Η ΓΑΖΑ ΕΝΟΧΛΕΙ ΤΗΝ ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΙΑΚΗ ΑΡΧΗ

Ελευθεροτυπία

Επειτα από καθυστέρηση μερικών μηνών, παραδόθηκε στις 14 Ιουνίου στη Γενεύη, στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, επίσημη αναφορά από τον ειδικό εισηγητή των Ηνωμένων Εθνών για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα παλαιστινιακά κατεχόμενα εδάφη. Η καθυστέρηση αυτής της πολυαναμενόμενης αναφοράς οφειλόταν εν μέρει στη συνεχή άρνηση του Ισραήλ να παρέχει πρόσβαση στα παλαιστινιακά κατεχόμενα εδάφη σε επίσημο εκπρόσωπο των Ηνωμένων Εθνών, αλλά, ακόμα πιο σημαντικό, στον «συντονισμένο πόλεμο» που διεξάγει εδώ και καιρό η Παλαιστινιακή Αρχή ενάντια στον Ρίτσαρντ Φολκ (τον θεωρεί υποστηρικτή της Χαμάς και σπέρνει ψεύδη ότι η υγεία του δεν είναι σε κατάσταση για να εκτελεί τις αρμοδιότητές του) με στόχο να τον οδηγήσει σε παραίτηση ή στην απομάκρυνσή του. 

Είναι όντως η πρώτη φορά στην ιστορία του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που Παλαιστίνιοι (εκπρόσωποι της Παλαιστινιακής Αρχής) επιδίωξαν την καθυστέρηση μιας αναφοράς για τα παλαιστινιακά δικαιώματα.

Σε επικοινωνία με τον Ρίτσαρντ Φολκ (ομότιμος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου στο Πρίνστον και διακεκριμένος επισκέπτης καθηγητής Παγκόσμιων Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στη Σάντα Μπάρμπαρα) μιλήσαμε μαζί του για την τελευταία του αναφορά στο Συμβούλιο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και για άλλα παρεμφερή ζητήματα.
Πόσες αναφορές πρέπει να παραδίδετε ετησίως στα Ηνωμένα Εθνη ως ειδικός εισηγητής για τα παλαιστινιακά δικαιώματα στα κατεχόμενα εδάφη, και ποιο είναι το πόρισμα της τελευταίας σας αναφοράς, που παραδόθηκε τον περασμένο μήνα ύστερα από αρκετή καθυστέρηση;
«Είμαι υποχρεωμένος να παραδίδω δύο αναφορές ετησίως, μία στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και μία στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. Η πιο πρόσφατη αναφορά ήταν για το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, κάλυπτε την περίοδο Ιουνίου-Δεκεμβρίου 2009 και εξέταζε τις καταπατήσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το Ισραήλ και τις παραβιάσεις που έχει διαπράξει στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη από τον πόλεμο του 1967. Δεν καλύπτει παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την Παλαιστινιακή Αρχή στη Δυτική Οχθη ή από τη Χαμάς στη Γάζα.
»Η συγκεκριμένη αναφορά είχε ημερομηνία παράδοσης τον Μάρτιο του 2010, αλλά καθυστερούσε επειδή η Παλαιστινιακή Αρχή επιδίωκε αλλαγές στο αρχικό πόρισμα. Εγιναν μερικές τροποποιήσεις, αλλά η Παλαιστινιακή Αρχή παρέμενε ανικανοποίητη και η προσπάθειά της να καθυστερήσει ακόμα περισσότερο την κατάθεση της αναφοράς απορρίφθηκε τελικά από τον κοινοβουλευτικό εκπρόσωπο, που αποφασίζει για την ημερήσια διάταξη του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Τελικά, η αναφορά κατατέθηκε στις 14 Ιουνίου 2010. Η αναφορά δέχτηκε επίσης έντονη κριτική από τον εκπρόσωπο των Ηνωμένων Πολιτειών, που θεωρούσε το πόρισμα μεροληπτικό επειδή αναφερόταν μόνο σε Ισραηλινές παραβιάσεις.
»Το κύριο πόρισμα της αναφοράς μπορεί να περιγραφεί περιληπτικά ως εξής: έκτακτη ανάγκη για έμφαση στη συνεχιζόμενη ανθρωπιστική καταστροφή που προκύπτει από τον ισραηλινό αποκλεισμό της Γάζας, που συνεχίζει να εμποδίζει την πρόσβαση προς τον πληθυσμό βασικών προμηθειών σε απαραίτητες ποσότητες και την ολική απαγόρευση αγαθών και υλικών σε τέτοιο βαθμό που να προκαλεί καταστροφή στο 90-95% της οικονομίας στη Γάζα. Ο αποκλεισμός αυτός, που ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2007, αποτελεί μορφή συλλογικής τιμωρίας, μια πράξη που απαγορεύεται ρητά από το Αρθρο 33 της τέταρτης Σύμβασης της Γενεύης. Οι Ισραηλινοί επίσημοι δεν έχουν αμυνθεί υπέρ του αποκλεισμού με όρους εθνικής ασφάλειας, που θα ήταν αδύνατον να το κάνουν, έτσι κι αλλιώς, αλλά ως κίνηση που στοχεύει να υποσκάψει την εξουσία της Χαμάς. Δεν υπάρχει καμία νομική ή ηθική δικαιολογία για έναν τέτοιο εθνικό στόχο εκ μέρους του Ισραήλ.
»Η αναφορά κάνει επίσης λόγο για τη σημασία της Εκθεσης Γκολντστόουν και της σπουδαιότητας της εφαρμογής των συστάσεών του περί εγκλημάτων πολέμου που διεπράχθησαν κατά τη διάρκεια των Ισραηλινών επιθέσεων την περίοδο 27 Δεκεμβρίου 2008-18 Ιανουαρίου 2009.
»Στην αναφορά μου δίνω επίσης έμφαση σε ένα σωρό άλλα θέματα, όπως στην επέκταση των οικισμών στη Δυτική Οχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ, που αποτελεί παραβίαση του Αρθρου 49(6) της τέταρτης Σύμβασης της Γενεύης, στη συστηματική βία που ασκούν οι άποικοι ενάντια στους Παλαιστίνιους και στον ξεκάθαρο δισταγμό της κατεχόμενης δύναμης του Ισραήλ να παρέχει προστασία προς τους Παλαιστίνιους, όπως απαιτείται από το Διεθνές Δίκαιο».
Αδιαφορία από Ισραήλ-Χαμάς
Σχετικά με την Εκθεση Γκολντστόουν, μήπως θεωρείτε πως το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και ο ΟΗΕ γενικότερα την έχουν ήδη «θάψει»;
«Ούτε το Ισραήλ ούτε η Χαμάς έχουν δείξει ενδιαφέρον να διερευνήσουν αν η συμπεριφορά τους κατά τη συγκεκριμένη περίοδο παραβίαζε τη διεθνή νομοθεσία περί διεξαγωγής πολέμου. Οι αντιδράσεις τους έως τώρα αποτελούν απλώς και μόνο εκλογίκευση της συμπεριφοράς τους. Συνεπώς, η όλη κατάσταση αποτελεί πρόκληση για τον ΟΗΕ στο κατά πόσο μπορεί να υπερβεί τις γεωπολιτικές πιέσεις ώστε να μη "θαφτεί" στα αρχεία η Εκθεση Γκολντστόουν. Κατά τη δική μου εκτίμηση, η Εκθεση παραήταν δίκαιη απέναντι στο Ισραήλ. Εάν ο ΟΗΕ επιτρέψει το "θάψιμο" αυτής της Εκθεσης, τότε θα επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά την ύπαρξη δύο μέτρων και δύο σταθμών σχετικά με την εφαρμογή του διεθνούς ποινικού δικαίου. Θα ενισχύσει την άποψη ότι οι μηχανισμοί λογοδοσίας εφαρμόζονται μόνον απέναντι στους γεωπολιτικά "ηττημένους" (Μιλόσεβιτς στη Σερβία, Σαντάμ Χουσεΐν στο Ιράκ)».
Αρκετά μέσα μαζικής ενημέρωσης κάνουν λόγο για πόλεμο εκ μέρους της Παλαιστινιακής Αρχής προς το πρόσωπό σας. Αποδίδετε τη στάση της Παλαιστινιακής Αρχής απέναντί σας στην πολιτική κατάσταση που επικρατεί μέσα στο παλαιστινιακό στρατόπεδο;
«Δεν θέλω να περιγράψω τη ρήξη με την Παλαιστινιακή Αρχή ως "πόλεμο". Είναι αλήθεια ότι η Παλαιστινιακή Αρχή είναι ενοχλημένη με τον τρόπο που αναλύω την πολιτική πραγματικότητα στη Γάζα, αντιδρώντας ιδιαίτερα σε αναφορές μου στον πολιτικό ρόλο που διαδραματίζει η Χαμάς. Ελπίζω οι σχέσεις μας να βελτιωθούν μελλοντικά».
Πείτε μου, προσπάθησε η Παλαιστινιακή Αρχή να επηρεάσει με κάποιο μη αποδεκτό τρόπο το πόρισμα της αναφοράς σας;
«Δεν μπορώ να αποκαλύψω την ακριβή φύση και τους τρόπους των ενστάσεων της Παλαιστινιακής Αρχής. Νομίζω όμως θα ήταν δίκαιο να πω ότι η Παλαιστινιακή Αρχή επιθυμούσε να δει στη συγκεκριμένη αναφορά λιγότερη έμφαση στη Γάζα, περισσότερη στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, και κυρίως περισσότερη προσοχή στις αρνητικές εξελίξεις στη Δυτική Οχθη. Σκοπεύω να το κάνω αυτό στην επόμενη αναφορά μου, που είναι προγραμματισμένη να παρουσιαστεί στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ τον Οκτώβριο».
Οι σχέσεις Τουρκίας και Ισραήλ επιδεινώθηκαν ακόμα περισσότερο μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις του Ισραήλ στον Στολίσκο της Ελευθερίας. Υπάρχει πραγματική ρήξη ή έχουμε να κάνουμε περισσότερο με κινήσεις δημοσίων σχέσεων εκ μέρους της Τουρκίας;
«Οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις θα πρέπει να ιδωθούν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Αφότου το κεντροδεξιό κόμμα ΑΚ ανήλθε στην εξουσία το 2002, έχει υπάρξει μετατόπιση προς μια ενεργή τουρκική εξωτερική πολιτική με τις αραβικές κυβερνήσεις και με τον ισλαμικό κόσμο γενικότερα. Αυτό έγινε ιδιαίτερα έντονο όταν η Ευρωπαϊκή Ενωση ξεκαθάρισε πως η προοπτική της Τουρκίας να γίνει μέλος ήταν αμφίβολη, αν όχι ολοκληρωτικά ανύπαρκτη. Η Τουρκία ενοχλήθηκε επίσης όταν στην τουρκική κατοχή της Κύπρου η ηγεσία αποδέχτηκε το Σχέδιο Ανάν για την επίλυση του κυπριακού προβλήματος, αλλά η κυπριακή κυβέρνηση ψήφισε εναντίον του και το αποτέλεσμα ήταν η είσοδος των Ελληνοκυπρίων στην Ε.Ε.
»Σε άλλο επίπεδο, οι σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ έχουν πάρει τον κατήφορο από το 2003, όταν το τουρκικό κοινοβούλιο αρνήθηκε να επιτρέψει τη χρήση εθνικού εδάφους για την εισβολή στο Ιράκ. Η επιθετική πολιτική του Ισραήλ προς τις γειτονικές αραβικές χώρες επίσης έκανε την τουρκική κυβέρνηση να εναντιωθεί απέναντι στο Ισραήλ, αν και θα πρέπει να αναγνωριστεί ότι η Τουρκία προσπάθησε να δώσει λύση στις διαφορές των δύο χωρών με δύο τρόπους: πρώτον, με το να προτείνει την αναγνώριση της Χαμάς μετά τις εκλογές στη Γάζα τον Ιανουάριο του 2006 και, δεύτερον, με την προσπάθεια για μεσολάβηση μεταξύ Συρίας και Ισραήλ.
»Δύο σημαντικές ισραηλινές ενέργειες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της τουρκικής κοινής γνώμης απέναντι στο Ισραήλ και στην ίδια τη στάση της κυβέρνησης του Ερντογάν. Αυτές ήταν η καταστροφή του νότιου Λιβάνου και μέρος της Βηρυτού στον πόλεμο του Λιβάνου το 2006 και οι επιθέσεις ενάντια σε έναν αθώο και άοπλο πληθυσμό στη Γάζα τον χειμώνα του 2008-09.
»Η στάση της Τουρκίας απέναντι στις πρόσφατες επιθέσεις των ισραηλινών στρατιωτικών αρχών στον Στολίσκο της Ελευθερίας θα πρέπει να αναλυθεί στο πλαίσιο όλων αυτών των εξελίξεων. Αυτή η τελευταία ισραηλινή επίθεση φαίνεται να ήταν μια αντίδραση στις διπλωματικές κινήσεις της Τουρκίας προς το Ιράν και μήνυμα προς την κυβέρνηση του Ερντογάν να μην ανακατεύεται στο μέλλον με την ισραηλινή κατοχή στα παλαιστινιακά εδάφη.
»Ταυτόχρονα, δεν υπάρχει τίποτα που να υποδηλώνει ότι το στρατηγικό τρίγωνο Ισραήλ-Τουρκία-ΗΠΑ έχει διασπαστεί. Υπάρχουν επιβεβαιωμένες αναφορές για προσωπικές συνομιλίες να διεξάγονται αυτή τη στιγμή μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας, με την παρότρυνση της Ουάσιγκτον, που στοχεύουν στην επαναφορά της συνεργασίας των δύο χωρών και στη διπλωματική ομαλότητα. Είναι πολύ πρόωρο να μιλήσει κανείς για περιφερειακές ανατροπές στο διπλωματικό/ στρατηγικό μέτωπο».