Η εκβιαστική συμφωνία Ε.Ε. και Τουρκίας έχει κατηγορηθεί ότι βάζει τέλος στο μεταπολεμικό ευρωπαϊκό σύστημα δικαιωμάτων | AP Photo/Amel Emric
Συντάκτης:
Ομιλία στην εκδήλωση της ΤΟ ΣΥΡΙΖΑ Κυψέλης στον κινηματογράφο Τριανόν για το προσφυγικό με τίτλο «Καλωσήλθατε, αλλά σε ποιαν Ευρώπη;» (14 Απριλίου 2016):
Θα ήθελα να ευχαριστήσω εκ μέρους της «Εφημερίδας των Συντακτών» για την πρόσκληση. Ομολογώ πως, ενώ τη δέχτηκα με χαρά, όταν άρχισα να προετοιμάζω την ομιλία τις τελευταίες ημέρες κυριάρχησαν συναισθήματα αβεβαιότητας και απαισιοδοξίας, καθώς όταν σκεφτεί κανείς την Ευρώπη σε σχέση με το προσφυγικό έχει έντονη την αίσθηση μιας ριζικής αλλαγής του ευρωπαϊκού οικοδομήματος στο οποίο μεγάλωσαν οι μεταπολεμικές γενιές, ενώ οι τελευταίες εξελίξεις με την εφαρμογή της συμφωνίας Ευρώπης και Τουρκίας φέρνουν την κυβέρνηση της Αριστεράς όλο και πιο συχνά αντιμέτωπη με τον ίδιο τον εαυτό της.
Ακόμα και όταν σφραγίστηκαν τα σύνορα στην Ειδομένη πριν από δύο μήνες, μια εξέλιξη που ήταν το αποκορύφωμα μιας μακράς πορείας έντονων πιέσεων και εκβιασμών εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς την Ελλάδα, είχε κανείς την αίσθηση πως πάνω κάτω γνώριζε ποιος είναι ο καλός και ποιος ο κακός σ'αυτή την υπόθεση, ποιος βρίσκεται με τη μεριά του διεθνούς δικαίου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του ανθρωπισμού, με τη μεριά αυτών που βρίσκονται σε αδυναμία και κίνδυνο.
Ήταν ευδιάκριτο σε ποια πλευρά βρισκόταν η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που, αντί να αναλάβει την ευθύνη της απέναντι σε ανθρώπους που ξεριζώθηκαν εξαιτίας του πολέμου ή εξαιτίας της πολύ μεγάλης φτώχειας, εξαιτίας φαινομένων δηλαδή που οφείλονται σε πολύ μεγάλο βαθμό στα ίδια τα ευρωπαϊκά κράτη, βρήκε την ευκαιρία να θέσει σε εφαρμογή πολιτικές που χρόνια απεργαζόταν στο παρασκήνιο ή στο προσκήνιο, πολιτικές κλειστών συνόρων για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες.
Αυτές οι πολιτικές κυοφορούνται και προωθούνται συστηματικά τουλάχιστονδεκαπέντε χρόνια στα κέντρα λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πρέπει να αντιληφθούμε επίσης ότι αυτές οι πολιτικές δεν ήταν το αποτέλεσμα μιας ορθολογικής και δημοκρατικής διαδικασίας αναζήτησης λύσεων, ότι δεν προέκυψαν σαν λύσεις σε υπαρκτά προβλήματα που ενδεχομένως δημιουργεί η αυξημένη προσφυγική ροή. Μάλλον το αντίστροφο. Η προσφυγική ροή παρουσιάστηκε σαν πρόβλημα προκειμένου να δημιουργηθεί το αναγκαίο υπόστρωμα για να περάσουν αυτές οι πολιτικές.
Για το σκοπό αυτό, επιστρατεύτηκε μια σειρά ισχυρισμών, στερεοτύπων και δογμάτων, που δεν αντέχουν σε λογικό έλεγχο, εμφανίζονται όμως σαν αυταπόδεικτες αλήθειες για να στοχοποιήσουν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες: η θεωρία της χωρητικότητας, το γνωστό δηλαδή «δεν χωράμε άλλους πρόσφυγες και μετανάστες», ο κίνδυνος της τρομοκρατίας των τζιχαντιστών, ο κίνδυνος ότι θα μας πάρουν τις δουλειές, ο κίνδυνος της αλλοίωσης της πολιτιστικής ή της εθνικής φυσιογνωμίας μας, ο κίνδυνος της εγκληματικότητας, ο υγειονομικός κίνδυνος. Ανάλογα με την περίσταση, τους πρόσφυγες και τους μετανάστες τους συνοδεύει συνήθως στο δημόσιο λόγο ένας κίνδυνος ή και πολλοί μαζί, έτσι που τελικά εμπεδώνεται η αντίληψη ότι είναι επικίνδυνοι και εξοβελιστέοι.
Εκτός από τις ευρωπαϊκές ηγεσίες, ήταν επίσης ευδιάκριτο σε ποια μεριά βρίσκονταν οι υπέρμαχοι της πολιτικής κλειστών συνόρων στην Ελλάδα, οι φορείς ενός λόγουξενοφοβικού και συχνά ρατσιστικού, είτε εμφανίζεται συγκαλυμμένα είτε απροκάλυπτα: η αξιωματική αντιπολίτευση που είχε κάνει την ξενοφοβία πυλώνα της διακυβέρνησής της, τα κόμματα του ακραίου κέντρου, η ναζιστική οργάνωση φυσικά, οι δημοτικές αρχές που δεν ήθελαν κέντρο ταυτοποίησης στο νησί τους ούτε κέντρο φιλοξενίας στο δήμο τους, και τα συστημικά μέσα ενημέρωσης, εκτός από ένα σύντομο διάλειμμα λίγων μηνών στο οποίο ανακάλυψαν την αλληλεγγύη, για να την ξεχάσουν, όπως φαίνεται, το τελευταίο διάστημα.
Όσο όμως περνάει ο καιρός, τόσο πιο δυσδιάκριτα γίνονται τα πράγματα για την άλλη πλευρά, την πλευρά που τάσσεται παραδοσιακά υπέρ των δικαιωμάτων, του ανθρωπισμού, των αδυνάμων, όπως είναι η Αριστερά, τουλάχιστον η ανανεωτική και σημαντικό μέρος της ριζοσπαστικής Αριστεράς.
Η δεύτερη κυβέρνηση με κορμό το ΣΥΡΙΖΑ συνέπεσε με την περίοδο που η Ευρωπαϊκή Ένωση έβαλε σε εφαρμογή με τον πιο σκληρό, τον πιο αδιάλλακτο, τον πιο απροκάλυπτο τρόπο τις πολιτικές κλειστών συνόρων. Η κυβέρνηση αντιστάθηκε με επιτυχία στην τεράστια πίεση να κλείσει τα θαλάσσια σύνορα στο Αιγαίο για τους πρόσφυγες, επικαλούμενη, και σωστά, πως οι επιχειρήσεις αποτροπής και επαναπροώθησης στη θάλασσα βάζουν σε κίνδυνο τη ζωή των προσφύγων και των μεταναστών και απαγορεύονται από το διεθνές δίκαιο. Μέχρις εδώ καλά, αν και στο σημείο αυτό εμφανίζεται μια σημαντική στροφή στη ρητορική της κυβέρνησης.
Διότι αναφερόταν στην υποχρέωση των αρχών να μη θέσουν σε κίνδυνο η ζωή των προσφύγων και των μεταναστών, δεν αναφερόταν όμως στην υποχρέωση των αρχών να διασφαλίσουν τα δικαιώματα των προσφύγων και μεταναστών, και ιδίως το κομβικό δικαίωμα του πρόσφυγα να βρεθεί σε μια χώρα διαφορετική από τη δική του για να ζητήσει άσυλο. Η αποσιώπηση αυτή δεν είναι τυχαία, αλλά αποτελεί την αρχή μιας πορείας που καταλήγει στην απαξίωση και την παραβίαση ολοένα και περισσότερων δικαιωμάτων των προσφύγων. Γεγονός πάντως παραμένει πως ηκυβέρνηση αντιστάθηκε σθεναρά στο κλείσιμο των θαλάσσιων συνόρων, αν και δεν μπορεί να μην επισημανθεί πως την ίδια στιγμή επέμεινε να κρατήσει κλειστά τα χερσαία σύνορα στον Έβρο.
Ήταν μια ηρωική και σχεδόν καταδικασμένη αντίσταση, καθώς δεν επηρέασε στο ελάχιστο την πολιτική κλειστών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ούτε και θα μπορούσε βέβαια. Το αποτέλεσμα ήταν να επιβληθεί το κλείσιμο των συνόρων της Ελλάδας με την Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας , αφήνοντας ουσιαστικά την Ελλάδα έξω από τα τείχη του ευρωπαϊκού φρουρίου, με την υποχρέωση να κρατήσει στην επικράτειά της τον πολύ αυξημένο αριθμό προσφύγων που περνούν το Αιγαίο.
Η μόνη διέξοδος ήταν να σταματήσει η προσφυγική ροή, πρόκειται όμως στην πραγματικότητα για άλλο ένα αδιέξοδο, καθώς αντιστρατεύεται το δικαίωμα των προσφύγων να ζητήσουν διεθνή προστασία στην Ευρώπη. Από τη στιγμή που η Ελλάδα συνέχισε να αρνείται τις επιχειρήσεις αποτροπής και επαναπροώθησης, ο μόνος τρόπος ήταν να ασκηθεί πίεση στην Τουρκία να σταματήσει το πέρασμα των προσφύγων και μεταναστών στην Ευρώπη, και μάλιστα αμέσως, καθώς τα σύνορα είχαν ήδη κλείσει και η Ευρώπη δεν ήθελε με τίποτα να επαναληφθεί η ροή του περασμένου καλοκαιριού.
Η Ευρώπη πιέζει την Τουρκία για άμεση, μετρήσιμη μείωση της προσφυγικής ροής, χωρίς να βάζει καμία προϋπόθεση για τον τρόπο που θα επιτευχθεί. Έτσι, αυτό που αρνείται να κάνει η Ελλάδα στο Αιγαίο και στην Ειδομένη, πιέζεται στην πραγματικότητα να το κάνει η Τουρκία.
Στη θάλασσα, έχουν καταγραφεί σε βίντεο πληρώματα της τουρκικής ακτοφυλακήςπου προσπαθούν με κοντάρι να αλλάξουν πορεία στα φουσκωτά των προσφύγων, βάζοντας σε κίνδυνο τη ζωή τους. Στα τουρκικά παράλια, όπου συγκεντρώνονται χιλιάδες πρόσφυγες ελπίζοντας πως θα καταφέρουν να περάσουν, έχουν καταγραφεί επιχειρήσεις άγριας καταστολής, ενώ η Τουρκία συνέστησε για το σκοπό αυτό ειδικό σώμα ορεινών καταδρομέων.
Προκειμένου να δοθεί το μήνυμα στους πρόσφυγες και τους μετανάστες πως είναι ανώφελο το ταξίδι, αλλά και για να μην έχει να διαχειριστεί η Ελλάδα μεγάλο αριθμό προσφύγων, η συμφωνία Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας επιδιώκει στην ουσία να απελαύνονται άμεσα οι περισσότεροι από όσους φτάνουν στην Ελλάδα μετά τις 20 Μαρτίου, όχι μόνο αν δεν ζητήσουν άσυλο ή αν απορριφθεί το αίτημα ασύλου μέσα στις 14 ημέρες που προβλέπει ο νέος νόμος του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, αλλά ακόμα και αν ζητήσουν άσυλο, και αυτό είναι το πιο επίφοβο για το διεθνές δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Αν η Τουρκία είχε αναγνωριστεί από την Ελλάδα «ασφαλής Τρίτη χώρα» για τους πρόσφυγες, όπως ζητούσε επιμόνως η ευρωπαϊκή επιτροπή, τότε το αίτημα ασύλου ενός πρόσφυγα θα μπορούσε να κριθεί απαράδεκτο στην Ελλάδα και να απελαθεί ο πρόσφυγας στην Τουρκία για να εξεταστεί εκεί το αίτημα ασύλου.
Όμως η Τουρκία δεν πληροί ακόμα όλες τις νομικές προϋποθέσεις που θα την καθιστούσαν ασφαλή Τρίτη χώρα, και κυρίως δεν εξασφαλίζει στην πράξη λειτουργικό σύστημα ασύλου, πρόσβαση των προσφύγων στην αγορά εργασίας και στην εκπαίδευση. Τα δισεκατομμύρια που της δίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσαν να τα αλλάξουν όλα αυτά, ωστόσο οι αλλαγές χρειάζονται μεγάλο χρονικό διάστημα, πολλοί μιλούν για ένα με τρία χρόνια.
Η Ελλάδα επέδειξε και πάλι αντιστάσεις και δεν αναγνώρισε την Τουρκία ως ασφαλή Τρίτη χώρα, παραπέμποντας το ζήτημα στη διαδικασία εξέτασης των αιτημάτων ασύλου, που, όπως προβλέπει η συμφωνία, θα γίνεται εξατομικευμένα και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Ο κίνδυνος όμως παραμένει.
Η απέλαση προσφύγων θα μπορούσε να γίνει μέσα από τη νομική οδό της «πρώτης χώρας ασύλου». Σε κάθε περίπτωση, επικρατεί μεγάλη ανησυχία τι θα συμβεί στην πράξη και αν θα μπορέσει να αντισταθεί στις πολιτικές πιέσεις να απελαθούν πρόσφυγες το προσωπικό της υπηρεσίας ασύλου, το οποίο αυτές τις ημέρες υπερτριπλασιάζεται με διαδικασίες εξπρές. Με όσα γνωρίζουμε για την προσφυγική και μεταναστευτική ροή, ποσοστό περίπου 80% των νεοεισερχομένων δικαιούται διεθνή προστασία. Αν όμως μείνει αυτός ο αριθμός στην Ελλάδα, τότε παραμένει το ζήτημα της διαχείρισης και αναρωτιέται κανείς ποιος ο λόγος να γίνει η συμφωνία.
Σε κάθε περίπτωση, η πίεση να εφαρμοστεί η συμφωνία σε ασφυκτικό χρόνο έχει δημιουργήσει στα περισσότερα νησιά μια κατάσταση εξαίρεσης από το νόμο. Τα χοτσποτ μετατράπηκαν μέσα σε μια νύχτα σε κέντρα κράτησης, με αυθαίρετες αποφάσεις που αντιβαίνουν στο ισχύον νομικό καθεστώς, και οι πρόσφυγες, που μέχρι τότε έπαιρναν αναβολή απέλασης και κυκλοφορούσαν ελεύθεροι, παραμένουν ακόμα και σήμερα στα κέντρα έγκλειστοι, στοιβαγμένοι ο ένας πάνω στον άλλο, ενώ δεν υφίσταται καμία από τις προβλεπόμενες δικονομικές εγγυήσεις.
Ίσως το χειρότερο είναι ότι κυβερνητικά στελέχη εμφανίζονται να οικειοποιούνται τη λογική της συμφωνίας, που έχει κατηγορηθεί από διεθνείς οργανισμούς ότι βάζει τέλος στο μεταπολεμικό ευρωπαϊκό σύστημα δικαιωμάτων, και τείνουν να δικαιολογούν την αναστολή των δικαιωμάτων με την επίκληση των έκτακτων συνθηκών που επιβάλλει η συμφωνία.
Τελευταία διατυπώνονται καινοφανή επιχειρήματα σχετικά με το ρόλο των ΜΚΟ και των αλληλέγγυων, που πρέπει να δρουν , λέει, εντός του πλαισίου της συμφωνίας Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας και πρέπει να προσαρμόσουν τη δράση τους στο σχεδιασμό της κυβέρνησης, ίσως και να αναστείλουν την κριτική προς την κυβέρνηση, αν διαβάσει κανείς πίσω από τις λέξεις.
Η στοχοποίηση συλλήβδην των ΜΚΟ με το επιχείρημα ότι χρηματοδοτούνται από το εξωτερικό και πιθανόν υποκρύπτουν άλλες, ανθελληνικές επιδιώξεις, είναι επικίνδυνη. Όταν υποχωρεί το κράτος δικαίου και τα δικαιώματα, στρώνεται το έδαφος σε παρακρατικούς μηχανισμούς και σε τάγματα εφόδου. Η επανεμφάνιση χρυσαυγιτών στη Χίο και τον Πειραιά, και μάλιστα δίπλα στην αστυνομία, πρέπει να προβληματίσει πολύ σοβαρά μια κυβέρνηση που θέλει να λέγεται ακόμα Αριστερή.
http://www.efsyn.gr/arthro/i-oikeiopoiisi-mias-ekviastikis-symfonias
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου