Εξαγωγές τοξικών αποβλήτων

http://www.tanea.gr
Του Gilles Van Kote / LE MONDE

Στις 26 Ιουλίου, μια εντυπωσιακή τελετή έγινε στον τέταρτο όροφο ενός μικρού κτιρίου γραφείων στο κέντρο του Σιάτλ, στην Πολιτεία της Ουάσιγκτον (βορειοδυτικές ΗΠΑ). Υψηλόβαθμα στελέχη του νοτιοκορεατικού ομίλου ηλεκτρονικών προϊόντων LG βρίσκονταν εκεί για να υπογράψουν μια συμφωνία με το Δίκτυο Δράσης Βασιλείας (Basel Action Network, BAN), μια αμερικανική μη κυβερνητική οργάνωση που αγωνίζεται εναντίον του εμπορίου τοξικών αποβλήτων, ιδιαίτερα των αποβλήτων από είδη ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ). «Είναι μια περίσταση ιστορική», σχολίασε με επισημότητα ο Τζιμ Πάκετ, ιδρυτής και εκτελεστικός διευθυντής του BAN στην έδρα του οποίου μπήκαν οι υπογραφές.

Βάσει της συμφωνίας αυτής, η LG δεσμεύθηκε να καταφεύγει για την επεξεργασία των ηλεκτρονικών αποβλήτων της σε πιστοποιημένους ανακυκλωτές του προγράμματος e-Stewards, το οποίο το BAΝ εγκαινίασε το 2010. Ετσι, ο νοτιοκορεατικός όμιλος εντάχθηκε σε μια ομάδα περίπου 20 επιχειρήσεων που φέρουν την ετικέτα «e-Stewards» και έχουν αναλάβει την ίδια δέσμευση - ανάμεσά τους, η Bank of America και ο αμερικανικός κλάδος της Samsung. «Με ρωτούν συχνά γιατί συνεργαζόμαστε με επιχειρήσεις όπως αυτές, οι οποίες δεν φημίζονται ότι υποστηρίζουν ιδιαίτερα το περιβάλλον», λέει ο Πάκετ. «Απαντώ πως μόλις βάλουν το δάχτυλό τους στα γρανάζια, είναι αναγκασμένες να εξετάσουν όλη την αλυσίδα παραγωγής τους και τις επιπτώσεις της στο περιβάλλον». «Δεν είναι τέλειες», προσθέτει, «αλλά τα τελευταία χρόνια έχουμε προχωρήσει περισσότερο δουλεύοντας μαζί τους παρά ασκώντας πίεση στην αμερικανική κυβέρνηση, ακόμη και μετά την έλευση του Μπαράκ Ομπάμα στην προεδρία».

Ο Τζιμ Πάκετ και η οργάνωσή του καταγγέλλουν τις εξαγωγές τοξικών αποβλήτων από τις βιομηχανικές χώρες προς την Ασία ή την Αφρική, όπου γίνεται η επεξεργασία τους - ή συχνά αποτεφρώνονται - χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η υγεία των πληθυσμών. Και στο επίπεδο αυτό, οι ΗΠΑ είναι ο αδιαφιλονίκητος κακός μαθητής της παγκόσμιας τάξης: πρώτες παραγωγοί και εξαγωγοί αποβλήτων παγκοσμίως, δεν έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση της Βασιλείας που ρυθμίζει το εμπόριο των τοξικών αποβλήτων, η οποία χρονολογείται από το 1989 και από την οποία πήρε το όνομά του το BAN.

Από 50 έως 100 κοντέινερ με ΑΗΗΕ αναχωρούν - απολύτως νόμιμα - κάθε ημέρα από τις ΗΠΑ με προορισμό το Χονγκ Κονγκ, κύριο ασιατικό κόμβο, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του BAN.

Ο 56χρονος Τζιμ Πάκετ είναι ο ακτιβιστής-σύμβολο αυτής της υπόθεσης. Ενδιαφέρθηκε για το θέμα της βιομηχανικής ρύπανσης «στα τέλη της δεκαετίας του 1980 όταν αρχίσαμε να ακούμε να μιλούν για λαθρεμπόριο τοξικών αποβλήτων, κυρίως με την οδύσσεια ενός πλοίου φορτωμένου με χιλιάδες τόνους στάχτης που προερχόταν από τους αποτεφρωτές της Φιλαδέλφειας», αφηγείται. Εντάχθηκε τότε στην Γκρίνπις και διεξήγαγε εκστρατεία για να γίνει αυστηρότερη η Σύμβαση της Βασιλείας και να απαγορευθούν πλήρως οι εξαγωγές επικίνδυνων αποβλήτων. Η σχετική διάταξη (αποκαλείται «τροπολογία BAN») ψηφίστηκε το 1995, αλλά ουδέποτε τέθηκε σε ισχύ επειδή δεν επικυρώθηκε από επαρκή αριθμό χωρών.

«Δημιούργησα το BAN το 1997 επειδή δεν μπορούσαμε να επιτρέψουμε στις βιομηχανικές χώρες και τις επιχειρήσεις τους να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν την ελευθερία των ανταλλαγών και την παγκοσμιοποίηση ως προσχήματα για να εξάγουν το κόστος τους εις βάρος των φτωχότερων», εξηγεί. «Το BAN όμως έγινε αληθινά γνωστό όταν ενδιαφερθήκαμε για τα ΑΗΗΕ που αφορούν τους πάντες, επιχειρήσεις και ιδιώτες, στον έναν ή τον άλλο βαθμό».

Το ζήτημα της επεξεργασίας των ΑΗΗΕ έγινε η υπόθεση του Τζιμ Πάκετ. Η μέθοδος αυτού του ακούραστου ακτιβιστή είναι απλή: πηγαίνει επιτόπου, καταγράφει μαρτυρίες (χρησιμοποιώντας μια κάμερα, κρυφή αν δεν γίνεται αλλιώς), ασκεί πίεση. Αφηγείται τις φρικτές συνθήκες στις οποίες οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, τηλεοράσεις και άλλες συσκευές από τη Δύση διαλύονται στην Κίνα, το Βιετνάμ, τη Νιγηρία και την Γκάνα από εργάτες οι οποίοι δεν έχουν την παραμικρή προστασία, πώς οι κάτοικοι ανοικτών χωματερών εισπνέουν τοξικούς καπνούς και πλατσουρίζουν σε νερά γεμάτα με βαριά μέταλλα.

Οι πιστοποιημένοι ανακυκλωτές του προγράμματος e-Stewards δεσμεύονται να μην εξάγουν προς τρίτες χώρες τα απόβλητα που τους εμπιστεύονται και να εξασφαλίζουν οι ίδιοι την επεξεργασία τους, με σεβασμό προς το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. Είναι σήμερα περίπου 50 στη Βόρεια Αμερική. Ο προϋπολογισμός του BAN - ένα εκατ. δολάρια, περίπου 700.000 ευρώ ετησίως - χρηματοδοτείται κατά λίγο περισσότερο από το μισό από αυτές τις επιχειρήσεις.