Και μια ανάλυση από το Ισραήλ για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή
Στο «παιχνίδι των στρατοπέδων» της Μέσης Ανατολής, το Κατάρ παίζει, εδώ και χρόνια ένα επικίνδυνο παίγνιο. Έχει απρόκλητα, υποστηρίξει, τη Μουσουλμανική Αδελφότητα και έχει προωθήσει ενεργά την αποσταθεροποίηση παλαιών και υφιστάμενων καθεστώτων, χρησιμοποιώντας πακτωλό χρημάτων, καθώς και την τεράστια επιρροή του ειδησεογραφικού πρακτορείου Al Jazeera (που εδρεύει στην Ντόχα, πρωτεύουσα της χώρας). Τα δραματικά γεγονότα που έγιναν συνέβησαν εναντίον του τις τελευταίες μέρες, δεν προκαλούν έκπληξη, αλλά αντιθέτως ρίχνουν φως στην παρούσα κατάσταση ως προς την διαμάχη για την ηγεμονία, στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και του Περσικού Κόλπου.
ΠΗΓΗ: BESA (Begin-Sadat Center for Strategic Studies)
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Τρύφωνας Σεραφειμίδης
Σε πρόσφατη δήλωση του Σεΐχη του Κατάρ, Ταμίμ στο twitter, γίνεται έκκληση για μια χαμηλών τόνων γραμμή προς το Ιράν. Η παραπάνω δήλωση, που μπορεί να είναι αυθεντική (κατά τα λεγόμενα των Σαουδαραβών), ή μπορεί να είναι σκόπιμη φάρσα (όπως γρήγορα δήλωσαν οι αξιωματούχοι του Κατάρ), θεωρείται από πολλούς ότι δημιούργησε το πρόσφατο διπλωματικό επεισόδιο, ωστόσο, στην πραγματικότητα, η ολομέτωπη επίθεση κατά του Κατάρ, λίγη σχέση έχει με το Ιράν.
Το Κατάρ δεν είναι πληρεξούσιος (proxy) του Ιράν: στην πραγματικότητα, είναι σε αντίπαλα στρατόπεδα, καθώς το Κατάρ χρηματοδοτεί μαχητές που πολεμούν τα ιρανικά στρατεύματα στη Συρία, καθώς επίσης είναι μέλος του συνασπισμού εναντίον των Χούθι (οι οποίοι, θεωρείται, ότι στηρίζονται από το Ιράν), στον πόλεμο της Υεμένης.
Η αρχή του νήματος, πίσω από την παρούσα κρίση, βρίσκεται αλλού. Το «στρατόπεδο σταθερότητας», υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας και της Αιγύπτου, εδραιώνει του ηγεμονία του. Το Κατάρ και η Τουρκία, θεωρούνται από την Αίγυπτο, ανήθικοι για να είναι σύμμαχοι.
Παράλληλα, η Αίγυπτος, συνεχίζει τον πόλεμο εναντίον παραστρατιωτικών ισλαμικών ομάδων (οι οποίες, ίσως στηρίζονται από το Κατάρ και τη Τουρκία), στη Λιβύη, όπου σημειώνεται κλιμάκωση. Θέλοντας να συγχρονιστεί με το σαφές μήνυμα του Προέδρου των ΗΠΑ, Τράμπ –«Πεταχτέ τους, έξω»-, η Αίγυπτος δεν προτίθεται πλέον να ανεχτεί την ανοχή προς τις τρομοκρατικές ομάδες και ισλαμιστικές οργανώσεις.
Με τη διαφαινόμενη κατάρρευση του ISIS, και την ανακατάληψη, τόσο της Μοσούλης, όσο και της Ράκκας (πρώην «πρωτεύουσα» του Ισλαμικού Κράτους), κατέστη σημαντική η διασφάλιση ότι η Μουσουλμανική Αδελφότητα και οι περιφερειακοί της σύμμαχοι, δεν θα δρέψουν καρπούς στη μετά-ISIS εποχή.
Το ιδεατό τέλος σε όλη αυτή την κρίση -ως προς τις ΗΠΑ, που διατηρούν την μεγαλύτερή τους αεροπορική και στρατιωτική βάση στον Περσικό Κόλπο, στο Ουντέιντ του Κατάρ, καθώς και για το Ισραήλ, όπου βλέπει ότι η βοήθεια που δίνει στη Λωρίδα της Γάζας, το Κατάρ, απομακρύνει το ενδεχόμενο μια νέας ανθρωπιστικής κρίσης και ένα πιθανό νέο γύρο βίας)- είναι το Κατάρ να αλλάξει ρότα.
Το ενδεχόμενο αυτό, θα συνεπάγονταν την οριστική παύση κάθε υποστήριξης στις υποδομές των τρομοκρατικών οργανώσεων, ωστόσο διατηρώντας ακέραιο το ρόλο του στις υφιστάμενες δεσμεύσεις για ανθρωπιστικές αποστολές. Δεδομένων των τρωτών σημείων του Κατάρ, ένας τέτοιος στόχος, ίσως και να είναι εφικτός.
Για όσους έχουν μια κάποια εξοικείωση με το «παιχνίδι των ιδεολογικών στρατοπέδων» που είχε «σκεπάσει» την περιοχή από το 2011, δεν υπάρχει τίποτα το περίεργο στην πρόσφατη, εντονότατη έκρηξη δηλώσεων και διπλωματικών ενεργειών κατά του Κατάρ.
Οι Καταριανοί, οι οποίοι ιδεολογικά είναι προσανατολισμένοι προς την Μουσουλμανική Αδελφότητα, έχουν στη διάθεσή τους τεράστιους οικονομικούς και φυσικούς πόρους: εκτός από τα έσοδα από το φυσικό αέριο, τα κρατικά τους κεφάλαια ελέγχουν μια σειρά κερδοφόρων επιχειρήσεων, όπως πολυτελή πολυκαταστήματα Printemps ή το ποδοσφαιρικό τμήμα της Μπαρτσελόνα!
Κατά την διάρκεια γεωπολιτικών αναταράξεων των τελευταίων χρόνων, το Κατάρ χρησιμοποίησε τους παραπάνω πόρους του, μαζί με το εκ των βασικών όπλων που κατέχει, το διεθνές τηλεοπτικό δίκτυο Al Jazeera, για να υποσκάψει τη σταθερότητα των μετριοπαθών δυνάμεων στον αραβικό κόσμο, να δοξάσει τη Χαμάς και να δικαιολογήσει πράξεις βίας και ανατροπής. Το Κατάρ, ουσιαστικά, είχε σπείρει την οργή και την απογοήτευση των γειτόνων του.
Αλλά ποια ήταν η σπίθα που οδήγησε τους ηγεμονικούς γείτονες του Κατάρ, να αναλάβουν μια τέτοια δράση, πολύ πιο επιθετική από το 2014, όταν ανάγκασαν την άρχουσα οικογένεια Αλ Θάνι να σταματήσει να παρενοχλεί το καθεστώς του Αλ Σίσι, στην Αίγυπτο ή τουλάχιστον να μετριάσει την ολομέτωπη επίθεση του Al Jazeera;
Η αφορμή, όπως αναφέρουν οι Σαουδάραβες και οι σύμμαχοί τους, φαίνεται να είναι ψευδής: ένα σχόλιο στο twitter από τον Εμίρη-Σεΐχη Ταμίμ, το οποίο έγραφε για μια καλύτερη σχέση με το Ιράν (κάτι το οποίο έρχεται σε αντίθεση με το πνεύμα της συνόδου κορυφής του Ριάντ). Οι Καταριανοί αξιωματούχοι, έσπευσαν να υποστηρίξουν ότι το όλο θέμα ήταν μια φάρσα. Αλλά και στην περίπτωση που ήταν πραγματικό, μία δήλωση στο twitter σαν την παραπάνω, δύσκολα ανακηρύσσει το Κατάρ, ως άμεσο «πληρεξούσιο» του Ιράν.
Τεράστια ποσά από τα χρήματα που Κατάρ, έχουν πλημμυρίσει τα ταμεία των ορκισμένων εχθρών του Ιράν στο συριακό πόλεμο. Παράλληλα, το Κατάρ έχει ευθυγραμμιστεί με του άλλου εταίρους του (πρώην;) του GCC (Gulf Cooperation Council- Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου), ώστε να πολεμήσουν κατά της ιρανικής εξέγερσης των Houthi στην Υεμένη.
Είναι γεγονός, ότι, το Κατάρ φαινόταν λιγότερο ενθουσιώδες για τον ακαθόριστο αντί-ιρανικό τόνο του Ριάντ – αλλά το πεδίο διαφωνίας ήταν πάντα ο ρόλος του Κατάρ, ως προς την Μουσουλμανική Αδελφότητα, και τον υποστήριξη στη Χαμάς. Έχει εργαστεί ενάντια στα συμφέροντα του Ιράν, συχνά σε συνεργασία με την Τουρκία του Ερντογάν, για να προωθήσει την ατζέντα της «Αδελφότητας» (Ikhwani).
Ακριβώς αυτή η σχέση που διαχωρίζει το Κατάρ, από τα άλλα μέλη του GCC, (ως προς το Ιράν, στην πραγματικότητα ήταν το Ομάν, αυτό που έχει μεγαλύτερη πρόσβαση στην Τεχεράνη: χρησιμοποιήθηκε ως ιρανικός σύνδεσμός από την κυβέρνηση Ομπάμα και φιλοξένησε τις μυστικές διαβουλεύσεις τους). Στο μέτωπο τεσσάρων πόλων για την ηγεμονία στην περιοχή -το παιχνίδι των στρατοπέδων, επαναδιατυπώθηκε- έχουν συμβεί πολλά γεγονότα που κατέστησαν επείγον για τις «δυνάμεις της σταθερότητας» να οδηγήσουν το Κατάρ να πέσει στα γόνατα.
Καταρχήν, το «στρατόπεδο σταθερότητας» (που κυριαρχείται από την Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο) κλείνει υποθέσεις χρόνων όπως την ένταση μεταξύ Σαουδική Αραβίας και Αιγύπτου για τα νησιά στην Ερυθρά Θάλασσα, αλλά και αμβλύνει τις όποιες διαφορές υπήρχαν πάνω σε θέματα πολιτικής για την Υεμένη και τη Συρία. Η υποστήριξη της Σαουδικής Αραβίας είναι ζωτικής σημασίας για την αποσταθεροποιημένη οικονομία της Αιγύπτου, αλλά και στους τομείς της ασφάλειας και σταθερότητας, η συμμαχία των δύο είναι πολύ σημαντική.
Ως εκ τούτου, κατέστη σημαντικότητα να υπάρχει σύμπλευση με το καθεστώς Σίσι της Αιγύπτου, στην κλιμάκωση της πάλης ενάντια στην περιφερειακή υποστήριξη του Κατάρ, στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, που αποτελούν ορκισμένου εχθρούς του Σίσι.
Μια βιαία σύγκρουση, είναι σε εξέλιξη, με «πληρεξούσιους» του Κατάρ, στην πάλαι ποτέ Λιβύη. Οι ομάδες που σχετίζονται με την Μουσουλμανική Αδελφότητα και κυριαρχούν στην διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Τριπολιτάνιας (δυτική Λιβύη / σ.σ. θεωρητικά εννοεί την Τρίπολη), οπισθοχώρησαν στα κεντρικά εδάφη της Λιβύης, από τις δυνάμεις του αυτοαποκαλούμενου «Εθνικού Στρατού της Λιβύης», υπό τις διαταγές του συμμάχου της Αιγύπτου, «αρχιστράτηγου», Χαλίφα Χαφτάρ.
Έπειτα από την επίσκεψη Τραμπ και τη νέα ώθηση που αυτός έδωσε στα σχέδια τους, χρησιμοποίησαν αυτή τη νέα επιρροή για να εξαφανίσουν το Κατάρ, όχι μόνο διπλωματικά, αλλά και στρατιωτικά αν χρειαστεί, από το στρατόπεδο της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και να το φέρουν βίαια, στο πλευρό των Σαουδικής Αραβίας-Αιγύπτου.
Παράλληλα, υπάρχει μετατόπιση, σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο, ως προς το θέμα της υποστήριξης τρομοκρατικών ομάδων. Δεν υπήρξε ποτέ αμφιβολία, ότι τα κονδύλια του Κατάρ, κατέληγαν συχνά, είτε εσκεμμένα είτε από έλλειψη σοβαρού ελέγχου, σε λάθος χέρια. Ενόψει των φρικαλεοτήτων στο Μάντσεστερ και το Λονδίνο, η γενικότερη αποστροφή ως προς την στοχοποίηση παιδιών, το παγκόσμιο επίπεδο ανοχής ως προς τρομοκράτες οποιουδήποτε στρατοπέδου -συμπεριλαμβανομένης και της Χαμάς- είναι μηδενικό, όπως έδειξε ο Τράμπ, στο Ριάντ και την Βηθλεέμ (όπου αναφέρθηκε δημόσια για τον ρόλο της Παλαιστινιακής Αρχής, ως προς τις θέσεις της).
Αυτό που κάποτε αποτελούσε το αναγκαίο κακό, πλέον δεν είναι άνευ σημασίας. Το Κατάρ πλέον στερεύει από δικαιολογίες και αναφρές ότι τα εκτελεστικά όργανα της Χαμάς μεταφέρονται αλλού (Μαλαισία;), υποδηλώνει ότι η πίεση μπορεί να αποφέρει άμεσα καρπούς.
Τελικώς, η αίσθηση του επείγοντος, μπορεί να αντικατοπτρίζει την διαδικασία τέλους του ISIS, εφόσον απελευθερωθούν οι Μοσούλη και η Ράκκα. Η επικείμενη κατάρρευση του λεγόμενου Χαλιφάτου, είναι ίσως ο λόγος πίσω από τις τελευταίες ενέργειες, να τρομοκρατήσουν δηλαδή την Ευρώπη (ίσως ενθυμούμενη τον ρόλο που έπαιξε το τρομοκρατικό χτύπημα στην Μαδρίτη, στις 11 Μαρτίου του 2004, όπου οδήγησε σε νίκη τους σοσιαλιστές στις πρόσφατες τότε εκλογές, και την αποχώρηση των ισπανικών στρατευμάτων από την αμερικάνικη συμμαχία για τον πόλεμο στο Ιράκ).
Εφόσον, το ISIS, καταρρεύσει, αλλά και ο αυτοανακηρυχθείς χαλίφης (Abu Bakr al-Baghdadi, όπως είναι ψεύτικο όνομα του) τεθεί υπό των συνήθων επιδομάτων συνταξιοδότησης, το βασικό ζήτημα τόσο στη Συρία όσο και στο Ιράκ θα είναι τα εξής: Θα μπορέσει το Ιράν να δημιουργήσει ένα συνεχή διάδρομο συμφερόντων προς την Μεσόγειο, όπου ξεκινώντας από το έδαφος του, μέσω Ιράκ και Συρίας και φτάνοντας στη Χεζμπολάχ, στο Λίβανο ή μήπως οι «δυνάμεις της σταθερότητας», με την Ιορδανία σε ένα πολύ ευαίσθητό ρόλο, θα μπορέσουν να το αποτρέψουν αυτό;
Η προοπτική μεγάλων συγκρούσεων σε όλα τα επίπεδα, είναι ένας ακόμα λόγος για το στρατόπεδο υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας, να υπερασπιστεί τη θέση του, μειώνοντας το περιθώριο ελιγμών που μέχρι τώρα απολάμβαναν ορισμένοι από τους αντιπάλους του, στον σουνιτικό αραβικό κόσμο.
Αυτό το ισχυρό παιχνίδι εξουσίας από τους συμμάχους των ΗΠΑ (οι οποίοι είναι και εταίροι του Ισραήλ στο «στρατόπεδο της σταθερότητας», κάτι που αποκρύπτεται γενικώς) θέτει προκλήσεις αλλά και στρατηγικά οφέλη.
Η Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ, δεν μπορεί να αντικαταστήσει τις εγκαταστάσεις της στο Κατάρ, εν μία νυκτί, και πιθανότατα θα πιέσει την κυβέρνησή της, να αποφύγει ένα ολοκληρωτικό με την Ντόχα. Γενικότερα, η αμερικανική διπλωματία είναι πιθανό να επικεντρωθεί στην επαναπροσέγγιση του Κατάρ και συγκεκριμένα σε στοχευόμενες ενέργειες, ώστε να αρθεί το αρνητικό κλίμα μεταξύ του Κατάρ, και των γειτόνων του.
Ως προς το Ισραήλ, η φιλοδοξία του Κατάρ για την διαχείριση της κατάστασης στη Γάζα είναι αυτό που αποτελεί απειλή. Όπως φάνηκε κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων το 2014, το Ισραήλ ήθελε στο Κάιρο όχι στην Ντόχα (ή την Άγκυρα), να κανονιστούν τα του τέλους των εχθροπραξιών. Ωστόσο, η ροή κεφαλαίων από το Κατάρ στη Γάζα είναι ευπρόσδεχτη, στο μέτρο που αυτά χρησιμοποιούνται για την αποτροπή μιας νέας ανθρωπιστικής κρίσης.
Εν κατακλείδι, το καλύτερο σενάριο δεν θα ήταν να αποκλειστεί τελείως το Κατάρ, αλλά να χαράξει μια πιο καθαρή γραμμή διάκρισης μεταξύ της υπόθαλψης τρομοκρατικών ομάδων, (το οποίο πρέπει αν τερματίσει άμεσα) και την οικονομική υποστήριξη σε πληθυσμούς που το έχουν ανάγκη.
*Ο (συνταγμτάρχης ε.α.) Eran Lermane είναι ανώτερος ερευνητής στο Κέντρο BESA και πρώην βουλευτής-μέλος του ισραηλινού Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, για την εξωτερική πολιτική και της διεθνείς υποθέσεις. Είναι επίσης μέλος του διδακτικού προσωπικού στο κολλέγιο Shalem.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου