Η κινητικότητα του κουρδικού ζητήματος

Του Ιωαννη Ν. Γρηγοριαδη* Η επιβεβαίωση των φημών ότι διεξάγονται μυστικές συνομιλίες μεταξύ της τουρκικής κυβερνήσεως και του ΡΚΚ αναζωπύρωσε τις ελπίδες για εξεύρεση ειρηνικής λύσεως στο Κουρδικό. Οι συναντήσεις του επικεφαλής των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών Χακάν Φιντάν με τον φυλακισμένο ιστορικό ηγέτη του ΡΚΚ Αμπντουλάχ Οτσαλάν, αλλά και οι επαφές με τη στρατιωτική ηγεσία του ΡΚΚ, που εδρεύει στην Κουρδική Αυτόνομη Διοίκηση του Βορείου Ιράκ, αποσκοπούσαν στην αναζωογόνηση μιας διαδικασίας που φαινόταν να έχει εκμετρήσει το ζην. Εχει ενδιαφέρον η ουσιαστική παράκαμψη του πολιτικού σκέλους του κουρδικού αυτονομιστικού κινήματος στην Τουρκία. Η ηγεσία του Κόμματος Ειρήνης και Δημοκρατίας (Bar ve Demokrasi Partisi-BDP), η οποία έχει δεχθεί ανηλεή κριτική από τον Τούρκο πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τους τελευταίους μήνες, φαίνεται να μη διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις. Η επιδίωξη απευθείας συνομιλιών με την ιστορική και στρατιωτική ηγεσία του ΡΚΚ υπογραμμίζει τον προσωποπαγή και όχι «θεσμικό» χαρακτήρα της πρωτοβουλίας και θέτει ερωτήματα σχετικά με τον τρόπο διεξαγωγής μιας ούτως ή άλλως πολύ δύσκολης διαπραγματεύσεως. Η πρόσφατη στυγερή δολοφονία τριών στελεχών του ΡΚΚ στο Παρίσι είναι ενδεικτική των δυσχερειών που θα συναντήσει κάθε προσπάθεια αυτού του είδους. Αν και οι φυσικοί και ηθικοί αυτουργοί της δολοφονίας δεν έχουν γίνει ακόμη γνωστοί, είναι σαφές ότι η ειρηνευτική διαδικασία θα υπονομευθεί από τους μαξιμαλιστές και των δύο πλευρών. Κάθε ανακίνηση της διαδικασίας διαλόγου με σκοπό τη λύση του Κουρδικού δεν μπορεί παρά να αντιμετωπίζεται θετικώς από τους υποστηρικτές της πολιτικής λύσεως του προβλήματος. Ωστόσο, οι συνθήκες υπό τις οποίες ελήφθη η τελευταία πρωτοβουλία προκαλούν δικαιολογημένους ενδοιασμούς για τις προοπτικές της αλλά και τα κίνητρα των εμπλεκομένων. Ας μην ξεχνούμε ότι ο φόρος αίματος από τις συγκρούσεις μεταξύ των τουρκικών δυνάμεων ασφαλείας και του ΡΚΚ το 2012 υπήρξε ο μεγαλύτερος εδώ και μία δεκαετία. Παράλληλα, εντάθηκαν οι δικαστικές διώξεις εναντίον Κούρδων τοπικών αρχόντων και στελεχών του Κόμματος Ειρήνης και Δημοκρατίας (Bar ve Demokrasi Partisi-BDP), αλλά και οι απειλές για την άρση της βουλευτικής ασυλίας των βουλευτών του. Η σκλήρυνση της τουρκικής στάσεως ήταν συνδεδεμένη και με μια συστηματική προσπάθεια καλλιέργειας του εθνικιστικού προφίλ του πρωθυπουργού Ερντογάν στο πλαίσιο της προσπάθειας προσεταιρισμού των ψηφοφόρων της τουρκικής Ακροδεξιάς. Τι επισπεύδει επομένως τις διαπραγματεύσεις; Οι εξελίξεις στη μεσανατολική γειτονιά της Τουρκίας, η εμπλοκή της στον συριακό εμφύλιο και η δυναμική του τελευταίου, αλλά και η επιδείνωση των σχέσεών της με το Ιράκ και το Ιράν αναδεικνύουν την ανάγκη της να επιδιώξει ύφεση στο Κουρδικό. Επιπλέον, το 2013 η Τουρκία θα εισέλθει σε παρατεταμένη προεκλογική περίοδο. Οι δημοτικές εκλογές του Μαρτίου 2014 θα αποτελέσουν πρόκριμα για τις κρίσιμες προεδρικές εκλογές του Αυγούστου 2014. Είναι λογικό η κυβέρνηση Ερντογάν να αναλάβει πρωτοβουλίες που θα αποτρέπουν την πλήρη αποξένωση των ψηφοφόρων κουρδικής καταγωγής. Ακόμη και αν λύση του Κουρδικού δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα, έχει κάθε συμφέρον να δημιουργεί την εντύπωση μιας δυναμικής επιλύσεως του προβλήματος. Πέραν όμως των επικοινωνιακών τεχνασμάτων, η αποκατάσταση της διαρραγείσης σχέσης εμπιστοσύνης με τους πολίτες κουρδικής καταγωγής προϋποθέτει τολμηρά βήματα από την τουρκική κυβέρνηση. Αυτά θα αποτελέσουν και θεμελιώδες κριτήριο βιωσιμότητος της νέας πρωτοβουλίας. * Ο κ. Ιωάννης Ν. Γρηγοριάδης είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Μπίλκεντ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.