Κώστας Σκορδούλης*
Τον τελευταίο μήνα γίναμε μάρτυρες δύο ισχυρών τροπικών κυκλώνων (τυφώνων) που έπληξαν την Κούβα, μεγάλες πόλεις των ΗΠΑ (Χιούστον και Μαϊάμι) και τα φτωχά νησιά της Καραϊβικής. Ο πιο πρόσφατος, ο ‘Ιρμα, χτύπησε το Μαϊάμι, μια από τις δημοφιλέστερες τουριστικές περιοχές των ΗΠΑ, προκαλώντας πλημμύρες και τεράστιες καταστροφές. Εκεί, αυτή τη στιγμή, εξαιτίας διακοπής της ηλεκτροδότησης βρίσκονται στο σκοτάδι περίπου 6.000.000 σπίτια. Οι δε εταιρείες διανομής ρεύματος ενημέρωσαν ότι θα χρειαστούν μερικές εβδομάδες για να αποκαταστήσουν τις βλάβες στο δίκτυο.
Στην Καραϊβική, ο Ίρμα έχει ήδη προκαλέσει το θάνατο τουλάχιστον 25 ανθρώπων και τεράστιες ζημιές. Στις Μπαχάμες προκάλεσε τη μεγαλύτερη εκκένωση περιοχών όλων των εποχών, τεράστιες καταστροφές στον Άγιο Βαρθολομαίο, στον Άγιο Μαρτίνο και στις Παρθένες Νήσους ενώ ισοπέδωσε το νησί Μπαρμπούντα. Ο Ίρμα ήταν ο πιο ισχυρός τυφώνας που έχει καταγραφεί ποτέ στον Κόλπο του Μεξικού και στην Καραϊβική, διατηρώντας ανέμους ταχύτητας 290 χλμ./ώρα για περισσότερο από 37 ώρες. Μαζί με τον τυφώνα Βίλμα, του 2005, είναι οι πιο ισχυροί σε ό,τι αφορά τη μέγιστη ταχύτητα των ανέμων και ο πρώτος ανάλογης έντασης που χτυπά τις ΗΠΑ στην περιοχή του Ατλαντικού έπειτα από τον τυφώνα Φέλιξ το 2007. Τέλος, ο Ίρμα είναι ο δεύτερος καταγεγραμμένος τυφώνας που χτυπά με τόση ένταση την Κούβα από το 1924.
Ο Ίρμα αναπτύχθηκε στις 30 Αυγούστου κοντά στα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου ως τροπική καταιγίδα. Ήταν η ένατη τροπική καταιγίδα του έτους και ο δεύτερος μεγάλος τυφώνας για το 2017 στον Ατλαντικό Ωκεανό.
Στις 5 Σεπτεμβρίου 2017, o Ίρμα μετατράπηκε σε τυφώνα κατηγορίας 5, το μέγιστο επίπεδο έντασης στην κλίμακα Σαφίρ-Σίμπσον, και την επόμενη ημέρα κατέγραψε ταχύτητα ανέμου 295 χλμ/ώρα. Αυτό τον φέρνει στη δεύτερη θέση των ισχυρότερων τυφώνων του Ατλαντικού ως προς την ταχύτητα του ανέμου, πίσω μόνο από τον Άλεν του 1980, όταν η ταχύτητα του ανέμου είχε φτάσει τα 305 χλμ/ώρα.
Τα αστικά ΜΜΕ παρουσίασαν τον Ίρμα ως μια φυσιολογική φυσική καταστροφή, φροντίζοντας να αποσιωπήσουν το ρόλο της κλιματικής αλλαγής στη συχνότητα εμφάνισης τόσο ισχυρών τυφώνων, όπως ο Χάρβεϊ, που έπληξε πριν το Χιούστον, και ο Ίρμα. Ακόμα χειρότερα, δεν κάνουν την παραμικρή αναφορά στους ανθρωπογενείς παράγοντες, δηλαδή στον συγκεκριμένο τρόπο παραγωγής, που σε τελική ανάλυση είναι ο μοναδικός υπεύθυνος για την υπερθέρμανση του πλανήτη, η οποία, σύμφωνα με τα δεδομένα των επιστημόνων, οδηγεί στην αλλαγή του κλίματος και στην αύξηση της συχνότητας εμφάνισης των ισχυρών τυφώνων που τείνει να γίνει πια σύνηθες φαινόμενο.
Γιατί η κλιματική αλλαγή ευθύνεται για τους ισχυρούς τυφώνες
«Τροπικός κυκλώνας» ή «τυφώνας» ονομάζεται στη Μετεωρολογία ένα σύστημα θύελλας με κλειστή περιστροφική κυκλοφορία ανέμων γύρω από ένα κέντρο χαμηλής βαρομετρικής πίεσης, γνωστό ως «μάτι του κυκλώνα».
Η διάμετρος των τροπικών κυκλώνων είναι συνήθως περίπου 800 χιλιόμετρα. Το σύστημα σχηματίζει διαδοχικές ομόκεντρες κυκλικές ζώνες με έντονη βροχόπτωση και ισχυρούς ανέμους.
Για να καταγραφεί το φαινόμενο ως «τυφώνας», πρέπει η σταθερή ταχύτητα των ανέμων να είναι μεγαλύτερη των 118 χλμ/ώρα, δηλαδή να φτάσει τα 12 Μποφόρ. Αν είναι από 8 ως 11 Μποφόρ (63 – 117 χλμ/ώρα), τότε καταγράφεται ως «τροπική καταιγίδα», ενώ αν είναι ως 62 χλμ/ώρα καταγράφεται ως «τροπική ύφεση».
Τα φαινόμενα αυτά δημιουργούνται πάνω από θερμούς ωκεανούς ή μεγάλες θάλασσες υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Το πώς ακριβώς δημιουργούνται οι τροπικοί κυκλώνες είναι ακόμα θέμα της επιστημονικής έρευνας. Θεωρείται πάντως βέβαιο ότι απαιτείται μεγάλη αστάθεια της ατμόσφαιρας και η ύπαρξη πολύ θερμού και υγρού αέρα. Γενικά βέβαια είναι γνωστό ότι όσο θερμότερος είναι ο αέρας τόσο περισσότερους υδρατμούς συγκρατεί.
Συγκεκριμένα, απαιτούνται θερμοκρασίες νερού τουλάχιστον 26,5 °C που φτάνουν σε βάθος τουλάχιστον 50 μέτρων. Όταν τα νερά του ωκεανού φτάνουν σε τέτοιες θερμοκρασίες, προκαλούν αστάθεια στην υπερκείμενη ατμόσφαιρα λόγω μεταφοράς θερμότητας, ενώ η ελάττωση της θερμοκρασίας στα μεγαλύτερα ύψη διευκολύνει τη συμπύκνωση των υδρατμών και την επακόλουθη κατακρήμνιση.
Οι τροπικοί κυκλώνες γενικά σχηματίζονται σε μια περιοχή στα 555 χιλιόμετρα από τον Ισημερινό, καθώς η απόσταση αυτή επιτρέπει στη δύναμη Coriolis να δημιουργήσει την κυκλική κυκλοφορία των ανέμων, και κατά βάση είναι φαινόμενα των θερινών και φθινοπωρινών μηνών. Στον Ατλαντικό Ωκεανό, ως «εποχή των τυφώνων» θεωρείται η περίοδος από την 1 Ιουνίου έως τις 30 Νοεμβρίου, με την πλέον επικίνδυνη περίοδο έξαρσης από τα τέλη Αυγούστου μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Στις 25 Μαΐου 2017, το Εθνικό Κέντρο Τυφώνων των ΗΠΑ προέβλεψε 45-60% αυξημένη δραστηριότητα πάνω από τον Ατλαντικό σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο και ο λόγος ήταν η αυξημένη θερμοκρασία των νερών του ωκεανού.
Σύμφωνα με τις μετρήσεις των επιστημόνων, οι ωκεανοί έχουν απορροφήσει περίπου το 93% της υπερθέρμανσης του πλανήτη μέχρι σήμερα και όλη αυτή η επιπλέον θερμότητα αποτελεί υπόβαθρο για τη μετατροπή των τροπικών υφέσεων σε τροπικούς κυκλώνες. Η αύξηση της θερμοκρασίας των επιφανειακών υδάτων του Ατλαντικού είναι το αφετηριακό σημείο για τη δημιουργία των τυφώνων.
Πράγματι ο τυφώνας Χάρβεϊ μετατράπηκε από τροπική καταιγίδα σε τυφώνα κατηγορίας 4 κινούμενος σε νερά ωκεανού που ήταν θερμότερα έως και 3,50 C πάνω από τον μέσο όρο της εποχής. Το ίδιο συνέβη και με τον τυφώνα Ίρμα: από τροπική ύφεση μετατράπηκε σε τυφώνα κατηγορίας 5 καθώς περνούσε από τα ασυνήθιστα ζεστά νερά της βορειοανατολικής Καραϊβικής.
Οι προβλέψεις των επιστημόνων για το μέλλον είναι ανησυχητικές. Σύμφωνα με τα μαθηματικά μοντέλα που χρησιμοποιούνται για την προσομοίωση των τυφώνων, αν η υπερθέρμανση του πλανήτη (άρα και των νερών των ωκεανών) συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό μέχρι το τέλος του αιώνα, τότε θα έχουμε αύξηση της έντασης και της διάρκειας των εμφανιζόμενων τυφώνων αλλά και της συχνότητας εμφάνισής τους. Δηλαδή, και περισσότεροι τυφώνες κατηγορίας 5 και μεγαλύτερης διάρκειας.
Όπως έχει επανειλημμένα ειπωθεί, λοιπόν, η συνέχιση της υπερθέρμανσης του πλανήτη, η κύρια αιτία της κλιματικής αλλαγής, απειλεί την ανθρωπότητα με φυσική καταστροφή.
Έχει ο τυφώνας ταξικό πρόσημο;
Έχουμε τονίσει πολλές φορές ότι ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, κυνηγώντας το κέρδος και αδιαφορώντας για τις συνέπειες που έχει στο κλίμα η άναρχη παραγωγή, στην ουσία θέτει σε κίνδυνο την ύπαρξη της ίδιας της ανθρωπότητας. Πέραν όμως των γενικότερων και μακροπρόθεσμων συνεπειών υπάρχουν και οι άμεσες συνέπειες που οι μετεωρολογικές διαταραχές, όπως οι τυφώνες, έχουν στη ζωή των ανθρώπων. Οι φυσικές καταστροφές δεν πλήττουν στον ίδιο βαθμό τους πλούσιους και τους φτωχούς.
Όταν δόθηκαν διαταγές για την εκκένωση του Μαϊάμι φάνηκαν τα πρώτα ζητήματα. Όσοι είχαν αυτοκίνητο, φόρτωσαν και άρχισαν να φεύγουν. Οι άλλοι έπρεπε να μετακινηθούν με λεωφορείο. Τα λεωφορεία της ιδιωτικής εταιρείας Greyhound γέμισαν γρήγορα, δεν υπήρχαν ελεύθερες θέσεις και πολλοί ξέμειναν στην πόλη να αντιμετωπίσουν τον τυφώνα. Μεταξύ αυτών πολλοί ηλικιωμένοι ή/και ΑΜΕΑ που δεν ήταν αυτοεξυπηρετούμενοι ή δεν είχαν συγγενείς να βοηθήσουν. Οι υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας (όσες έχουν απομείνει) κατέρρευσαν, γιατί οι υπάλληλοι έπρεπε να φύγουν από την πόλη.
Αλλά και αυτοί/ές που μετακινήθηκαν στη βόρεια Φλόριντα, είτε με λεωφορείο είτε με αυτοκίνητο, έπρεπε να βρουν κάπου να μείνουν. Για όσους/ες δεν είχαν συγγενείς πρόθυμους να τους φιλοξενήσουν, τα ξενοδοχεία ήταν απλησίαστα.
Η εκκένωση της πόλης ήταν δύσκολη και για όσους/ες ήταν ωρομίσθιοι/ες ή στο μεροκάματο. Αν το αφεντικό αποφάσιζε να κρατήσει τη δουλειά ανοιχτή για να εκμεταλλευτεί την κατάσταση έκτακτης ανάγκης (συνήθως μικροεπιχειρήσεις με προμήθειες παντός είδους) οι εργαζόμενοι φεύγοντας έχαναν τη δουλειά τους ή δεν ήταν σίγουροι ότι θα την ξανάβρισκαν όταν επέστρεφαν ή ότι το φτωχόσπιτο που έμεναν με το βιός τους θα ήταν στη θέση του. Αλλιώς θα πρέπει να χρεωθούν στις τράπεζες με δάνεια για να το αντικαταστήσουν.
Στη Φλόριντα ζουν περίπου 450.000 μετανάστες χωρίς χαρτιά. Αυτοί δεν μπορούν να απευθυνθούν σε καμία ομοσπονδιακή υπηρεσία για βοήθεια. Δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν ούτε τα λίγα δημόσια καταλύματα και καταφύγια γιατί φοβούνται ότι θα συλληφθούν και θα απελαθούν. Αυτοί βρίσκονται κυριολεκτικά στο έλεος του τυφώνα, θύματα μιας παράλογης ρατσιστικής μεταναστευτικής πολιτικής.
Θα μπορούσε κάποιος να αναφέρει και άλλα προβλήματα που σχετίζονται με τις καταστροφές που προκαλεί ένας τυφώνας σαν τον τελευταίο, όπως η καταστροφή και αλλοίωση της βιοποικιλότητας και γενικότερα του φυσικού περιβάλλοντος, που με τη σειρά τους έχουν σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής.
Προφανώς, το ζήτημα των τυφώνων είναι μόνο μια έκφανση της κλιματικής αλλαγής. Θα ήθελα ακόμα μια φορά να τονίσω την αναγκαιότητα της προγραμματικής επεξεργασίας των περιβαλλοντικών προβλημάτων και την ενσωμάτωση της οικοσοσιαλιστικής προβληματικής σε ένα σύγχρονο αντικαπιταλιστικό πρόγραμμα.
Σήμερα, ο οικοσοσιαλισμός αποτελεί μια από τις βασικότερες συνιστώσες του κινήματος ενάντια στην νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση.
Ο οικοσοσιαλισμός αντιτίθεται στην απεριόριστη επέκταση ενός μοντέλoυ παραγωγής και κατανάλωσης που αποδείχθηκε καταστροφικό για το περιβάλλον και αντιπροσωπεύει την πλέον προχωρημένη τάση του οικολογικού κινήματος, την πλέον ευαισθητοποιημένη στα ζητήματα που αφορούν τους εργαζομένους και τους λαούς του Nότου. Έχει συνειδητοποιήσει την αδυναμία επίτευξης της «είτε βιώσιμης είτε αειφόρου ανάπτυξης» μέσα στα πλαίσια της καπιταλιστικής οικονομίας.
Ο οικοσοσιαλισμός προτείνει μία μορφή οικολογικής σκέψης και δράσης που οικειοποιείται τα κεκτημένα του μαρξισμού και του παγκόσμιου εργατικού κινήματος. Για τους οικοσοσιαλιστές, η λογική του κέρδους και του γραφειοκρατικού αυταρχισμού, είναι ασύμβατες με τις απαιτήσεις που έχει η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.
Ένας οικολογικός σοσιαλισμός, αποβλέπει σε μια κοινωνία οικολογικά ορθολογική, θεμελιωμένη πάνω στο δημοκρατικό έλεγχο στην παραγωγή και στην κοινωνική δικαιοσύνη. Μια τέτοια κοινωνία προϋποθέτει τη συλλογική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, έναν δημοκρατικό προγραμματισμό που επιτρέπει στην κοινωνία να καθορίζει η ίδια τους στόχους της παραγωγής και τέλος προϋποθέτει μια νέα τεχνολογική συγκρότηση των παραγωγικών δυνάμεων.
Και σε μια τέτοια προοπτική προγραμματικής ανασυγκρότησης, η ΑΝΤΑΡΣΥΑ έχει να συνεισφέρει σε σημαντικό βαθμό.
http://prin.gr* Ο Κώστας Σκορδούλης είναι Καθηγητής Επιστημολογίας και Διδακτικής Μεθοδολογίας της Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και μέλος της ΑΝΤΑΡΣΥΑ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου