Η ΕΠΟΜΕΝΗ ΜΕΡΑ

ΠΡΙΝ

Χρόνια παραγωγική καθίζηση

ΖΟΦΕΡΟ ΤΟΠΙΟ

Οι επιμέρους αντιθέσεις στις στρατηγικές διαχείρισης της κρίσης μεταξύ σοσιαλδημοκρατίας και νεοφιλελευθερισμού ή αστικού κράτους και ΕΕ, δεν κρύβουν μια κοινή ανησυχία που υπάρχει για το ζοφερό τοπίο που διαμορφώνεται σε όλο τον καπιταλιστικό κόσμο για την επόμενη μέρα της κρίσης. Τα στοιχεία όλα ειδικότερα συντείνουν πως η (τυπική) έξοδος από την κρίση θα σημάνει μια παρατεταμένη παραγωγική καθίζηση μηδενικών σχεδόν ρυθμών μεγέθυνσης, αυξανόμενης αν όχι καλπάζουσας ανεργίας, περιορισμένης ζήτησης και χιλιάδων λουκέτων, παρά τις γενναιόδωρες κρατικές ενισχύσεις. Τα συμπτώματα αυτά είναι ήδη εμφανή στις περισσότερες καπιταλιστικές οικονομίες της Δυτικής Ευρώπης που τα δύο προηγούμενα τρίμηνα εξήλθαν κι επισήμως της κρίσης, όπως και στις ΗΠΑ.

«Παρά μια καλοδεχούμενη επιστροφή σε θετικούς ρυθμούς μεγέθυνσης η παγκόσμια οικονομία απέχει πολύ ακόμη από το να επιστρέψει στην “κανονική” δραστηριότητα», έγραφε ο βρετανικός Εκόνομιστ σε αφιέρωμά του για την παγκόσμια οικονομία στο πρώτο τεύχος του Οκτώβρη. «Η ανεργία εξακολουθεί να αυξάνεται και το μεγαλύτερο μέρος του παραγωγικού δυναμικού παραμένει αχρησιμοποίητο. Πολλά από τα μέσα με τα οποία επιτυγχάνεται η τωρινή μεγέθυνση είναι πρόσκαιρα και αβέβαια. Σε όλο τον κόσμο οι δαπάνες ωθούνται από την κυβερνητική γενναιοδωρία. Τεράστια χρηματοδοτικά και νομισματικά πακέτα μπαλώνουν τις ζημιές στα ισοζύγια των νοικοκυριών και των τραπεζών, αλλά τα θεμελιώδη προβλήματα παραμένουν. Στην Αμερική και τις άλλες πρώην οικονομίες - φούσκες τα χρέη των νοικοκυριών είναι ανησυχητικά ψηλά και οι τράπεζες πρέπει να στηρίξουν τα κεφάλαιά τους. Αυτό σημαίνει ότι οι καταναλωτικές δαπάνες θα είναι χαμηλότερες και το κόστος του κεφαλαίου υψηλότερο σε σχέση με πριν την κρίση. Η παγκόσμια οικονομία μπορεί να δει ορισμένα τρίμηνα ορατής μεγέθυνσης αλλά δεν θα επιστρέψει ποτέ στο σημείο που ήταν πριν ξεσπάσει η κρίση»!

Αυτή η πρόβλεψη οδηγεί ακόμη πιο χαμηλά την καθοδική σπείρα που ξεκίνησε την επομένη της κρίσης στις αρχές της δεκαετίας του ’70. Έκτοτε κάθε κρισιακή έκρηξη (1987, 1991, 2000 και τώρα) οδηγεί ακόμη πιο χαμηλά ρυθμούς μεγέθυνσης, περιθώρια κέρδους, παραγωγικότητα και βιοτικό επίπεδο, ενώ οδηγεί στην αντίθετη κατεύθυνση την ανεργία, το δημόσιο χρέος και την εκμετάλλευση. Η τωρινή κρίση λόγω του απροσδόκητα βίαιου χαρακτήρα της απειλεί να προσδώσει ακόμη πιο καταστροφικό –και στην κοινωνία και στις παραγωγικές δυνάμεις– χαρακτήρα σε αυτή την ολέθρια τάση.

Οι αστικές τάξεις ξέρουν επομένως ότι τα δύσκολα είναι μπροστά τους. Πίσω από τα βιτριολικά σχόλια γερμανών οικονομικών παραγόντων πως «η Ελλάδα θα μπορούσε να γίνει η επόμενη Λίμαν Μπράδερς», κρύβεται η πίεση του κεφαλαίου να συμμαζευτούν με κάθε κόστος τα δημοσιονομικά ανοίγματα, ώστε το κράτος να μπορεί να δώσει με επάρκεια τη μάχη για την επαναφορά της «έρημης χώρας» που αφήνει πίσω της η οικονομική κρίση. Σε αυτή την κατεύθυνση δύο είναι οι κατηγορίες μέτρων που θα ληφθούν. Η πρώτη αφορά μέτρα λιτότητας για τη μείωση των ελλειμμάτων κι είναι ατελέσφορη εξ αρχής στο βαθμό που οι πραγματικές αιτίες δημοσιονομικής ανισορροπίας θα μένουν στο απυρόβλητο. Το κοινωνικό κόστος ωστόσο θα είναι τεράστιο! Η δεύτερη κατηγορία μέτρων που θα κρίνει την οριστική έξοδο από την κρίση αφορά μέτρα εμβάθυνσης της εκμετάλλευσης, όπως αλλαγές στις εργασιακές σχέσεις στην κατεύθυνση της ελαστικοποίησης κι επίσης μέτρα ακόμη και ονομαστικής μείωσης των μισθών και των ημερομισθίων ανάλογα αυτών που εφαρμόσθηκαν στη Λετονία και την Ιρλανδία. Εν κατακλείδι ένα αντιδραστικό σχέδιο μακράς πνοής που θα οδηγήσει τη φτώχεια και τη βαρβαρότητα σε πρωτοφανή επίπεδα για ολόκληρη την μεταπολεμική γενιά.