Αφιέρωμα στην 28η Οκτωβρίου 1940:Ο Στράτος Δορδανάς παρουσιάζει τον δωσιλογισμό στη Θεσσαλονίκη

Πηγή: http://www.lexrites.com/

Στήριξαν την αρπαγή, την εκμετάλλευση, τη διαφθορά, την προδοσία

























Με υλικό που προέρχεται κυρίως από δικογραφίες των δωσιλόγων στα ειδικά δικαστήρια της μεταπολεμικής Ελλάδας, ο Στράτος Δορδανάς αποτυπώνει με ακρίβεια και εξαιρετική γλαφυρότητα την "εθνικοσοσιαλιστική" πραγματικότητα στην κατοχική Θεσσαλονίκη. Ομως ο δωσιλογισμός της Κατοχής υπήρξε ένα εξαιρετικά ευρύ φαινόμενο, πολύ πιο σύνθετο, πολύ πιο "επίσημο", πολύ πιο κοινωνικό από αυτό που παρουσιάζεται στις σχετικές δίκες

Η πρόσφατη ιστορία της Θεσσαλονίκης έχει συχνά γοητεύσει τους ιστορικούς περισσότερο ίσως απ' ό,τι την κοινή γνώμη - με την ευρύτερη έννοια του όρου. Πόλη αντιφατική, χτισμένη πάνω στα πολύχρωμα υλικά που κληροδότησε το παρελθόν σε διαρκή διαμάχη με τον ίδιο της τον εαυτό, σε διαρκή αναζήτηση μιας ταυτότητας πραγματικής και μιας άλλης φαντασιακής ταυτόχρονα. Πόλη βαλκανική, αν ο όρος βοηθά στην περιγραφή του πολύπλοκου. Πόλη όπου γεννήθηκαν κινήματα σημαντικά, από τον καιρό των Νεότουρκων ακόμα. Σε αυτή γεννήθηκε ο ελληνικός σοσιαλισμός, στην ίδια όμως άνθισαν, στην ελληνική εκδοχή τους, τα "άνθη του κακού" του εικοστού αιώνα: ο ρατσισμός, ο φασισμός, ο δωσιλογισμός, το παρακρατικό δολοφονικό στερέωμα.

Το βιβλίο του Στράτου Δορδανά - νέου ιστορικού του οποίου η ώς τώρα εργασία έχει ήδη πολλά συνεισφέρει στη διαλεύκανση της ιστορίας της κατοχικής Θεσσαλονίκης - έρχεται να περιγράψει και να αναλύσει μία εξαιρετική σκοτεινή σελίδα: τη σύντομη και τραγική - για τους άλλους οπωσδήποτε αλλά και για τους ίδιους τους πρωταγωνιστές της - ιστορία των Ελλήνων εθνικοσοσιαλιστών - δωσιλόγων στην κατεχόμενη από τους ναζί πόλη.

Παιχνίδι της ύαινας

Ο Στράτος Δορδανάς έχει προσφέρει πολλά στη διαλεύκανση της ιστορίας της κατοχικής Θεσσαλονίκης και της ελληνικής Μακεδονίας

Πρόκειται για την ιστορία ενός θλιβερού κύκλου που περιελάμβανε κάθε είδος ανθρώπων: από καθηγητές πανεπιστημίου ώς τυχοδιώκτες κυνηγούς της "ευκαιρίας", από "καθωσπρέπει" "δημοκρατικούς" αξιωματικούς του '35 ώς μικροαπατεώνες, από "ιδεολόγους" φιλογερμανούς ώς παλαιούς οπλαρχηγούς του Πόντου, έξω και μακριά από τα γνώριμα σε αυτούς νερά και καταστάσεις, από κατάλοιπα του ελληνικού φασισμού του Μεσοπολέμου ώς νεόκοπους "αντικομμουνιστές", ό,τι κι αν σήμαινε γι' αυτούς η έννοια, από ρατσιστές αντισημίτες "εκ πεποιθήσεως" ή από στερημένους υλικά και ηθικά εκμεταλλευτές της δυστυχίας του άλλου. Η έλευση των Γερμανών έδωσε σε όλους αυτούς μία μεγάλη ευκαιρία. Τους άνοιξε το δρόμο προς μια κάποια μορφή εξουσίας, όση περίπου περίσσευε από εκείνη των κατακτητών ή από εκείνη του κατοχικού κράτους. Την άδραξαν και την μετέτρεψαν στην πιο μαύρη ίσως σελίδα στη σύγχρονη ιστορία της πόλης.

Οι άνθρωποι αυτοί ήξεραν τι να την κάνουν την εξουσία τους. Την μετέτρεψαν σε εφιάλτη θανατηφόρο για τους πολλούς, ειδικά για όσους αγωνίζονταν ενάντια στο κατοχικό καθεστώς, σε εκβιαστική καταπίεση των συμπολιτών τους στο όνομα του δικού τους κύρους και του συνακόλουθου δικού τους πλουτισμού, την μετέτρεψαν σε θάνατο, σε λεηλασία, σε εκμετάλλευση, σε παιχνίδι της ύαινας όταν ρίχτηκαν να αρπάξουν τις περιουσίες των Θεσσαλονικιών Εβραίων που στάλθηκαν στα στρατόπεδα θανάτου της Γερμανίας. Στην πρόσφατη ιστορία της, η πόλη είχε δει πολλά, ετούτη η κατοχική πραγματικότητα όπως την διαμόρφωσαν οι Έξαρχοι, οι Πούλοι, οι Σπυρίδηδες, οι Δάγκουλες, ξεπερνούσε σε φρίκη τα πάντα.

Ο Δορδανάς έκτισε την εικόνα αυτού του "έντιμου" κόσμου με υλικό που προέρχεται κυρίως από δικογραφίες των δωσιλόγων στα ειδικά δικαστήρια της μεταπολεμικής Ελλάδας. Τα υλικό αυτό - για μαρτυρικές καταθέσεις πρόκειται, για υπομνήματα ή απολογίες των ίδιων των κατηγορουμένων - επιτρέπει στον συγγραφέα να αποτυπώσει με ακρίβεια και εξαιρετική γλαφυρότητα την "εθνικοσοσιαλιστική" πραγματικότητα στη Θεσσαλονίκη της Κατοχής όσον αφορά τα πρόσωπα, τις πολιτικές οργανώσεις ή τους στρατιωτικούς μηχανισμούς που έκτισαν υπό τη σκέπη των διάφορων μηχανισμών της γερμανικής στρατιωτικής, αστυνομικής ή πολιτικής μηχανής. Το είδος αυτό των πηγών όμως, αποκρύπτει πολλές άλλες πτυχές του κατοχικού δωσιλογισμού, τον "αδικεί" θα λέγαμε ως φαινόμενο.

Οι διώξεις και οι δίκες εναντίον των δωσιλόγων έγιναν, ας μη ξεχνάμε, σε μία ταραγμένη περίοδο, μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και σε συνθήκες όξυνσης των παθών ή και του εμφυλίου πολέμου. Το πολιτικό πλαίσιο της εποχής είχε ήδη αποκαταστήσει ή ενσωματώσει σημαντικά τμήματα του κατοχικού δωσιλογισμού - στο όνομα και στις ανάγκες του αντικομμουνιστικού αγώνα - δημιουργώντας έτσι την ανάγκη να στιγματιστούν ιδιαίτερα και δημόσια οι μη "ενσωματώσιμες" πλευρές του φαινομένου. Οι διώξεις περιορίστηκαν έτσι σε μια σειρά από θλιβερά ώς και "γραφικά" πρόσωπα, προερχόμενα από τον χώρο της Θεσσαλονίκης, κυρίως, των οποίων οι δαιμονικές ιδιότητες τονίστηκαν ώς την υπερβολή σε αντιδιαστολή - που εύκολα διακρίνεται στο βιβλίο - με τις "κόσμιες" μορφές συνεργασίας με τον κατακτητή όπως αυτές των παραγόντων του κατοχικού κράτους. Στην ουσία στις δίκες των δωσιλόγων του 1945-1947 δικάστηκε μέρος του κατοχικού παρακράτους με στόχο να προστατευθεί το εξαιρετικά χρήσιμο κατοχικό κράτος. Σε τελευταία ανάλυση, ο ελληνικός εθνικοσοσιαλισμός ήταν ένα αιματηρό μεν αλλά άνευ στηρίγματος και ευρύτερης σημασίας κίνημα, στο οποίο ελάχιστα επένδυσαν ακόμα και οι ίδιοι οι Γερμανοί!

ΛΗΣΤΡΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ

Λ. Ιωαννίδης, Μιχάλαγας, Κισά Μπατζάκ, Π. Δαδούλης, Α. Καπνόπουλος. Η ηγεσία του ΕΕΣ στη Βιέννη μαζί με Γερμανούς αξιωματικούς στο προαύλιο στρατοπέδου

Ο δωσιλογισμός της Κατοχής υπήρξε ένα εξαιρετικά ευρύ φαινόμενο, πολύ πιο σύνθετο, πολύ πιο "επίσημο", πολύ πιο κοινωνικό από αυτό που παρουσιάζεται στις σχετικές δικογραφίες. Στηριζόταν στην οικονομικές και κατά συνέπεια κοινωνικές λειτουργίες που έστησαν οι Γερμανοί στην "Νέα Ευρώπη" όπου και κυριάρχησαν για τέσσερα ολόκληρα χρόνια. Επρόκειτο κυριολεκτικά για έναν πραγματικά ληστρικό "τρόπο παραγωγής" που, ειδικά στη χώρα μας, κυριολεκτικά επαναδιάρθρωσε τα εισοδήματα και δημιούργησε νέες ισχυρές κοινωνικές ομάδες οι οποίες όχι μόνο δεν τιμωρήθηκαν αλλά και σε μεγάλο βαθμό κυριάρχησαν στη μεταπολεμική οικονομική και πολιτική πραγματικότητα.
ΟΙ ΠΛΟΥΤΙΣΑΝΤΕΣ ΕΠΕΒΑΛΑΝ ΤΗ ΣΙΩΠΗ

Στα 1945 οι τότε ελληνικές κυβερνήσεις, κάτω από την κοινωνική πίεση πρώτα - δεκάδες χιλιάδες ιδιοκτησίες ακινήτων είχαν συγκεντρωθεί σε σχετικά λίγα πρόσωπα στη διάρκεια της κατοχής - και δευτερευόντως κάτω από την πολιτική πίεση της Αριστεράς δημιούργησαν ειδικό κλάδο για τη δίωξη του οικονομικού δωσιλογισμού. Δημιουργήθηκε μία ειδική Επιτροπή για τις υποθέσεις των "πλουτισάντων επί Κατοχής" και ορίστηκε επί τούτου Γενικός Επίτροπος Δωσιλόγων. Το πρώτο μέτρο ήταν η άμεση φορολόγηση των εισοδημάτων που αποκτήθηκαν από την συνεργασία με τον εχθρό ή την εκμετάλλευση των κατοχικών συνθηκών. Οι λίγοι πίνακες ονομάτων που πρόλαβαν να δημοσιευθούν και τα ποσά που εντόπισε η κυβερνητική επιτροπή όχι μόνο αιφνιδιάζουν με το περιεχόμενό τους αλλά και αποτελούν βασικό κλειδί για την κατανόηση της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής πραγματικότητας στη μεταπολεμική Ελλάδα.

Εξυπακούεται ότι το καθαρτήριο έργο αυτών των κυβερνητικών επιτροπών δεν συνεχίστηκε, οι φόροι που επέβαλε ουδέποτε πληρώθηκαν, οι πλουτίσαντες όχι μόνο δεν τιμωρήθηκαν αλλά επέβαλαν γρήγορα την σιωπή γύρω από το όλο ζήτημα, τα αρχεία των εν λόγω επιτροπών χάθηκαν και απέμεινε μόνο η μνήμη των Αθηναίων να αναρωτιέται για το πώς συγκεκριμένος κάτοχος περιπτέρου στην προπολεμική Αθήνα αναδείχθηκε μέσα στην κατοχή σε ιδιοκτήτη ολόκληρου οικοδομικού τετραγώνου στο κέντρο της πόλης και μετέπειτα σε ιδιοκτήτη ιστορικού πολυκαταστήματος... Τα γραφικά Τάγματα Ασφαλείας, το κατοχικό κράτος και παρακράτος δεν καταδίωκαν αντιστασιακούς και κομμουνιστές εξαιτίας ιδεολογικού πάθους. Προάσπιζαν μία πολύ συγκεκριμένη και χειροπιαστή νέα κοινωνική τάξη στηριγμένη στην αρπαγή, τη λεηλασία, την εκμετάλλευση, τη διαφθορά και την προδοσία.

Και κάτι τελευταίο ως προς το βιβλίο του Δορδανά το οποίο, παρά τις παραπάνω επιφυλάξεις, αξίζει να διαβαστεί από όλους. Ο «δωσιλογισμός», για τους λόγους που ο Μπαμπινιώτης εξηγεί στο λεξικό του, γράφεται με ωμέγα. Σε αυτά δε τα ζητήματα ο Μπαμπινιώτης έχει συνήθως δίκιο.


ΤΑ ΝΕΑ , 02/12/2006