Ο χαμένος πόλεμος του Αφγανιστάν

http://news.kathimerini.gr/

Διχασμένη ανάμεσα σε αποκλίνουσες στρατηγικές, η κυβέρνηση Ομπάμα αναζητεί αποδεκτό συμβιβασμό, ενώ οι Ταλιμπάν ενισχύονται

Του Πετρου Παπακωνσταντινου

«Η υπόθεση εμφανίζει μια όψη «ροκ εντ ρολ». Ενας από τους αξιωματικούς του αμερικανικού στρατού με τις πλουσιότερες συλλογές μεταλλίων ανδρείας, ένας άνθρωπος των «ειδικών επιχειρήσεων», εξοικειωμένος με τα σκληρά χτυπήματα, «έπεσε» εξαιτίας κάποιων φράσεων που του ξέφυγαν σε έντυπο της αντικουλτούρας της δεκαετίας του '60, ένα μηνιαίο περιοδικό της ποπ - ροκ, με ειρηνόφιλες τάσεις. Ο αυστηρός εκατόνταρχος υποκύπτει στη Βίβλο του ελευθεριακού ηδονισμού»!

Με αυτά τα λόγια, ο αρθρογράφος της γαλλικής Le Monde, Αλέν Φασόν, σατίριζε την πτώση του στρατηγού Στάνλεϊ Μακρίσταλ, αρχηγού των αμερικανικών δυνάμεων στο Αφγανιστάν, εξαιτίας περιφρονητικών κρίσεων για κορυφαία στελέχη της κυβέρνησης Ομπάμα στο περιοδικό «Rolling Stone». Ο Γάλλος αναλυτής αφήνει να εννοηθεί ότι ο Μακρίσταλ εκβίασε, ουσιαστικά, την αντικατάστασή του για να μη χρεωθεί την επερχόμενη αποτυχία και σημειώνει ότι η διαμάχη με αφορμή το συνταγματικό ατόπημα του ανώτατου στρατιωτικού στρέφεται ολοένα και περισσότερο στα θεμελιώδη ερωτήματα που απασχολούν τους Αμερικανούς: «Γιατί βρισκόμαστε στο Αφγανιστάν»; Και «γιατί δεν κερδίζουμε αυτόν τον πόλεμο»;

«Κρίσιμη στιγμή»

Τη δυσκολία της κατάστασης αναγνώρισε ο αντικαταστάτης του Μακρίσταλ, στρατηγός Ντέιβιντ Πετρέους. Μιλώντας κατά την τελετή ανάληψης των νέων του καθηκόντων, την περασμένη Κυριακή, στην Καμπούλ, ο Πετρέους δήλωσε ότι ο πόλεμος του ΝΑΤΟ διανύει μια «κρίσιμη στιγμή». Ουσιαστικά, ο αρχιτέκτονας της αμερικανικής αντεπίθεσης στο Ιράκ διαθέτει λιγότερο από ένα εξάμηνο για να αντιστρέψει την αρνητική φορά των εξελίξεων: τον ερχόμενο Δεκέμβριο ο Μπαράκ Ομπάμα προβλέπεται να παρουσιάσει τη στρατηγική του εν όψει της σταδιακής αποδέσμευσης των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, η οποία, σύμφωνα με τη δέσμευσή του, θα αρχίσει τον Ιούλιο του 2011. Πάντα τον προσεχή Δεκέμβριο, η σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ στη Λισσαβώνα θα κληθεί να αποφασίσει τι θα κάνει με έναν πόλεμο ο οποίος θα έχει ήδη εισέλθει στον δέκατο χρόνο του, με την πολυεθνική συμμαχία να φυλλορροεί από μήνα σε μήνα.

Για την ώρα, τα πράγματα πηγαίνουν από το κακό στο χειρότερο για τις ΗΠΑ. Ο Ιούνιος ήταν ο πλέον φονικός μήνας από την έναρξη του πολέμου, με τους νεκρούς της πολυεθνικής, ΝΑΤΟικής δύναμης να φτάνουν τους 100. Την πολυδιαφημισμένη «απελευθέρωση» της περιοχής Μέρτζα -«έλκος που αιμορραγεί ακατάσχετα» τη χαρακτήρισε ο Μακρίσταλ- ακολούθησε η ανακατάληψή της από τους Ταλιμπάν. Η προγραμματισμένη εισβολή στο προπύργιο των τελευταίων, την Κανταχάρ, αναβάλλεται διαρκώς λόγω των εκτιμήσεων για μεγάλο φόρο αίματος. Γενικά, η κλιμάκωση του πολέμου από τον Ομπάμα με την αποστολή 30.000 πρόσθετων Αμερικανών στρατιωτών είχε μέχρι στιγμής μηδαμινά αποτελέσματα, καθώς προσέκρουσε σε αντίστοιχη κλιμάκωση των επιθέσεων των Ταλιμπάν. Ακόμη και οι τρεις μεγαλύτερες βάσεις των Αμερικανών (στο Μπαγκράμ, την Τζαλαλαμπάντ και τα περίχωρα της Κανταχάρ) γίνονται συχνά στόχοι παράτολμων επιθέσεων.

Με αυτά τα δεδομένα, η κυβέρνηση Ομπάμα συνειδητοποιεί ότι ο αρχικός στόχος των νεοσυντηρητικών προκατόχων της, η συγκρότηση δηλαδή ενός κοσμικού, φιλοαμερικανικού και δυτικότροπου Αφγανιστάν σύμφωνα με την αποικιοκρατική λογική του «natiobuilding», αποτελεί όνειρο θερινής νυκτός. Ο ρεαλισμός επιβάλλει την αναδίπλωση σε κάτι πιο κοντινό στους συσχετισμούς δύναμης και τις παραδόσεις αυτής της πολυφυλετικής και πολυεθνικής χώρας: από εδώ τα ανοίγματα του προέδρου Καρζάι, με την ενθάρρυνση ή έστω ανοχή των Αμερικανών, προς τους «μετριοπαθείς Ταλιμπάν» για την επίτευξη ενός κάποιου συμβιβασμού. Ωστόσο, οι ελιγμοί αυτοί φέρνουν τους Αμερικανούς στρατιώτες στη σχιζοφρενική κατάσταση να μάχονται εναντίον δυνάμεων που μπορεί αύριο να βρίσκονται στην κυβέρνηση και οι οποίες διαθέτουν βάσεις ανεφοδιασμού στο γειτονικό Πακιστάν, τον βασικό σύμμαχο των ΗΠΑ στην περιοχή! Κι όλα αυτά, για να υπερασπιστούν μια παροιμιώδους διαφθοράς κυβέρνηση, ο πρόεδρος της οποίας «επανεξελέγη» ύστερα από όργιο νοθείας!

«Ταλιμπανοποίηση»

Ακόμη χειρότερα, κάτω από τη μύτη των αμερικανικών στρατευμάτων συντελείται η αθόρυβη «Ταλιμπανοποίηση» του Αφγανιστάν με την ανοχή του Καρζάι. Στη Μέρτζα, στην Κανταχάρ και στο μεγαλύτερο μέρος του νότιου και ανατολικού Αφγανιστάν, οι Ταλιμπάν έχουν εγκαθιδρύσει σκιώδεις κυβερνήσεις, μαζεύουν φόρους, λειτουργούν δικαστήρια και επιβάλλουν τα «χρηστά ήθη» σύμφωνα με τα πιο αυστηρά, ισλαμικά πρότυπα. Στη Χεράτ, στο δυτικό τμήμα της χώρας, η συνέλευση των ουλεμά (θεολόγων) εξέδωσε διάταγμα το οποίο απαγορεύει στις γυναίκες να κυκλοφορούν χωρίς να συνοδεύονται από άρρενα συγγενή. Στην ίδια την Καμπούλ, η αστυνομία του Καρζάι τιμωρεί τα εστιατόρια που σερβίρουν οινοπνευματώδη και η κυβέρνηση κλείνει δυτικές, μη κυβερνητικές οργανώσεις, με την κατηγορία του προσυλητισμού.

Η γενική επιδείνωση της κατάστασης ενισχύει τη διαμάχη μεταξύ δύο ασύμβατων στρατηγικών στους κόλπους της αμερικανικής πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας. Η πρώτη από αυτές έχει ως κυριότερους εκφραστές τον αντιπρόεδρο Τζο Μπάιντεν και τον Αμερικανό πρεσβευτή στην Καμπούλ, Καρλ Εϊκενμπερι, πιθανότατα δε βρίσκεται πιο κοντά σε αυτό που κατά βάθος θα ήθελε ο Ομπάμα: την αναδίπλωση, δηλαδή, των ΗΠΑ σε μια αστυνομικού τύπου, αντιτρομοκρατική επιχείρηση εναντίον της Αλ Κάιντα, με σχετικά γρήγορη απόσυρση του βασικού όγκου των αμερικανικών δυνάμεων. Στην απέναντι όχθη βρίσκονται ο Ρεπουμπλικανός υπουργός Αμυνας Ρόμπερτ Γκέιτς, αλλά και πραγματιστές όπως ο Χένρι Κίσινγκερ, ο οποίος χαρακτήρισε τον καθορισμό ημερομηνίας αποχώρησης από το Αφγανιστάν ως «συνταγή αποτυχίας».

Γεγονός είναι ότι η πίεση για τον τερματισμό του μακρύτερου πολέμου στην αμερικανική ιστορία, ο οποίος στοιχίζει στο κράτος 7 δισ. τον μήνα, γίνεται ολοένα και εντονότερη, υπό την πίεση και της οξείας δημοσιονομικής κρίσης της υπερδύναμης. Ηδη, έχουν κατατεθεί στη Βουλή και τη Γερουσία σχετικές προτάσεις Δημοκρατικών μελών του Κογκρέσου, οι οποίες, αν και δεν συγκεντρώνουν για την ώρα την πλειοψηφία, κερδίζουν έδαφος. Η τάση αυτή πιθανότατα θα ενταθεί εν όψει των κρίσιμων εκλογών του Νοεμβρίου, με τους βουλευτές και τους γερουσιαστές να δυσκολεύονται ολοένα και περισσότερο να πείσουν τους εκλογείς τους γιατί θα πρέπει η Αμερική να συνεχίσει να προσφέρει αίμα και δολάρια στον Καρζάι. Αλλη μια φορά, η κρίσιμη μάχη, που δεν φαίνεται εύκολο να κερδηθεί από το Πεντάγωνο, είναι εκείνη στο εσωτερικό της Αμερικής, απέναντι στην κοινή γνώμη. Ο στρατηγός Πετρέους, ο οποίος έκανε διδακτορικό με θέμα τα διδάγματα της ήττας στο Βιετνάμ, πρέπει να το γνωρίζει πολύ καλά...

Κρίσιμη δοκιμασία για το ΝΑΤΟ

Η «αποστρατιωτικοποίηση της Ευρώπης» εμποδίζει την επίτευξη των στόχων του ΝΑΤΟ, η οποία «αυτή τη στιγμή αντιμετωπίζει πολύ σοβαρά, μακροπρόθεσμα, συστημικά προβλήματα». Με αυτές τις απαισιόδοξες διατυπώσεις υποδέχθηκε ο Αμερικανός υπ. Αμυνας Ρόμπερτ Γκέιτς την εντεινόμενη απροθυμία των Ευρωπαίων να συνεχίσουν την εμπλοκή τους στο Αφγανιστάν.

Πρόσφατα, ο συνεχιζόμενος πόλεμος προκάλεσε την παραίτηση του Γερμανού προέδρου (ο οποίος είχε δικαιολογήσει τη γερμανική συμμετοχή σε γλώσσα που θύμιζε το απόγειο της αποικιοκρατίας) και την πτώση της ολλανδικής κυβέρνησης. Καναδάς και Ολλανδία προγραμματίζουν ήδη την αποχώρησή τους, ενώ ούτε η νέα βρετανική κυβέρνηση των Κάμερον-Κλεγκ εμφανίζεται τόσο σταθερή όσο οι προκάτοχοί της. «Η Δύση ετοιμάζεται να αποχωρήσει από τον πόλεμο στο Αφγανιστάν» ήταν ο τίτλος πρόσφατου ρεπορτάζ της συντηρητικής Wall Street Journal, η οποία συνεχίζει να υποστηρίζει την πολεμική προσπάθεια.

Μια άδοξη απόσυρση από το Αφγανιστάν θα μπορούσε να είχε σοβαρές συνέπειες σε ένα ΝΑΤΟ, το οποίο ήδη δεν έχει πολύ σαφή αιτία ύπαρξης. Με τη Γερμανία να αναπτύσσει στενές ενεργειακές σχέσεις με τη Ρωσία και τη Γαλλία να πουλάει στο Κρεμλίνο υπερσύγχρονα πολεμικά πλοία εξοργίζοντας την Ουάσιγκτον, ενδεχόμενη αποτυχία του ΝΑΤΟ στον πρώτο και τελευταίο μέχρι στιγμής πόλεμο της ιστορίας του με συμμετοχή χερσαίων δυνάμεων θα προσέθετε σοβαρά ερωτήματα για το μέλλον του.