ΜΑΘΗΤΙKEΣ ΠΑΡΕΛAΣΕΙΣ Καμαρωτά περνάνε τα σχολεία μας

Ζητούνται άριοι σημαιοφόροι

Δεν έφταναν οι τόσες διαταγές για τη σύνθεση των τμημάτων της σπουδάζουσας νεολαίας και ιδιαίτερα τα περίπλοκα κριτήρια για την επιλογή των σημαιοφόρων και των παραστατών, ήρθε και η φετινή εξωφρενική ντιρεκτίβα του διευθυντή της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης να αποτελειώσει τον καμβά. Σύμφωνα μ' αυτήν οι σημαιοφόροι και οι παραστάτες πιτσιρικάδες επιλέγονται και με βάση την φυλετική τους καθαρότητα! Πρέπει να είναι έλληνες υπήκοοι, γράφει το επείγον έγγραφο του κ. Γούση (Φ.10/3/Γ1/13, 4.1.95). 

Πιθανότατα ο διευθυντής να ήθελε να αντιμετωπίσει με "εθνικό τρόπο" την πραγματικότητα που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια ιδίως στον μαθητικό πληθυσμό των Δημοτικών. Προνοητικός ο άνθρωπος, έβλεπε να έρχεται η στιγμή κατά την οποία τα επιμελή αραπάκια και τα φιλιππινεζάκια θα ετίθεντο επικεφαλής στις παρελάσεις κρατώντας την τιμημένη γαλανόλευκη ενώπιον των επισήμων. Αλλωστε, ο Γ. Παπανδρέου πριν λίγες βδομάδες "ενέδωσε" στις πιέσεις των αντιρατσιστικών οργανώσεων και επέτρεψε άνευ όρων στα παιδιά των μεταναστών να σπουδάζουν στα δημόσια σχολεία, αυξάνοντας τους φόβους των οπαδών της καθαρότητας της φυλής. Αλλά η έμπνευση του ...φιλότιμου εκπαιδευτικού προσέκρουσε σε ένα άλλο ζήτημα που προφανώς δεν είχε σκεφτεί. Στις 5 Οκτωβρίου, ο "Αδ. Τύπος" εντόπισε το έγγραφό του και τον ξεφώνισε. "Χωρίζει τους Ελληνες μαθητές σε δυο κατηγορίες και απαγορεύει σε Βορειηπειρώτες, Ποντίους και Ομογενείς του εξωτερικού να κρατούν την ελληνική σημαία", γράφει η εθνικά ευαίσθητη εφημερίδα. Δύο μέρες μετά ακολούθησε καταγγελία με το ίδιο περιεχόμενο του βουλευτή Ιωαννίνων της Ν.Δ Γιώργου Χαραλαμπόπουλου και αναμενόταν πλέον η απόσυρση της επίμαχης εντολής από τον υπουργό Παιδείας.

Ούτε η βροχή δεν μας σώζει!

Ο αναγνώστης του Ημερολογίου του Μεταξά είναι συνηθισμένος να διαβάζει δακρύβρεχτες περιγραφές για τις παρελάσεις της "νεολαίας του". Εξαίρεση αποτελεί η 25η Μαρτίου 1939. Γράφει ο δικτάτορας: "25 Μαρτίου, Σάββατον: Εκκλησία. Παρέλασις στρατού. Απόγευμα παρέλασις Νεολαίας, βροχή κρουνηδόν. Να ιδούμε τι αποτέλεσμα θα έχη." Στεγνή διατύπωση. Ούτε επιφωνήματα, ούτε ενθουσιασμοί. Τι συνέβη άραγε;

Τη λύση στο γρίφο μας τη δίνει ο Σπύρος Λιναρδάτος στο βιβλίο του '4η Αυγούστου': "Μια φανφαρόνικη -κατά τα μουσολινικά πρότυπα- επίδειξη της ΕΟΝ ήταν η περίφημη παρέλαση της 25ης Μαρτίου 1939 στην Αθήνα, όπου πήραν μέρος υποχρεωτικά 50.000 νέοι και παιδιά της περιοχής πρωτευούσης. Στη διάρκεια της παρέλασης έπιασε ραγδαία βροχή που κράτησε πολλές ώρες. Δημιουργήθηκε πανικός, οι βαθμοφόροι τόβαλαν στα πόδια για να γλιτώσουν, ενώ τα σπίτια στη λεωφόρο Αλεξάνδρας και τους γύρω δρόμους γέμισαν από μουσκεμένα ως το κόκαλο παιδιά που ζητούσαν προστασία. Πολλά παιδάκια τσαλαπατήθηκαν, άλλα πλευρίτωσαν. Επί ώρες και μέρες ακόμα οι γονείς απ' τους πιο μακρινούς συνοικισμούς και τα περίχωρα της Αθήνας και του Πειραιά, έξαλλοι από την αγωνία, έψαχναν να βρουν τα παιδιά τους, που οι βαθμοφόροι της ΕΟΝ τάχαν εγκαταλείψει στην τύχη τους." (σελ. 175-6).

Εντρομος ο Μεταξάς, σημειώνει την επομένη στο Ημερολόγιό του: "26 Μαρτίου, Κυριακή. Ακόμα αμφιβάλλω δι' αποτέλεσμα χθεσινής βροχής." Η αγωνία του όμως κρατά μόνο μόνο μια μέρα. Ο κυκλοθυμικός του χαρακτήρας υπερισχύει: "27 Μαρτίου, Δευτέρα. Οχι, όχι, τα παιδιά είναι περίφημα, γεμάτα χαρά και υπερηφάνεια."

Ο λογοκρινόμενος Τύπος της εποχής δεν μπορούσε φυσικά να κρύψει τη νεροποντή, αλλά έδωσε εξαρχής τη δική του εικόνα. Διαβάζουμε στο 'Εθνος':

"Η καταρρακτώδης βροχή του απογεύματος του προχθές Σαββάτου δεν ήρκεσεν όχι να ματαιώση, αλλ' ούτε καν να μειώση την λαμπρότητα της παρελάσεως των τμημάτων της Εθνικής Οργανώσεως της Νεολαίας ενώπιον της Α.Μ. του Βασιλέως, του Πρωθυπουργού και των επισήμων. Καίτοι βρεχόμενοι διαρκώς, φαλαγγίται και φαλαγγίτισσαι διετήρησαν τους ωραίους σχηματισμούς των και παρήλασαν υπερήφανοι, με πτερωτόν βήμα, με υπέροχον παράστασιν, με ακτινοβολούντα πρόσωπα, μια ζωντανή εικών της Νέας Ελλάδος, την οποίαν τίποτε δεν μπορεί να καταβάλη. Τα παιδιά της ΕΟΝ απέδειξαν έτσι ότι έχουν ανωτέραν επίγνωσιν του καθήκοντος, βαθύ το αίσθημα της πειθαρχίας και ενθουσιασμόν που δεν ψυχραίνεται από καμμίαν εναντιότητα. Εμπνεόμενα από το παράδειγμα των μελών της Φάλαγγος και των επισήμων, οι οποίοι ασκεπείς παρηκολούθησαν την αλησμόνητον παρέλασιν, και τα πλήθη που συνέρρευσαν διά να καμαρώσουν την ελληνικήν νεότητα έμειναν εις τας θέσεις των, ενούντα τας ενθουσιώδεις επευφημίας των με τας εκδηλώσεις αυτής προς τον Ανακτά και προς τον Κυβερνήτην, και πείθοντα ούτως ότι σήμερον όλαι αι καρδίαι δονούνται με τον ίδιον πατριωτικόν παλμόν." (27.3.1939).

Α-Ω

Από τη Μυτιλήνη η ενδιαφέρουσα πρόταση για την απαλλαγή των μαθητικών παρελάσεων από τον στρατιωτικό τους χαρακτήρα: Οπως έγραψε ο Στρατής Μπαλάσκας στην "Ε" (12.10.95), ο δημοτικός σύμβουλος Λευτέρης Τατάς πρότεινε "να σταματήσουμε να κάνουμε αυτά που μάθαμε (...) επειδή έτσι έκαναν ο Οθωνας και ο Γλίξμπουργκ. Οι εθνικές επέτειοι δεν είναι μιλιταριστικά πανηγύρια, αλλά γιορτές χαράς και περηφάνιας".

Εχει αναρωτηθεί κανείς πόσα κέρματα εκσφενδονίζονται και γιατί, από τα πεζοδρόμια εναντίον των μαθητών την ώρα που αυτοί πασχίζουν να ικανοποιήσουν τα πατριωτικά αισθήματα επισήμων και λαού; Απόψεις κατά καιρούς έχουν εκφραστεί, συμπέρασμα όμως δεν έχει εξαχθεί. Και πώς να βγεί συμπέρασμα, όταν οι αιτίες του χλευασμού είναι άφθονες και διαφορετικές μεταξύ τους.

Η χούντα είχε βάλει πολλή δουλειά στους εκαιδευτικούς ενόψει των παρελάσεων. Δεν έφτανε η πολυήμερη εξαντλητική εκγύμναση των μαθητών και τα σεμινάρια εθνικής διαπαιδαγώγησης που τη συνόδευαν, έπρεπε να χωριστούν και τα "κεφάλια" σύμφωνα με τις ευρύτερες ανάγκες των στρατοκρατών. Εκτός των άψογων σχολικών τμημάτων τα σχολεία όφειλαν να αιμοδοτήσουν και τα παραστατιωτικά τμήματα των Αλκίμων, των Εθνικών Σωματείων χωρίς να "ρίχνουν" και τους πρόσκοπους.

Μαρτυρία της Μαρίας Τζαννέτου που ως μάρτυρας του Ιεχωβά αρνιόταν στις αρχές της δεκαετίας του '70 να συμμετάσχει στην παρέλαση: "Την επόμενη από την παρέλαση έτρωγα πάντα πάρα πολύ ξύλο, ανεβασμένη ψηλά σε ένα μέρος για να με κοιτάζουν όλα τα παιδιά. Μετά το ξύλο και το πρήξιμο των χεριών έτρωγα αποβολή για τρείς ημέρες".

Οι μαθητές δυό Λυκείων της Θεσσαλονίκης, του 1ου και 5ου της περιοχής Καλαμαριάς, παρέλασαν στις 28.10.1991, χωρίς καθοδήγηση, φροντισμένες στολές και σημαίες. Ο λόγος; οι καταλήψεις των προηγουμένων ημερών και η κάπως εκδικητική απόφαση των λυκειαρχών να μην εμπιστευτούν τις σχολικές σημαίες στους μαθητές, επειδή δεν είχαν προλάβει να τους προπονήσουν ούτε είχαν επιλέξει τους σημαιοφόρους και τους παραστάτες. Οι μαθητές τριών άλλων σχολείων με το ίδιο πρόβλημα δεν άσχολήθηκαν ...με το δικαίωμα στην παρέλαση.

Σε καμία ευρωπαϊκή χώρα δεν γίνονται μαθητικές παρελάσεις, όπως σημείωνε ο Φ. Βεγλερής στην Ενωση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου: "Σε ποιά πόλη, σε ποια χώρα της Ευρώπης έχετε δεί τους μαθητές να παρελαύνουν στους δρόμους; Παρελαύνουν μόνο οι εκκλησίες, τα παπαδοπαίδια ή άμα θέλει το παιδί σου να κρατάει το εξαπτέρυγο και να περπατήσει".

Τον Κυβερνητικό επίτροπο της ΕΟΝ υμνούσαν οι παρελαύνοντες μικροί φαλαγγίτες: "Οι φάλαγγες περνούν σε θεία θάμπη/ κι ως πας μπροστά αγέρωχος κι απλός/ στραφτοκοπάει γόνιμα και λάμπει/ στα χέρια Σου ο πέλεκυς διπλός."

Υπό απόλυση βρέθηκαν τις παραμονές του γιορτασμού του "Οχι" το 1991 οι εργαζόμενοι στην ΕΒΟ Αιγίου και σκέφτηκαν να "αμαυρώσουν" την καθιερωμένη παρέλαση στην αχαική πρωτεύουσα. Με μαύρες σημαίες και αντικυβερνητικά πανώ προσπάθησαν να διεισδύσουν στην παρέλαση της λεωφόρου Αγ. Ανδρέα των Πατρών. Οι εθνικές δυνάμεις, στην περίπτωσή μας τα ΜΑΤ, αντέδρασαν με βιαιότητα. Οι απώλειες δεν επεκτάθηκαν στα τμήματα των μαθητών.

Ως "νότα ομορφιάς και ελπίδας" θεωρήθηκε από το σύνολο του τύπου η παρουσία μαζορετών από την Κέρκυρα στην αθηναϊκή μαθητική παρέλαση της 25ης Μαρτίου 1986. Περιέργως, την 28η Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς τα πολύχρωμα κορίτσια έπαψαν να αρέσουν. Για "καρναβαλοποίηση" μίλησε η αντιπολίτευση και οι προσκείμενές της εφημερίδες, και όπως ήταν επόμενο ο νεωτερισμός τέλειωσε: Μαθητές! Κλείνατε επί Δεξιά!

ΔΙΑΒΑΣΤΕ

Commission Europeenne des droits de l' homme, "Requete No 21787/93. Elias, Maria et Victoria Valsamis contre Grece. Rapport de la Commission, adopte le 6 juillet 1995". Η έκθεση της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης για την υπόθεση Βαλσαμή, η οποία παραπέμπει το θέμα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, όπου θα κριθεί το κατά πόσον η αποβολή μιας μαθήτριας επειδή απουσίασε από την παρέλαση συνιστά παραβίαση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης. "Αντίρρηση Συνείδησης και Ελληνικό Σύνταγμα" (Εκδοση του Συνδέσμου Αντιρρησιών Συνείδησης, Αθήνα 1993). Σχολιαμός των μαθητικών παρελάσεων από τους καθηγητές Φ. Βεγλερή και Ν. Αλιβιζάτο.

"Δευτέρα Διάσκεψις περιφερειακών διοικητών και διοικητριών Εθνικής Οργανώσεως Νεολαίας Ελλάδος" (Πρακτικά, τ. Α', εκδ. ΕΟΝ, 1940). Περιλαμβάνεται ομιλία του δικτάτορα Μεταξά για τις εθνικές εορτές και τη νεολαία.

Renato Marzolo, "Αι οργανώσεις της νεολαίας εις την Ιταλίαν" (εκδ. Novissima, Ρώμη 1939). Το ιταλικό πρότυπο της μεταξικής οργάνωσης νεολαίας. Ελένης Μαχαίρα, "Η νεολαία της 4ης Αυγούστου. Φωτογραφές" (εκδ. Ιστορικό Αρχείο Ελλην. Νεολαίς, Αθήνα 1987. Ανάλυση των απεικονίσεων της μεταξικής νεολαίας. Ειδική μνεία στη σημασία που απέδιδε το καθεστώς της 4ης Αυγούστου στις μαθητικές παρελάσεις.

ΔΕΙΤΕ

Η δίκη της χούντας του Θεοδόση Θεοδοσόπουλου (1981). Απαγορευμένο από την τότε νεοδημοκρατική λογοκρισία ντοκυμαντέρ, για τη γενεαλογία της μεταπολεμικής εθνικοφροσύνης. Σκηνές παρελάσεων, από το μεταξικό Νέον Κράτος μέχρι τη χουντική Ελλάδα Ελλήνων Χριστιανών.

Ο Θίασος του Θόδωρου Αγγελόπουλου (1975). Οι παρελάσεις και τα θούρια της ΕΟΝ δε θα μπορούσαν να λείπουν από την κλασική αυτή περιδιάβαση στην επαναστατική δεκαπενταετία 1938-52.

Αμαρκόρντ ( Amarcord) του Φεντερίκο Φελίνι (1974). Παιδικές αναμνήσεις από τη μουσολινική Ιταλία. Αναφορά στον κούφιο σχολικό πατριωτισμό της παράτας και της δασκαλίστικης μεγαλοστομίας.