Το «άλλο» σουηδικό μοντέλο

http://www.tanea.gr
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Γράφει ο Μιχάλης Μοδινός

Ο διάσηµος Σουηδός Στιγκ Λάρσον ήταν µαχητικός προασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, δηµοσιογράφος και εκδότης του στρατευµένου περιοδικού «Expo», πολύ πριν κατακτήσει το διεθνές κοινό ως συγγραφέας αστυνοµικών µυθιστορηµάτων.

Μετά τον θάνατό του συγκεντρώθηκαν σε τόμο μερικά από τα αντιπροσωπευτικότερα δείγματα των πολιτικών του παρεμβάσεων που εκδόθηκαν μετά τη σφαγή του περασμένου Ιουλίου στη Νορβηγία. Και ιδού που ο Λάρσον αποδεικνύεται προφήτης.

Το αστυνομικό μυθιστόρημα ανθεί στις σκανδιναβικές χώρες για λόγους που δεν έχουν πλήρως αναλυθεί. Ο Χένινγκ Μάνκελ, ο Τζο Νέσμπο, ο Αρνε Νταλ, η Καμίλα Λάκμπεργκ, ο Αρνι Θοράρινσον, ο Γκούναρ Στόλεσεν, όπως και ο πρόωρα χαμένος Στιγκ Λάρσον πουλάνε εκατομμύρια αντίτυπα. Στα διακριτικά χαρακτηριστικά αυτού του κύματος περιλαμβάνονται η πολιτικοποίηση υπό μια «αριστερόστροφη» γωνία και η σύνδεση με τα ευρύτερα κοινωνικά ζητήματα. Εχει εύστοχα γραφεί ότι έχουμε να κάνουμε με μια ανανέωση του κοινωνικού μυθιστορήματος πίσω από το προσωπείο του νουάρ. Η γραμμή αυτή υπηρετείται εμμονικά και οι σκανδιναβοί συγγραφείς σπανίως κρύβουν το σοσιαλδημοκρατικό πρόταγμα στα έργα τους. Οι κακοί είναι κατά κανόνα ακροδεξιοί ή συνδέονται με τον νεοναζισμό. Είναι ξενόφοβοι, ρατσιστές, μισογύνηδες, μισούν τους Εβραίους. Είναι εχθροί της διαπολιτισμικότητας και προασπίζονται τη φυλετική καθαρότητα. Το κοινό ποινικό έγκλημα συχνότατα ενδύεται το πολιτικό πρόγραμμα της Ακροδεξιάς και αμφισβητεί το σκανδιναβικό μοντέλο. Το ενδιαφέρον είναι ότι το σχήμα συχνά λειτουργεί. Με άλλα λόγια, η στρατευμένη αστυνομική λογοτεχνία γίνεται πειστική όταν πέραν της ιδεολογίας καταφέρνει να εμβυθιστεί στο υπόστρωμα της βίας - τη φτώχεια, τη μοναξιά του μεγάλου σκανδιναβικού χειμώνα, τη σεξουαλική στέρηση ή την περιθωριοποίηση.

Στα άρθρα - αναλύσεις του Λάρσον διαγράφεται με απόλυτη καθαρότητα αυτή η τάση. Δεν πρόκειται για την άλλη όψη ενός αστυνομικού συγγραφέα αλλά - όπως λέει στον πρόλογο ο Μανώλης Πιμπλής - για την πολιτική που διαφωτίζει και εξηγεί το μυθοπλαστικό του έργο. Με ιδιαίτερη μαχητικότητα ο Λάρσον ξιφουλκεί κατά της Ακροδεξιάς διακρίνοντας ήδη από τη δεκαετία του '80 την άνοδο ενός παγκόσμιου νεοφασιστικού φαινομένου που εκκινεί από τα υπολείμματα της Κου Κλουξ Κλαν, δείχνει τα δόντια του στη βομβιστική επίθεση της Οκλαχόμα Σίτι, απλώνει τις παραφυάδες του σε ποικίλα σημεία του πλανήτη και τροποποιεί την πολιτική ατζέντα εντάσσοντας σ' αυτήν το ρατσιστικό μίσος, την κριτική στις μεταναστευτικές πολιτικές, τον αντιεβραϊσμό, τη δυσφήμηση της δημοκρατίας, την ενοχοποίηση των πολιτικών και τη συνωμοσιολογία. Κάτι θυμίζουν όλα αυτά ασφαλώς στον έλληνα αναγνώστη. Το σημαντικό όμως στην περίπτωση Λάρσον είναι ότι τα πράγματα λέγονται με το όνομά τους και το όνομα αυτό είναι «Ακροδεξιά» ακόμη και στις περιπτώσεις όπου νεοναζιστικές ομάδες, σκιν χεντς και εχθροί της «εθνικής αλλοτρίωσης» καταφέρνουν να συγκροτήσουν κόμματα που μπαίνουν στη Βουλή.