Tου Ιωαννη Ν. Γρηγοριαδη*
Οι σχέσεις Ευρωπαϊκής Ενώσεως-Τουρκίας κατέχουν, όπως είναι φυσικό, κεντρική θέση στο «Δόγμα Νταβούτογλου». Ο Νταβούτογλου υποστηρίζει τη στρατηγική επιλογή της πλήρους εντάξεως της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Ωστόσο, η ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας εμφανίζεται ως μία από τις στρατηγικές επιλογές, αλλά όχι η μόνη. Κατά τούτο η στρατηγική Νταβούτογλου εμφανίζεται να διακρίνεται από τη στρατηγική όλων των τουρκικών -αλλά και οθωμανικών κυβερνήσεων από το Τανζιμάτ και μετά- οι οποίες προέκριναν άνευ ετέρου τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της Τουρκίας, θεωρώντας τον μονόδρομο για τη χώρα. Η Δύση και η Δυτική Ευρώπη είχαν θεωρηθεί ως κοιτίδες του τεχνικού και πνευματικού πολιτισμού, ο οποίος έπρεπε να μετακενωθεί στην παρακμάζουσα αυτοκρατορία. Παράλληλα, η εκδοχή της νεωτερικότητος την οποία προωθεί ο Νταβούτογλου δεν είναι απαραίτητα δυτικοευρωπαϊκή. Κατά τον Νταβούτογλου η παγκοσμιοποίηση και η νεωτερικότητα έχουν πολλαπλές εκδοχές πέραν της δυτικοευρωπαϊκής. Για παράδειγμα διαθέτουν και μεσανατολική ή απωανατολική διάσταση. Ας μην ξεχνούμε ότι ο Νταβούτογλου σε αντίθεση με την συντριπτική πλειοψηφία των Τούρκων «κοσμικών» ακαδημαϊκών έζησε μεν εκτός Τουρκίας, αλλά όχι στις Ηνωμένες Πολιτείες ή την Δυτική Ευρώπη. Η Μαλαισία ήταν η χώρα στην οποία εργάσθηκε ως καθηγητής πανεπιστημίου από το 1990 έως το 1993.
Ωστόσο, η σημασία της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας δεν αναφέρεται μόνον στις διεθνείς σχέσεις της χώρας ή τον στρατηγικό της ρόλο. Αν η Τουρκία όντως μπορεί να αναπτύξει στρατηγικές συμμαχίες εναλλακτικές της πλήρους εντάξεώς της στην Ευρωπαϊκή Ενωση, είναι αδύνατον να υποκατασταθεί ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ενώσεως στην εσωτερική πολιτική κονίστρα. Η Ευρωπαϊκή Ενωση λειτουργεί ως εγγυητής για την εσωτερική ειρήνη, όσον αφορά και τα δύο μέτωπα, τα οποία διχάζουν την τουρκική κοινωνία.
Στο κουρδικό ζήτημα η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει λειτουργήσει καταλυτικά για τη βελτίωση της νομοθεσίας, σχετικά με τα δικαιώματα των μειονοτήτων. Παρά τα υφιστάμενα σοβαρά προβλήματα, είναι δύσκολο να φαντασθεί κανείς πώς θα λειτουργούσε κρατικό τουρκικό κανάλι στην κουρδική γλώσσα (TRT Ses) ή θα ανακοινωνόταν η πολιτική του «Κουρδικού Ανοίγματος» χωρίς την Ευρωπαϊκή Ενωση. Επιπλέον, η προοπτική μιας δημοκρατικής Τουρκίας -πλήρους μέλους της Ευρωπαϊκής Ενώσεως- ήταν ελκυστική για πολλούς Κούρδους που θεωρούσαν ότι μια τέτοια εξέλιξη εξυπηρετούσε τα συμφέροντά τους καλύτερα από την ένοπλη διεκδίκηση της ανεξαρτησίας τους.
Οσον αφορά την αντιπαράθεση μεταξύ μετριοπαθών ισλαμιστών και κεμαλικών, η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι ένας από τους ελαχίστους θεσμούς που μπορεί να λειτουργήσει ως διαιτητής ανάμεσα στα δύο μέρη και ως εγγυητής σε μία πιθανή συμφωνία. Καθώς η αντιπαράθεση μεταξύ των δύο στρατοπέδων επιτείνεται από την αμοιβαία έλλειψη εμπιστοσύνης, η Ευρωπαϊκή Ενωση είναι σε θέση να εγγυηθεί ότι η χαλάρωση των περιορισμών στη θρησκευτική ελευθερία των μουσουλμάνων δεν θα συνοδεύεται από την επιβολή αντίστοιχων περιορισμών στους κοσμικούς πολίτες της Τουρκίας.
Με άλλα λόγια, η απελευθέρωση της χρήσεως της ισλαμικής μαντίλας στους δημοσίους χώρους δεν θα συνοδεύεται από επιβολή της ή διακρίσεις εις βάρος των γυναικών που προτιμούν να μη τη φορούν. Κατά τούτο η Ευρωπαϊκή Ενωση αποτελεί κρίσιμο παράγοντα για τη διευθέτηση των εσωτερικών διενέξεων της Τουρκίας. Αν θεμέλιο του «Δόγματος Νταβούτογλου» είναι η διευθέτηση των δύο κρισίμων εσωτερικών αντιπαραθέσεων, η ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση καθίσταται όχι απλή επιλογή, αλλά μείζων στρατηγικός στόχος. Οι πρόσφατες αιματηρές επιθέσεις του ΡΚΚ, για πρώτη φορά μετά από καιρό και στην Κωνσταντινούπολη, υπογραμμίζουν το επείγον του προβλήματος.
* Ο κ. Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου