Μάρθα Φριντζήλα: «Η Χρυσή Αυγή υποστηρίζεται από “καλλιτέχνες” της υποκουλτούρας της καψούρας, της μαγκιάς και της αρπαχτής»

Επιμέλεια συνέντευξης: Ράνια Παπαδοπούλου – Χρήστος Κωστόπουλος

Η Μάρθα Φριντζήλα μιλά  στο alfavita για την τέχνη, τον πολιτισμό και τον ρόλο του καλλιτέχνη  σε μια περίοδο  οικονομικής και πολιτιστικής κρίσης καθώς και ανάδυσης του φασιστικού φαινομένου. 

 Απαντά στις ερωτήσεις μας με τον δικό της ,ξεχωριστό τρόπο, αφήνοντας χώρο για προβληματισμό και περαιτέρω αναζήτηση. Δεν θα μπορούσε να μην αναφερθεί η σχέση της με το θέατρο όπως και τα επόμενα βήματά της σε δισκογραφικό και συναυλιακό  επίπεδο. Άνθρωπος του θεάτρου και της μουσικής, με μεγάλη αγάπη στη διδασκαλία των νέων, ό,τι και αν κάνει το κάνει με μεράκι και αφοσίωση.

Είναι η σημερινή περίοδος, περίοδος έμπνευσης για ένα καλλιτέχνη; 

Η έμπνευση δεν εξαρτάται από τις κοινωνικές , οικονομικές ή πολιτικές συνθήκες της κάθε εποχής. Ο Παπαδιαμάντης λέει στον Πανδρολόγο “το κέφι είναι αυθαίρετον πράγμα”,  και η έμπνευση επίσης. Ποτέ δεν ξέρεις πότε θα σε επισκεφτεί.  Η σημερινή περίοδος είναι  περισσότερο περίοδος δοκιμασίας για έναν καλλιτέχνη.
Είναι δύσκολο να κρατήσεις ισορροπίες και να μείνεις σταθερός στους στόχους σου όταν δυσκολεύεσαι να βιοποριστείς.

Θεωρείτε ότι  υπάρχει καλλιτεχνική εκπαίδευση; 

Όχι.  Μιλάω για την χώρα μας μόνο. Η τέχνη στην Ελλάδα θεωρείται χόμπυ ή παιχνίδι. Έχουμε την εντύπωση πως ο καλλιτέχνης είναι ένας καλοπερασάκιας που κάνει τα γούστα του. Έτσι εκπαιδευόμαστε από το σπίτι μας ακόμα, αυτό αντιμετωπίζουμε και στα σχολεία μας: “διάβασε τα μαθήματά σου και μετά θα παίξεις”. Μπάλλα, κρυφτό, θέατρο, μουσική, τυφλόμυγα δεν έχει σημασία, όλα παιχνίδι είναι, άρα δεν το παίρνουμε στα σοβαρά.

Η πειρατεία ή οι πολυεθνικές σκοτώνουν τη μουσική;

Η μουσική πεθαίνει όταν την εμπορευόμαστε αποκλειστικά για το κέρδος.  Οπότε είναι πιθανό και οι πολυεθνικές μα και η πειρατεία να σκοτώσουν την μουσική. Με τις πολυεθνικές απλά η δουλειά γίνεται πιο εύκολα, γιατί οι πολυεθνικές διαθέτουν τα όπλα να πείσουν τον κόσμο να καταναλώσει ένα άχρηστο προιόν. Η κατανάλωση είναι ο θάνατος της μουσικής.

Έχετε δηλώσει ότι η σοβαρή ενασχόληση με την τέχνη είναι πολιτική πράξη. Κατά ποιον τρόπο;

Η επιλογή να ζεις και να βιοπορίζεσαι από την τέχνη είναι πολύ δύσκολη απόφαση στην χώρα που ζούμε. Γνωρίζεις πως δεν θα σε πάρει κανείς στα σοβαρά και παρόλα αυτά επιμένεις να επενδύεις στην ποίηση και την αγωγή της ψυχής, συνεχίζεις να ελπίζεις πως θα βρεις ανθρώπους να σε ακολουθήσουν ή τουλάχιστον να σε ακούσουν. Το κράτος σε έχει χεσμένο, η πλειοψηφία του κόσμου σε θεωρεί μαλάκα και αγαπά να καταναλώνει ό,τι σαχλαμάρα του προτείνει η τηλεόραση και το λάιφ στάιλ, κι εσύ επιμένεις πως η πραγματική τέχνη απευθύνεται σε όλους και συνεχίζεις να εκπαιδεύεσαι για να καταφέρεις να εκπαιδεύσεις με την σειρά σου και να πάρεις με το μέρος σου όσο περισσότερους μπορείς. Η Τέχνη μπορεί να σε ταρακουνήσει, να σου αλλάξει τον τρόπο που σκέφτεσαι. Δεν θεωρώ τυχαίο το γεγονός ότι η Χρυσή Αυγή υποστηρίζεται από “καλλιτέχνες” της υποκουλτούρας της καψούρας, της μαγκιάς και της αρπαχτής. Δεν θα βρεις κανέναν σοβαρό καλλιτέχνη να παρακινεί τον κόσμο στον τραμπουκισμό, την ξενοφοβία και τον ρατσισμό.

Βλέπετε σήμερα κάτω από αυτές τις συνθήκες, τη δυνατότητα ανάδυσης ενός καλλιτεχνικού ρεύματος με πολιτικές προεκτάσεις όπως σε προηγούμενες περιόδους;

Αν η ανάγκη για συνεργασία και σύμπραξη καλλιτεχνών που παρατηρείται τον τελευταίο καιρό καταφέρει να αποκτήσει φωνή και κοινό, ναι, είναι πιθανή η δημιουργία ενός καλλιτεχνικού ρεύματος. Δεν πιστεύω όμως πως υπάρχει στρατευμένη τέχνη. Υπάρχει η Τέχνη. Και η Τέχνη δεν εξυπηρετεί  πολιτικές σκοπιμότητες. Έχει όμως την δύναμη να εκπαιδεύσει σωστά και να κάνει έναν σκεπτόμενο άνθρωπο καλύτερο άνθρωπο, άρα καλύτερο πολίτη.

Πώς θα μπορούσε η τέχνη να βοηθήσει στην αντιμετώπιση του φασιστικού φαινομένου; Πώς κρίνετε στην Ελλάδα τη στάση των Καλλιτεχνών απέναντι σε αυτό; 

Όλα ξεκινούν από την εκπαίδευση. Αν η εκπαίδευση επενδύσει στην τέχνη, οι πιθανότητες ένα παιδί να παρουσιάσει φασιστική συμπεριφορά μειώνονται. Την στάση των καλλιτεχνών την κρίνω όπως κρίνω την στάση όλων των ανθρώπων. Βέβαια, είναι εύκολο να κατακρίνεις τον φασισμό όταν πρόκειται για την άνοδο ενός νεοναζιστικού κόμματος. Το θέμα είναι να εντοπίζεις και να πολεμάς τον φασισμό παντού και πάντα. Γύρω σου και μέσα σου.

Σαν σκηνοθέτης και ηθοποιός, ποιο θεατρικό έργο θεωρείτε πιο επίκαιρο από ποτέ και γιατί;

Το Έπος του Γκίλγκαμες, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, τον Αισχύλο, τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη, τις τραγωδίες του Σέξπιρ,  την Ερωφίλη του Χορτάτζη, τον Ερωτόκριτο του Κορνάρου,  τα έργα του  Τσέχωφ, του Ίμπσεν, του Στρίντμεργκ, του Μπρεχτ, του Μπέκετ, του Βιριπάεφ, της Σάρα Κέην και πολλά πολλά ακόμη. Όλα τα μεγάλα ποιητικά έργα είναι επίκαιρα.  Ο ποιητής μιλά στους ανθρώπους για την άλλη τους ζωή, εκείνη που έχουν σβήσει και έχουν ξεχάσει.  Ο τρόπος για να δούμε την ασκήμια είναι να  κοιτάξουμε την ομορφιά. Το ψέμμα το καταλαβαίνουμε όταν μάθουμε την αλήθεια, το στραβό σαν δούμε το ίσιο.  Όπως λέει κι ο Ελύτης:
“Όπου και να θολώνει ο νους σας
μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό
και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη.”

Πιστεύετε ότι η Ελλάδα είναι σε πολιτισμική κρίση τα τελευταία 40 χρόνια. Πώς ορίζετε την κρίση αυτή;

Όταν ντρέπεσαι να πεις πως ο γιος σου είναι χορευτής ή μουσικός ή ζωγράφος, γλύπτης, ποιητής ή ηθοποιός.  Όταν δεν πας το παιδί σου στο θέατρο αλλά στην ζωντανή εκπομπή της Μενεγάκη. Όταν ψηφίζεις για το ποιος θα αποχωρήσει από το τάλεντ σόου με μεγαλύτερη αγωνία απο αυτήν που έχεις όταν ψηφίζεις στις εκλογές και πολλά άλλα.

Σχετικά με το θέατρο. Θεωρείτε ότι οι επιχορηγήσεις από το Υπουργείο Πολιτισμού,μπορούν να δώσουν μία απάντηση στην κρίση σε αυτόν τον τομέα; Ναι ή όχι και γιατί;

Η Τέχνη δεν ήταν ποτέ κρατικοδίαιτη. Και τις εποχές που το Υπουργείο μοίραζε λεφτά -εκεί κοντά στους Ολυμπιακούς αγώνες αν θυμάστε- δεν είδαμε και κανένα σπουδαίο έργο. Ο λόγος για τον οποίο γίνεται ένα έργο είναι το σημαντικό.  Και δεν είναι τα χρήματα λόγος για να κάνεις έργο. Τα χρήματα είναι για να ζήσεις. Φυσικά και βοηθούν, αλλά δεν εξασφαλίζουν και το αποτέλεσμα.

Τι σημαίνει  για εσάς το Baumstrasse;

Το  Baumstrasse είναι ο χώρος εργασίας μου, είναι το σπίτι μου, είναι τόπος συνάντησης και δημιουργίας, είναι χώρος αναψυχής, είναι σχολείο, πάρτυ, άνθρωποι, διαφωνίες, συγκινήσεις.

Ετοιμάζετε κάποια καινούργια δισκογραφική δουλειά;

Ηχογραφήσαμε το Kubara project #3 και γράψαμε ακόμα κάποια τραγούδια, και ίσως τα κυκλοφορήσουμε. Δεν έχουμε σκεφτεί να κάνουμε δίσκο, αλλά θέλουμε να τα κοινοποιήσουμε.

Ποιά είναι τα σχεδιά σας μετά τα live με το Kubara Project;

Έχει ξεκινήσει ήδη το Αττικό σχολείο αρχαίου δράματος, και ο προγραμματισμός για το  summer school που θα πραγματοποιηθεί 1-10 Ιουλίου κι έχει θέμα τον Αίαντα του Σοφοκλή  και ”το τέλος των ηρώων”. Από τον Οκτώβρη εργαζόμαστε πάνω στις εφτά τραγωδίες του Σοφοκλή που θα παρουσιάσουμε το καλοκαίρι στο Παλαιό Ελαιουργείο της Ελευσίνας.