Ημερολόγια απλών φαντάρων του ’40-41 σε μια εξαιρετική μελέτη της Ελένης Δημητρίου Του Ηλια Μαγκλινη
Το βιβλίο της Ελένης Κ. Δημητρίου «Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος ως προσωπικό βίωμα. Ημερολόγια Ελλήνων στρατιωτών» κυκλοφόρησε το 2010 και, χωρίς περιστροφές, είναι εξαιρετικό για πολλούς λόγους. Μελέτη βασισμένη στη διδακτορική διατριβή της συγγραφέως, εντάσσεται στον τομέα της (παρεξηγημένης) στρατιωτικής ιστορίας -χωρίς να εγκλωβίζεται σε τεχνικούς όρους καθώς, όπως γίνεται αντιληπτό από τον τίτλο και τον υπότιτλο του βιβλίου, στο μικροσκόπιο της ερευνήτριας βρίσκεται ο απλός στρατιώτης, ο κληρωτός, ο εθελοντής, ο επιστρατευμένος, ή αλλιώς, η διμοιρία, ο λόχος- συνεπώς, έχουμε να κάνουμε με μια βαθιά ανθρώπινη πτυχή του Επους του ’40.
Μυθοποίηση Το Αλβανικό έχει ηρωοποιηθεί και μυθοποιηθεί όλες αυτές τις δεκαετίες, για ευνόητους λόγους, με αποτέλεσμα να έχει περάσει στη σφαίρα της μυθολογίας, εξωραϊσμένο, στρογγυλεμένο, ανώδυνο εν τέλει, κάτι που δεν είναι ποτέ η Ιστορία, τόσο η συλλογική όσο και η ατομική. Με τη μελέτη της Ελ. Δημητρίου όμως, βρισκόμαστε εξ ολοκλήρου στον ματωμένο, στον γεμάτο αιχμές και αγκάθια τροχό της Ιστορίας. Οι ημερολογιακές καταγραφές, οι εξομολογήσεις, οι αφηγήσεις και οι μνήμες των απλών στρατιωτών συνθέτουν ένα τεράστιο μωσαϊκό, αποτελούν ένα ετερόκλητο υλικό (παρά την κοινή -και τόσο συντριπτική- εμπειρία) που όμως συμπληρώνουν μια τεράστια, ανθρώπινη τοιχογραφία.
Σημείο εκκίνησης για την Ελ. Δημητρίου είναι, όπως είπαμε, το ημερολόγιο ως ιστορική πηγή και ειδικότερα του ελληνοϊταλικού πολέμου. Πέρα από μια συνοπτική παρουσίαση της εξέλιξης του ημερολογιακού είδους στον ευρωπαϊκό και τον ελληνικό χώρο, των ενστάσεων που έχουν διατυπωθεί ως προς την εγκυρότητά του, καθώς το ημερολόγιο συνορεύει συχνά με τη λογοτεχνία (βλέπε μυθοπλασία), η συγγραφέας μπαίνει βαθύτερα στο θέμα της μέσα από την εξέταση τριών «επώνυμων» ημερολογίων από εκείνη την περίοδο: των Μεταξά, Σεφέρη και Θεοτοκά. Στη συνέχεια, τον λόγο παίρνουν οι απλοί, ανώνυμοι πολεμιστές, μέσα από την παρουσίαση ημερολογίων δημοσιευμένων αλλά και αδημοσίευτων - και εδώ έγκειται το μεγαλύτερο ενδιαφέρον του βιβλίου αυτού.
Η συγγραφέας συνθέτει έντεχνα την αφήγησή της παραθέτοντας και αναλύοντας κάθε τόσο αποσπάσματα ημερολογίων, χωρίζοντας το δεύτερο μέρος του βιβλίου σε εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ενότητες: ο ηρωισμός και η δειλία, ή αλλιώς, όπως γράφει, «η υπέρβαση του εαυτού», οι σχέσεις στρατιωτών, αξιωματικών και αμάχων, οι μεταφυσικές ανησυχίες των στρατιωτών και τα φιλοζωικά τους αισθήματα, το δέος απέναντι στην πρώτη γραμμή αλλά και η ρουτίνα του μετώπου, η προπαγάνδα κ.ά. Εν κατακλείδι, έχουμε εδώ μια πραγματική συνεισφορά στην ιστοριογραφία και στην ευρύτερη πρόσληψη και κατανόηση της συγκεκριμένης περιόδου - και της πολεμικής εμπειρίας γενικότερα.
«Τον βρήκαν νεκρό» Οφείλω επίσης να προσθέσω ότι πρόκειται για άκρως συναρπαστικό ανάγνωσμα. Ενα ενδεικτικό παράθεμα, όπου ο αφηγητής πληροφορείται τον θάνατο ενός «λουφαδόρου»: «Μαθαίνω ότι κοιμήθηκε κάτω από ένα δένδρο και το πρωί τον βρήκαν νεκρό... Ητο πολύ στραβόξυλο ο μακαρίτης, απέφευγε συνεχώς τις υπηρεσίες. Εχει φάγη ξύλο από όλους μας, εγώ τον έχω δείρει πολλές φορές. Χθες βράδυ κοιμήθηκε στην σκηνή μου. Του έδωσα και έφαγε καλά, για να τον κάνω να τραγουδήση, του έδωσα και ένα τσιγάρο. Είπε “Στο αμπαζούρ το θαλασσί από κάτω”. Πολλές φορές, κατά διαταγήν του Λοχαγού, τον έδεσα στο δένδρο και έμεινε πολλές ημέρες νηστικός. Ισως, εάν ζήσω και γυρίσω πίσω τον λυπηθώ, σήμερα όμως δεν μου έκαμε αίσθηση ο θάνατός του, θέλησε και πέθανε».
Ελένη Κ. Δημητρίου «Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος ως προσωπικό βίωμα. Ημερολόγια Ελλήνων στρατιωτών». Σύλλογος Προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 2010, σελ. 542 |
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου