ΤΟ ΔΙΛΗΜΜΑ ΤΩΝ ΣΥΝΟΜΙΛΙΩΝ

Καθημερινή

Το Ιράν διαμηνύει ότι προτίθεται να συμβάλει στις περιφερειακές προσπάθειες για τη σταθεροποίηση του Αφγανιστάν, προσφέροντας στον πρόεδρο Ομπάμα μια πρώτης τάξεως διπλωματική ευκαιρία. Βοήθεια αυτού του είδους είχε ζητηθεί από την Τεχεράνη τον περασμένο μήνα, αλλά μέχρι στιγμής η αμερικανική κυβέρνηση δεν απάντησε στους Ιρανούς.

Η αμερικανική πολιτική είναι ακόμη ρευστή, όμως η κυβέρνηση εμφανίζεται έτοιμη για την έναρξη διαλόγου περιορισμένης κλίμακας με το Ιράν για το Αφγανιστάν. Η θέση αυτή δεν μεταδόθηκε στους Ιρανούς, εν μέρει επειδή η Ουάσιγκτον περιμένει να δει εάν το Ιράν θα επιστρέψει στις διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό του πρόγραμμα με συνομιλητές την επονομαζόμενη «Ρ5 + 1» ομάδα.

Το δίλημμα της κυβέρνησης Ομπάμα είναι ανάλογο με εκείνο της κυβέρνησης Μπους το 2006, όταν ζήτησε τη βοήθεια των Ιρανών στο Ιράκ. Η ανησυχία τότε ήταν αντίστοιχη με τη σημερινή, δηλαδή ότι η περιφερειακή συνεργασία ίσως αμβλύνει τις αμερικανικές πιέσεις στο πυρηνικό ζήτημα. Ορισμένοι πρώην αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπους πιστεύουν ότι τα παραπατήματα το 2006 έγιναν αιτία να χαθεί μια σημαντική ευκαιρία.

Ο πρόεδρος Ομπάμα συζήτησε την εμπλοκή των ΗΠΑ με το Ιράν με ομάδα αρθρογράφων στις 4 Αυγούστου. Είπε ότι, εκτός των συνομιλιών για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, ευνοούσε και ένα «διαφορετικό οδοιπορικό» στο θέμα του Αφγανιστάν, εκεί όπου συμπίπτουν τα συμφέροντα των δύο πλευρών στο θέμα της καταπολέμησης του λαθρεμπορίου ναρκωτικών και την εξουδετέρωση των Ταλιμπάν.

Ο Αμερικανός πρόεδρος σημείωσε πως το Ιράν πρέπει να μετάσχει στις περιφερειακές συνομιλίες για τη σταθεροποίηση της περιοχής. «Το Ιράν πρέπει να λάβει μέρος και ενδέχεται να μετεξελιχθεί σε χρήσιμο συνομιλητή», πρόσθεσε.

Υιοθετώντας δημοσίως τον διάλογο, συντάχθηκε με μιαν άποψη, την οποία επί μήνες υποστήριζε η υπουργός Εξωτερικών, Χίλαρι Ρόνταμ Κλίντον. Λέγεται ότι τη θέση της αυτή την στήριξε με επιχειρήματα σε κατ’ ιδίαν συναντήσεις που είχε με τον πρόεδρο.

Το Ιράν απάντησε θετικά με πολλούς τρόπους, πράγμα που σημείωσαν οι Αμερικανοί αξιωματούχοι. Πάντως, στις 10 Αυγούστου, Ιρανοί αξιωματούχοι συναντήθηκαν στην Τεχεράνη με τον Μάικλ Στάινερ, Γερμανό διπλωμάτη που εκτελεί χρέη συντονιστή της γερμανικής κυβέρνησης στο Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Ο Αλαεντίν Μπρουζερντί, επικεφαλής της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του ιρανικού Κοινοβουλίου, εξέφρασε την ετοιμότητα του Ιράν να συνεργαστεί με άλλες χώρες και να συμβάλει στη διευθέτηση της κρίσης στο Αφγανιστάν, καθώς και στην αντιμετώπιση του λαθρεμπορίου ναρκωτικών, μετέδωσε η εφημερίδα Iran Daily. Λέγεται ότι οι Ιρανοί μεταβίβασαν το ίδιο θετικό μήνυμα σε Ιταλούς διπλωμάτες.

Ο πρόεδρος του Ιράν, Μαχμούντ Αχμεντινεζάντ, θέλει να ελέγχει όλους τους διαύλους επικοινωνίας με την Ουάσιγκτον. Σις 24 Αυγούστου διόρισε τον δικό του ειδικό αντιπρόσωπο για το Αφγανιστάν, τον σκληροπυρηνικό Αμπολφαζί Ζορεβάντ, υπαρχηγό του εθνικού συμβουλίου ασφαλείας του Ιράν. Διόρισε τρεις ακόμη ειδικούς αντιπροσώπους, ώστε να διασφαλίσει τον έλεγχο στη διπλωματία. Μολονότι ο Αχμεντινεζάντ μένει πιστός στην ίδια πάντα δηλητηριώδη ρητορεία του έναντι του Ισραήλ, στη διάρκεια του προηγούμενου χρόνου υπήρξε συνήγορος της προσέγγισης με τη Δύση. Ως προς το Αφγανιστάν, ο υπουργός Εξωτερικών Μανουσχέρ Μοτακί μετέβη στη σύνοδο στην Καμπούλ, θέλοντας έτσι να ενθαρρύνει τη συμφιλίωση. Λέγεται επίσης ότι τον Σεπτέμβριο οι Ιρανοί φάνηκαν πρόθυμοι να συνεργαστούν στο «Σχέδιο Παγκόσμια Ασπίδα» για τον περιορισμό της μεταφοράς χημικών, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την κατασκευή εκρηκτικών στο Αφγανιστάν.

Το ερώτημα για την κυβέρνηση Ομπάμα είναι εάν πρέπει να λάβει υπόψη τα μηνύματα αυτά. Οι θιασώτες αυτής της λύσης ισχυρίζονται ότι η σταθεροποίηση του Αφγανιστάν αποτελεί στρατηγική προτεραιότητα και ότι οι ΗΠΑ πρέπει να αναζητήσουν βοήθεια όπου μπορούν. Ισχυρίζονται επίσης ότι οι επαφές για το Αφγανιστάν ενδέχεται να αποδειχθούν άκρως αποτελεσματικές για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης.

Οι επιφυλακτικοί αντιλέγουν ότι το αφγανικό άνοιγμα θα πλήξει τον πυρήνα της πολιτικής για το Ιράν, δηλαδή την προσπάθεια να μην αποκτήσει η Τεχεράνη πυρηνικά όπλα. Βάσει της ίδιας λογικής, η κυβέρνηση Μπους εγκατέλειψε τον Μάρτιο του 2006 το σχέδιο για συνομιλίες με το Ιράν στη Βαγδάτη, όταν ο ανώτατος πνευματικός ηγέτης Αλί Χαμενεΐ διόρισε εκπρόσωπό του τον Αλί Λαριτζανί. Οταν επισκέφθηκα την Τεχεράνη, τον Αύγουστο του 2006, οι σκληροπυρηνικοί καμάρωναν για τη διπλωματία τους, που αποδείκνυε ότι οι ΗΠΑ είναι αφερέγγυες.

Ελπίζω ότι η αμερικανική κυβέρνηση θα εγκαταστήσει σύντομα ένα δίαυλο επικοινωνίας για το Αφγανιστάν, προτού η κατάσταση εκεί αποτελματωθεί κι άλλο. Είναι ίσως ο μόνος τρόπος να τρωθεί το ηθικό των Ταλιμπάν και να ενταχθούν όλες οι σημαντικές περιφερειακές δυνάμεις σε μια διαδικασία που θα ανοίξει τον δρόμο στην αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων.