Μια ωρολογιακή βόμβα στα σύνορα της Ιορδανίας
Ο Abdal Salam Hameed, ηλικίας 52 ετών, είναι εγκλωβισμένος στο Rukban, ένα στρατόπεδο προσφύγων που βρίσκεται στην καυτή έρημο στην άκρη των βορειοανατολικών συνόρων της Ιορδανίας με την Συρία, από τον Μάρτιο του 2016. Έφτασε εκεί από την Homs για να ξεφύγει από τον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας [2] και να βρει ασφάλεια για την οικογένειά του. Όμως ο καταυλισμός που κατοικεί, ο οποίος φιλοξενεί περίπου 80.000 εκτοπισμένους Σύρους σε απόσταση 100 μιλίων από την πλησιέστερη πόλη, έχει δεχθεί από τον Ιανουάριο μόνο μια αποστολή τροφίμων των Ηνωμένων Εθνών και δεν έχει ούτε μια επαγγελματική ιατρική εγκατάσταση. «Η κατάσταση στο Rukban είναι καταστροφική», είπε. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, περίπου το 80% [3] εκείνων που έχουν καταλήξει στο Rukban είναι γυναίκες και παιδιά. Ο Hameed, πατέρας οχτώ παιδιών, ζήτησε άδεια από την ιορδανική κυβέρνηση για να λάβει θεραπεία ένας από τους γιους του για ένα εξελισσόμενο καρδιακό πρόβλημα, αλλά εισέπραξε άρνηση. Επίσης, οδυρόταν για το γεγονός ότι, χωρίς επίσημη εκπαίδευση στο στρατόπεδο, κάποια από τα παιδιά του δεν γνωρίζουν καν πώς να γράψουν τα ονόματά τους. «Είναι σαν να ζούμε στην λίθινη εποχή», είπε.
Μετά το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου της Συρίας το 2011, η Ιορδανία άνοιξε τις πόρτες της στους Σύρους πρόσφυγες [4]. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, η χώρα έχει απορροφήσει τουλάχιστον 659.000 Σύρους πρόσφυγες [5] τα τελευταία έξι χρόνια, λιγότερους μόνο από την Τουρκία και τον Λίβανο. (Η κυβέρνηση της Ιορδανίας λέει ότι ο πραγματικός αριθμός είναι περίπου 1,4 εκατομμύρια [6]). Αλλά τον Ιούλιο του 2014, το Αμμάν άλλαξε γνώμη. Άρχισε να εμποδίζει χιλιάδες αιτούντες άσυλο [7] από την Συρία να εισέλθουν στην χώρα, παρατώντας τους κοντά στο Ρουκμπάν, σε μια διεθνή νεκρή ζώνη την οποία οι αξιωματούχοι της βοήθειας αποκαλούν ως berm (ανάχωμα). Δεδομένης της εγγύτητας με τα σύνορα της Ιορδανίας, οι διαμένοντες προστρέχουν σε αυτόν τον απομονωμένο καταυλισμό της ερήμου για να ξεφύγουν από το καθεστώς Assad και τις ρωσικές αεροπορικές επιδρομές.
Σύροι πρόσφυγες αφότου διέσχισαν τα σύνορα μπαίνοντας στην Ιορδανία, τον Δεκέμβριο του 2013. MUHAMMAD HAMED / REUTERS
---------------------------------------------------------
Σε αντίθεση με τα επίσημα στρατόπεδα προσφύγων που βρίσκονται στο εσωτερικό της Ιορδανίας, όπως το Ζα'ατάρι ή το Αζράκ, όπου οι ιορδανικές δυνάμεις παρέχουν ασφάλεια, στο Ρουκμπάν, καμία χασεμιτική στρατιωτική ταξιαρχία ή αστυνομική δύναμη δεν επιχειρεί τακτικά μέσα στην περιοχή. Μερικώς ως αποτέλεσμα αυτού, βασιλεύει το χάος. Κατά την διάρκεια του περασμένου έτους, τουλάχιστον οκτώ βόμβες έχουν εκραγεί [8] στο berm, πιο πρόσφατα [9] στις 16 Μαΐου, και συχνές συγκρούσεις [10] μεταξύ μαχητικών ομάδων εντός του καταυλισμού, συμπεριλαμβανομένου του ISIS, του Ελεύθερου Συριακού Στρατού και άλλων συριακών ομάδων ανταρτών, έχουν πυροδοτήσει περαιτέρω τις εντάσεις [11]. Δεδομένης της έλλειψης πρόσβασης αξιόπιστων μέσων ενημέρωσης στο berm -η είσοδος από την Συρία είναι επικίνδυνη, ενώ η είσοδος από την Ιορδανία περιορίζεται από την κυβέρνηση- ο αριθμός των επιθέσεων θα μπορούσε να είναι πολύ μεγαλύτερος.
Στην συνέχεια, τον Ιούνιο του 2016, μαχητές του Ισλαμικού Κράτους (επίσης γνωστού ως ISIS) οδήγησαν ένα φορτηγό γεμάτο εκρηκτικά σε ένα συνοριακό φυλάκιο κοντά στο Rukban, σκοτώνοντας επτά Ιορδανούς άνδρες της ασφαλείας [12] και στέλνοντας κρουστικά κύματα σε ολόκληρη την χώρα. Παρά το γεγονός ότι ο βασιλιάς Αμπντάλα είχε υποσχεθεί στις αρχές του 2016 να επιτρέψει σε 20.000 Σύρους από τον Ρουκμπάν να περάσουν στην Ιορδανία, σύμφωνα με αναφορές λόγω της πίεσης του τότε προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα [13], ο βομβαρδισμός του Ιουνίου άλλαξε εντελώς τους υπολογισμούς του. Η Ιορδανία γρήγορα κήρυξε ολόκληρη την περιοχή ως κλειστή στρατιωτική ζώνη και διέκοψε την παροχή τροφής και ιατρικής βοήθειας [14] μέχρι τον Αύγουστο του 2016, υποστηρίζοντας ότι η κρίση του berm δεν ήταν πλέον πρόβλημα της χώρας, παρ’όλο που ο ΟΗΕ και οι Δυτικοί δωρητές χρηματοδοτούσαν ολόκληρο το ανθρωπιστικό πρόγραμμα. Οι περικοπές οδήγησαν σε σοβαρό υποσιτισμό, με τις αναπνευστικές λοιμώξεις και την οξεία διάρροια να εξαπλώνονται, ειδικά μεταξύ των παιδιών. Αν και το Αμμάν τελικά επέτρεψε να συνεχιστεί μια εξαιρετικά περιορισμένη βοήθεια, η κατάσταση παραμένει κρίσιμη. Μιλώντας υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας για να μην ενοχλήσει την κυβέρνηση της Ιορδανίας, ένας διεθνής αξιωματούχος σημείωσε ότι, από την αρχή της κρίσης του berm, πάνω από δώδεκα παιδιά στο Rukban έχασαν την ζωή τους από την έλλειψη πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη, με τα πρόχειρα νεκροταφεία [15 ] να είναι ορατά σε δορυφορικές εικόνες.
Παρά την ανθρωπιστική κρίση, το Αμμάν αρνήθηκε να επιτρέψει στους πρόσφυγες να εγκατασταθούν στην Ιορδανία. Όπως δήλωσε σε συνέντευξή του ο Oraib Rantawi, διευθυντής του Κέντρου Πολιτικών Σπουδών Quds στο Αμμάν, οι Σύριοι που είχαν κολλήσει στα σύνορα «δεν θα επιτραπεί ποτέ να εισέλθουν στην Ιορδανία. Δεν πρόκειται να διακινδυνεύσουμε την ασφάλειά μας». Αυτά τα αισθήματα είναι ευρέως διαδεδομένα στο Χασεμιτικό Βασίλειο. Πριν από την συνοριακή επίθεση, ο βασιλιάς Αμπντάλα είπε στο BBC τον Φεβρουάριο του 2016 ότι η Ιορδανία είχε φτάσει στο «σημείο βρασμού» [16] όσον αφορά την αποδοχή προσφύγων, προειδοποιώντας ότι «αργά ή γρήγορα, νομίζω, το φράγμα πρόκειται να διαρραγεί». Επιπλέον, πολλοί Ιορδανοί είναι εχθρικοί σε αυτό που βλέπουν ως υποκριτικό Δυτικό κήρυγμα για την σημασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Από την αρχή του συριακού πολέμου το 2011, οι Ηνωμένες Πολιτείες, για παράδειγμα, έχουν απορροφήσει μόνο περίπου 18.000 [17] Σύρους που ζητούν άσυλο, ένα μικρό κλάσμα σε σύγκριση με το φτωχό σε πόρους Χασεμιτικό Βασίλειο. Όπως το έθεσε ο Rantawi, «Αν υπάρχει κάποιος που ενδιαφέρεται να λύσει αυτό το πρόβλημα, μπορεί να έρθει και να πάρει [τους πρόσφυγες] στην Ευρώπη ή τον Καναδά».
Ο Sean Yom, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Temple, ο οποίος διατηρεί τακτικές επαφές με ανώτερους αξιωματούχους της Ιορδανίας, τόνισε ότι το Αμμάν δεν είχε «μακροπρόθεσμη στρατηγική» για την επίλυση της κρίσης του berm. Αντ’ αυτού, είπε, η κυβέρνηση της Ιορδανίας «θα συνεχίσει να κωλυσιεργεί μέχρις ότου η κατάσταση στην Συρία σταθεροποιηθεί». Στην πραγματικότητα, το Αμμάν αντιμετωπίζει έναν γρίφο. Η Ιορδανία φοβάται ότι η επίσημη αποδοχή των Σύρων από το Ρουκμπάν στην Ιορδανία θα δημιουργούσε ένα τεράστιο νέο κύμα προσφύγων, καθώς άνθρωποι από την Συρία θα αρχίσουν και πάλι να συρρέουν στα σύνορα της Ιορδανίας για να εξασφαλίσουν προστασία. Ταυτόχρονα, κρατώντας 80.000 Σύριους εγκλωβισμένους, το Χασεμιτικό Βασίλειο δημιουργεί στον εαυτό του μια σημαντική απειλή ασφάλειας, καθώς ο καταυλισμός γίνεται μαγνήτης για τους μαχητές. Η Ιορδανία ανησυχεί εξαιρετικά για την απειλή μιας νέας επίθεσης στις δικές της δυνάμεις και οι πολυάριθμες πρόσφατες βομβιστικές επιθέσεις στο Ρουκμπάν μόνο ενέτειναν τις ανησυχίες της. Τέλος, ο βασιλιάς Αμπντάλα ισχυρίζεται ότι οι μαχητές του ISIS έχουν εδραιώσει μια ισχυρή βάση μέσα στο στρατόπεδο.
Ο βασιλιάς Αμπντάλα της Ιορδανίας επιθεωρεί ένα τιμητικό άγημα στο Αμμάν, τον Νοέμβριο του 2014. MUHAMMAD HAMED / REUTERS
---------------------------------------------------
Πράγματι, ο επικεφαλής των συνοριακών δυνάμεων της Ιορδανίας, ο ταξίαρχος Sami Kafawin, ανακοίνωσε τον Φεβρουάριο [18] ότι η παρουσία του ISIS έχει ενισχυθεί στο berm. Ωστόσο, ο Adam Coogle, ένας ερευνητής του Παρατηρητηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Human Rights Watch) που εδρεύει στο Αμμάν, επέκρινε την επίσημη ρητορική που μπλέκει τους 80.000 πρόσφυγες με το ISIS. Τέτοιες δηλώσεις, δήλωσε, «μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να συγκαλύψουν το γεγονός ότι αυτοί είναι άνθρωποι που πραγματικά υποφέρουν», προσθέτοντας ότι οι πρόσφυγες «διέφυγαν από σκληρές διώξεις και ζήτησαν ανθρωπιστική βοήθεια».
Δεν υπήρξε βοήθεια. Παρ’ όλο που μια κλινική του ΟΗΕ έχει εγκατασταθεί κοντά στο Rukban, έχει σοβαρούς περιορισμούς. Η ιορδανική κυβέρνηση επιτρέπει μόνο στην μονάδα των Ηνωμένων Εθνών να δέχεται περίπου 20 έως 30 ασθενείς ημερησίως -ποσοστό που ικανοποιεί μόνο το 10% των ιατρικών αναγκών του πληθυσμού του καταυλισμού, σύμφωνα με έναν ενημερωμένο διεθνή ανθρωπιστικό αξιωματούχο. Ο Coogle εξήγησε ότι η πρόσβαση στην ιατρική μονάδα ελέγχεται από μια ομάδα πολιτοφυλακής στο στρατόπεδο, η οποία «παραβιάζει με πολλούς τρόπους τις ανθρωπιστικές αρχές», δεδομένου ότι η φροντίδα υποτίθεται ότι πρέπει να παρέχεται σε όλους όσους την χρειάζονται. Η Khairun Dhala, ειδική της Διεθνούς Αμνηστίας στο berm, σημείωσε ότι η πρόσβαση στα τρόφιμα είναι τόσο περιορισμένη ώστε ορισμένοι κάτοικοι προσφεύγουν στην πορνεία για επιβίωση.
Η Νταλά επέμεινε ότι η ίδια και οι άλλοι στην κοινότητα της βοήθειας κατανοούν τις «δικαιολογημένες ανησυχίες ασφαλείας» της Ιορδανίας, αλλά καλούν την κυβέρνηση να επιτρέψει τουλάχιστον την «ανεμπόδιστη ανθρωπιστική πρόσβαση στους πρόσφυγες του Ρουκμπάν και του Ανταλάτ», ενός άλλου καταυλισμού προσφύγων εκεί κοντά. Προς το παρόν η κατάσταση παραμένει ζοφερή. Η λειτουργία του ΟΗΕ στο Rukban είναι σήμερα μια από τις πιο δαπανηρές, σύμφωνα με έναν αξιωματούχο με τον οποίο μίλησα. Ωστόσο, οι κάτοικοι των καταυλισμών κατηγορούν τις τοπικές φυλετικές πολιτοφυλακές ότι κλέβουν την βοήθεια και η ανασφάλεια στην περιοχή εξασφαλίζει ότι οι Δυτικοί δωρητές δεν έχουν κανένα τρόπο να ελέγχουν με ανεξάρτητο τρόπο ότι η βοήθειά τους επιτυγχάνει τους επιδιωκόμενους στόχους.
Ακόμα κι αν το Αμμάν επρόκειτο να επιτρέψει την απεριόριστη πρόσβαση των Ηνωμένων Εθνών στο εσωτερικό του berm, οι ανθρωπιστικοί αξιωματούχοι θα αντιμετώπιζαν κι άλλες δύσκολες προκλήσεις. Αναφερόμενος στις πολυάριθμες βομβιστικές επιθέσεις, ένας Ευρωπαίος πρεσβευτής (ο οποίος ζήτησε ανωνυμία) εξήγησε: «Υπάρχει κίνδυνος απαγωγής και δολοφονιών: Ποια ΜΚΟ ή ποιος διεθνής οργανισμός θα στείλει τους ανθρώπους του στο berm σε ένα τέτοιο περιβάλλον;». Προσθέτοντας στην πολυπλοκότητα του berm, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι εξήγησαν ότι η κυβέρνηση της Ιορδανίας συζήτησε να ωθήσει τους πρόσφυγες σε απόσταση τεσσάρων έως έξι χιλιομέτρων από τα σύνορα για να δημιουργήσει μια ζώνη ασφαλείας και να αποτρέψει την επανάληψη της επίθεσης του Ιουνίου του 2016. Ωστόσο, μια τέτοια πρόταση θα αποτελούσε τουλάχιστον τεράστια υλικοτεχνική πρόκληση και θα μπορούσε επίσης να παραβιάσει το διεθνές δίκαιο, δημιουργώντας ενδεχομένως έναν τεράστιο πονοκέφαλο δημοσίων σχέσεων για την Ιορδανία.
Παρ’ όλο που 11 ενημερωμένα άτομα, συμπεριλαμβανομένων ανώτερων Δυτικών διπλωματών, αξιωματούχων για τα ανθρώπινα δικαιώματα και Σύρων εγκλωβισμένων στο berm ερωτήθηκαν γι’ αυτό το άρθρο, ο εκπρόσωπος της κυβέρνησης της Ιορδανίας Mohammad al-Momani αρνήθηκε να σχολιάσει τον χειρισμό της ανθρωπιστικής κρίσης στην περιοχή από την πλευρά της Ιορδανίας.
Τουλάχιστον, η Ιορδανία πρέπει να επιτρέψει την συνεχή παροχή επισιτιστικής βοήθειας, την αυξημένη πρόσβαση των Σύρων στην κοντινή ιατρική μονάδα του ΟΗΕ και την τακτική παραπομπή αιτούντων άσυλο που αντιμετωπίζουν ιατρικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στα νοσοκομεία της Ιορδανίας. Εάν δεν υπάρξει κάποια αλλαγή πολιτικής από το Αμμάν ή ο τερματισμός του εξαετούς εμφύλιου πολέμου στην Συρία, οι ανθρωπιστικές προκλήσεις, σε συνδυασμό με την αυξανόμενη απειλή εξτρεμισμού στο berm, αποτελούν μια ωρολογιακή βόμβα στην πόρτα της Ιορδανίας.
Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Σύνδεσμοι:
Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου