ΑΠΟΚΕΦΑΛΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΧΑΟΣ

του Τ. ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ

Ενας άγνωστος δολοφόνος ο οποίος κόβει κεφάλια με το σπαθί του, ο πρώην διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας που βρίσκεται αποκεφαλισμένος στον κήπο του σπιτιού του στο Κορωπί, ένα λακωνικότατο σημείωμα αφού φέρει μόνο τον λατινικό χαρακτήρα D και ο αστυνόμος Χαρίτος .

Ο γνωστός αστυνόμος Χαρίτος, ο μικροαστός του Παγκρατίου, η γυναίκα του Αδριανή και η κόρη τους η Κατερίνα, η οποία παντρεύεται, και ο χορός του Ησαΐα που εισάγει αυτήν την καλολαδωμένη λογοτεχνική μηχανή η οποία σε παρασύρει από τη μία σελίδα στην άλλη, από το ένα επεισόδιο στο άλλο, από τον έναν χαρακτήρα στον άλλον, από τη μία ανατροπή στην άλλη ώς την τελική αποκάλυψη. Είναι τρομοκρατική ενέργεια ο αποκεφαλισμός του τραπεζίτη ή μήπως είναι έγκλημα του κοινού ποινικού δικαίου, πράξη αντεκδίκησης κάποιου πνιγμένου στα χρέη επιχειρηματία; Μα εννοείται πως το πτώμα του πρώην διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας δεν πρόκειται να μείνει μόνο του, εννοείται πως στη διαδρομή από το πρώτο ώς το τελευταίο επεισόδιο θα το ακολουθήσουν κι άλλα πτώματα, επίσης τραπεζιτών, επίσης αποκεφαλισμένα. 

Ακόμη μία φορά η γοητεία του Μάρκαρη δεν περιορίζεται στην αφήγηση που σε παρασύρει. Ο αστυνόμος Χαρίτος, στην έκτη ιστορία όπου πρωταγωνιστεί, με τις έρευνές του θα γίνει ο καταλύτης των αντιδράσεων οι οποίες θα επιτρέψουν την περιγραφή του κοινωνικού τοπίου της Αθήνας. Αυτήν τη φορά, καλά το μαντέψατε, είναι η Αθήνα του υπερχρεωμένου πληθυσμού της, η Αθήνα της κρίσης. Η Αθήνα που κοιτάζει με μισό μάτι τις τράπεζες και τους τραπεζίτες.

Εδώ και έναν χρόνο μιλάμε συνέχεια για την κρίση, για τις μειώσεις των μισθών, για τη φτώχεια που μας απειλεί, για τα υπέρογκα ποσά που εξαφανίστηκαν, για το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο που μας έβαλε τον βρόχο στον λαιμό. Και συμπεριφερόμαστε, και αντιδρούμε, σαν αυτή η κρίση να είναι κάτι αφηρημένο, ένα ανάλγητο και μοχθηρό φάντασμα που μετεωρίζεται πάνω από τα κεφάλια μας. Ο Μάρκαρης το προσγειώνει αυτό το φάντασμα, ακολουθεί τις διαδρομές της κρίσης ως το πρώτο κύτταρό της, ως εκείνον τον ταλαίπωρο δανειολήπτη, αυτήν την ανυπεράσπιστη μονάδα που έζησε χρόνια μεθυσμένη, πάσχοντας από χρηματική καταρροή και τώρα βλέπει τον θεό της πίστωσης να την εγκαταλείπει στο έλεος των συμβολαίων, να γκρεμίζει το οικοδόμημα που ο ίδιος είχε χτίσει.

Κάποτε είχα ακούσει τον Μάρκαρη να λέει πως τον αστυνόμο Χαρίτο δεν τον έπλασε. Τον συνάντησε απλώς. Μια μέρα εκεί που καθόταν στο γραφείο του τον είδε να στέκεται απέναντί του, μαζί με όλη του την οικογένεια, κρατώντας έναν τόμο από το λεξικό «Δημητράκου» φαντάζομαι, το οποίο και σ΄ αυτήν την ιστορία παίζει τον ρόλο του. Και έκτοτε δεν τον έχει αποχωρισθεί. Ε ναι! Την πραγματικότητα δεν την πλάθεις. Την πραγματικότητα τη συναντάς. Κι αν κάτι σε παρασύρει στην ανάγνωση της λογοτεχνίας του Μάρκαρη είναι ακριβώς ότι η περιήγηση στην πραγματικότητα γίνεται με την αβίαστη άνεση της τυχαίας και απρόβλεπτης συνάντησης. Οπως και η αποκάλυψη της αλήθειας.

Η αποκάλυψη της αστυνομικής αλήθειας, σε πρώτο επίπεδο. Και η αποκάλυψη, στο υπόβαθρο, αυτής της αλήθειας που μοιάζει χωρίς σχήμα, γιατί ο δολοφόνος και το θύμα δεν έχουν πρόσωπο, η οποία όμως μοιάζει να κατακτά τη μορφή της ακολουθώντας την παράπλευρη με τα αστυνομικά επεισόδια διαδρομή της. Χωρίς υπερβολές, χωρίς καμία επιτήδευση, με τη συνηθισμένη του απλότητα ο Μάρκαρης δίνει το περίγραμμα της σημερινής ελληνικής κοινωνίας: το κακό είναι ορατό, όμως όσο κι αν είναι ορατό δεν μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε είτε γιατί είμαστε αδύναμοι είτε γιατί δεν ξέρουμε γιατί αυτό το κακό είναι «κακό» αφού μέχρι προχθές ήταν η ίδια η ενσάρκωση της κοινωνικής επιτυχίας, του καλού.

Δεν μπορώ να παραγνωρίσω και τη συμβολική πλευρά της όλης υπόθεσης. Το σπαθί είναι ένα αρχαϊκό φονικό όπλο, απαιτεί ιδιαίτερη δεξιότητα, μυϊκή δύναμη και μακρόχρονη εξάσκηση. Η αντίδραση απέναντι σε ό,τι πιο σύγχρονο, σ΄ αυτό το τραπεζικό σύστημα των άυλων αξιών και των hedge funds, εξακολουθεί να παραμένει πρωτόγονη, όσο αρχαϊκή μπορεί να είναι μια πράξη εκδίκησης σε έναν κόσμο που παραμένει τυφλά προσηλωμένος στη μονοδιάστατη αποτελεσματικότητα. Είτε τρομοκράτης, είτε του κοινού ποινικού δικαίου, ο δολοφόνος ξέρει ευθύς εξαρχής πως με το σπαθί του τίποτε δεν πρόκειται να αλλάξει και τίποτε δεν πρόκειται να διορθωθεί. Αυτό όμως δεν τον εμποδίζει να το χρησιμοποιήσει. Οπως και ο ρόλος του θύματος στα «Ληξιπρόθεσμα δάνεια» δεν εμποδίζει τα πρόσωπα που αναλαμβάνουν να τον διεκπεραιώσουν να παραμένουν αντιπαθή και μετά τον αποκεφαλισμό τους.