Ελλάδα και βασανιστήρια

 www.tanea.gr

Πριν από λίγες ηµέρες ολοκληρώθηκε η αποστολή στην Ελλάδα του ειδικού εισηγητή της Επιτροπής του ΟΗΕ για τα Δικαιώµατα του Ανθρώπου και ανεξάρτητου εµπειρογνώµονα Μάνφρεντ Νόβακ.

Στόχος της αποστολής του ήταν η αξιολόγηση της χώρας µε αντικειµενικό και αµερόληπτο τρόπο όσον αφορά τα βασανιστήρια και την κακοµεταχείριση.

Το Πάντειο Πανεπιστήµιο εγκαινιάζοντας την Εδρα UΝΕSCΟ για τα Ανθρώπινα Δικαιώµατα, τη Δηµοκρατία και την Ειρήνη, είχε προσκεκληµένο εισηγητή τον καθηγητή Μ. Νόβακ. Στην ενδιαφέρουσα εισήγησή του απέφυγε να θίξει τις «διαπιστώσεις» του για την Ελλάδα, ωστόσο επεσήµανε το υπόβαθρο της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωµάτων διατοπικά, και τις ποιοτικές διαφοροποιήσεις όχι ως προς το είδος, αλλά ως προς τον βαθµό και την ένταση. Μεταξύ άλλων, υποστήριξε και την ανάγκη για τη διαµόρφωση του χάρτη για τα δικαιώµατα των εγκλείστων.

Αν και η τελική του έκθεση θα κατατεθεί σε περίπου ένα χρόνο από σήµερα, ωστόσο σε συνέντευξη Τύπου που έδωσε ο Νόβακ πριν αποχωρήσει από τη χώρα δηµοσιοποίησε τις πρώτες διαπιστώσεις του για την Ελλάδα.

Υπερπληθυσµός στις φυλακές, υπερσυγκέντρωση αλλοδαπών κρατουµένων που αγγίζει το 57% και πολυ-προβληµατικές συνθήκες κράτησης. Η επίσκεψή του στα αστυνοµικά τµήµατα σε συγκεκριµένες περιοχές της Αθήνας (Αγ. Παντελεήµονας, Ακρόπολη, Οµόνοια, Εξάρχεια, αεροδρόµιο) αποκάλυψε ότι έχουν τετραπλάσιο αριθµό κρατουµένων, άσχηµες συνθήκες διαβίωσης τόσο για τους κρατουµένους όσο και τους εργαζοµένους, ενώ σε θεσµικό επίπεδο παρατηρούνται ελλείψεις στην καταγραφή και στην παροχή ιατρικής και νοµικής βοήθειας. Ο καθηγητής Νόβακ επεσήµανε επίσης ότι η Ελλάδα δέχθηκε το 90% των παράτυπων µεταναστών της Ευρώπης κατά τη διάρκεια του 2010, ενώ προέτρεψε στην επαναδιαπραγµάτευση του Κανονισµού του Δουβλίνου ΙΙ για δίκαιη κατανοµή των βαρών στα κράτη-µέλη.

Οι θετικές του διαπιστώσεις αφορούσαν την ανθρωπιστική µεταχείριση των κρατουµένων και κατ’ επέκταση τη σπανιότητα των περιπτώσεων που εµπίπτουν στον ορισµό των βασανιστηρίων.

Η βασική του πρόταση ήταν η ανάγκη κύρωσης του διεθνούς πρωτοκόλλου για τα βασανιστήρια από τη χώρα µας, καθώς και η δηµιουργία ειδικής ανεξάρτητης αρχής για τη διερεύνηση των καταγγελιών για κακοµεταχείριση και βασανιστήρια κρατουµένων.

Οι διαπιστώσεις αυτές αποκτούν βαρύνουσα σηµασία στο πλαίσιο της οικονοµικής κρίσης και της παρούσας συγκυρίας της χώρας, στον βαθµό που οι επιπτώσεις είναι πολυδιάστατες και σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής πραγµατικότητας. Η δραστική µείωση των δηµοσίων δαπανών αλλάζει και την καθηµερινότητα των εγκλείστων: από τις συρρικνωµένες µερίδες του σιτηρεσίου ώς την παροχή υπηρεσιών στήριξης και επανένταξης, που ούτως ή άλλως απαιτούν κονδύλια. Επιπροσθέτως, η ολοένα εντεινόµενη φτώχεια, η αύξηση της ανεργίας και η γενικευµένη µείωση των εισοδηµάτων δηµιουργεί έναν εν δυνάµει «έγκλειστο πληθυσµό», περιλαµβανοµένων των ιδρυµάτων ψυχικών ή χρονίων παθήσεων.

Η προσοχή µας εστιάζεται πλέον στο να µην περιθωριοποιηθεί η «ιδεολογία» της προστασίας των δικαιωµάτων του ανθρώπου και δη των κοινωνικών και ατοµικών δικαιωµάτων (όπως της ανθρώπινης αξίας και αξιοπρέπειας, του δικαιώµατος ισότιµης πρόσβασης στην υγεία και την παιδεία, του δικαιώµατος σε πλήρη και σταθερή εργασία µε κοινωνική ασφάλιση αναδιανεµητικού χαρακτήρα, της συνδικαλιστικής ελευθερίας). Να µη φανούν ως «πολυτελείς ανάγκες» σε µια περίοδο γενικευµένης κρίσης και απαξίας. Αντίθετα, ο περί δικαιωµάτων λόγος δεν είναι ούτε ρητορικός, ούτε περιττός. Πρέπει να παραµείνει ισχυρός ακόµα και στο πλαίσιο µιας ανίσχυρης οικονοµίας, πρέπει να παραµείνει ζωντανός για να αµβλυνθούν οι πάσης φύσεως διακρίσεις σε λεκτικό και πρακτικό επίπεδο, πρέπει τέλος να ενδυναµωθεί και να ταυτισθεί µε την όποια δυναµική πορεία για την πρόοδο και την ανάπτυξη στο µέλλον.