http://news.kathimerini.gr
Του Θανου Π. Ντοκου*
Κατά κανόνα η διεθνής πολιτική δεν εξελίσσεται με γραμμικό τρόπο. Αν και υπάρχουν ορισμένες προβλεπόμενες εξελίξεις και μπορεί κανείς να σκιαγραφήσει γενικές τάσεις και σενάρια, οι απρόβλεπτοι παράγοντες είναι τόσο πολλοί, που η οποιαδήποτε πρόβλεψη καθίσταται εξαιρετικά επισφαλής. Οι αραβικές εξεγέρσεις, η απειλούμενη κατάρρευση της Ευρωζώνης και η πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα μετά το γιγάντιο τσουνάμι αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα από τη χρονιά που μας πέρασε.
Παρά τη βεβαιότητα ότι η πραγματικότητα θα μας εκπλήξει, υπάρχουν μια σειρά από θέματα που είναι σίγουρο ότι θα μας απασχολήσουν το 2012, όπως οι προγραμματισμένες εκλογικές αναμετρήσεις σε σημαντικές χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Γαλλία. Το πιθανότερο σενάριο είναι ότι ο Μπαράκ Ομπάμα θα επανεκλεγεί, αλλά η νίκη του δεν θα είναι εύκολη. Το ερώτημα είναι αν θα μπορέσει στη δεύτερη τετραετία του να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη επιρροή των ακραίων Ρεπουμπλικανών (Tea Party), να αντιμετωπίσει τα μεγάλα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα της Αμερικής και να διατηρήσει σημαντικό μέρος της αμερικανικής επιρροής σε διάφορες περιοχές του πλανήτη.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα επανέλθει στην προεδρική καρέκλα του Κρεμλίνου, αλλά όχι με την ίδια ευκολία όπως στο παρελθόν, καθώς η δημοτικότητά του έχει μειωθεί. Η ομαλή συνεργασία του με τον Ντμίτρι Μεντβέντεφ δεν θα πρέπει να θεωρείται απολύτως δεδομένη, ούτε και η συνέχιση της προσέγγισης και συνεργασίας με Ευρώπη και ΗΠΑ.
Ο Πούτιν φαίνεται να τοποθετεί τη Ρωσία κοντύτερα στην -εντελώς ετερογενή- ομάδα των BRICS και απέναντι στη Δύση. Στη Γαλλία, Νικολά Σαρκοζί και Φρανσουά Ολάντ έχουν περίπου τις ίδιες πιθανότητες να κερδίσουν τις προεδρικές εκλογές. Κρίσιμα ζητήματα για τον επόμενο Γάλλο πρόεδρο θα είναι η θεωρούμενη ως αναγκαία πολιτική λιτότητας και η συνδιαχείριση (με τη Γερμανία) της κρίσης της Ευρωζώνης και της Ε.Ε. γενικότερα.
Το σεισμικό ρήγμα του αραβικού κόσμου θα συνεχίσει τη δραστηριότητά του, με τη Συρία, την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία να συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον για το 2012. Η προσπάθεια διαφόρων «ενδιαφερομένων» να αποσταθεροποιήσουν το Ιράκ μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων θα ενταθεί τους πρώτους μήνες της νέας χρονιάς, ενώ το θερμότερο σημείο ολόκληρης της Μέσης Ανατολής θα είναι πιθανότατα το Ιράν. Οι ενδοκαθεστωτικές εντάσεις θα συνεχιστούν, ενώ οι πιέσεις από ισραηλινά, αμερικανικά και άλλα κέντρα λήψης αποφάσεων για πιο δυναμική αντίδραση στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα αναμένεται να ενταθούν.
Πηγή έντασης θα συνεχίσει να αποτελεί και το σύμπλεγμα Αφγανιστάν - Πακιστάν (Af-Pak). Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των Ταλιμπάν θα συνεχιστούν με στόχο τη διευκόλυνση μιας διπλωματικής λύσης, ενώ η συνεχιζόμενη αστάθεια του εξοπλισμένου με πυρηνικά όπλα Πακιστάν αποτελεί μόνιμη πηγή ανησυχίας για τις γειτονικές χώρες, αλλά και ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα.
Ειδικοί αναλυτές εκφράζουν ανησυχία για κοινωνικές εντάσεις αλλά και για την πορεία της κινεζικής οικονομίας, αν και η πλειονότητα εκτιμά ότι η οικονομική ανάπτυξη θα συνεχιστεί με λίαν υψηλούς ρυθμούς. Ορισμένες εκτιμήσεις αναφέρονται και σε επιβράδυνση της τουρκικής οικονομίας. Σε αυτή την περίπτωση και σε συνδυασμό με την εξέλιξη της υγείας του Τούρκου πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν και τη συνταγματική αναθεώρηση, οι εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις της γείτονος θα είναι ενδιαφέρουσες.
Σημαντικές για την Ελλάδα θα είναι και οι ενεργειακές εξελίξεις στην άμεση γειτονιά μας. Πιο συγκεκριμένα, αναμένεται η απόφαση της κοινοπραξίας Σαχ-Ντενίζ για τον «Νότιο Ενεργειακό Διάδρομο», με δύο υποψήφιους αγωγούς φυσικού αερίου (ITGI και TAP) να διέρχονται από ελληνικό έδαφος, ενώ μέσα στο 2012 θα ξεκαθαρίσει πιθανότατα η κατάσταση σχετικά με τον αγωγό φυσικού αερίου South Stream και τον πετρελαιαγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη. Τέλος, θα υπάρξουν εξελίξεις τόσο στην ενεργειακή (και πολιτική) συνεργασία μεταξύ Κύπρου-Ισραήλ-Ελλάδας όσο και στις έρευνες για υδρογονάνθρακες στην ελληνική επικράτεια. Προσοχή στις υπερβολικές προσδοκίες, αφού τόσο τα εκτιμώμενα μεγέθη όσο και το χρονοδιάγραμμα αξιοποίησης δεν προσφέρονται για άμεση ανακούφιση της ελληνικής οικονομίας.
Τα βήματα της Ε.Ε.
Αν και η εξέλιξη της Ε.Ε. είναι συνυφασμένη με την έννοια της κρίσης, φαίνεται ότι η τρέχουσα κρίση είναι ίσως η σοβαρότερη στην ιστορία της. Συζητούνται πλέον σοβαρά πιθανές εξελίξεις, που μέχρι πρότινος θα θεωρούνταν σενάρια επιστημονικής φαντασίας, όπως το ενδεχόμενο εξόδου χωρών από την Ευρωζώνη, η διαίρεση της Ευρωζώνης ή η κατάρρευση του ευρώ.
Η καθυστερημένη, ανεπαρκής ή λανθασμένη αντίδραση των ισχυρών χωρών του ευρώ στην οικονομική κρίση, σε συνδυασμό με το έλλειμμα ηγεσίας, έχουν προκαλέσει σοβαρότατη πολιτική κρίση που ενδέχεται να οδηγήσει σε μακροχρόνια αναστολή των διαδικασιών ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Η περιθωριοποίηση της Ευρώπης, σε μια εποχή σημαντικών αλλαγών και μετατοπίσεων στους παγκόσμιους συσχετισμούς ισχύος, είναι κάτι παραπάνω από ορατή.
* Ο κ, Θάνος Π. Ντόκος είναι γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Του Θανου Π. Ντοκου*
Κατά κανόνα η διεθνής πολιτική δεν εξελίσσεται με γραμμικό τρόπο. Αν και υπάρχουν ορισμένες προβλεπόμενες εξελίξεις και μπορεί κανείς να σκιαγραφήσει γενικές τάσεις και σενάρια, οι απρόβλεπτοι παράγοντες είναι τόσο πολλοί, που η οποιαδήποτε πρόβλεψη καθίσταται εξαιρετικά επισφαλής. Οι αραβικές εξεγέρσεις, η απειλούμενη κατάρρευση της Ευρωζώνης και η πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα μετά το γιγάντιο τσουνάμι αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα από τη χρονιά που μας πέρασε.
Παρά τη βεβαιότητα ότι η πραγματικότητα θα μας εκπλήξει, υπάρχουν μια σειρά από θέματα που είναι σίγουρο ότι θα μας απασχολήσουν το 2012, όπως οι προγραμματισμένες εκλογικές αναμετρήσεις σε σημαντικές χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Γαλλία. Το πιθανότερο σενάριο είναι ότι ο Μπαράκ Ομπάμα θα επανεκλεγεί, αλλά η νίκη του δεν θα είναι εύκολη. Το ερώτημα είναι αν θα μπορέσει στη δεύτερη τετραετία του να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη επιρροή των ακραίων Ρεπουμπλικανών (Tea Party), να αντιμετωπίσει τα μεγάλα οικονομικά και πολιτικά προβλήματα της Αμερικής και να διατηρήσει σημαντικό μέρος της αμερικανικής επιρροής σε διάφορες περιοχές του πλανήτη.
Ο Βλαντιμίρ Πούτιν θα επανέλθει στην προεδρική καρέκλα του Κρεμλίνου, αλλά όχι με την ίδια ευκολία όπως στο παρελθόν, καθώς η δημοτικότητά του έχει μειωθεί. Η ομαλή συνεργασία του με τον Ντμίτρι Μεντβέντεφ δεν θα πρέπει να θεωρείται απολύτως δεδομένη, ούτε και η συνέχιση της προσέγγισης και συνεργασίας με Ευρώπη και ΗΠΑ.
Ο Πούτιν φαίνεται να τοποθετεί τη Ρωσία κοντύτερα στην -εντελώς ετερογενή- ομάδα των BRICS και απέναντι στη Δύση. Στη Γαλλία, Νικολά Σαρκοζί και Φρανσουά Ολάντ έχουν περίπου τις ίδιες πιθανότητες να κερδίσουν τις προεδρικές εκλογές. Κρίσιμα ζητήματα για τον επόμενο Γάλλο πρόεδρο θα είναι η θεωρούμενη ως αναγκαία πολιτική λιτότητας και η συνδιαχείριση (με τη Γερμανία) της κρίσης της Ευρωζώνης και της Ε.Ε. γενικότερα.
Το σεισμικό ρήγμα του αραβικού κόσμου θα συνεχίσει τη δραστηριότητά του, με τη Συρία, την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία να συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον για το 2012. Η προσπάθεια διαφόρων «ενδιαφερομένων» να αποσταθεροποιήσουν το Ιράκ μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων θα ενταθεί τους πρώτους μήνες της νέας χρονιάς, ενώ το θερμότερο σημείο ολόκληρης της Μέσης Ανατολής θα είναι πιθανότατα το Ιράν. Οι ενδοκαθεστωτικές εντάσεις θα συνεχιστούν, ενώ οι πιέσεις από ισραηλινά, αμερικανικά και άλλα κέντρα λήψης αποφάσεων για πιο δυναμική αντίδραση στο ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα αναμένεται να ενταθούν.
Πηγή έντασης θα συνεχίσει να αποτελεί και το σύμπλεγμα Αφγανιστάν - Πακιστάν (Af-Pak). Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά των Ταλιμπάν θα συνεχιστούν με στόχο τη διευκόλυνση μιας διπλωματικής λύσης, ενώ η συνεχιζόμενη αστάθεια του εξοπλισμένου με πυρηνικά όπλα Πακιστάν αποτελεί μόνιμη πηγή ανησυχίας για τις γειτονικές χώρες, αλλά και ολόκληρη τη διεθνή κοινότητα.
Ειδικοί αναλυτές εκφράζουν ανησυχία για κοινωνικές εντάσεις αλλά και για την πορεία της κινεζικής οικονομίας, αν και η πλειονότητα εκτιμά ότι η οικονομική ανάπτυξη θα συνεχιστεί με λίαν υψηλούς ρυθμούς. Ορισμένες εκτιμήσεις αναφέρονται και σε επιβράδυνση της τουρκικής οικονομίας. Σε αυτή την περίπτωση και σε συνδυασμό με την εξέλιξη της υγείας του Τούρκου πρωθυπουργού Ταγίπ Ερντογάν και τη συνταγματική αναθεώρηση, οι εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις της γείτονος θα είναι ενδιαφέρουσες.
Σημαντικές για την Ελλάδα θα είναι και οι ενεργειακές εξελίξεις στην άμεση γειτονιά μας. Πιο συγκεκριμένα, αναμένεται η απόφαση της κοινοπραξίας Σαχ-Ντενίζ για τον «Νότιο Ενεργειακό Διάδρομο», με δύο υποψήφιους αγωγούς φυσικού αερίου (ITGI και TAP) να διέρχονται από ελληνικό έδαφος, ενώ μέσα στο 2012 θα ξεκαθαρίσει πιθανότατα η κατάσταση σχετικά με τον αγωγό φυσικού αερίου South Stream και τον πετρελαιαγωγό Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη. Τέλος, θα υπάρξουν εξελίξεις τόσο στην ενεργειακή (και πολιτική) συνεργασία μεταξύ Κύπρου-Ισραήλ-Ελλάδας όσο και στις έρευνες για υδρογονάνθρακες στην ελληνική επικράτεια. Προσοχή στις υπερβολικές προσδοκίες, αφού τόσο τα εκτιμώμενα μεγέθη όσο και το χρονοδιάγραμμα αξιοποίησης δεν προσφέρονται για άμεση ανακούφιση της ελληνικής οικονομίας.
Τα βήματα της Ε.Ε.
Αν και η εξέλιξη της Ε.Ε. είναι συνυφασμένη με την έννοια της κρίσης, φαίνεται ότι η τρέχουσα κρίση είναι ίσως η σοβαρότερη στην ιστορία της. Συζητούνται πλέον σοβαρά πιθανές εξελίξεις, που μέχρι πρότινος θα θεωρούνταν σενάρια επιστημονικής φαντασίας, όπως το ενδεχόμενο εξόδου χωρών από την Ευρωζώνη, η διαίρεση της Ευρωζώνης ή η κατάρρευση του ευρώ.
Η καθυστερημένη, ανεπαρκής ή λανθασμένη αντίδραση των ισχυρών χωρών του ευρώ στην οικονομική κρίση, σε συνδυασμό με το έλλειμμα ηγεσίας, έχουν προκαλέσει σοβαρότατη πολιτική κρίση που ενδέχεται να οδηγήσει σε μακροχρόνια αναστολή των διαδικασιών ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Η περιθωριοποίηση της Ευρώπης, σε μια εποχή σημαντικών αλλαγών και μετατοπίσεων στους παγκόσμιους συσχετισμούς ισχύος, είναι κάτι παραπάνω από ορατή.
* Ο κ, Θάνος Π. Ντόκος είναι γενικός διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου