Πηγή: imerisia.gr
Την εποχή της αγγλογαλλικής επέμβασης στην Αίγυπτο το 1882 στην περιοχή ζουν πάνω 40.000 ... 50.000 Έλληνες. Οι μισοί περίπου είναι συγκεντρωμένοι στην Αλεξάνδρεια. Την πόλη-θρύλο του ελληνισμού.
Όταν αρχίζει η επανάσταση του Αραμπή πασά και οι Άγγλοι εκπονούν τα σχέδια της αντεπανάστασης, η Ελλάδα του Τρικούπη (μόλις έχει σχηματίσει κυβέρνηση) καλείται να πάρει μέρος. Το Λονδίνο επιδιώκει μια όσο το δυνατόν ευρύτερη συμμετοχή στη διεθνή δύναμη επέμβασης. Το Παρίσι ανταποκρίνεται μάλλον απρόθυμα στο πλαίσιο μιας άτυπης συμφωνίας για τις ζώνες κατοχής της περιοχής.
Από τ' άλλα κράτη μόνο η Ελλάδα σπεύδει αμέσως. Για την προθυμία αυτή διατυπώνονται στην ελληνική ιστοριογραφία διάφορες εξηγήσεις. Από την παραδοσιακή εξυπηρέτηση των βρετανικών συμφερόντων και την αγγλοφιλία του Τρικούπη έως τις βλέψεις της Ελλάδας στο Ανατολικό ζήτημα και την όξυνση των ελληνοτουρκικών εκείνη την περίοδο.
Στη Βουλή
Πάντως ο Τρικούπης, απαντώντας σ΄ ερωτήσεις στη Βουλή, περιοριζόταν να την εξηγήσει με την ασφάλεια των Ελλήνων: «Τα πολεμικά πλοία απεστάλησαν εις Αλεξάνδρειαν, διότι εκεί, ως εκ της ανωμάλου καταστάσεως, ήτο ανάγκη να υπάρχωσι πλοία υπό σημαίαν ελληνικήν δι΄ ενδεχόμενον κίνδυνον των ημετέρων υπηκόων. Ο πολιτικός πράκτωρ της Ελλάδος (πρόξενος Κλ. Ραγκαβής) εν Αλεξανδρεία ετηλεγράφησεν, ότι επέκειτο κίνδυνος... Ευθύς ως παρέλθη ο κίνδυνος θέλουσιν επανακάμψει...».
Έχουν διατυπωθεί διάφορες εικασίες για τη στάση του Ραγκαβή και άλλων διπλωματών για τις προτροπές αυτές προς τον Τρικούπη. Ακόμη και ότι πρωτοστάτησαν στη δημιουργία κινδυνολογίας. Αυτό που ενδιαφέρει εδώ είναι ότι η Ελλάδα έστειλε αμέσως δυο πολεμικά πλοία. Τρεις μέρες μετά τον αγκυροβολισμό του αγγλογαλλικού στόλου (20 Μαΐου) έφθασαν η φρεγάδα «Ελλάς» και το θωρηκτό «Γεώργιος». Ενας στενός συνεργάτης του Οράμπι γράφει για την εξέλιξη αυτή: «Η παρουσία στην Αλεξάνδρεια του αγγλογαλλικού στόλου, στον οποίο θεώρησαν αναγκαίο να προσθέσουν και κάτι γελοία δείγματα του ελληνικού στόλου, είχε βαθιά ερεθίσει τον πληθυσμό...».
Πάθη
Ανεξαρτήτως αν η ίδια παρουσία του ξένου στόλου πυροδοτούσε αραβικά εθνικιστικά πάθη, το αποτέλεσμα ήταν να επικρατήσει ένας γενικευμένος φόβος στους Ευρωπαίους της Αιγύπτου. Καθώς η κρίση κορυφωνόταν με τους Αγγλους να στέλνουν τελεσίγραφα και τους Αιγύπτιους να ξεσηκώνονται, η Αλεξάνδρεια γίνεται ο τόπος της «περιπλοκής οξείας μορφής». Τα επεισόδια, που θα γίνουν εκεί στις 11 Ιουνίου, με ασήμαντη αφορμή, θα γενικευτούν και θα υπάρξουν πολλοί νεκροί (γίνεται λόγος για 35 Ευρωπαίους, ανάμεσα στους οποίους και 2 Έλληνες).
Υποστηρίζεται με τεκμήρια ότι ήταν μια κλασική προβοκάτσια των Άγγλων εναντίον του Οράμπι για να προκύψει «σφαγή των ξένων υπηκόων και λεηλασίες από τον όχλο». Να δοθεί έτσι το πρόσχημα για ένοπλη επέμβαση (διεισδυτική ανάλυση των γεγονότων παραθέτει ο Στρατής Τσίρκας στο κλασικό έργο του «Ο Καβάφης και η εποχή του», καθώς ο ποιητής βρίσκεται τότε στην Αλεξάνδρεια απ΄ όπου θα φύγει λόγω των γεγονότων). Η τάξη θ' αποκατασταθεί, αλλά ο φόβος των ξένων έχει μετατραπεί σε πανικό. Αρχίζουν να εγκαταλείπουν την Αλεξάνδρεια μαζικά, αφού επιπλέον οι Άγγλοι απειλούν με βομβαρδισμό, αν δεν τους παραδοθεί το φρούριό της. Όταν στις 11 Ιουλίου θ΄ αρχίσουν τον κανονιοβολισμό της πόλης πολύ λίγοι Ευρωπαίοι θα βρίσκονται εκεί. Οι περισσότεροι έχουν απομακρυνθεί με πλοία.
Μαζικά
Οι Έλληνες της Αλεξάνδρειας, με τη βοήθεια των ναυτών των πολεμικών σκαφών, εγκατέλειπαν μαζικά την πόλη και με 18 ελληνικά εμπορικά πλοία, που πηγαινοέρχονταν κατά τη δίμηνη κρίση, μεταφέρονταν σε διάφορες πόλεις της Ελλάδας, αλλά κι αλλού όπου υπήρχαν ελληνικές παροικίες.
Οι Έλληνες θ΄ αρχίσουν να επιστρέφουν στην ερειπωμένη πόλη (μετά το βομβαρδισμό της ακολούθησε καταστροφική πυρκαγιά) στο αγγλικό, πια, προτεκτοράτο της Αιγύπτου. Ξεκινά η δεύτερη περίοδος ανάπτυξης του ελληνισμού της Αιγύπτου...
«Απειράριθμοι συσσωρευθέντες Ελληνες πρόσφυγες...»
Αμέσως μετά τον ξεριζωμό των Ελλήνων της Αιγύπτου είδε το φως στην Αθήνα ένα χρονικό με «τα τελεσθέντα όργια και τις φρικαλέες κακώσεις» των ιθαγενών (συγγραφέας Γ. Μαρμαρίδης και τίτλος «Η καταστροφή της Αλεξάνδρειας»). Παραβλέποντας το ρατσιστικό πνεύμα του αντλούμε μερικές πληροφορίες.
«3 Ιουνίου (15 με το νέο ημερολόγιο): Οι Ευρωπαίοι απέρχονται αθρόοι...
5 Ιουνίου: 32.000 Ευρωπαίοι κατέλιπον την Αίγυπτον...
6 Ιουνίου: Επανήλθεν (στον Πειραιά) το μεταφορικόν η Μπουμπουλίνα, ήτις μετέφερε εις Αλεξάνδρειαν 2 λόχους του Μηχανικού και 2 του Πεζικού...
7 Ιουνίου: Εξακολουθεί η αναχώρησις Ευρωπαίων...
11 Ιουνίου: «Απειράριθμοι οι συσσωρευθέντες εκ των προσφύγων εν Αθήναις και εις διαφόρους πόλεις της Ελλάδος Ελληνες (της Αιγύπτου)...
13 Ιουνίου: Η εξ Αιγύπτου έξοδος εξακολουθεί. Το ατμόπλοιον Καρτερία έφερεν εις Πειραιά 960 πρόσφυγες η δε Ελπίς 1.500.
17 Ιουνίου: Επιτροπές εισέπραξαν εντός ολίγων ημερών αρκετόν προς συντήρησιν των προσφύγων ποσόν.
28 Ιουνίου: Οι πρόξενοι επέβησαν εν τοις πλοίοις, θα επιβιβαστούν και οι υπήκοοί των...
1-2 Ιουλίου (μετά τους βομβαρδισμούς κι ενώ η πυρκαγιά που μαινόταν): Εκατοντάδες Ευρωπαίων υπέστησαν μαρτυρικόν θάνατον υπό των χειρών των κακούργων ιθαγενών...
Η αραβική εθνική επανάσταση του Αραμπή πασά
Το πήγαινε - έλα των πλοίων για τη μεταφορά Ελλήνων από τις ακτές της επαναστατημένης βόρειας Αφρικής μας πάει 120 χρόνια πίσω. Όταν εξελίσσονταν ανάλογες σκηνές και μάλιστα σε μεγαλύτερη κλίμακα με επίκεντρο την Αλεξάνδρεια. Οι επαναστάσεις στη Β. Αφρική προκαλούν συνήθως κάποιου είδους «προσφυγικό» ζήτημα στην Ελλάδα. Το 1881-82 είναι η εποχή όπου η ευρύτερη περιοχή βρίσκεται υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου και υπό αγγλογαλλικό οικονομικό έλεγχο. Η δημοσιονομική πολιτική στην Αίγυπτο, την Τύνιδα, το Μαρόκο ασκείται άμεσα από Λονδίνο - Παρίσι και τους δανειστές των ημιανεξάρτητων τοπικών ηγετών. Το σύνθημα «Η Αίγυπτος στους Αιγύπτιους» άρχισε να απλώνεται και να κυριαρχεί μετά την άνοδο του Τεουφίκ στην εξουσία. (1879). Το εθνικό κίνημα θα βρει στο πρόσωπο του Αχμετ Οράμπι (αναδείχτηκε από λοχίας υπουργός Στρατιωτικών) τον Αραβα ηγέτη του.
Η Αίγυπτος από τις αρχές του 1881 βρίσκεται σ' επαναστατική κατάσταση και ο «δυαδικός έλεγχος» των Αγγλογάλλων απειλείται από την «επανάσταση του Αραβή πασά», όπως έχει πολιτογραφηθεί. Στο στόχαστρο δεν βρίσκονται μόνοι ξένοι «επόπτες», αλλά ο χεβίδης (αντιβασιλιάς που τοποθετεί ο Σουλτάνος) και η οθωμανική επικυριαρχία.
Η απάντηση των Αγγλογάλλων στην εθνική αφύπνιση είναι καταρχήν μία «κοινή ναυτική επίδειξη» στην Αλεξάνδρεια, αφού πρώτα καλλιεργείται ο φόβος για «σφαγές» Ευρωπαίων από ιθαγενείς. Αφορμές, όπως πάντα, βρίσκονται κι αν δεν υπάρχουν κατασκευάζονται.
Ετσι το Μάιο του 1882 τέσσερα αγγλικά και τρία γαλλικά θωρηκτά αγκυροβολούν στο λιμάνι της πόλης.
Η «επίδειξη» θα εξελιχθεί σε βομβαρδισμό της Αλεξάνδρειας και, τελικά, στην επιβολή αγγλικής κατοχής (Ιούλιος 1882). Σε όλη την Αίγυπτο, με την εξόριση του Οράμπι και την εξουδετέρωση των εθνικιστών. Το παράδοξο είναι ότι τα γεγονότα του 1882 -μεθοδευμένα και με σκοπό την κατοχή της περιοχής- θεωρούνται από πολλούς ως τις μέρες μας σαν μία από τις πρώτες επεμβάσεις για «ανθρωπιστικούς λόγους».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου