Η σύγχρονη διασκευή από τον Ρόμπερτ Ίκε του κλασικού έργου του ΄Άρτουρ Σνίτσλερ αποτελεί μια καθηλωτική παράσταση που θέτει προβληματισμούς γύρω από τις αντικρουόμενες οπτικές και την πολιτική των ταυτοτήτων
Όταν μία έφηβη μεταφέρεται σε κρίσιμη κατάσταση στο Ινστιτούτο Elizabeth, έπειτα από μια αυτοσχέδια έκτρωση, η καθηγήτρια Ρουθ Γουλφ (Στεφανία Γουλιώτη) αρνείται την είσοδο ενός ιερέα (Νίκος Χατζόπουλος) στον θάλαμο του κοριτσιού, διότι δεν διαθέτει επαρκείς πληροφορίες για τις θρησκευτικές πεποιθήσεις της ασθενούς.
Γύρω από αυτήν την απόφαση, ξεσπά ένα σκάνδαλο που σύντομα λαμβάνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι διαστρεβλώσεις κάθε είδους διαδέχονται η μία την άλλη, αναδεικνύοντας την περιπλοκότητα της κατάστασης. Όλοι έχουν γνώμη. Kαι την εκφράζουν με πάθος μέσα σε αυτήν τη δίνη που νομοτελειακά βυθίζει μαζί της όποιον βρεθεί στο επίκεντρό της. Η πορεία προς την αποκαθήλωση φαντάζει μη αναστρέψιμη.
Το 1912 ο Άρτουρ Σνίτσλερ έγραψε τον Καθηγητή Μπερνάρντι, την ιστορία ενός Εβραίου γιατρού που αρνείται την πρόσβαση ενός καθολικού ιερέα σε μία ετοιμοθάνατη 14χρονη ασθενή. Στο έργο έρχονται αντιμέτωπες η επιστήμη με τη θρησκεία, ενώ παράλληλα και με αφορμή το σκάνδαλο που ξεσπά, θίγονται ζητήματα αντισημιτισμού, συνομωσιών και «μαχαιρωμάτων» στα υψηλά ακαδημαϊκά κλιμάκια και πολιτικής υποκρισίας.
Πάνω από έναν αιώνα αργότερα, ο Βρετανός Ρόμπερτ Ίκε διασκεύασε το έργο, μεταφέροντάς το στη σύγχρονη εποχή. Ο Ίκε κράτησε τον πυρήνα του αρχικού έργου αμετάβλητο, διεύρυνε όμως εντυπωσιακά τη θεματολογία του προσθέτοντας δύο μεγάλα θέματα πρώτης γραμμής, το θέμα της ταυτότητας και της συνεχούς ενασχόλησης με αυτήν και το θέμα της δημοκρατίας μέσα από το φαινόμενο της «κουλτούρας της ακύρωσης» (cancel culture).
Η ταυτότητα είναι ο τρόπος που βλέπουμε τον εαυτό μας και συνδέει το άτομο με τον κόσμο. Λειτουργεί ως σημείο ταύτισης με μία ή περισσότερες κοινωνικές ομάδες και παράλληλα είναι μέσο διαχωρισμού και αποκλεισμού των άλλων. Δεν είναι μοναδική, υπάρχει ταυτότητα φύλου και φυλετική, θρησκευτική, εθνική, ταξική, πολιτιστική και μια σειρά άλλες. Κάποιες διαμορφώνονται αντικειμενικά, μέσα από την καταγωγή, την ιστορία και την παράδοση και κάποιες υποκειμενικά, μέσα από τα βιώματα. Πολύ συχνά μια πλευρά της ταυτότητας αναιρεί ή βάζει όρια σε μία άλλη, για παράδειγμα τι όρια βάζει ο φεμινισμός στην ταυτότητα φύλου; Ο Ίκε βάζει στο επίκεντρο μία προνομιούχο, λευκή, μορφωμένη γυναίκα, άθεη και ορθολογίστρια, η οποία μέχρι τη στιγμή της σύγκρουσης κατορθώνει να κρατάει ισορροπίες με τους άντρες συναδέλφους της, τους πολιτικούς προϊσταμένους και τους υφισταμένους της, να πετυχαίνει στη δουλειά της και να νιώθει ασφαλής στο κουκούλι της. Όταν μπαίνει στο μάτι του κυκλώνα και χάνει τις σταθερές της, οδηγείται στην αυτοκτονία. Το αληθινό μήνυμα όμως που θέλει να περάσει, δίνεται με τη μορφή μιας σκηνοθετικής οδηγίας: «…η ταυτότητα κάθε ηθοποιού πρέπει να είναι ευθέως ασύμφωνη με την ταυτότητα του ρόλου τουλάχιστον ως προς ένα σημείο…. οι ερμηνείες πρέπει να διατηρούν το μυστήριο μέχρι να αποκαλυφθεί από το έργο. Σκοπός είναι το κοινό να επαναστοχάζεται επάνω σε πρόσωπα… καθώς μαθαίνει περισσότερα για κάθε χαρακτήρα.»
Αφού λοιπόν επιχειρεί να μας κλονίσει, καθώς τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται, μας οδηγεί στην κορυφαία σκηνή του έργου, το ντιμπέιτ. Εδώ, η προτροπή του συγγραφέα είναι η μορφή (του ηθοποιού) να ταυτιστεί με τον ρόλο του, καθώς το ζητούμενο είναι το κοινό να στοχαστεί πάνω στο θέμα της δημοκρατίας, του ρατσισμού, του σεξισμού, της πολιτικής ορθότητας και της αμεσότητας της «κουλτούρας ακύρωσης», που έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας. Η σκηνή έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός «λαϊκού» δικαστηρίου, όπου η λαμπερή επιστημόνισσα κατηγορείται σχεδόν και για το προπατορικό αμάρτημα. Ταυτόχρονα, η σκηνή μεταφέροντας ρεαλιστικά την οικεία τηλεοπτική ατμόσφαιρα ανατέμνει τα παραπάνω ζητήματα. Πώς γίνεται ο εκπρόσωπος της καταπιεσμένης μαύρης κοινότητας να υπερασπίζεται τη θρησκεία απέναντι στην επιστήμη στο όνομα του ρατσισμού; Πώς γίνεται η γιατρός, που υπερασπίστηκε το δικαίωμα της ασθενούς της στον ήρεμο θάνατο, να δίνει βορά στο τηλεοπτικό κοινό την έφηβη φίλη της που βρίσκεται σε διαδικασία φυλομετάβασης, για να αποδείξει πόσο «προοδευτική» είναι; Πώς γίνεται να βυθιζόμαστε στο σκοταδισμό αλαλάζοντας χαρούμενα; Η υπερβολή που αναδεικνύεται, δεν κρύβει το γεγονός ότι έχουμε να κάνουμε με συγκρούσεις που αντανακλούν πραγματικές διαιρέσεις και ανισότητες μέσα σε κοινωνίες, που η «σταθερότητά» τους στηρίζεται ακριβώς πάνω τους, παρά τον υποκριτικό σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η παράσταση που έστησε η Κατερίνα Ευαγγελάτου είναι καλοκουρδισμένη, αν και σέβεται τα όρια των θεατών στους οποίους απευθύνεται. Η δύναμη του μηνύματος φτάνει στο κοινό πολύ ομαλά, χωρίς να κλονίζει. Η Στεφανία Γουλιώτη ίσως βρίσκεται σε μια από τις κορυφαίες στιγμές της. Είναι μια αξιόλογη και στέρεη δουλειά, που αξίζει να παρακολουθήσετε.
The Doctor.
Αμφι-θέατρο Σπύρου Ευαγγελάτου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου