Φωτογραφία αρχείου (6/5/08) Βάος Χασιάλης / Eurokinissi
Το νομοσχέδιο του Νίκου Δένδια για τις αλλαγές στη θητεία, όπως έχει διαρρεύσει μέχρι στιγμής, δείχνει τον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση αντιλαμβάνεται τη σχέση κράτους και πολίτη. Έρχεται να επιβάλει ένα νέο σύστημα ελέγχου που κάνει τη θητεία και τη στρατολογική υποχρέωση μέσο πειθαρχίας και παρακολούθησης.
Η πρώτη μεγάλη αλλαγή αφορά τη διάρκεια της στρατολογικής υποχρέωσης. Σύμφωνα με το άρθρο 203, κάθε πολίτης που έχει στρατιωτικές εκκρεμότητες θα πρέπει να ενημερώνει τις αρχές για κάθε αλλαγή διεύθυνσης, τηλεφώνου ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μέχρι το 45ο έτος της ηλικίας του. Δεν υπάρχει προηγούμενο σε ευρωπαϊκή χώρα να παρακολουθείται ο πολίτης διοικητικά για σχεδόν μισή ζωή επειδή κάποτε υπηρέτησε τη θητεία του ή πήρε απαλλαγή. Η σχέση με το στρατολογικό γραφείο δεν τελειώνει ποτέ. Μετατρέπεται σε μια μόνιμη κατάσταση επιτήρησης που καλύπτεται πίσω από τον όρο «ψηφιακή στρατολογία». Η θητεία παύει να είναι υποχρέωση και γίνεται διοικητικός φάκελος που ακολουθεί τον πολίτη μέχρι τη μέση ηλικία του.
Το ίδιο πνεύμα διαπερνά και τις ρυθμίσεις για τις αναβολές και τις απαλλαγές (άρθρα 205 έως 208). Τα όρια ηλικίας γίνονται πιο στενά και η διαδικασία περνά εξ ολοκλήρου στα χέρια των στρατιωτικών επιτροπών (άρθρο 231). Οι αναβολές για σπουδές δεν καλύπτουν πλέον όλα τα στάδια των σπουδών. Ο ανώτατος ηλικιακός περιορισμός ορίζεται στα 28 έτη για τους προπτυχιακούς και στα 31 για τους μεταπτυχιακούς φοιτητές. Όσοι ζητούν αναβολή για οικογενειακούς λόγους, όπως αναπηρία ή θάνατο γονέα, περιορίζονται στα 33 έτη με ετήσια επανεξέταση. Οι ιατρικές αναβολές κρίνονται αποκλειστικά από Στρατιωτικές Υγειονομικές Επιτροπές και όχι από δημόσια νοσοκομεία. Το υπουργείο Άμυνας επαναφέρει τη λογική που αντιμετωπίζει τους πολίτες σαν ύποπτους.
Οι απαλλαγές γίνονται επίσης πιο δύσκολες (άρθρο 205). Ειδικά για λόγους ψυχικής υγείας, οι διαδικασίες αυστηροποιούνται και απαιτούν συνεχή παρακολούθηση. Αντί να υπάρχει εμπιστοσύνη, επιβάλλεται καχυποψία. Είναι φανερό πως το υπουργείο δεν θέλει να μειώσει τον αριθμό των στρατευσίμων, αλλά να ελέγξει τους λόγους για τους οποίους κάποιος ζητά εξαίρεση. Ακόμη και στις περιπτώσεις πραγματικής αναπηρίας, η απόφαση περνά αποκλειστικά από στρατιωτικό όργανο (άρθρο 232).
Η σκληρότερη πλευρά του νομοσχεδίου αφορά τους αντιρρησίες συνείδησης (άρθρα 250 έως 256). Το δικαίωμα στην εναλλακτική υπηρεσία μετατρέπεται σε διοικητικό προνόμιο που μπορεί να αφαιρεθεί. Όποιος έχει λάβει άδεια οπλοφορίας, έχει συμμετάσχει σε σκοπευτικούς ή κυνηγετικούς συλλόγους ή έχει κατηγορηθεί για χρήση βίας, αποκλείεται από τη διαδικασία αναγνώρισης. Το κράτος παρεμβαίνει στο πιο προσωπικό και ηθικό πεδίο της ζωής, τη συνείδηση. Η εναλλακτική υπηρεσία διατηρείται στους δεκαπέντε μήνες, δώδεκα για όσους δικαιούνται μειωμένη θητεία, όμως προστίθεται και η λεγόμενη εναλλακτική εφεδρική υπηρεσία, μια μορφή υποχρέωσης που συνεχίζεται ακόμη και μετά την ολοκλήρωση της θητείας. Ο πολίτης που δηλώνει αντίρρηση δεν απαλλάσσεται ποτέ πλήρως από το βλέμμα της διοίκησης. Ουσιαστικά, ποινικοποιείται η άρνηση της βίας.
Οι έφεδροι παραμένουν υπό στρατολογική εποπτεία μέχρι το 50ό έτος της ηλικίας τους (άρθρα 248 και 255). Μπορούν να κληθούν για άσκηση ή υπηρεσία όποτε το αποφασίσει η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία. Ο θεσμός της εφεδρείας μετατρέπεται έτσι σε διαρκή μηχανισμό ετοιμότητας χωρίς εθελοντικό χαρακτήρα. Ο πολίτης δεν γνωρίζει πότε θα κληθεί, αλλά είναι υποχρεωμένος να ενημερώνει το κράτος για το πού βρίσκεται και πώς θα τον βρουν. Αυτό το καθεστώς δεν ενισχύει την άμυνα, απλώς κρατά την κοινωνία σε μόνιμη αναμονή.
Η ανυποταξία, που κάποτε ήταν κοινωνικό και πολιτικό φαινόμενο, μετατρέπεται τώρα σε ψηφιακό αδίκημα (άρθρο 203). Με διασταύρωση δεδομένων από την ΑΑΔΕ, τα ΚΕΠ και το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ο στρατεύσιμος θα εντοπίζεται αυτόματα αν δεν παρουσιαστεί. Δεν χρειάζεται πια να εκδοθεί ένταλμα ή να υπάρξει καταγγελία. Το σύστημα θα παράγει μόνο του τον «ανυπότακτο». Έτσι η παρακολούθηση γίνεται αυτοματοποιημένη και η ποινή σχεδόν μηχανική.
Επιπλέον, ο υπουργός Άμυνας, σε περίοδο κρίσης ή επιστράτευσης, μπορεί να αναστείλει όλες τις απαλλαγές και τις αναβολές (άρθρο 255). Με μια υπουργική υπογραφή μπορούν να κληθούν να υπηρετήσουν ακόμη και άτομα με σοβαρή αναπηρία, γονείς μονογονεϊκών οικογενειών ή αναγνωρισμένοι αντιρρησίες. Η εξουσία συγκεντρώνεται στα χέρια ενός προσώπου.
Το νομοσχέδιο αποκαλύπτει μια βαθιά δυσπιστία απέναντι στους πολίτες. Δεν υπάρχει καμία πρόθεση βελτίωσης των συνθηκών της θητείας, ούτε καμία μέριμνα για την ισότητα. Αντίθετα, ενισχύεται η πειθαρχία και η εξάρτηση. Ο Νίκος Δένδιας επιχειρεί να παρουσιάσει τον εαυτό του ως θεσμικό και μετριοπαθή, όμως οι ρυθμίσεις που φέρνει δείχνουν έναν πολιτικό σκοταδιστή. Το κράτος δεν εμπιστεύεται τους πολίτες του. Τους παρακολουθεί, τους ελέγχει και τους υπενθυμίζει διαρκώς ότι η ελευθερία τους είναι υπό όρους.
Το νέο στρατολογικό πλαίσιο δεν αφορά μόνο τον στρατό. Αφορά το είδος της κοινωνίας που θέλουμε. Το κράτος ζητά περισσότερη πειθαρχία από τον πολίτη και κρατά για τον εαυτό του όλο και λιγότερη λογοδοσία. Η θητεία, αντί να είναι χώρος κοινωνικής εμπειρίας και ευθύνης, γίνεται σχολείο υποταγής. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι αυτή η αυστηροποίηση περνά σχεδόν αθόρυβα. Κανείς δεν συζητά σοβαρά για τη σχέση του πολίτη με τον στρατό, για το αν η θητεία χρειάζεται, για το αν υπάρχουν καλύτεροι τρόποι συμμετοχής. Το μόνο που συζητιέται είναι πώς θα ενταθεί ο έλεγχος. Αν δεν υπάρξει δημόσιος διάλογος και αντίδραση, το νέο στρατολογικό θα εφαρμοστεί σαν να είναι φυσική εξέλιξη. Και τότε η σιωπή θα είναι η πιο επικίνδυνη μορφή αποδοχής.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου