ΘΡΥΑΛΛΙΔΑ ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΣΤΗ Μ.ΑΝΑΤΟΛΗ

Πηγή: kathimerini.gr




Η αυγή του 2011 βάφτηκε με αίμα χριστιανών στην Αίγυπτο και Παλαιστινίων στη Δυτική Οχθη, ξυπνώντας τον εφιάλτη νέων πολέμων Του Πετρου Παπακωνσταντινου

Kάιρο, 4 Ιουνίου 2009: Ο Μπαράκ Ομπάμα διαλέγει την Αίγυπτο για να εκφωνήσει βαρυσήμαντη έκκληση συμφιλίωσης προς τον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο, πασχίζοντας να διαλύσει την ατμόσφαιρα θρησκευτικών πολέμων που του είχε κληροδοτήσει ο Τζορτζ Μπους. Ουσιώδες στοιχείο της ομιλίας του υπήρξε η δέσμευση για τη γρήγορη δημιουργία ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους, με την υπόρρητη υπόσχεση μιας λιγότερο ετεροβαρούς, προς όφελος του Ισραήλ, πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών στη Μέση Ανατολή.
Αλεξάνδρεια, 1 Ιανουαρίου 2011: Μια τρομερή έκρηξη, στη διάρκεια της πρωτοχρονιάτικης λειτουργίας στον κατάμεστο ναό του Αγίου Μάρκου αφήνει πίσω της 23 νεκρούς και 79 τραυματίες. Η ατμόσφαιρα των θρησκευτικών διενέξεων επιστρέφει στην περιοχή, αυτή τη φορά όχι στο κατεχόμενο και σπαρασσόμενο Ιράκ, αλλά στην ανεξάρτητη, κοσμική Αίγυπτο.



Ο αμετακίνητος επί τριάντα συναπτά έτη πρόεδρος της χώρας Χόσνι Μουμπάρακ έσπευσε να αποδώσει το μακελειό σε «ξένο δάκτυλο», υποβαθμίζοντας τη σημασία των εσωτερικών διαιρέσεων. Ωστόσο, οι ίδιες οι αρχές ασφαλείας αναγνώρισαν ότι η επίθεση οργανώθηκε και εκτελέστηκε πιθανότατα από Αιγύπτιους. Κι όπως υπενθύμισαν οι New York Times, το 2010 ξεκίνησε με ένα άλλο λουτρό αίματος σε Κοπτική εκκλησία (στις 6 Ιανουαρίου, με έξι νεκρούς) και ήταν η χειρότερη χρονιά σε τέσσερις δεκαετίες θρησκευτικών εντάσεων.

Διαστάσεις εθνοκάθαρσης

Αλλωστε, στη χώρα του Νείλου ήταν που φύτρωσαν οι τρομοκρατικές οργανώσεις Τζαμάα Ισλαμίγια και Αλ Τζιχάντ. Από το αιγυπτιακό κίνημα των Αδελφών Μουσουλμάνων προέρχεται ο Αϊμάν Ζαουαχίρι, γόνος αξιοσέβαστης οικογένειας μεγαλογιατρών και ακαδημαϊκών, από αριστοκρατικό προάστιο του Καΐρου, ο οποίος μεταπήδησε στην Αλ Κάιντα το 1996, για να γίνει νούμερο δύο (για πολλούς ο πραγματικός εγκέφαλος) της οργάνωσης του Οσάμα μπιν Λάντεν. Η χριστιανική μειονότητα των Κοπτών, που υπολογίζεται γύρω στο 10% του συνολικού πληθυσμού, οικονομικά ευκατάστατη, πολιτικά περιθωριοποιημένη και ομόθρησκη των «νέων Σταυροφόρων», έγινε εύκολος στόχος του ισλαμικού φονταμενταλισμού, με επιθέσεις που πήραν διαστάσεις θρησκευτικής εθνοκάθαρσης, σε ορισμένες περιοχές της Κοιλάδας του Νείλου, τη δεκαετία του ’90.
Την περασμένη δεκαετία, κάποια δειλά ανοίγματα του καθεστώτος στην αντιπολίτευση δημιούργησαν ελπίδες δημοκρατικής μεταπολίτευσης. Ωστόσο, οι εκλογές της 28ης Νοεμβρίου, με την προκλητική νοθεία του κυβερνώντος κόμματος, έβαλαν ταφόπλακα σε κάθε ελπίδα ειρηνικής αλλαγής. Η αντιπολίτευση απέσυρε τους υποψηφίους της από τον δεύτερο γύρο, καθώς τα επίσημα αποτελέσματα έφεραν το κόμμα του Μουμπάρακ να καταλαμβάνει στον πρώτο γύρο το… 95% των εδρών! Οπως έγραφε ο βρετανικός Economist, «η μόνη πρόοδος που σημειώθηκε σ’ αυτή την εκλογική διαδικασία ήταν η αναβάθμιση της αξίας της ψήφου του Αιγύπτιου εκλογέα, από 20 λίρες, σε πολλές εκατοντάδες»!
Με αυτά τα δεδομένα, το καθεστώς Μουμπάρακ σφράγισε όλες τις ασφαλιστικές δικλείδες που θα μπορούσαν να εκτονώσουν τις κοινωνικές εντάσεις, οι οποίες γίνονται πολύ απειλητικές λόγω της οικονομικής κρίσης, όπως μαρτυρά και το κύμα «άγριων» απεργιών στο Δέλτα του Νείλου. Ελλείψει άλλης διεξόδου, η συσσωρευμένη κοινωνική πίεση βρίσκει διέξοδο προς το θρησκευτικό, φατριαστικό αμόκ, έτσι που ακόμη και μια φιλοκυβερνητική εφημερίδα όπως η «Ρόζε αλ Γιούσεφ» να κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για «θρησκευτικό εμφύλιο πόλεμο». Από την πλευρά της, η ανεξάρτητη «Αλ Τσουρούκ» υποστηρίζει ότι «η Αίγυπτος μπορεί να αντιμετωπίσει ένα μακελειό παρόμοιο με εκείνο που συνέβη στον Λίβανο, τον Απρίλιο του 1975».

Οι διαμάχες στον Λίβανο

Αλλά και ο ίδιος ο Λίβανος δεν ατενίζει το 2011 με ιδιαίτερη αισιοδοξία. «Οι φήμες για επικείμενη, ένοπλη σύγκρουση ανάμεσα στη (σιιτική, φιλοϊρανική) Χεζμπολάχ και στον φιλοδυτικό συνασπισμό της κυβερνητικής πλειοψηφίας, διαδόθηκαν σαν πυρκαγιά στον λαό του Λιβάνου, που αποθηκεύει τρόφιμα και όπλα περιμένοντας τα χειρότερα», έγραφε τις προάλλες στον βρετανικό Guardian ο Φαουάζ Ζερζ. Αφορμή στάθηκε η επικείμενη έκδοση του ανακριτικού πορίσματος διεθνούς δικαστηρίου για τη σκοτεινή δολοφονία του πρώην πρωθυπουργού του Λιβάνου Σαάντ Χαρίρι. Ωστόσο, οι βαθύτερες αιτίες βρίσκονται στις μόνιμες φατριαστικές διαμάχες της χώρας, που αξιοποιούνται από τις ξένες δυνάμεις, μεγάλες και περιφερειακές, κατά το διαίρει και βασίλευε, καθιστώντας τη χώρα των κέδρων αρχετυπικό παράδειγμα «εύθραυστου κράτους».
Τέλος, ματωμένη ήταν η αυγή του 2011 και για τους Παλαιστίνιους, που θρήνησαν την πρώτη «μάρτυρα» ήδη τις πρώτες ώρες της Πρωτοχρονιάς, στη Ραμάλα. Αυτή τη φορά το θύμα δεν ήταν κάποιος ένοπλος των «τρομοκρατικών», κατά το Ισραήλ, οργανώσεων όπως η ισλαμική Χαμάς ή το μαρξιστικό Λαϊκό Μέτωπο, αλλά η 36χρονη Τζαουέρ Αμπουραχμάν, η οποία συμμετείχε την προηγούμενη μέρα σε ειρηνική διαδήλωση εναντίον του Τείχους του Αίσχους που έχει υψώσει το Ισραήλ στη Δυτική Οχθη και πέθανε από τα ασφυξιογόνα χημικά αέρια του ισραηλινού στρατού. Ηταν άλλη μια υπόμνηση των τραγικών αδιεξόδων που βιώνουν οι Παλαιστίνιοι ύστερα από την επιλογή του Μπαράκ Ομπάμα να άρει την αξίωσή του απέναντι στο Ισραήλ για τερματισμό των εποικισμών στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, ως όρο για την επανέναρξη ειρηνευτικών συνομιλιών και να περιοριστεί σε ρόλο Πόντιου Πιλάτου στο Μεσανατολικό. Οπως σημειώνει στον Guardian ο Σάιμον Τίσνταλ, «η κατάρρευση της μεσολαβητικής προσπάθειας του Ομπάμα δημιούργησε επικίνδυνο κενό. Οι άνθρωποι της βίας θα σπεύσουν να το καλύψουν». Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Αλέν Γκρες της γαλλικής Le Monde Diplomatique και η σύνταξη του βρετανικού Economist εκτιμούν ότι το 2011 μπορεί να αποδειχθεί η πιο ολέθρια χρονιά για τη Μέση Ανατολή εδώ και δεκαετίες, καθώς η αδράνεια της κυβέρνησης Ομπάμα απειλεί να απελευθερώσει τις δυνάμεις που οδηγούν στη σύγκρουση, με πιθανά μέτωπα τη Γάζα, τον Λίβανο ή και το Ιράν.

Ο Λίβανος σε νέες περιπέτειες

Από μια κλωστή κρέμονται οι τύχες του Λιβάνου εν αναμονή της απόφασης του διεθνούς δικαστηρίου του ΟΗΕ για τη δολοφονία του πρώην πρωθυπουργού Ραφίκ Χαρίρι από βομβιστή αυτοκτονίας, το 2005. Ενώ κατά το παρελθόν οι υποψίες στρέφονταν στη Συρία, τελευταία τα διεθνή πρακτορεία πιθανολογούν ότι θα παραπεμφθούν ως ύποπτοι στελέχη της σιιτικής Χεζμπολάχ, συμμάχου της Συρίας και του Ιράν, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε κατάρρευση την κυβέρνηση εθνικής ενότητας και να πυροδοτήσει νέες, εμφύλιες συγκρούσεις.
Οι πιο νηφάλιοι Αμερικανοί αναλυτές, όπως ο Ρότζερ Κοέν των New York Times, εκτιμούν ότι η κυβέρνηση Ομπάμα αυταπατάται αν νομίζει ότι είναι σε θέση να επιβληθεί στον Λίβανο μέσω του διεθνούς δικαστηρίου. Πραγματικά, η Χεζμπολάχ βρίσκεται αυτή τη στιγμή στον κολοφώνα της ισχύος της, έχοντας πίσω της τρεις επιβλητικές, πολιτικές επιτυχίες: την αποτελεσματική αντίσταση στην ισραηλινή εισβολή του 2006, την κεραυνοβόλα εξουδετέρωση των αντιπάλων της στις εμφύλιες συγκρούσεις της Δυτικής Βηρυτού, το 2008, και την ταχύτατη ανοικοδόμηση των περιοχών που είχαν πληγεί από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς στους τομείς που βρίσκονται υπό τον έλεγχό της.
Αποτέλεσμα είναι η διεύρυνση των πολιτικών συμμαχιών της, πολύ πέραν του σιιτικού στοιχείου - από το Ελεύθερο Πατριωτικό Κίνημα των Χριστιανών Μαρωνιτών, υπό τον στρατηγό Μισέλ Αούν, μέχρι τους Δρούζους μουσουλμάνους του Ουαλίντ Τζουμπλάτ. Γεγονός παραμένει ότι και μόνο η αναμονή των αποφάσεων του διεθνούς δικαστηρίου έχει παραλύσει την κυβέρνηση του Λιβάνου, η οποία έχει πραγματοποιήσει κατά το τελευταίο δίμηνο μόλις μία συνεδρίαση, η οποία διαλύθηκε εντός λίγων λεπτών. Πολλοί φοβούνται ότι τα χειρότερα έπονται.

Ιnfo

- Alain Gresh, «La prochaine guerre», Les blogs du Monde diplomatique, 22/12/2010.
- Mona El- Ghobashy, «The Liquidation of Egypt’s Illiberal Experiment», Middle East Report, 29/12/2010.
- Gadi Algazi, «Offshore Zionism», New Left Review 40, July - August 2006.
- The Economist, «Arab Democracy: A commodity still in short supply», 2/12/2010.