρκικο Bayraktar TB2 της εταιρείας Baykar που είχε χρησιμοποιηθεί επιτυχημένα τόσο στη Συρία όσο και στη Λιβύη, απέδωσε άριστα στην αναγνώριση και καταστροφή αντίπαλων στόχων. To μακράς εμβέλειας MALE, που δύναται να πετά μέχρι το ύψος των 27,030ft και με αυτονομία 27 ώρες, διαθετει την Καναδική κάμερα L-3 WESCAM CMX-15D, με εξαιρετικές δυνατότητες ανάλυσης και ευκρίνειας. Η κάμερα διαθέτει Full-laser stabilization για ακριβή κατάδειξη στόχων, HD low-light step-zoom, Advanced Video Tracker (AVT) και Superior HD imaging resolution στο Electro-Optical (EO) και Infrared (IR) πεδίο. Οι υψηλής ευκρίνειας κάμερες του ΤΒ2 χρησιμοποιήθηκαν ευρύτατα για δημοσίευση πολλών προπαγανδιστικών βίντεο στο διαδίκτυο. Αποτέλεσαν πεδίο ψυχολογικών επιχειρήσεων εναντίον της Αρμενικής κοινής γνώμης αλλά και ψυχολογικήγς ανάτασης των Αζέρων πολιτών. Οι εικόνες καταστροφής πολεμικού υλικού και στρατιωτων του Αρτσάχ ήταν καταλυτικοί υπέρ της προπαγάνδας των Αζέρων και έκαμψαν το ηθικό της πολιτικής ηγεσίας της Αρμενίας.
Εκτός απο την παροχή στοιχείων αναγνώρισης και κατάδειξης στόχων το ΤΒ2 κατέστρεψε με τα κατευθυνόμενα όπλα του σημαντικά κέντρα βάρους. Ο πύραυλος Smart Micro Munition MAM-L που χρησιμοποιεί, κατασκευάστηκε απο τη Roketsan και προέρχεται απο τον αντιαρματικό L-UMTAS (Long Range Anti-Tank Missile System). Έχει μήκος 1 μέτρο και βάρος 22 κιλά, και εμβέλειες 8-14 km, ενώ διατίθεται με δύο διαφορετικές κεφαλές. Η high explosive fragmentation κεφαλή προσφέρει μια οικονομική λύση για καταστροφή ελαφρών οχημάτων, κεραιών ραντάρ, και κατά προσωπικού σε ακτίνα 25 μέτρων απο το σημείο της έκρηξης. Η tandem high energy anti-tank κεφαλή ειναι κατάλληλη εναντίον βαριά θωρακισμένων αρμάτων μάχης. (14)
Αναφέρεται οτι λόγω της πολυπλοκότητας των αποστολών και της εμπειρίας που απαιτείται οι χειριστές των ΤΒ2 ήταν Τούρκοι πιλότοι, καθόσον ήταν πρακτικά αδύνατο οι Αζέροι πιλότοι σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα απο την απόκτηση τους να καταφέρουν να τα χειρίζονται με τόση επαγγελματικότητα. (15)
Το Loitering Munitions UCAV System-Harop αποτελεί ενα drone-kamikaze που κατασκευάστηκε απο την Ισραηλινή MBT θυγατρική της IAI. Το σύστημα έχει 2 μέτρα μήκος και 3 μέτρα πλάτος και δύναται να εκτοξευτεί απο ξηρά ή θάλασσα και αέρα. Μπορεί να δράσει σε αστικό περιβάλλον, σε πεδία μάχης και σε αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις, καθώς διαθέτει πολεμική κεφαλή 23kg και κάμερες forward-looking infrared (FLIR) και charge-coupled device (CCD) που του προσφέρουν κάλυψη 360°. Το Harop μπορεί να ίπταται πάνω απο περιοχές για 6 ώρες με ταχύτητες έως 417km/h και εμβέλεια 1000 km, ενώ έχει RCS 0.5m2 που το κάνει σχεδόν αόρατο στα αντίπαλα ρανταρ. Με το anti-radar homing system που διαθέτει μπορεί να καθοδηγηθεί επάνω σε στόχους που εκπέμπουν ραδιοεπικοινωνίες. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει εκπομπή αναγνωρίζει τους στόχους με την ηλεκτροπτικό αισθητήρα και επιτρέπει στο χειριστή του να διαλέξει που θα επιτεθεί, Κύρια αποστολή του είναι η suppression of enemy air defence (SEAD) ενώ χρησιμοποιείται και για αποστολές battle damage assessment (BDA). (16) Η Τουρκία προμηθεύτηκε το UCAV με $100εκ. συμβόλαιο το 2005. Οι Αζέροι παρέλαβαν επίσης Harop υπογράφοντας συμφωνία αγοράς διαφόρων οπλικών συστημάτων αξίας $1,5 δις με το Ισραήλ.
γ. Συμφωνα με τα παραπάνω καταδεικνύεται οτι στις μελλοντικές συράξεις η αποτελεσματική χρήση σύγχρονων UAV και UCAV σε τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο θα είναι καταλυτική. Η εκτέλεση πολλαπλών αποστολών υψηλού ρίσκου με τη μέγιστη αποτελεσματικότητα εναντίον στόχων υψηλής αξίας και χωρίς να υφίσταται κίνδυνος απώλειας ανθρώπινων ζωών (Πιλότων), καθιστά τα μη επανδρωμένα συστήματα ως πολλαπλασιαστή ισχύος μιας Αεροπορικής δύναμης.
Διδάγματα Αεροπορικού Πολέμου
Η σύγκρουση του Ναγκορνμο καραμπάχ παρέχει πάρα πολλά Lessons learn στην στρατιωτική ανάλυση και στη διεθνή στρατιωτική στρατηγική και τακτική. Αποτελεί μια μικρή αλλά σημαντική case study στο χαρακτήρα του μοντέρνου αεροπορικού και πυραυλικού πολέμου. Όπως αναφέρεται και στην ‘’U.S. Army’s Air and Missile Defense 2028 strategy’’ (17) “η πιό σοβαρή απειλή είναι μια συνδυασμένη και ολοκληρωμένη επίθεση που ενσωματώνει πολλαπλά οπλικά συστήματα σε μια καλά συντονισμένη και συγχρονισμένη επίθεση”. Παρακάτω αναλύονται μερικές παρατηρήσεις, σχόλια και προτάσεις που αναμένεται να επηρεάσουν τις πολεμικές συγκρούσεις και να χρησιμοποιηθούν μελλοντικά στο πεδίο της μάχης.
α. Το Αζερμπαιτζάν κατάφερε να αλλάξει την στρατιωτική στρατηγική του απο την παραδοσιακή ‘blitzkrieg’ επίθεση, η οποία θα απαιτούσε τη διάσπαση των εξαιρετικά θωρακισμένων γραμμών άμυνας του Ναγκόρνο Καραμπάχ-τις οποίες προετοίμαζε πολλά χρόνια η Αρμενία- για να μπορέσει να διεισδύσει βαθιά μέσα στις περιοχές του Αρτσαχ. Τετοιου ειδος επίθεση θα ήταν υψηλού ρίσκου και θα κόστιζε μεγάλες απώλειες σε υλικό και ανθρώπινες ζωές. Αντίθετα τα εξελιγμένα drone του επέτρεψαν να υιοθετήσει μια χαμηλού ρίσκου στρατηγική φθοράς (attrition strategy), που επετεύχθη με προσβολές ακριβείας και καταστροφή των high-value asset των αντιπάλων, όπως η Α/Α άμυνα και τα θωρακισμένα οχήματα. Η επίθεση αυτή που αποτελεί αντιγραφο της Τουρκικης στρατηγικής στη Συρία του επέτρεψε να αποφύγει την τρωτότητα των εκτεταμένων γραμμών εφοδιασμού που θα αναγκαζόταν να διατηρεί με άλλες τακτικές επίθεσης. (18)
β. Σύμφωνα με Τούρκους αναλυτές ο πόλεμος πλέον οδηγείται σε αυτό που ονομάζουν “dronization of war”. Ισχυριζονται οτι έχουν αναπτύξει ενα επαναστατικό σχέδιο πολέμου το οποίο επαναλαμβάνεται διαδοχικά απο τη Συρία, τη Λιβύη και το Καραμπάχ με άριστα αποτελέσματα και δένει απόλυτα οταν αντιμετωπίζουν Σοβιετικά και Ρωσικά οπλικά συστήματα. Θεωρητικά ο πόλεμος μέσω “dronization” οδηγεί στην τελειοποίηση της θεωρίας του Δικτυοκεντρικού πολέμου “Network-Centric Warfare”.
γ. Στη συγκεκριμένη σύγκρουση οι απώλειες που υπέστησαν οι Αρμένιοι ήταν 3439 στρατιώτες, 241 άρματα, κυρίως Τ-72, 50 οχήματα μεταφοράς πεζικού, 6 drones, 60 9K33 Osa και 9K35 Strela, 1 TOS-1, 4 S-300, 53 anti-tank όπλα, 198 φορτηγά, 17 αυτοκινούμενα πυροβόλα και 8 electronic warfare συστήματα. (19) Οι συγκρούσεις κατέδειξαν οτι τα άρματα και το πυροβολικό που αποτελούν την ραχοκοκαλιά των δυνάμεων εδάφους, αποτελούν πλέον ευκολους στόχους για τα UAS και χωρίς επαρκείς δυνατότητες πλήρους φάσματος (full spectrum) Αεράμυνας (αισθητήρες, electronic warfare και counter-drone δυνατότητες) θα έχουν σοβαρό πρόβλημα επιβίωσης.
δ. Οι βαριά οπλισμένες μηχανοκίνητες μονάδες θα πρέπει να αποκτήσουν ως οργανικά στοιχεία τους αυτοκινούμενα SHORAD για προστασία απο τα UCAV. Απαιτείται η απόκτηση drone countermeasures, που να περιλαμβάνουν Kinetic interceptors, electronic jammers και counter drone drones. Μια ολοκληρωμένη A2/AD (antiaccess/area-denial) θα απαγορέψει τις δυνατότητες SEAD του αντιπάλου και θα αυξήσει την επιβιωσιμότητα των High value assets του πεζικού και πυροβολικού.
ε. Η παθητική άμυνα απαιτείται να αναβαθμιστεί με νέες τακτικές διασποράς, απόκρυψης, παραπλάνησης και εξαπάτησης. Το προσωπικό πρέπει να εκπαιδευτεί σε νέες μεθόδους καμουφλάζ ,και απόκρυψης, μειώνοντας το ηλεκτρονικό και θερμικό ίχνος σε μεγαλύτερες αποστάσεις και χρόνο. Θα πρέπει να σταματήσει να συγκεντρώνεται μαζικά και να κινείται γρήγορα και σε ομιχλώδες περιβάλλον.
στ. Η τεχνολογία ραντάρ πρέπει να περάσει σε δυνατότητες plot fusion (συγκέντρωση και συνδυασμός ακατέργαστων επιστροφών ραντάρ απο διαφορετικές πηγές σε μια συγκεντρωτική εικόνα αέρος). Οι αισθητήρες των Α/Α συστημάτων είναι σχεδιασμένοι για αντιμετώπιση αεροσκαφών και πυραύλων μεγάλης ταχύτητας. Είναι αναποτελεσματικοί εναντίον μικρού RCS (≤ 1) και χαμηλής ταχύτητας Drone. Τα radar AESA ειναι μια πολλά υποσχόμενη λύση για έρευνα στόχων χαμηλού RCS στις μπάντες C, X, Ku, K ( 6-15 GHZ). Ποιό επιτυχημένη ανίχνευση απο τα radar γίνεται με τα Electro-Optical (EO) συστήματα. Αποτελούμενα απο μια CCD κάμερα ημέρας, μία thermal/IR νύχτας και μια computing/processing συσκευή, καταγράφουν το 3D φιγούρα του drone και την παρουσιάζουν στο χρήστη για αναγνώριση.
ζ. Οι Ευρωπαικές χώρες βασίζονται κυρίως στα Man portable air defence (MANPADS) όπως τα Stinger και Igla. Τα συστήματα αυτά έχουν ελάχιστες δυνατότητες στην αποκάλυψη, αναγνώριση, εγκλωβισμό και κατάρριψη των μικρών UCAV, καθώς είναι σχεδιασμένα.για να ακολουθούν το θερμικό ίχνος των κινητήρων των Α/Φ που φτάνει και στους 900C με μετάκαυση. Τα Drones κατέδειξαν οτι εναντίον των συμβατικών Α/Α συστήματων έχουν δύο πλεονεκτήματα. Με το μικρό RCS ειναι πολύ δύσκολο να ανιχνευτούν και με τη χαμηλό κόστος που έχουν απαιτείται να είναι και μικρό το κόστος κατάρριψης τους, διότι δεν έχει νόημα η κατάρριψη ενός UAV μερικών χιλιάδων δολλαρίων με έναν πύραυλο ενός εκατομυρίου δολλαριών. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει το κόστος του βλήματος να είναι λιγότερο απο την αξία του UAV που καταρίπτεται.
η. Τα UAV κατήγορίας ΝΑΤΟ ΙΙ και ΙΙΙ, έχουν δυνατότητες ανάλογες με ένα συμβατικό αεροσκάφος και μπορούν να συνεχίσουν την αποστολή τους αντιμετωπίζοντας τυχόν παρεμβολές στις επικοινωνίες και στο δέκτη GPS, είτε αλλάζοντας περιοχή συχνοτήτων επικοινωνίας είτε επιστρέφοντας στη βάση τους με INS. Απαιτείται λοιπόν η κατασκευή ολοκληρωμένων συστήματων antidrone, που να περιλαμβάνουν ραντάρ ανίχνευσης και εγκλωβισμού, συστήματα jamming (παρεμβολής) και spoofing (εξαπάτησης) και βλήματα για κατάρριψη. Η καταστροφή μπορεί να επιτευχθεί με 3 τρόπους kinetic kill, RF kill και Electronic kill. Το kinetic kill μπορεί να επιτευχθεί με πυροβόλο όπλο μεγάλης ταχυβολίας, το RF kill με ακτινοβολία που διακόπτει την επικοινωνία του UAV με τον χειριστή του (C band 500-1000 MHz) ή την επικοινωνία με το δορυφόρο (KU band 10.95-14.5 GHz). Τέλος το Electronic kill περιλαμβάνει όλες τις μορφές electronic και laser επίθεσης για να καταστήσει το αντίπαλο UAV ανίκανο να λειτουργήσει. (20)
θ. Η συνεργασία του πυροβολικού με τα drones αποτελεί μια νέα εφαρμογή τακτικής στον σύγχρονο πόλεμο. Στη Συρία δοκιμάστηκε αποτελεσματικά η συνεργασία των Τουρκικών UAV με το 155mm πυροβόλο Firtina. Τα UAV εκτελούσαν αποστολές intelligence, surveillance, target acquisition, and reconnaissance (ISTAR), ενώ χρησιμοποιηθηκαν και σε αποστολές battle damage assessment. Η ίδια τακτική προτάθηκε απο τους Τούρκους συμβούλους στον Αζέρο Πρόεδρο και ακολουθήθηκε στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, ακόμη και σε νυχτερινές αποστολές. Οι Ρώσοι πλέον αναπτύσουν την ίδια τακτική με Orlan-10 drone και 152mm-class πυροβόλο τους. (21)
ι. Το Αζερμπαιτζάν χρησιμοποίησε στη σύγκρουση συστήματα που άλλαξαν τη μορφή πολέμου και ονομάζονται game-changer. Εκτός απο το Τούρκικο Bayraktar TB-2 που έχει πάρει την ονομασία “Pantsir-hunter” απο τις συγκρούσεις σε Συρία και Λιβύη,όπου έδρασε επανηλειμμένα σε αποστολές SEAD, ενας ακόμη πολλαπλασιαστής ισχύος ήταν και το Ισραηλινά “suicide” ή kamikaze drones. Η φιλοσοφία αυτού του είδους loitering munition ( Harop, Orbiter, και SkyStriker) με την κάθετη εφόρμηση προς το στόχο υπερέχει σε δύο σημαντικά χαρακτηριστικά. Πρώτον διατηρεί μεγάλη αυτονομία σε σχέση με τα παραδοσιακά βλήματα HARM και AARGM, τα οποία βάλλονται απο αεροσκάφος και βγάζει απο την εξίσωση τον ανθρώπινο παράγοντα σε πιθανή κατάρριψη. Δεύτερον έχει anti-radiation δυνατότητες που του επιτρέπουν να καθοδηγείται αυτόνομα σε Α/Α συστήματα που εκπέμπουν στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα. Συμπερασματικά τα UCAV απέδειξαν οτι ειναι αποτελεσματικά σε αποστολές SEAD και μπορούν να προσφέρουν σημαντικές και οικονομικότερες λύσεις απο τα πανακριβα αεροσκάφη κρούσης με antiradiation βλήματα, διεισδύοντας κυρίως σε αντιπάλες δυνάμεις που δεν διαθέτουν εξελιγμένη δικτυοκεντρική (network-centric) αεράμυνα και δεν έχουν πλήρη αεροπορική εικόνα.
ια. Η ανάλυση του συγκεκριμένου πολέμου θα πρέπει να ολοκληρωθεί με μερικές προτάσεις αντιμετώπισης των απειλών που παρουσιάστηκαν παραπάνω.
Τα άρματα μάχης θα χρειαστούν προστασία εναντίον των drones με τον ίδιο τρόπο που εξοπλίζονται για να αντιμετωπίσουν anti-tank βλήματα. Συστήματα που παρέχουν all aspect προστασία αρμάτων είναι το Ισραηλινό Trophy, το Ρωσικό Arena-E, το Γερμανικό Hensoldt”s MUSS και το Αμερικανικό MEOS της Northrop Grumman. .
Για τα πολεμικά πλοία υπάρχουν αντιπυραυλικά συστήματα που έχουν μεγάλες δυνατότητες όπως το δοκιμασμένο Phalanx CIWS της General Dynamics, το Ολλανδικό Goalkeeper CIWS της ΤHALES, το Ρωσικό CADS-N-1 και το Myriad της Ιταλικής Marconi.
Για την προστάσια βάσεων, στρατοπέδων και Αεροδρομίων συνίσταται το Γερμανικό MANTIS το οποίο χρησιμοποιήθηκε στο Αφγανιστάν και το Ισραηλινό IRON DOME, για προστασία πόλεων.
Ορισμένα ακόμη συστήματα Counter-UAS που δύναται να αντιμετωπίσουν απειλές drones, UAV και swarms είναι: το AUDS (M. Βρετανία), το HORTYCA-R απο Ουκρανία, το Ισραηλινό SKYLOCK, το Πολωνικό MADDOS και το SAVAGE απο ΗΠΑ.
Σε κάθε περίπτωση, η απειλή δυναται να αντιμετωπιστεί ως εξής:
(α) Με την παραδοσιακή χρήση αεροσκαφών αναχαίτησης ή ελαφρών αεροσκαφών με πυροβόλο όπλο και σύγχρονο ρανταρ για ανακάλυψη των UAV σε μεσαία και μεγάλα ύψη και κατάρριψη τους πριν ενεργοποιήσουν τα όπλα τους. Με αποστολές Combat Air Patrol (CAP), ο αμυνόμενος θα μπορεί να υπερασπιστεί το μέτωπο και να προστατεψει τις υψηλής αξίας δυνάμεις του προσφέροντας παράλληλα Close Air Support (CAS), όμως αυτό απαιτεί τουλάχιστον Αεροπορική υπεροχή στο πεδίο της μάχης, που ειναι αρκετά δύσκολο σε περιπτώσεις ισοδύναμων αντιπάλων.
(β) Εναλλακτικά δύναται να στοχοποιηθούν και να καταστραφούν με αποστολές Offencive Counter Air (OCA) οι βάσεις που σταθμεύουν τα εχθρικά Drone, ώστε να ελλατωθεί ο άμεσος κίνδυνος και ενδεχομένως να μην μπορέσουν να λειτουργήσουν ως σχηματισμοί SWARM προκαλώντας κορεσμό στην φίλια αεράμυνα.
(γ)Τέλος ιδανική αλλά ιδιαιτερα δύσκολη λύση θα ήταν η καταστροφή των Σταθμών εδάφους (Ground stations) και των πιλότων που χειρίζονται τα UAV, είτε απο αεροσκάφη είτε απο ομάδες δολιοφθορών που θα διεισύσουν στην ενδοχώρα. Αυτή η ριψοκίνδυνη αποστολή θα απαιτούσε αξιόπιστες πληροφορίες και ιδανική εκτέλεση, ενώ παράλληλα ενδέχεται να έχει υψηλό κόστος και μη εγγυημένα αποτελέσματα.
Βασικό κριτήριο στην πολεμική σύγκρουση ειναι η εξίσωση κόστους / οφέλους προκειμένου να έχει νόημα η νίκη ή ηττα για τον κάθε αντίπαλο. Η χρήση smart weapons σε συνεργασία με τα εξελιγμένα τερχνολογικά UAV έδωσαν όχι μόνο εδαφικά κέρδη στους Αζέρους αλλά και οικονομικά οφέλη καθώς προκάλεσαν στην Αρμενία απώλειες πολεμικού υλικου $4.8 εκ. (22) Αν υπολογιστεί η απώλεια των 6 ορυχείων χρυσού της επαρχίας Kelbajar που έδιναν το 13% του GDP (ΑΕΠ) του Nagorno-Karabakh, η απώλεια των υδροηλεκτρικών σταθμών ρεύματος και των καλλιεργήσιμων εδαφών τότε η συνολική απώλεια ξεπερνά τα $80 εκ. (23)
Είναι πολύ δύσκολο για την Αρμενία σε βραχυπρόθεσμο διάστημα να ανακάμψει οικονομικά και να αντικαταστήσει το κατεστραμένο πολεμικό υλικό. Αποτελεί λοιπόν διαχρονικό δίδαγμα στην ιστορία οτι η χρήση ακριβών αλλά σύγχρονων οπλικών συστημάτων που θα δώσουν τη νίκη θα πρέπει να επιδιωχθεί τελικά, καθώς θα δώσει πολύ περισσότερα οφέλη απο τις ζημιές που θα προκαλέσει η ήττα και τα επακόλουθα της. Συνεπώς οι όποιες αγορές οπλικού υλικού γίνονται απο το υστέρημα των χρημάτων του λαού θα πρέπει να κοσκινιζονται πάντα και να λαμβάνονται υπόψιν οι δυνατότητες του όπλου, η διαχρονικότητα του, η αποτελεσματικότητα έναντι των όπλων του αντιπάλου και η ανθεκτικότητα του στο πεδίο της μάχης.
Άλλωστε όπως είπε στην έναρξη του Πελοπονησιακού πολέμου ο Σπαρτιάτης βασιλιάς Αρχιδαμος “ο πόλεμος διεξάγεται ολιγώτερον δια των όπλων και περισσότερον δια των χρημάτων».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
2.https://www.csis.org/analysis/air-and-missile-war-nagorno-karabakh-lessons-future-strike-and-defense
3. https://www.wdmma.org/azerbaijan-air-and-air-defence-force.php
4.https://gr.pinterest.com/pin/349521621061045263/
5.https://www.bbc.com/news/world-europe-54345622
8.https://turkeygazette.com/armenian-commander-the-russian-pole-21-electronic-countermeasures-system-failed-against-turkish-uavs/
14.https://www.defenceturkey.com/en/content/mam-l-boosts-effectiveness-of-uavs-2846
17. https://www.csis.org/analysis/air-and-missile-war-nagorno-karabakh-lessons-future-strike-and-defense
18. Thttps://www.forbes.com/sites/pauliddon/2020/10/07/how-effective-is-azerbaijans-growing-drone-arsenal/?sh=70d406cb114curkey recently in Syria and Libya
20.https://www.vifindia.org/article/2020/december/04/why-drones-turned-the-tide-for-azerbaijan-an-analysis
23.https://eurasianet.org/following-war-with-armenia-azerbaijan-gains-control-of-lucrative-gold-mines
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ
2.https://defencyclopedia.com/2016/02/20/greatest-world-war-ii-weapons-the-fearsome-katyusha-rocket-launcher/attachment/520151263359/
6.https://www.defenseworld.net/news/28193/Azerbaijan_Destroyed_Six_S_300_Systems_of_Armenia__President_Ilham_Aliyev#.YCkyUGgza1s
7.https://sofrep.com/news/armenian-azerbaijani-drone-strike-footage-graphic/
8.https://www.defenseworld.net/news/28502/Russia___s__42M_EW_System_did_not_Work_in_Nagorno_Karabakh__Armenian_PM_Complains#.YCkmzWgza1s
14.https://en.topwar.ru/154737-samohodnaja-artillerijskaja-ustanovka-t-155-frtna-turcija.html
15.https://timesofindia.indiatimes.com/world/rest-of-world/heavy-losses-as-armenia-azerbaijan-defy-calls-for-calm/articleshow/78387379.cms
16. https://www.leonardodrs.com/news/press-releases/final-trophy-active-protection-systems-delivered-to-us-army/
19.https://twitter.com/skylocksystems/status/1227185258044502016
ΠΗΓΗ https://www.militaire.gr/aeroporika-didagmata-apo-ton-polemo-sto-nagkorno-karampach/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου