«Η ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΚΙΝΑΣ ΚΑΙ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΙ ΣΤΗΝ ΝΟΤΙΑ ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΘΑΛΑΣΣΑ» Του Κωνσταντίνου Καρανικολού*

 Εισαγωγή

Ο Δυτικός Ειρηνικός και ειδικότερα η Νότια Κινεζική Θάλασσα (ΝΚΘ) έχει μετατραπεί την τελευταία δεκαετία, περισσότερο από ποτέ, σε ένα μεγάλο πεδίο ανταγωνισμών λόγω της Θαλάσσιας Στρατηγικής της Κίνας. Όπως είναι φυσικό οι δημιουργούμενοι ανταγωνισμοί δεν είναι μόνο μεταξύ Κίνας και των θαλάσσιων γειτόνων της αλλά και μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ, που παραμένουν η κυρίαρχη Δύναμη του πλανήτη.

«Όταν η Κίνα ξυπνήσει, ο κόσμος θα κλονιστεί συθέμελα»

Ναπολέων Βοναπάρτης[1]

Είναι γεγονός ότι η Κίνα ουδέποτε ήταν μία χώρα αδιάφορης ισχύος, δεδομένων των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της γνωρισμάτων, όπως η γεωγραφική της θέση, η τεράστια έκτασή της, οι φυσικοί πόροι που διαθέτει και ο υπερπληθυσμός της[2]. Όλα αυτά τα στοιχεία δυνητικά διαμόρφωναν τους όρους απόκτησης ισχύος στο διεθνές περιβάλλον, ωστόσο αυτό που έθεσε τις βάσεις για την αξιοσημείωτη άνοδο της Κίνας ήταν η υιοθέτηση εξωστρεφούς συμπεριφοράς και η στροφή προς την αγορά που υιοθετήθηκε από τον τότε Πρόεδρο της Κίνας Ντενγκ Σιαοπίνγκ (Deng Xiaoping) το 1978, γεγονός που αποτέλεσε το εφαλτήριο για την ανάπτυξη των προϋποθέσεων απόκτησης πραγματικής ισχύος[3]. Έτσι λοιπόν φαίνεται ότι η Κίνα «ξύπνησε» και συστηματικά αλλά και ταχύτατα υλοποιεί την ακολουθούμενη με συνέπεια, από τα τέλη του 20ουαιώνα, Θαλάσσια Στρατηγική της προκαλώντας πλέον ανοικτά ανησυχία στις ΗΠΑ[4].

Σκοπός της παρούσας επιστημονικής εργασίας είναι αφενός η ανάλυση της Θαλάσσιας Στρατηγικής της Κίνας και αφετέρου η ανάδειξη και κατανόηση των δημιουργούμενων ανταγωνισμών, λόγω αυτής της στρατηγικής, εστιάζοντας στην περιοχή της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας. Κατ’επέκταση, η προβληματική του γράφοντος προσπαθεί να απαντήσει τα ακόλουθα ερωτημάτα: Ποια είναι η Θαλάσσια Στρατηγική της Κίνας από τα τέλη του 20ου αιώνα έως σήμερα; Γιατί αυτή προκαλεί ανταγωνισμούς στην Νότια Κινεζική Θαλάσσα; Ποιοι είναι οι δημιουργούμενοι ανταγώνισμοί και ποιες είναι οι διαμορφούμενες συμμαχίες στην περιοχή της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας;

1ο Κεφάλαιο – Κινεζική Θαλάσσια Στρατηγική στην Νότια Κινεζική Θάλασσα

Η Κίνα από τα τέλη του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα έχει εστιάσει στην Θαλάσσια Στρατηγική και στην απόκτηση θαλάσσιας ισχύος[5] με απώτερο σκοπό να υπηρετήσει τις φιλοδοξίες της και να ενισχύσει τον περιφερειακό και τον παγκόσμιο ρόλο της, κάτι που συμπεραίνεται και από την ανανεωμένη έκδοση του κειμένου για την εξωτερική πολιτική της σχετικά με την «Συνεργασία Ασφάλειας Ασίας-Ειρηνικού» (“Asia-Pacific Security Cooperation”) του Ιανουαρίου του 2017[6]. Αυτές οι φιλοδοξίες περιλαμβάνουν επί μέρους πολιτικούς Αντικειμενικούς Σκοπούς (ΑΝΣΚ) της Υψηλής Στρατηγικής[7] της. Μέσα σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται και δύο ΑΝΣΚ που είναι κομβικής σημασίας για την απόφαση της Κίνας να ενισχύσει την θαλάσσια ισχύ της. Ο πρώτος είναι το όραμα «Μία Ζώνη Ένας Δρόμος» (One Belt One Road – OBOR), που ξεκίνησε από τον Σι Τσινπίνγκ (Xi Jinping) σημερινό και 5ο κατά σειρά Πρόεδρο της Κίνας, ως μία «αναβίωση» του «Δρόμου του Μεταξιού»[8] (Χάρτης 1) και που θα περιλαμβάνει μια οδό επικοινωνίας από την ξηρά μέσω δρόμων και σιδηρόδρομων καθώς και ένα θαλάσσιο δρόμο και ο δεύτερος είναι η επιδίωξη του «Κινέζικου Ονείρου» [9].

Ο απώτατος στόχος του ορόματος OBOR είναι να καταστήσει την ευρασία (που κυριαρχείται από την Κίνα) μια οικονομική και εμπορική περιοχή για να ανταγωνιστεί τη διατλαντική (που κυριαρχείται από την Αμερική). Αντίστοιχα, το όραμα του «Κινέζικου Ονείρου» προτείνει ένα εναλλακτικό μοντέλο αντιπαραθέτοντας το πλέον ευθέως με το κυρίαρχο δυτικό «Αμερικάνικο Όνειρο» με σκοπό να καταστήσει την Κίνα ηγεμονική δύναμη μέχρι το 2049 οπότε και συμπληρώνονται 100 χρόνια κουμουνιστικής κυριαρχίας στη χώρα[10].

Χάρτης 1 – Σύγχρονος «Δρόμος Μεταξιού» (Πηγή χάρτη: Xinhua)

Η Θαλάσσια Στρατηγική της Κίνας, προσαρμοζόμενη στις εθνικές «προσταγές», ειδικά την τελευταία δεκαετία, δείχνει ότι (καταρχάς) ακολουθεί μια κατά Μάχαν στόχευση[11], δηλαδή την μεγιστοποίηση της θαλάσσιας ισχύος της, καθώς σύμφωνα με τον Μάχαν η ανάπτυξη της θαλάσσιας ισχύος είναι αυτό που κάνει μια χώρα μεγάλη δύναμη ή όπως ο Θουκυδίδης απέδωσε με μία φράση «μέγα το της θαλάσσης κράτος» (Θουκυδίδης, ιστοριών Α, 143). Στόχος του ναυτικού της Κίνας είναι ο έλεγχος των θαλασσίων οδών που επιτυγχάνεται με πολλά, μεγάλα και ισχυρά πλοία σε όλη την υδρόγειο. Έλεγχος της θάλασσας σημαίνει ότι το ναυτικό της Κίνας θα μπορεί να επιβάλλει αποκλεισμούς και να αφήνει το δικό της εμπόριο ανενόχλητο εφόσον τον πετύχει. Για τον πλήρη έλεγχο των θαλασσών απαιτείται η δημιουργία υπερπόντιων ναυτικών βάσεων στρατηγικής σημασίας. Όμως, η Κίνα γνωρίζοντας ότι ακόμα δεν διαθέτει την υπεροπλία όσον αφορά το ναυτικό αλλά και ικανό αριθμό υπερπόντιων ναυτικών βάσεων ώστε να επιτύχει την Θαλασσοκρατία (τουλάχιστον στον Ειρηνικό και στον Ινδικό Ωκεανό), εφαρμόζει συμπληρωματικά αρχές του Κόρμπετ[12], χρησιμοποιεί εργαλεία του επιτυχημένου δόγματος Mάο[13] αλλά και τακτικές προσεγγίσεων ασύμμετρου και υβριδικού[14] πολέμου, αρκετές εκ των οποίων εμπνευσμένες από τις αρχές του Σουν Τσου.

Σύμφωνα με τις θεωρήσεις του Μάχαν, η Κίνα θα πρέπει να αναπτύξει ισχυρό στόλο, να αποκτήσει υπερπόντιες βάσεις στρατηγικής σημασίας, όπως είχε κάνει στο παρελθόν η Βρετανική Αυτοκρατορία με την βρετανική κατοχή σε Γιβραλτάρ, Σουέζ, Άντεν, Σιγκαπούρη και Ακρωτήριο Καλής Ελπίδας, και να αναπτύξει σημαντικές οικονομικές δραστηριοτήτες σε παγκόσμια κλίμακα[15]. Επιπλεόν, σύμφωνα με τον Μάχαν καμία χώρα δε µπορεί να θεωρηθεί παγκόσµια δύναµη αν δεν έχει ναυτικό για προβολή ισχύος και παρουσία σε όλο τον κόσµο. Με τη «Διπλωµατία των κανονιοφόρων»[16] η Κίνα θα µπορεί να πετύχει στόχους της εξωτερικής πολιτικής και σηµαντικές συµφωνίες καθώς µπορεί να ασκήσει πίεση σε «φίλους» και «αντιπάλους».

Στο πλαίσιο αυτό η Κίνα αναπτύσσει συνεχώς ισχυρό ναυτικό. Το κινεζικό ναυτικό αριθμεί σήμερα περίπου 290.000 μόνιμα στελέχη. Το ναυτικό της Κίνας, το Λαϊκό Απελευθερωτικό Ναυτικό (People’s Liberation Army Navy-PLAN), χωρίζεται σε τρία τμήματα. Τον στόλο της Βόρειας θάλασσας(North Sea Fleet) που καλύπτει την περιοχή κοντά στην Ιαπωνία και διαθέτει τον μεγαλύτερο αριθμό υποβρυχίων, τον στόλο της ανατολικής θάλασσας (East Sea Fleet), που καλύπτει την περιοχή της Ταϊβάν και θεωρείται ο σημαντικότερος, και το στόλο της νότιας θάλασσας (South Sea Fleet) που καλύπτει την θαλάσσια περιοχή νοτίως της Ταϊβάν[17]  (Χάρτης 2) και που την τελευταία κυριώς δεκαετία έχει ποσοτικές και ποιοτικές προσθήκες ώστε να «υπηρετήσει» τους αυξανόμενους ανταγωνισμούς και να «αντιμετωπίσει» την εντεινόμενη παρουσία του ναυτικού των ΗΠΑ στην περιοχή της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας.

Τη δεκαετία του 1990 το Κινεζικό ναυτικό ξέφυγε από τη λογική ενός brown water navy[18] και ασπάστηκε το μοντέλο του blue water navy δηλαδή ενός πολεμικού ναυτικού το οποίο μπορεί να διεξάγει αυτόνομα επιχειρήσεις σε ανοιχτό ωκεανό, μια εξέλιξη που τροφοδοτήθηκε, ως ένα βαθμό, από την ατυχή εμπειρία του Σινο-Βιετναμέζικου πολέμου[19]. Προς το τέλος της δεκαετίας αυτής αγόρασε Ρωσικά καταδρομικά και ενέταξε στο οπλοστάσιό της long-range anti-ship cruise missiles (ASCMs) και land-attack cruise missiles. Επίσης, προώθησε το informalization, δηλαδή την κεντρικοποίηση στη διαχείριση των στρατιωτικών της πληροφοριών αναπτύσσοντας τα επικοινωνιακά της δίκτυα. Προέβη επίσης στη διεξαγωγή, συχνών ναυτικών γυμνασίων με σκοπό την επαύξηση της ετοιμότητας και της ικανότητας των στελεχών του ναυτικού της καθώς, τα τελευταία χρόνια, η Κίνα δίδει μεγαλύτερη έμφαση εκτός από το μέγεθος και στην αποδοτικότητα του Κινεζικού στόλου. Η Κίνα πραγματοποίησε τη μεγαλύτερη ναυτική της άσκηση τo 2010, με τον Ιάπωνα πρωθυπουργό να προειδοποιεί για το ενδεχόμενο αντιποίνων [20].. Το 2013 πραγματοποίησε για πρώτη φορά άσκηση και με τους τρεις στόλους της, ενώ το 2016 πραγματοποιήθηκαν κινεζικές ναυτικές ασκήσεις με ρωσικές μονάδες[21].

Χάρτης 2 – Ο διαχωρισμός του κινεζικού στόλου και οι ναύσταθμοι.

Το 2012 εντάχθηκε στις τάξεις του PLAN το πρώτο του αεροπλανοφόρο με το όνομα Liaoning μετά από μετασκευή ενός σοβιετικού αεροπλανοφόρου κλάσης Κουζνέτσοφ το οποίο μπορεί να μεταφέρει συνολικό φορτίο 60.000 τόνων καθώς και 30 αεροπλάνα και ελικόπτερα. Αν και σήμερα η Κίνα υπολείπεται (σε αριθμό και δυνατότητες) των αμερικανικών αεροπλανοφόρων, στοχεύει να κατασκευάσει τουλάχιστον 3 ακόμα συμβατικά αεροπλανοφόρα καθώς και να καθελκύσει 1-2 πυρηνοκίνητα[22][23][24] ενώ ήδη εκφράζονται ανοικτά φιλοδοξίες για δημιουργία ναυτικού 500 πλοίων, εν μέρει και ως απάντηση στις εξαγγελίες της Κυβέρνησης Τραμπ για δημιουργία αμερικανικού ναυτικού 350 πλοίων[25] με 12 αεροπλανοφόρα[26][27]. Η Κίνα με «οδηγό» το Liaoning και την τεχνογνωσία που έχει αποκτήσει καθέλκυσε στις 25 Απριλίου 2017 το πρώτο, αποκλειστικά εγχώριας κατασκευής, αεροπλανοφόρο με το όνομα Shandong (κλάσης 001Α) που εκτιμάται ότι θα είναι επιχειρησιακό στα τέλη του 2018 ενώ παράλληλα στοχεύει στις αρχές της επόμενες δεκαετίας να έχει ολοκληρώσει την κατασκευή του πρώτου αεροπλανοφόρου κλάσης 002 με αυξημένες δυνατότητες (π.χ. καταπέλτη ατμού, μεγαλύτερο μέγεθος και χωρητικότητα) [28].

Επιπλέον, η Κίνα μεθοδεύει τη θέσπιση ευμεγέθους ΑΟΖ 200 ναυτικών μιλίων από τις ακτές της, την αποκαλούμενη first island chain, καθώς και μιας δεύτερης, της second island chain, χωρίς όμως η τελευταία να είναι αποδεκτή από τους γείτονές της ή να στηρίζεται σε διεθνή θέσμια[29](Χάρτης 3). Η Κίνα έχει ήδη δημιουργήσει μικρά λιμάνια, «τεχνητά νησιά» επί των υπαρχόντων υφάλων, τα οποία και καθιστά στρατιωτικές βάσεις, δημιουργώντας ακόμα και μικρά αεροδρόμια πάνω σε αυτά, πλατφόρμες, ραντάρ, έχει εγκαταστήσει land-based missiles στην περιοχή, καθώς και ένα αεροδιάδρομο που μπορεί να αξιοποιηθεί από τις μονάδες της πολεμικής της αεροπορίας[30].

Η «θέσπιση» αυτών των δύο αλυσίδων δεν είναι πρόσφατη εξέλιξη. Ο Λιού Χουακίνγκ (Liu Huaqing), αρχηγός του PLAN από τον Αύγουστο του 1982 έως τον Ιανουάριο του 1988, είχε ένα μεγάλο σχέδιο για την κυριαρχία της Κίνας στον Ειρηνικό (στόχευση κατά Μάχαν). Πρώτα σχεδίασε να πάρει τον έλεγχο της πρώτης νησιωτικής αλυσίδας (2000–2010, βάσει του χρονοδιαγραμματός του), στη συνέχεια τον έλεγχο στην δεύτερη νησιωτική αλυσίδα (2011–2020) και ακολούθως σε όλο τον Ειρηνικό (πρίν το 2050). Οι κινήσεις αυτές δείχνουν ξεκάθαρα την στόχευση σε μια κατά Μάχαν Θαλάσσια Στρατηγική αλλά με χρήση «εργαλείων» των βασικών αρχών του Κόρμπετ.

Χάρτης 3 – Αποκλειστικές οικονομικές ζώνες της Κίνας

Τα «εργαλεία» αυτά αποσκοπούν στην εφαρμογή μερικών εκ των έξι βασικών αρχών της ναυτικής στρατηγικής[31] που σύμφωνα με τον Κόρμπετ θα μπορούσαν αυτούσιες να χρησιμοποιηθούν στη χάραξη της εθνικής ναυτικής (αλλά και ευρύτερα θαλάσσιας) στρατηγικής μίας χώρας. Αναφορικά με την πρώτη αρχή που είναι ο έλεγχος των θαλασσίων οδών, η Κίνα προσπαθεί να επιτύχει σχετική θαλάσσια κυριαρχία, με έλεγχο θαλασσίων οδών μέσω του ελέγχου των λεγόμενων chockpoints (πρωτίστως αυτό του Στενού της Μαλάκκας(Strait of Malacca)) δηλαδή στενών Διεθνούς Ναυσιπλοΐας μεγάλης ναυτιλιακής κίνησης (Χάρτης 4), χρησιμοποιώντας μικρά και ευέλικτα πλοία (προς το παρόν η Κίνα διαθέτει μόνο ένα επιχειρησιακό αεροπλανοφόρο) αλλά και βάσεις-αεροδρόμια που έχουν κατασκευαστεί πάνω σε «τεχνητά νησιά», έτσι ώστε να είναι εφικτός ο σχετικός και τοπικός θαλάσσιος έλεγχος. Η απαγόρευση της χρήσης των θαλασσίων οδών στην εχθρική δύναμη επιτυγχάνεται είτε με τη φυσική καταστροφή του, που είναι δύσκολο να επιτευχθεί, είτε με ναυτικό και εμπορικό αποκλεισμό. Η Κίνα προσπαθώντας να εφαρμόσει «ναυτικό αποκλεισμό» εφαρμόζει απαγόρευση θαλάσσιας πρόσβασης (sea denial) ή αλλιώς μη πρόσβαση/άρνηση περιοχής (anti-access/area denial – A2/AD).

Χάρτης 4 – Τα οκτώ μεγαλύτερα chockpoints

Για να καταδειχθεί η μεγάλη σημασία που δίνει η Κίνα στον έλεγχο των θαλάσσιων οδών είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η Κίνα έχει ως κομβικό – στρατηγικά και οικονομικά – σημείο του Δυτικού Ειρηνικού την Νότια Σινική Θάλασσα που περιλαμβάνει την περιοχή από τη Σιγκαπούρη και τα στενά της Μαλάκκας μέχρι τα στενά της Ταϊβάν, με έκταση περίπου 3,5 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα. Περίπου το 1/3 της παγκόσμιας ναυσιπλοΐας διέρχεται από τα νερά της. Αν η Κίνα κυριαρχήσει στην Νότια Κινεζική Θάλασσα θα στερήσει τις ΗΠΑ, την Ινδία και την Ιαπωνία από ένα πολύτιμο θαλάσσιο πέρασμα μέσω του οποίου θα μπορούσε να περάσει αμερικανική βοήθεια από τις Φιλιππίνες προς την Ιαπωνία σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης Κίνας και Ιαπωνίας. Συνάμα με την αξιοποίηση των υδρογονανθράκων της περιοχής η Κινεζική οικονομία μπορεί να επωφεληθεί σημαντικά καθώς ήδη εισάγει μεγάλο μέρος των αναγκών της βιομηχανίας της σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

Η Κινεζική κυριαρχία στο Δυτικό Ειρηνικό και κυρίως στην Νότια Κινεζική Θάλασσα αποτελεί προϋπόθεση και για την επέκταση της Κινεζικής επιρροής στον Ινδικό Ωκεανό μέσω της δημιουργίας ενός blue water navy και ενός string of pearls (Χάρτης 5) δηλαδή μιας «αλυσίδας μαργαριταριών» στην πλούσια σε

Χάρτης 5 – String of pearls (Πηγή: www.indiancurrentaffairs.wordpress.com)

υδρογονάνθρακες Μέση Ανατολή, αλλά και ευρύτερα. Κάθε «μαργαριτάρι» σε αυτή την αλυσίδα αντιπροσωπεύει μια σφαίρα επιρροής που η Κίνα θέλει να εξασφαλίσει σε λιμάνια και στις παράκτιες πόλεις κατά μήκος των ακτών του Ινδικού Ωκεανού. Το κύριο σημείο αυτής της πολιτικής είναι η στρατηγική τοποθέτηση αυτών των «μαργαριταριών» το ένα μετά το άλλο, προκειμένου να κάνει μια αλυσίδα των κόμβων που μπορεί να χρησιμεύσουν τόσο οικονομικά όσο και στρατιωτικά στην περιοχή του Ινδικού Ωκεανού[32]. Στο πλαίσιο αυτό η Κίνα έχει ήδη προσεγγίσει χώρες της Αφρικής όπως το Τζιμπουτί και το Ομάν. Τον Αύγουστο του 2015 δημιουργήθηκε στο Τζιμπουτί η πρώτη Κινεζική βάση στην αφρικανική ήπειρο.[33][34]

Οι επενδύσεις της Κίνας σε πάνω από 40 λιμενικά έργα που έχουν ανακοινωθεί ή έχουν ολοκληρωθεί ξεπερνούν τα 46δις $, με τις πέντε μεγαλύτερες από αυτές στην Τανζανία (Bagamoyo – 10δις $), στην Σρι Λάνκα (Κολόμπο και Habamtota – 3δις$), στην Βιρμανία [Μιανμάρ] (Νήσος Maday – 2.5 δις $ ), στην Αυστραλία (Darwin, Newcastle, και Melbourne- 2,2 δις $) και στο Ισραήλ (Ashdod και Haifa- 2,9 δισ $) στις οποίες το επίπεδο της ιδιοκτησίας και το πεδίο των επενδύσεων ποικίλλουν[35].

Η εφαρμογή άλλων βασικών αρχών του Κόρμπετ όπως η χάραξη στρατηγικής βάσει των πολιτικο-οικονομικών και τεχνολογικών συνιστωσών του πολέμου, η προστασία των ναυτικών συμφερόντων του έθνους με αποτελεσματικότητα στη μάχη αλλά και αποφυγή εμπλοκής ακριβών μέσων άνευ σημαντικού λόγου (στρατηγική άμυνας και περιορισμένου πολέμου) καθώς και η διακλαδική σχεδίαση[36] ,πέραν των ανωτέρω, είναι εμφανής και με την χρήση μεγάλου αριθμού και μεγάλης ποικιλίας σύγχρονων τεχνολογιών και μέσων. Στην συνέχεια, και για λόγους περιορισμού της έκτασης της παρούσας εργασίας, αναφέρονται τα πιο χαρακτηριστικά εξ’ αυτών.

Η Κίνα στοχεύει στην βελτίωση των συστημάτων εντοπισμού εχθρικών μονάδων καθώς και του συστήματος επικοινωνίας μεταξύ των μονάδων της σε διακλαδικό επίπεδο. Από το 2002 διαθέτει τρία over the horizon sky wave radar systems που χρησιμοποιούνται για τον εντοπισμό αεροπλανοφόρων. Έχει επίσης τοποθετήσει δέκτες (sensors) σε συγκεκριμένες περιοχές, χρησιμοποιεί ελικόπτερα αεροναυτικής συνεργασίας, drones και δορυφόρους. Το 2007 μάλιστα η Κίνα πραγματοποίησε την πρώτη κατάρριψη δορυφόρου από βλήμα που κατευθύνθηκε μέσω άλλου δορυφόρου[37]. Πριν από το 2007 η Κίνα διέθετε δορυφόρους σε μικρό ύψος και σήμερα διαθέτει 132 δορυφόρους για καιρικές προβλέψεις, εντοπισμό πλοίων, ναυτιλία, επικοινωνίες, και προσανατολισμό των UAVs[38]. Το 2013 η Κίνα ολοκλήρωσε επιτυχώς την κατασκευή του πρώτου UAV τεχνολογίας stealth[39]. Η Κίνα επίσης πειραματίζεται με την δημιουργία ενός «μεγάλου υποθαλάσσιου τείχους» που θα αποτελείται από πολυάριθμα υποβρύχια drones ή UUVs (unmanned underwater vehicles) και USVs (unmanned surface vehicles) με σκοπό την βελτίωση του PLAN στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο και την αντιμετώπιση των υποβρυχίων των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας. Μάλιστα, εκτιμάται ότι ήδη υπάρχει ικανός αριθμός αυτών στην βάση Sanya, της Νήσου Hainan στην Νότια Κινεζική Θάλασσα[40].

Ένα άλλο όπλο στο οποίο στηρίζεται αρκετά η Κίνα είναι οι νάρκες, καθώς έχει αναπτύξει ισχυρή υποδομή για την έρευνα, την ανάπτυξη, τη δοκιμή, την αξιολόγηση και την παραγωγή τους. Η Κίνα διαθέτει πάνω από 50.000 νάρκες μεγάλης ποικιλίας, νάρκες βυθού, αγκυροβολημένες, παρασυρόμενες, μαγνητικές και έξυπνες νάρκες που μπορούν να ποντιστούν από υποβρύχια, πλοία επιφανείας, αλιευτικά, εμπορικά και αεροσκάφη[41].

Η Κίνα πέραν των αρχών των δογμάτων που αναφέρθηκαν, έχει εντάξει στο PLAN και το δόγμα του Μάο. Ο ίδιος ο Μάο περιφρόνησε την έννοια της παθητικής άμυνας καθώς τη θεωρούσε «ένα ψεύτικο είδος άμυνας», επιμένοντας ότι «η μόνη πραγματική άμυνα είναι η ενεργή άμυνα». Για τον Μάο, ακόμα και οι αμυντικοί στόχοι επιτυγχάνονται καλύτερα με επιθετικά μέσα. «Η παρατεταμένη αμυντική αντίσταση», ήταν στην καλύτερη κάτι προσωρινό και πρόσφορο αλλά όχι ο πυρήνας της εθνικής στρατιωτικής στρατηγικής της Κίνας[42]. Αυτό ισχύει και για τη θάλασσα. Λαμβάνοντας τα «συνθήματα» τους από τον Μάο, οι Κινέζοι στρατηγοί συνήθως μιλάνε για «υπεράκτια ενεργητική άμυνα»(offshore active defense), μια στρατηγική που στηρίζεται στην απόκτηση του έλεγχου των υδάτων στο πλαίσιο της πρώτης αλυσίδας νησιών που είναι η σειρά των νησιών που είναι παράλληλη με τις ακτές της Κίνας, από τις νήσους Ρίου Κίου (Ryukyus) μέσω της Ταϊβάν έως τις βόρειες Φιλιππίνες (Χάρτης 3[43]), από το Ναυτικό των ΗΠΑ και προτίθενται να το πράξουν με επιθετικά μέσα[44].

Η υπεράκτια ενεργητική άμυνα που στην πράξη εμπεριέχει την έννοια της θαλάσσιας άρνησης -ένα κρίσιμο δόγμα της θαλάσσιας ισχύος- είναι ίσως ο καλύτερος δείκτης για το βραχυπρόθεσμο μέλλον της κινεζικής ναυτικής στρατηγικής. Ένα ναυτικό με πρόθεση θαλάσσιας άρνησης επιδιώκει να καθορίσει τους όρους που αποθαρρύνουν ή αποτρέπουν έναν αντίπαλο από τη λειτουργία μέσα σε μια δεδομένη ναυτική έκταση για μια εκτεταμένη χρονική περίοδο[45]. Για την περίπτωση της Κίνας η επιθυμητή ναυτική έκταση περιλαμβάνει (τουλάχιστον) τη Νότια Κινεζική Θάλασσα.

Η θαλάσσια άρνηση είναι γενικά μια στρατηγική αμυντική στάση από μια κατώτερη ναυτική δύναμη έναντι ισχυρότερης, όμως οι επιχειρήσεις και οι τακτικές που συμμετέχουν είναι συχνά επιθετικά προσανατολισμένες. Είναι μια προσέγγιση φιλοσοφικά σε αρμονία με τον Μάο, του οποίου το περίφημο δοκίμιο «Περί του Παρατεταμένου πολέμου» συνέστησε τη χρήση επιθετικών μέσων για την επίτευξη αμυντικών σκοπών[46].

Το κινέζικο ναυτικό διαθέτει ήδη τις ικανότητες που απαιτούνται για να πραγματοποιήσει μια στρατηγική θαλάσσιας άρνησης. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, η Κίνα έχει επιδοθεί σε μια κούρσα αγοράς όπλων από τη Ρωσία, ενώ πιέζει προς τα μπροστά και με το δικό της εγχώριο προγράμματα. Το αποτέλεσμα είναι ένα άλμα στην επιθετική δύναμη μάχης της[47]. Σήμερα η Κίνα διαθέτει τις απαραίτητες πλατφόρμες που είναι κατάλληλες για θαλάσσια άρνηση, συμπεριλαμβανομένων των εξελιγμένων αντιτορπιλικών, υποβρυχίων, βαλλιστικών και cruise πυραύλων, και αεροσκαφών επίθεσης. Η Κίνα δείχνει μια σύνεση στην διαχείριση τους και προσπαθεί να αναπτύξει την απαιτούμενη τακτική επάρκεια έτσι ώστε να αποκτήσει εμπιστοσύνη στην ικανότητά της τουλάχιστον να σταματήσει οποιαδήποτε ξένη δύναμη στα παράκτια νερά της.

Το 2010, ο κινεζικός στρατός ανακοίνωσε ότι ξεκίνησε τις δοκιμές του φιλόδοξου προγράμματος πυραύλων DF-21D (αντιπλοϊκοί βαλλιστικοί πύραυλοι) ενώ το 2013 ακολούθησαν δηλώσεις κινέζων αξιωματούχων που ανέφεραν ότι οι πύραυλοι αυτού του τύπου είχαν αναπτυχθεί σε μικρούς αριθμούς στη νότια Κίνα, χωρίς ωστόσο να έχει δοκιμαστεί μέχρι σήμερα σε κινούμενο στόχο στην ανοικτή θάλασσα. Ο πύραυλος DF–21D, που αποκαλείται ευρέως και ως «δολοφόνος των αεροπλανοφόρων» (carrier killers) και θεωρείται ως ένα «μεταπυρηνικό υπερόπλο» (post-nuclear super weapon), έχει ως κύριο στόχο την αντιμετώπιση των αμερικανικών ομάδων αεροπλανοφόρων σε περίπτωση πιθανής σύγκρουσης στην Ταϊβάν ή στις επίμαχες θαλάσσιες περιοχές με την Ιαπωνία, στην Νότια Θάλασσα της Κίνας. Η απόφαση του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (PLA) να κατασκευάσει αυτό το είδος του όπλου (ASBM – anti-ship ballistic missile) αντικατοπτρίζει την αυξανόμενη αυτοπεποίθηση και ανάπτυξη της κινεζικής στρατιωτικής βιομηχανίας[48].

Οι απαισιόδοξοι ειδικοί των ΗΠΑ αναφέρουν ότι οι πύραυλοι αυτοί αποτελούν μεγάλη απειλή για τις αμερικανικές δυνάμεις στην περιοχή και πρέπει να δοθεί ανάλογη τεχνολογική απάντηση[49]. Στον αντίποδα, οι αισιόδοξοι ειδικοί πιστεύουν ότι υπάρχουν διάφοροι τρόποι μέσω των οποίων μπορεί να αντιμετωπισθεί ο κινεζικός ASBM. Παρά το γεγονός ότι και οι δύο πλευρές έχουν εκφράσει τα σωστά επιχειρήματα, ο κινεζικός ASBM δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται μεμονωμένα ως ένα οπλικό σύστημα, αλλά ως μέρος ενός ευρύτερου στρατιωτικού δόγματος του κινεζικού στρατού PLA και της ανωτάτης ηγεσίας του[50].

Οι Κινέζοι στρατιωτικοί ήταν ανέκαθεν επηρεασμένοι από προσεγγίσεις ασύμμετρου πολέμου ή υβριδικού πολέμου που σε μεγάλο βαθμό είναι εμπνευσμένες από τις αρχές του Σουν Τσου[51]. Η Κίνα αναγνωρίζει ότι στην παρούσα φάση οι στρατιωτικές δυνάμεις της υστερούν σε έναν πιθανό πόλεμο εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών. Ως εκ τούτου, ο κινεζικός στρατός PLA αναπτύσσει μια σειρά στρατηγικών ασύμμετρου-υβριδικού πολέμου για να «αντιμετωπίσει επί ίσοις όροις» τις Ηνωμένες Πολιτείες για όσο χρονικό διάστημα απαιτηθεί ώστε να αναπτύξει την δική του στρατιωτική δύναμη αποκτώντας παράλληλα την ικανότητα να «ωριμάσει» και να κατανοήσει καλύτερα τεχνολογία και στρατιωτικές και αεροναυτικές τακτικές. Η εκτίμηση είναι ότι η Κίνα θα ακολουθήσει αυτή την τακτική για άλλες δύο δεκαετίες[52].

Στην θάλασσα, το κινεζικό ναυτικό δεν επικεντρώνεται μόνο στο πως θα αντιπαρατεθεί π.χ. στην παρουσία αμερικανικών αεροπλανοφόρων με την κατασκευή αντιστοίχων πλοίων αυτού του μεγέθους και τεχνολογίας αλλά αναπτύσσει και έναν μεγάλο αριθμό επιθετικών πυρηνικών υποβρυχίων οπλισμένων με συμβατικούς και πυρηνικούς πυραύλους, που αποτελεί μάλιστα το 45% επι του συνολικού κινεζικού στόλου, ποσοστό που αποτελεί το υψηλότερο όλων των πολεμικών στόλων των μεγάλων δυνάμεων. Το κινεζικό Πολεμικό Ναυτικό έχει επίσης αναπτύξει κάτω από άκρα μυστικότητα δεκάδες ταχύτατους πυραύλους που τους τοποθετεί σε κορβέτες, κλάσης Hubei κατηγορίας καταμαράν. Σε στενά υδάτινα περάσματα και σε παράκτιες περιοχές, τα πλοία αυτά μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματικά ενάντια σε μεγαλύτερα, ειδικά αν χρησιμοποιούν τακτικές «επιτιθέμενου σμήνους» [53].

Ο συνδυασμός βαλλιστικών πυραύλων και πυραύλων cruise με υποβρύχια και η ταχύτατη ανάπτυξη υπερηχητικών βλημάτων τεχνολογίας stealth θα μπορούσε να αποβεί «θανατηφόρος» για τα εχθρικά αεροπλανοφόρα. Μεγάλοι αριθμοί πυραύλων με σύγχρονα μέτρα αντιμετώπισης παρεμβολών(jamming) θα μπορούσαν να δημιουργήσουν «κορεσμό» ακόμα και στα πιο προηγμένα συστήματα όπως τα Aegis των ΗΠΑ. Ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες θα διατηρήσουν την στρατιωτική υπεροχή για το προσεχές μέλλον, οι ασύμμετρες δυνατότητες της Κίνας έχουν τη δυνατότητα να μετριάσουν αυτό το πλεονέκτημα. Αυτό θα μπορούσε να έχει θετικό αποτέλεσμα υπό την έννοια ότι και οι δύο μεγάλες δυνάμεις αποθαρρύνουν ο ένας τον άλλον. [54]

Τέλος, το μεγαλύτερο «όπλο» της Κίνας στην εφαρμογή προσεγγίσεων υβριδικού πολέμου είναι ο τεράστιος αλιευτικός της στόλος. Η Κίνα διαθέτει τον μεγαλύτερο αλιευτικό στόλο στον κόσμο με 200.000 και πλέον αλιευτικά που απασχολούν πάνω από 14.000.000 άτομα αποτελώντας το 25% των αλιέων παγκοσμίως. Η Κίνα για να προωθήσει τις αμφισβητούμενες απαιτήσεις της στην Θάλασσα της Νότιας Κίνας, όλο και περισσότερο, βασίζεται σε μη συμβατικές δυνάμεις όπως οι «θαλάσσιες πολιτοφυλακές» (maritime militia), για τις οποίες συχνά χρησιμοποιείται ο όρος «Little Blue Men» κατά αντιστοιχία με τους «Little Green Men» που χρησιμοποήθηκαν από την Ρωσία στην προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Αξιοποιώντας το πλεονέκτημα που τους παρέχει το διεθνές δίκαιο για την προστασία τους ως πολιτικά πλοία και προσωπικό, οι «αλιείς» αυτοί χαρτογραφούν θαλάσσιες περιοχές προς όφελος της Κίνας. Τα αλιευτικά αυτά θεωρείται ότι φέρουν radar, σύγχρονα συστήματα επικοινωνίας και υδρογράφισης, είναι δε επιστρατεύσιμα σε περίπτωση πολέμου[55].

Οι μονάδες θαλάσσιας πολιτοφυλακής διοικούνται από τις τοπικές στρατιωτικές διοικήσεις του Λαϊκού Στρατού της Κίνας, χρηματοδοτούνται από τις τοπικές και επαρχιακές κυβερνήσεις και αναφέρουν στον Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό (Peoples Liberation Army, PLA) και σε άλλα κυβερνητικά στοιχεία, και οι αποστολές διατάσσονται και χρηματοδοτούνται από το κινεζικό κράτος. Επιπλέον, το κράτος παρέχει στις μονάδες αυτές στρατιωτική εκπαίδευση και σπουδές στις πολιτικές επιστήμες[56].

Τα τελευταία χρόνια, οι μονάδες θαλάσσιων πολιτοφυλακών έχουν παίξει σημαντικό ρόλο σε μια σειρά από συναντήσεις και αψιμαχίες στα διεθνή ύδατα: Το 2012, για παράδειγμα, συμμετείχαν στην κατάληψη από την Κίνα του Scarborough Shoal των Φιλιππίνων, και το 2014 βοήθησαν την Κίνα να απωθήσει βιετναμέζικα πλοία από μια εξέδρα άντλησης πετρελαίου που η Κίνα είχε τοποθετήσει κοντά στα αμφισβητούμενα νησιά Πάρασελ[57] ενώ η ιαπωνική ακτοφυλακή διέταξε 208 κινεζικά αλιευτικά να απομακρυνθούν από την ευρύτερη περιοχή της μόνο το πρώτο εννιάμηνο του 2014[58]. Οι πολιτοφυλακές αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο στο σχέδιο της Κίνας να προωθήσει αναίμακτα τις ναυτικές απαιτήσεις της, αφού η συχνά πολιτική περιβολή τους επιτρέπει στο Πεκίνο να αρνηθεί την συμμετοχή του στις εμπλοκές όπως τον περασμένο Οκτώβριο και να εκμεταλλεύεται τους κανόνες εμπλοκής του Ναυτικού των ΗΠΑ, οι οποίοι περιορίζουν τις ενέργειες που τα αμερικανικά πλοία μπορούν να κάνουν κατά μη στρατιωτικών πλοίων[59] αφού έχουν σχεδιαστεί για να μοιάζουν με πολιτικές ομάδες που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τις στρατιωτικές στολές τους κατα το δοκούν ανάλογα με την αποστολή τους[60].

2ο Κεφάλαιο – Ανταγωνισμοί και Συμμαχίες στην Νότια Κινεζική Θάλασσα

Η άνοδος της Κίνας στον γεωπολιτικό τομέα και η ακολουθούμενη Θαλάσσια Στρατηγική της, όπως αυτή αναλύθηκε στο προηγούμενο κεφάλαιο, έχει οδηγήσει μοιραία τις υπόλοιπες χώρες που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην Ασία και που έχουν συμφέροντα στην περιοχή της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας σε μια «απάντηση». Η Ιαπωνία, η Ινδονησία, το Βιετνάμ, οι Φιλιππίνες και η Νότιος Κορέα φαίνεται να ανταποκρίνονται ανταγωνιστικά απέναντι στην Κίνα. Οι χώρες αυτές έχουν αυξήσει κατά πολύ τα τελευταία χρόνια τις αμυντικές δαπάνες σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν. Η αύξηση της κινεζικής περιφερειακής δύναμης τις έχει υποχρεώσει να ενισχύσουν τις στρατιωτικές και ειδικότερα τις ναυτικές τους δυνάμεις καθώς αισθάνονται μεγαλύτερη την κινεζική απειλή[61].

Η Κίνα, από την άλλη, δεν έχει καλές σχέσεις με ορισμένες γειτονικές χώρες και ιδιαίτερα με το Βιετνάμ και τις Φιλιππίνες, λόγω της στάσης της Κίνας στο θέμα της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας (South China Sea) και την επέκταση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης – ΑΟΖ(ΕΕΖ) της Κίνας στα 200 ναυτικά μίλια. Προστριβές και ανταγωνισμούς δημιουργούν και τα ακατοίκητα νησιωτικά συμπλέγματα Πάρασελ (Paracel) που διεκδικούνται από Κίνα και Βιετνάμ και Σπράτλι (Spratly) (Χάρτης 6 και 7) που διεκδικούνται από την Κίνα, τις Φιλιππίνες, την Μαλαισία, την Ταϊβάν, το Βιετνάμ και το Μπρουνέι. Επιπρόσθετες προστριβές δημιουργεί και η διαμάχη για την κυριαρχία επί του Υφάλου Σκάρμπορω (Scarborough Shoal) για την οποία ερίζουν τόσο η Κίνα όσο οι Φιλιππίνες και η Ταϊβάν (Χάρτης 7).

Η Κίνα από το 2013 έχει επιδοθεί σε μία κούρσα δημιουργίας εγκαταστάσεων, βάσεων και αεροδρομιών επί των προαναφερθέντων νήσων και υφάλων μετατρέποντας πολλά από αυτά σε «τεχνητά νησιά». Το υψηλότερο ποσοστό «αναπτυξιακής δραστηριότητας» νησιών της Κίνας λαμβάνει χώρα στις αλυσίδες Πάρασελ και Σπράτλι. Το Πεκίνο από τον Δεκέμβριο του 2013 διεκδικεί περισσότερα από 2.900 στρέμματα, τη περισσότερη γη από όλους τους άλλους «διεκδικητές» τα τελευταία σαράντα χρόνια, σύμφωνα με έκθεση του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ. Οι δορυφορικές εικόνες έχουν δείξει πρωτοφανή δραστηριότητα από την Κίνα στους Υφάλους Subi και Fiery Cross στα νησιά Σπράτλι[62](φωτογραφία 1).

Χάρτης 6 – Τα αμφισβητούμενα νησιά Σπράτλι & Πάρασελ (Πηγή: www.socioecohistory.wordpress.com)

Χάρτης 7 – «γραμμή με τις 9 παύλες» και αμφισβητούμενα νησιά (Πηγή: UNCLOS)

Φωτογραφία 1 – Η «αναπτυξιακή δραστηριότητα» των νήσων Σπάρτλι (Πηγή: thediplomat.com)

Το διακύβευμα για την Κίνα, στις παραπάνω περιπτώσεις, είναι ο απόλυτος έλεγχος της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας και η «μετατόπιση» των αλιευτικών στόλων των άλλων χωρών από την περιοχή, ο έλεγχος των θαλάσσιων οδών της και η «εκδίωξη» των ξένων πολεμικών στόλων καθιστώντας την μια Κινεζική Λίμνη ώστε να έχει την αποκλειστική χρήση στον θαλάσσιο και υποθαλάσσιο πλούτο της περιοχής. Όμως, μέχρι στιγμής η παγκόσμια προσοχή έχει εστιάσει στα ζητήματα ασφαλείας που δημιουργεί η κατασκευή των νησιών αυτών, παραγνωρίζοντας σε μεγάλο βαθμό την περιβαλλοντική διάσταση του θέματος. Η κατασκευή «τεχνητών νησιών» έχει προκαλέσει πλήγμα στους εύθραυστους κοραλλιογενείς υφάλους και την θαλάσσια ζωή που απειλείται με εξαφάνιση στη Νότια Κινεζική Θάλασσα[63].

Οι χώρες που συνδιεκδικούν τα εν λόγω νησιά έχουν αντιδράσει κατά το πρόσφατο παρελθόν κυρίως διπλωματικά. Χαρακτηριστικές ήταν, κατά το παρελθόν, τόσο η δήλωση του Γραμματέα εξωτερικών υποθέσεων των Φιλιππίνων Perfecto R. Yasay Jr ότι «η διατήρηση μιας ειρηνικής και προβλέψιμης θαλάσσιας τάξης είναι μια διεθνής προτεραιότητα για τις Φιλιππίνες» όσο και η δήλωση του πρωθυπουργού του Βιετνάμ Nguyen Xuan Phuc πως «το Βιετνάμ δεν επιδιώκει μια στρατιωτική συγκέντρωση, αλλά το Βιετνάμ επιδιώκει την προστασία της κυριαρχίας της, αρχικά με ειρηνικά μέσα, διπλωματικά μέσα, ακόμα και τα μέσα της δικαιοσύνης»[64]. Οι Φιλιππίνες προσπαθώντας να εξαντλήσουν κάθε διπλωματικό ή και νομικό μέσο απέναντι στις διεκδικήσεις της Κίνας στην Νότια Κινεζική Θάλασσα προσέφυγαν στο Μόνιμο Διαιτητικό Δικαστήριο της Χάγης που είναι και το προβλεπόμενο όργανο από τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (United Nations Convention on the Law of the Sea-UNCLOS).

Πέραν της διπλωματίας, ορισμένες από τις χώρες της περιοχής «επιστρατεύουν» προσεγγίσεις ασύμμετρου και υβριδικού πολέμου που εφαρμόζει και η Κίνα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το Βιετνάμ που επέλεξε να «απαντήσει» στην Κίνα αντιγράφοντας τις τακτικές υβριδικού πολέμου της και να δημιουργήσει τις δικές του θαλάσσιες πολιτοφυλακές. Οι θαλάσσιες πολιτοφυλακές ιδρύθηκαν στις 16 Ιουνίου 2009, μετά από απόφαση της πολιτικής ηγεσίας του Βιετνάμ, τα μέλη τους λαμβάνουν στρατιωτική και γενική μόρφωση με ευθύνη του Υπουργείου Άμυνας του Βιετνάμ και δρούν με τον ίδιο τρόπο που δρούν και οι θαλάσσιες πολιτοφυλακές της Κίνας[65].

Η καταδίκη της Κίνας στις 12 Ιουλίου 2016 από το Μόνιμο Διαιτητικό Δικαστήριο(ΜΔΔ) της Χάγης, δημιούργησε (κυριώς στις χώρες τις περιοχής) την πεποίθηση ότι η απόφαση αυτή θα αποτελέσει ανάσχεση στις κινεζικές φιλοδοξίες και διεκδικήσεις στην ΝΚΘ. Παρ’όλα αυτά, η Κίνα μέχρι στιγμής διαψεύδει αυτή τους τη πεποίθηση. Αξίζει να σημειωθεί ότι αν και η Κίνα δεν συμμετείχε στην εκδίκαση της υπόθεσης, και δεν αναγνώρισε τη νομική φύση της διαφοράς, η απόφαση είναι νομικά δεσμευτική και για τα δύο μέρη.

Η απόφαση του ΜΔΔ είναι εξαιρετικής σημασίας γιατί: α. δεν αναγνώρισε το επιχείρημα της Κίνας περί ιστορικών δικαιωμάτων στο οποίο βασίζεται για την διεκδίκηση του μεγαλύτερου μέρους της ΝΚΘ. β. απεφάνθη ότι κανένα από τα επονομαζόμενα Νησιά Σπάρτλι δεν δικαιούται εκτεταμένες θαλάσσιες ζώνες. Όσον αφορά το βράχο Scaroborough Shoal, δεν επενέβη στο ζήτημα της αμφισβητούμενης κυριαρχίας του, δηλώνοντας ότι η επίλυση ζητημάτων κυριαρχίας δεν αποτελεί αρμοδιότητα του Δικαστηρίου. Ωστόσο, αναγνωρίζοντας τη συγκεκριμένη προεξοχή (Lαnd feature) ως βράχο, της απέδωσε μόνο χωρικά ύδατα και όχι δικαίωμα σε ΑΟΖ. γ. Επιπλέον, απεφάνθη ότι η Κίνα έχει παραβιάσει τα κυριαρχικά δικαιώματα των Φιλιππίνων στην ΑΟΖ του αρχιπελαγικού κράτους σε ό,τι αφορά θέματα αλιείας λόγω της παρεμπόδιση των φιλιππινέζων αλιέων στην ευρύτερη περιοχή, της εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων ή κατασκευάζοντας τεχνητά νησιά θεωρώντας ότι η συγκεκριμένη δραστηριότητα αφενός καταστρέφει το περιβάλλον και αφετέρου παραβιάζει τα δικαιώματα των Φιλιππίνων, καθώς αυτό συμβαίνει εντός της ΑΟΖ τους[66][67]. Έτσι, η απόφαση (τουλάχιστον στα χαρτιά) αποτελεί ανάσχεση στις διεκδηκήσεις της Κίνας στην ΝΚΘ και αναγνωρίζει πρώτη φορά σε παγκόσμιο επίπεδο την περιβαλλοντική διάσταση των ζητημάτων αυτών.

Όπως ήταν αναμενόμενο, μετά την ανακοίνωση της απόφασης, η Κίνα έσπευσε με δηλώσεις να την καταδικάσει και να τονίσει ότι δεν θα την εφαρμόσει χαρακτηρίζοντάς την ως «τυπική περίπτωση γεμάτη πολιτική μεροληψία» και υποστηρίζοντας πως «η εδαφική κυριαρχία, τα θαλάσσια δικαιώματα και συμφέροντα της στην Νότια Κινεζική Θάλασσα δεν θα επηρεαστούν από την απόφαση». Όσον αφορά την ύπαρξη και περιβαλλοντικής διάστασης την οποία αναγνωρίζει η απόφαση, η Κίνα πρίν την έκδοση αυτής τον Μάιο του 2016 μέσω του εκπροσώπου του Υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας Χόνγκ Λέι (Hong Lei) είχε δηλώσει ότι «η Κίνα ως κυρίαρχος των νήσων Σπάρτλι νοιάζεται για την προστασία του περιβάλλοντος σε αυτά όσο καμία άλλη χώρα, οργανισμό ή άνθρωπο», τονίζοντας ότι οι όποιες κατασκευές έγιναν πραγματοποιήθηκαν με οικολογικό τρόπο και μόνο για ειρηνικούς σκοπούς, συμπεριλαμβανομένου του οικολογικού τουρισμού, δηλώσεις που αντιμετωπίστηκαν με σκεπτικισμό κυρίως από τις ΗΠΑ[68]. Μέχρι στιγμής η Κίνα, διακηρυγμένα και εμπράκτως, δεν εφαρμόζει την απόφαση της 12ης Ιουλίου 2016. Σε αυτή την τακτική της μη αναγνώρισης και μη εφαρμογής της απόφασης εντάσσεται άλλωστε και το επεισόδιο με την «αιχμαλώτιση» του Αμερικανικού Μη Επανδρωμένου Υποβρύχιου Οχήματος (UUV) τον Δεκέμβριο του 2016[69].

Στον αντίποδα, οι ΗΠΑ ως Κυρίαρχος του Διεθνούς Συστήματος επιθυμεί την διατήρηση του status quo στην περιοχή και προς αυτή την κατεύθυνση κινούνται και οι επιχειρήσεις FONOPS (Freedom of Navigation Operations) στην Νότια Κινεζική Θάλασσα. Οι FONOPS δεν επιδιώκουν να εξαναγκάσουν την Κίνα να εγκαταλείψει την δημιουργία «τεχνητών νησιών» ούτε την κατασκευή στρατιωτικών εγκαταστάσεων στα εδάφη που κατέχει, αλλά να στείλουν ένα μήνυμα με νομική φύση -ότι η Θάλασσα της Νότιας Κίνας είναι μια διεθνής θαλάσσια οδός στην οποία η Κίνα δεν έχει το δικαίωμα να προωθεί παράλογες ναυτικές αξιώσεις. Το οξύμωρο στην περίπτωση αυτή έγκειται στο ότι οι ΗΠΑ μέχρι και σήμερα δεν έχουν επικυρώσει την Σύμβαση του Δικαίου της Θαλάσσης αλλά την αποδέχονται ως εν πολλοίς εθιμικό δίκαιο. Όμως το ναυτικό των ΗΠΑ εκτελώντας μέχρι σήμερα τις FONOPS ως «αβλαβή διέλευση», αναγνώρισε σιωπηρά τα αμφισβητούμενα χωρικά ύδατα της Κίνας, όπως παραδέχεται και η αναφορά του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ για τις εν λόγω επιχειρήσεις για την περίοδο 1 Οκτωβρίου 2015 έως τις 30 Σεπτεμβρίου 2016[70].

Η Κίνα, τόσο πριν τη έκδοση της απόφασης του ΜΔΔ της Χάγης όσο και μετά, ασκώντας έξυπνα την διπλωματία ώστε να προσεταιριστεί τις υπόλοιπες γειτονικές χώρες, δήλωνε ότι οι όποιες διαφορές στην Νότια Κινεζική Θάλασσα δεν πρόκειται να ανακόψουν την καλή συνεργασία των χωρών της Ένωσης Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (Association of Southeast Asian Nations – ASEAN)[71] [72]. Δεν είναι τυχαίο πως ο νέος Πρόεδρος των Φιλιππίνων Ντουτέρτε, σίγουρα και ως μία προσπάθεια κατευνασμού της Κίνας, δήλωσε πως οι όποιες διαφορές με την Κίνα πρέπει να λυθούν σε διμερές επίπεδο και η όποια συνεργασία με την Κίνα στο πλαίσιο της ASEAN θα συνεχιστεί κανονικά. Η Κίνα έχει καταφέρει (λόγω και της ανάληψης της Προεδρίας της ASEAN από τον Ντουτέρτε) να αντιμετωπίζεται ηπιότερα στα ζητήματα της ΝΚΘ από τα υπόλοιπα 10 μέλη της ένωσης και ιδιαίτερα από την Μαλαισία, το Βιετνάμ, τις Φιλιππίνες και το Μπρουνέι που (μαζί με την Ταϊβάν που δεν είναι μέλος της ASEAN) είναι «συνδιεκδικητές» στην Νότια Κινεζική Θάλασσα. Τελευταία εξέλιξη στις σχέσεις Κίνας και ASEAN αποτελεί η συμφωνία που υπεγράφη στις 18 Μαΐου 2017 από όλα τα μέλη με σκοπό την δημιουργία ενός πλαισίου για έναν κώδικα δεοντολογίας στην «επίμαχη» Νότια Κινεζική Θάλασσα, χωρίς βέβαια να υπάρχει ακόμα συμφωνία για συγκεκριμένους δεσμευτικούς κανόνες[73].

Οι σχέσεις της Κίνας με τις Φιλιππίνες, αν και βρίσκονταν σε ένταση λόγω των αμφισβητήσεων και διεκδικήσεων της πρώτης στην Νότια Κινεζική Θάλασσα, δείχνουν μετά την ανάληψη της Προεδρίας των Φιλιππίνων από τον Ντουέρτε να περνάνε σε φάση συνεργασίας. Η αρχή έγινε με την προσπάθεια σύσφιξης των σχέσεων συνεργασίας των ακτοφυλακών των δύο χωρών μετά τις ανακοινώσεις για επισκέψεις και κοινές ασκήσεις που πρόκειται να πραγματοποιηθούν μέσα στο 2017 αλλά και της δημιουργίας μιας Ενιαίας Επιτροπής Ακτοφυλακής (Joint Coast Guard Committee on Maritime Cooperation-JCGC)[74]. Στην περαιτέρω βελτίωση των σχέσεων των δύο χωρών έχει συμβάλλει και η συνεργασία τους στο πλαίσιο της ASEAN, ιδιαίτερα μετά την ανάληψη της Προεδρίας της ASEAN από τον Ντουτέρτε.

Πάραυτα, οι Φιλιππίνες συνεχίζουν την υλοποίηση των εξοπλιστικών συμφωνιών που είχαν υπογραφεί από τον προηγούμενο Πρόεδρο μεταξύ των οποίων η αγορά με leasing πέντε αεροπλανοφόρων τύπου Beechcraft TC-90 King Air Planes από την Ιαπωνία με την παράδοση των δύο πρώτων να πραγματοποιείται στις 27 Μαρτίου 2017. Η συμφωνία περιλαμβάνει και την παροχή εκπαίδευσης από το τεχνικό προσωπικό και τους πιλότους της Ιαπωνίας. Η σημαντική προσθήκη αυτή αναβαθμίζει τις Φιλιππίνες και είναι σίγουρο ότι θα προκαλέσει νέες εντάσεις μεταξύ Κίνας και Φιλιπίνων. Πάντως η κυβέρνηση Ντουτέρτε επίσημα δηλώνει ότι οι Φιλιππίνες θα ακολουθήσουν μια «ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική» που τα χαρακτηριστικά της θα είναι η διατήρηση των παραδοσιακών δεσμών με τις ΗΠΑ από την μία αλλά και η ανάπτυξη καλών σχέσεων με την Κίνα από την άλλη, είτε με βελτίωση των διμερών τους σχέσεων είτε με την συνεργασία των δύο χωρών στο πλαίσιο της ASEAN[75].

Η Κίνα εκμεταλευόμενη την αλλαγή πλεύσης στην εξωτερική πολιτική των Φιλιππίνων αλλά και την, μέχρι σήμερα, «χλιαρή» αντίδραση των ΗΠΑ έχει καταφέρει να μειώσει στο ελάχιστο τον αντίκτυπο της απόφασης του Μόνιμου Διαιτητικού Δικαστηρίου της Χάγης. Αυτή η «μετατόπιση επικυρώνει» το πάγιο αφήγημα της Κίνας ότι οι θαλάσσιες διαφορές στην Νότια Κινεζική Θάλασσα αντιμετωπίζονται καλύτερα διμερώς μεταξύ των περιφερειακών γειτόνων και με την απουσία των ΗΠΑ, ενός ανεπιθύμητου «εξωτερικού» παίκτη με φθίνουσα παγκόσμια δύναμη[76].

Ενώ η συγκυρία, μετά την απόφαση του Μόνιμου Διαιτητικού Δικαστηρίου της Χάγης, θα έπρεπε να ευνοεί τις ΗΠΑ με την απόκτηση νέων συμμάχων στην περιοχή, εντούτοις φαίνεται ότι ήδη από τον τελευταίο χρόνο της Προεδρίας Ομπάμα και ειδικά μετά την εκλογική επιτυχία του Τραμπ στις ΗΠΑ, οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στην περιοχή στρέφουν προς την Κίνα παρακινούμενες από τις Φιλιππίνες και την Μαλαισία και ήδη θεωρείται ότι το έχουν πράξει η Ταϊλάνδη, η Καμπότζη και το Λάος[77]. Στις 12 Δεκεμβρίου του 2016 ο πρόεδρος των Φιλιππίνων Ντουτέρτε διεμήνυσε προς τις ΗΠΑ να προετοιμαστούν για την ακύρωση της συμφωνίας σχετικά με την ανάπτυξη στρατευμάτων και εξοπλισμού στη χώρα του στο πλαίσιο στρατιωτικών ασκήσεων, κάτι που είχε προκαλέσει στο παρελθόν τον εκνευρισμό της Κίνας, λέγοντας χαρακτηρικά «αντίο, Αμερική» κι ότι η Μανίλα δεν χρειάζεται τα χρήματά της. Ακολούθησε η επίσημη δήλωση του Γραμματέα εξωτερικών υποθέσεων των Φιλιππίνων Perfecto R. Yasay Jr με τίτλο «Η Αμερική μας απογοήτευσε.» αναφερόμενος στην απογοήτευση των Φιλιππίνων για τον βαθμό δέσμευσης των ΗΠΑ στα συμφέροντα τους παρά τα 70 και πλέον χρόνια φιλικών σχέσεων και συμμαχίας[78].

Οι ΗΠΑ προσπαθούν να κερδίσουν την χαμένη εμπιστοσύνη των Φιλιππίνων και να δείξουν στην πράξη την «δέσμευσή» τους απέναντι στον παλιό τους σύμμαχο. Στο πλαίσιο αυτό ανακοίνωσαν ότι και το 2017 θα συμμετάσχουν κανονικά στην ετήσια (και 33η κατά σειρά) άσκηση «BALIKATAN» των Φιλιππίνων στις 8-19 Μαΐου 2017. Όμως η στάση του Ντουτέρτε δείχνει ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να «δεσμευτούν» πιο ενεργά για να αντιστρέψουν την «μετατόπιση» των Φιλιππίνων προς την Κίνα, με αρκετούς αναλυτές να εκτιμούν πως ήρθε η ώρα για τον Τραμπ να συναντηθεί με τον Ντουτέρτε[79].

Ωστόσο, οι ΗΠΑ διατηρούν τους παραδοσιακούς τους συμμάχους στην περιοχή, δηλαδή την Ιαπωνία και την Νότια Κορέα με τις οποίες μάλιστα είχαν ανακοινώσει ότι σχεδίαζαν να διεξάγουν κοινές ναυτικές ασκήσεις[80] και οι οποίες ξεκίνησαν στις 14 Μαρτίου 2016. Τα γυμνάσια διάρκειας δύο ημερών, αν και στόχευαν κυρίως στην Βόρεια Κορεά και τις αυξανόμενες προκλήσεις της μέσω των πυραυλικών δοκιμών που πραγματοποιεί, σίγουρα είχαν ως έμμεσο αποδέκτη και την Κίνα[81]. Στις 22 Μαρτίου 2017 τέθηκε σε επιχειρησιακή λειτουργία το δεύτερο μεγάλο ελικοφόρο πλοίο κλάσης Kaga και δίδυμο του Izumo. Το Izumo, όπως είχε ανακοινώσει η Ιαπωνία θα απέπλεε τον Μάιο του 2017 για τρίμηνο πλου στην Νότια Κινεζική Θάλασσα και σήμερα αυτός ο πλους είναι σε εξέλιξη. Οι δύο αυτές δράσεις του Ιαπωνικού Ναυτικού είναι σύμφωνα με την Ιαπωνία η απάντηση στις «απειλές» της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας αναφερόμενη εμμέσως πλην σαφώς στην Κίνα[82]. Μάλιστα στις 18 Μαΐου το Izumo μαζί με το αντιτορπιλικό Sazanami κλάσης Takanami εκτέλεσαν στην περιοχή της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας εκπαιδευτική άσκηση PASSEX (passing exercise) με το USS Coronado των ΗΠΑ κλάσης Independence Littoral Combat Ship (LCS) και το οποίο είναι το πρώτο πλοίο αυτής της κλάσης που είναι εξοπλισμένο με το αναβαθμισμένο σύστημα Advanced Harpoon Weapon Control System (AHWCS) ικανό να εκτοξεύει πυραύλους RGM-84D Harpoon Block 1C[83].

Οι ΗΠΑ, από τις πρώτες ημέρες της Κυβέρνησης Τράμπ έχουν κάνει σαφείς τις προθέσεις τους να έρθουν σε «σύγκρουση» με την Κίνα στο θέμα της Ταϊβάν και του εμπορίου[84] καθώς και για την αυξημένη παρουσία του ναυτικού των ΗΠΑ στην περιοχή της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας[85]. Όμως, τα μπερδεμένα μηνύματα της Κυβέρνησης Τράμπ σχετικά με την πολιτική που πρόκειται να ακολουθήσει απέναντι στην Κίνα έχουν «αγχώσει» τους συμμάχους των ΗΠΑ στην Ασία και αυξάνουν τις προοπτικές μιας σύγκρουσης μεγάλων δυνάμεων[86].

Επιπλέον, οι ΗΠΑ, με δηλώσεις τόσο του Τράμπ όσο και των επιτελών του,[87][88] δείχνουν ότι πρόκειται να εντείνουν την παρουσία τους στην περιοχή τόσο στρατιωτικά όσο και διπλωματικά ώστε να αποτρέψουν την δημιουργία μιας Κινεζικής Λίμνης, ενώ σύμφωνα με δηλώσεις του Τράμπ οι ΗΠΑ «βρίσκονται ήδη σε εμπορικό πόλεμο με την Κίνα και τον χάνουν» με ότι συνεπάγεται αυτό για την προσπάθεια των ΗΠΑ να μην πετύχει η Κίνα τον απόλυτο έλεγχο των θαλάσσιων δρόμων της περιοχής συνεπικουρούμενη σε αυτό από τους μόνιμους συμμάχους της, την Ιαπωνία και την Ν.Κορέα. Πάντως ο Τράμπ στην τηλεφωνική συνομιλία που είχε με τον πρόεδρο της Κίνας Σι Τζινπίνγκ στις 9 Φεβρουαρίου 2017, σύμφωνα με την ανακοίνωση του Λευκού Οίκου, συμφώνησε «μετά από αίτημα του προέδρου Σι, να τιμήσει την πολιτική της «ενιαίας Κίνας», η οποία απαιτεί η Ουάσινγκτον να διατηρεί μόνο ανεπίσημες σχέσεις με την Ταϊβάν». Τον Δεκέμβριο του 2016 είχε προηγηθεί τηλεφωνική συνομιλία του Ντόναλντ με την πρόεδρο της Ταϊβάν Τσάι Ινγκ-γουέν, προκαλώντας την οργή του Πεκίνου, αφού από το 1979 επί προεδρίας του Τζίμι Κάρτερ ο Λευκός Οίκος είχε υιοθετήσει την πολιτική της «ενιαίας Κίνας» [89]. Την ώρα που Ντόναλντ Τραμπ και Σι Ζιπίνγκ μιλούσαν στο τηλέφωνο, ένα αμερικανικό αεροσκάφος ναυτικής συνεργασίας P-3 κι ένα κινεζικό στρατιωτικό αεροσκάφος πλησίασαν το ένα στο άλλο, κατά την πτήση τους πάνω από τη Νότια Σινική Θάλασσα.

Η εκτίμηση του πολεμικού ναυτικού των ΗΠΑ είναι ότι το περιστατικό αυτό, δεν έγινε από πρόθεση[90]. Σύμφωνα με αξιωματούχο του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ τα δύο αεροσκάφη βρέθηκαν σε απόσταση μικρότερη των 305 μέτρων, πάνω από τη θαλάσσια περιοχή μεταξύ των Φιλιππίνων και των κινεζικών ακτών. Δύο παρόμοια περιστατικά καταγράφηκαν το 2016, ενώ το αμερικανικό αεροσκάφος «εκτελούσε αποστολή ρουτίνας σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από το διεθνές δίκαιο» [91]. Τελευταίο περιστατικό ήταν αυτό που κατεγράφη στις 24 Μαΐου 2017 όταν δύο κινεζικά μαχητικά Chengdu J-10 πραγματοποίησαν επικίνδυνη αναχαίτιση ενός αεροσκάφους P-3C Orion ανθυποβρυχιακού πολέμου του ναυτικού των ΗΠΑ που εκτελούσε περιπολία 150 ν.μ. ΝΑ της νήσου Hainan.

Πέραν των δύο διαμορφούμενων συμμαχιών, οι υπόλοιπες χώρες της περιοχής, δηλαδή η Σιγκαπούρη, η Μιανμάρ, και το Μπρουνέι φαίνεται να ακολουθούν επαμφοτερίζουσα ή ουδέτερη στάση[92]. Για λόγους έκτασης της παρούσας εργασίας δεν είναι δυνατό να αναπτυχθεί η εξωτερική πολιτική κάθε μίας εξ’αυτών σχετικά με τα ζητήματα της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας. Στην κατηγορία αυτών των χωρών, ενδεχομένως, να μπορούμε να εντάξουμε και τις Φιλιππίνες λόγω της αλλαγής πλεύσης της Κυβέρνησης Ντουτέρτε και της υιοθέτησης μια «ανεξάρτητης εξωτερικής πολιτικής». Η μεταστροφή της στάσης των Φιλιππίνων απέναντι στην Κίνα αποτελεί και μία άτυπη «νίκη» της δεύτερης καθώς οι Φιλιππίνες φαίνεται να μην επιθυμούν να παραμείνουν στο άρμα των ΗΠΑ (αν και εξακολουθούν να είναι σύμμαχοι) και βλέπουν πιο θετικά μια προσέγγιση με την Κίνα για την επίλυση των διαφορών τους στην ΝΚΘ. Το ποια θα είναι η εξέλιξη των ανταγωνισμών μεταξύ Κίνας-ΗΠΑ και κατ’επεκταση και μεταξύ των συμμάχων τους θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από την επιθυμία για συμβιβασμό των δύο πλευρών πάνω σε μια ευρύτερη ατζέτα που θα συμπεριλαμβάνει και τα θέματα της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας.

Μία πρώτη προσπάθεια για συμβιβασμό φάνηκε να πραγματοποιείται στις 18 Μαρτίου 2017 με την συνάντηση του Υπουργού Εξωτερικού των ΗΠΑ Ρεξ Τίλερσον με τον Κινέζο ομόλογο του και τον Κινέζο Πρόεδρο Σί Τσινπίνγκ στην Κίνα οπού συμφωνήθηκε και οι δύο πλευρές να εργαστούν ώστε να «αλλάξει πορεία» η Β.Κορέα, αφήνοντας στην άκρη τις διαφορές τους και προετοιμάστηκε το έδαφος της επίσκεψης του Σί Τσινπίνγκ στον Τράμπ τον επόμενο μήνα. Η επίσκεψη αυτή θα είχε πολλά ανοικτά θέματα προς συζήτηση, μεταξύ αυτών και τα ζητήματα της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας[93]. Tόσο η Κίνα όσο και οι ΗΠΑ επιβεβαίωσαν ότι η συνάντηση θα πραγματοποιηθεί στις 6-7 Απριλίου 2017 στο resort Mar-a-Lago του Τραμπ στην Φλόριδα των ΗΠΑ. Και οι δύο πλευρές φάνηκε ότι έτρεφαν μεγάλες προσδοκίες από αυτήν την συνάντηση καθώς με δηλώσεις τους τόνιζαν ότι «επιθυμούν να αυξήσουν την πίτα των κοινών συμφερόντων αντί να διανείμουν την ήδη υπάρχουσα» [94]. Ωστόσο οι προσδοκίες αυτές δεν συνοδεύτηκαν και από τα αντίστοιχα θετικά αποτελέσματα καθώς η συνάντηση των δύο Προέδρων επισκιάστηκε από την επίθεση των ΗΠΑ εναντίον στρατιωτικών στόχων στη Συρία με πυραύλους Tomahawk. Μία επίθεση που εκλήφθηκε ως ένα μήνυμα και προς την Κίνα σχετικά με την θέληση των ΗΠΑ να λάβουν δράση, αν χρειαστεί, και στην Νότια Κινεζική Θάλασσα[95].

Τέλος, περαιτέρω επιδείνωση στις σχέσεις των δύο χωρών αποτελεί η επανέναρξη των FONOPS από τις ΗΠΑ στις 24 Μαΐου 2017. Η επανέναρξη αυτών των επιχειρήσεων είναι πολύ σημαντική καθώς είναι η πρώτη από την ανάληψη της Προεδρίας των ΗΠΑ από τον Τράμπ και η πρώτη επιχείρηση που αμφισβητεί την κινεζική κυριαρχία στις νήσους της περιοχής μετά την επιχείρηση αμφισβήτησης των νήσων Σπάρτλι από το USS Decatur (DDG-73) τον Οκτώβριο του 2016. Συγκεκριμένα, το USS Dewey (DDG-105) εισήλθε εντός των 6 ν.μ. από τον ύφαλο Mischief των νήσων Σπάρτλι χωρίς να εκτελέσει «αβλαβή διέλευση». Με αυτόν τον τρόπο οι ΗΠΑ θέλουν να καταστήσουν σαφές στην Κίνα ότι θα πρέπει να συμμορφωθεί με την απόφαση της 12ης Ιουλίου από το ΜΔΔ της Χάγης. Έτσι οι ΗΠΑ θέλουν να δημιουργήσουν ένα ανάχωμα όχι μόνο έναντι των ήδη υφιστάμενων αξιώσεων της Κίνας στην ΝΚΘ αλλά και έναντι μελλοντικών. Η Κίνα έχει επίσημα παραδεχτεί το συμβάν δηλώνοντας ότι «το πλοίο των ΗΠΑ εντοπίστηκε, αναγνωρίστηκε και κλήθηκε να εγκαταλείψει την περιοχή» και αντέδρασε έντονα μέσω του εκπροσώπου του Υπουργείου Εξωτερικών της Κίνας που τόνισε ότι η ενέργεια του πλοίου των ΗΠΑ «υπονόμευσε τα κυριαρχικά δικαιώματα και τα συμφέροντα ασφαλείας της Κίνας και είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει δυσμενή επεισόδια στα ύδατα και στον εναέριο χώρο. Η Κίνα είναι έντονα δυσαρεστημένη και κατηγορηματικά αντίθετη». [96]

Συμπεράσματα

Συμπερασματικά, η Κίνα από τα τέλη του 20ου αιώνα μέχρι σήμερα έχει εστιάσει στην Θαλάσσια Στρατηγική και στην απόκτηση θαλάσσιας ισχύος έτσι ώστε να υπηρετήσει τις φιλοδοξίες της για ενίσχυση του περιφερειακού και του παγκόσμιου ρόλου της. Αυτή η ενίσχυση προϋποθέτει την επίτευξη δύο ΑΝΣΚ κομβικής σημασίας για την αύξηση της θαλάσσιας ισχύος της Κίνας. Οι ΑΝΣΚ αυτοί είναι το όραμα OBOR και το όραμα του «Κινέζικου Ονείρου» που στοχεύουν να καταστήσουν την Κίνα ηγεμόνα του Διεθνούς Συστήματος.

Η ακολουθούμενη Θαλάσσια Στρατηγική της Κίνας, έχει στόχευση κατά Μάχαν, δηλαδή στόχευση επίτευξης «Θαλασσοκρατίας» σε όλο τον Δυτικό Ειρηνικό και τον Ινδικό Ωκεανό αλλά και ως βραχυπρόθεσμο στόχο την επίτευξη Θαλασσίου Ελέγχου στην Νότια Κινεζική Θάλασσα με εφαρμογή αρχών του Κόρμπετ. Η «μεικτή» αυτή θαλάσσια στρατηγική της Κίνας εφαρμόζει στην πράξη και αρχές του δόγματος του Μάο και τακτικές ασύμμετρου και υβριδικού πολέμου εμπνευσμένες και από τις αρχές του Σουν Τσου.

Η θέσπιση ευμεγέθους ΑΟΖ 200 ναυτικών μιλίων από τις ακτές της, η δημιουργία ενός μεγάλου και σύγχρονου blue water navy ξεφεύγοντας από την λογική του brown water navy με την κατασκευή και αεροπλανοφόρων είναι ενδεικτικά της κατά Μάχαν στόχευσης της Θαλάσσιας Στρατηγικής της Κίνας.

Η Κίνα μη παραγνωρίζοντας ότι ακόμα το ναυτικό των ΗΠΑ υπερτερεί αριθμητικά και ποιοτικά στο σύνολο του, προσπαθεί σε πρώτη φάση να πετύχει τοπική και σχετική υπεροχή εφαρμόζοντας αρχές του Κορμπέτ. Έτσι η Κίνα προσπαθεί να ελέγξει τα chockpoints, καθώς και να δημιουργήσει το λεγόμενο «string of pearls» προσπαθώντας, κάνει χρήση νέων τεχνολογιών, χρήση μικρότερων και ευέλικτων μέσων και στρατιωτικών δυνατοτήτων. Μέσω αυτών των τεχνολογιών και στρατιωτικών δυνατοτήτων η Κίνα είναι ικανή να εφαρμόσει Θαλάσσια Απαγόρευση (sea denial) στην Νότια Κινεζική Θάλασσα.

Η τακτική της θαλάσσιας απαγόρευσης έρχεται να συμπληρωθεί και από το δόγμα Μάο που επίσης χρησιμοποιεί το PLAN. Η θαλάσσια απαγόρευση εφαρμόζεται μέσω της «υπεράκτιας ενεργητικής άμυνας»(offshore active defense), που είναι μια στρατηγική που στηρίζεται στην απόκτηση του έλεγχου των υδάτων στο πλαίσιο της πρώτης αλυσίδας νησιών.

Επιπλέον, η Κίνα εφαρμόζει προσεγγίσεις ασύμμετρου – υβριδικού πολέμου επηρεασμένες από τις αρχές του Σουν Τσου. Επειδή στην παρούσα φάση οι στρατιωτικές δυνάμεις της υστερούν σε έναν πιθανό πόλεμο εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών αναπτύσσει μια σειρά ασύμμετρων στρατηγικών για να «αντιμετωπίσει επί ίσοις όροις» τις Ηνωμένες Πολιτείες για όσο χρονικό διάστημα απαιτηθεί ώστε να αναπτύξει την δική της στρατιωτική δύναμη αποκτώντας παράλληλα την ικανότητα να «ωριμάσει» και να κατανοήσει καλύτερα τεχνολογία και στρατιωτικές και αεροναυτικές τακτικές.

Το μεγαλύτερο «όπλο» της στην εφαρμογή αυτών των προσεγγίσεων είναι οι θαλάσσιες πολιτοφυλακές που ενώ εμφανίζονται ως κοινοί αλιείς εντούτοις λαμβάνουν στρατιωτική εκπαίδευση και φέρουν στρατιωτικό εξοπλισμό. Οι πολιτοφυλακές αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο στο σχέδιο της Κίνας να προωθήσει αναίμακτα τις ναυτικές απαιτήσεις της, αφού η συχνά πολιτική περιβολή τους επιτρέπει στην Κίνα να αρνηθεί την συμμετοχή του στις εμπλοκές και να εκμεταλλεύεται τους κανόνες εμπλοκής του Ναυτικού των ΗΠΑ.

Η ακολουθούμενη Θαλάσσια Στρατηγική της Κίνας δημιουργεί, περισσότερο από ποτέ, ανταγωνισμούς στην περιοχή της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας. Τα βασικά ζητήματα που δημιουργούν ανταγωνισμούς στην Νότια Κινεζική Θάλασσα είναι η κατασκευή «τεχνητών νησιών» σε πολλά από τα αμφισβητούμενα νησιά Πάρασελ(Paracel), που διεκδικούνται από Κίνα και Βιετνάμ, και Σπράτλι(Spratly), που διεκδικούνται από την Κίνα, τις Φιλιππίνες, την Μαλαισία, την Ταϊβάν, το Βιετνάμ και το Μπρουνέι, η διαμάχη για την κυριαρχία επι του Υφάλου Σκάρμπορω (Scarborough Shoal) για την οποία ερίζουν τόσο η Κίνα όσο οι Φιλιππίνες και η Ταϊβάν αλλά και η επέκταση της ΑΟΖ της Κίνας στα 200 ναυτικά μίλια.

Ενέργειες όπως η συνέχιση δημιουργίας «τεχνητών νήσων», τα συχνά επεισόδια της θαλάσσιας πολιτοφυλακής της Κίνας με πλοία ξένων ναυτικών καθώς και η ανεξέλεγκτη δράση των αλιευτικών της Κίνας σε περιοχές θεωρούμενες από εκείνη ως δική της ΑΟΖ δείχνουν στην πράξη ότι η Κίνα δεν πρόκειται να εφαρμόσει την καταδικαστική εις βάρος της απόφαση από το Μόνιμο Διεθνές Διαιτητικό Δικαστήριο της Χάγης.

Παράλληλα, η Κίνα προβάλει έξυπνα την δυνατότητα επίλυσης των ζητημάτων της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας μέσω διμερών συνομιλιών με τις γειτονικές χώρες με τις οποίες υπάρχουν διαφορές και ιδίως με τις Φιλιππίνες. Επιπλέον προβάλει την δυνατότητα επίλυσης των ζητημάτων της ΝΚΘ στο πλαίσιο της συνεργασίας με τις χώρες-μέλη της ASEAN, όπως δείχνει και η τελευταία εξέλιξη με την κοινή συμφωνία όλων των μελών της για την δημιουργία ενός πλαισίου δεοντολογίας που θα αφορά τα ζητήματα της ΝΚΘ. Σκόπος της Κίνας είναι να «αποκλίσει» τις ΗΠΑ από το διπλωματικό παιχνίδι και να «απονομιμοποιήσει» την δράση του ναυτικού των ΗΠΑ στην περιοχή καθώς αποτελούν μια «ξένη χώρα».

Εξαιτίας αυτής της πολιτικής της Κίνας, της απογοήτευσης από την πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή και της χαλαρής δέσμευσης των ΗΠΑ, οι Φιλιππίνες, παραδοσιακός σύμμαχος των ΗΠΑ κατα το παρελθόν, έχουν στραφεί προς μια πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική. Πάραυτα οι ΗΠΑ διατηρούν ακόμα τους υπόλοιπους σημαντικούς παραδοσιακούς συμμάχους τους στην περιοχή όπως η Ιαπωνία και η Ν.Κορέα.

Ενώ η συγκυρία, μετά την απόφαση του Διαιτητικού Δικαστηρίου της Χάγης, θα έπρεπε να ευνοεί τις ΗΠΑ, εντούτις φαίνεται ότι ήδη από τον τελευταίο χρόνο της Προεδρίας Ομπάμα και ειδικά μετά την εκλογική επιτυχία του Τραμπ στις ΗΠΑ, οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στην περιοχή «φεύγουν» προς την Κίνα παρακινούμενες από τις Φιλιππίνες και την Μαλαισία και ήδη θεωρείται ότι το έχουν πράξει η Ταϊλάνδη, η Καμπότζη και το Λάος. Τέλος, πέραν των δύο διαμορφούμενων συμμαχιών, οι υπόλοιπες χώρες της περιοχής, δηλαδή η Σιγκαπούρη, η Μιανμάρ, και το Μπρουνέι φαίνεται να ακολουθούν επαμφοτερίζουσα ή ουδέτερη στάση.

Οι ΗΠΑ, τόσο μετά την εκλογική επιτυχία του Τράμπ όσο και μετά την επίσημη ανάληψη των καθηκόντων του, προκάλεσαν αντιδράσεις και ανησυχία σε Κίνα και συμμάχους αντίστοιχα δείχνοντας διάθεση να εντείνουν την παρουσία του Αμερικανικού Ναυτικού στην περιοχή της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας και να κάνουν «στροφή» στο ζήτημα της Ταϊβάν. Ενώ τον πρώτο καιρό, μετά την ανάληψη της Προεδρίας από τον Τράμπ, οι ΗΠΑ έδειχναν να υπαναχωρούν από την πολιτική της «κλιμάκωσης» με την Κίνα, τον τελευταίο καιρό δείχνουν να επιστρέφουν στην πολιτική της σύγκρουσης και μένει να φανεί στο μέλλον αν θα προτιμήσουν μια πολιτική συννενόησης ή σύγκρουσης με την Κίνα στην περιοχή της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας. Τα μηνύματα προς το παρόν είναι αρνητικά τόσο μετά την επισκίαση της συνάντησης των Προέδρων των δύο χωρών από τις πυραυλικές επιθέσεις στη Συρία όσο και από την επανέναρξη των FONOPS στην Νότια Κινεζική Θάλασσα με τις οποίες οι ΗΠΑ αμφισβητούν ανοικτά τις διεκδικήσεις της Κίνας στην περιοχή και επιδιώκουν την συμμόρφωση της με την απόφαση της 12ης Ιουλίου.

Το ποια θα είναι η εξέλιξη των ανταγωνισμών μεταξύ Κίνας-ΗΠΑ και κατ’επέκταση και μεταξύ των συμμάχων τους θα εξαρτηθεί εν πολλοίς από την επιθυμία για συμβιβασμό των δύο πλευρών πάνω σε μια ευρύτερη αντζέτα που θα συμπεριλαμβάνει και τα ζητήματα της Νότιας Κινεζικής Θάλασσας.

Επίλογος

Η Κίνα έχει εστιάσει στην υλοποίηση της Θαλάσσιας Στρατηγικής της με αποτέλεσμα την δημιουργία ανταγωνισμών στην Νότια Κινεζική Θάλασσα. Η μελλοντική στάση της Κίνας στα ζητήματα της ΝΚΘ αλλά και γενικότερα στον Δυτικό Ειρηνικό και Ινδικό Ωκεανο, θα εξαρτηθεί από ποικίλους παράγοντες που εν πολλοίς θα καθορίσουν και την εξέλιξη των ανταγωνισμών στην περιοχή[97]:

1. Διαμόρφωση εσωτερικών παραγόντων, πχ στροφή προς την ηπειρωτική στρατηγική ή επικράτηση φιλελευθερισμού που θα προσανατόλιζε τη θαλάσσια στρατηγική στο εμπορικό της κομμάτι και τη διεθνή συνεργασία ή του εθνικισμού που θα επεδίωκε επέκταση και απόκτηση ακόμα μεγαλύτερης ισχύος[98]. Για παράδειγμα η STRATFOR υποστηρίζει ότι η Κίνα, όπως η υπόλοιπη Ασία, θα συνεχίσει να δοκιμάζεται από οικονομικές κρίσεις που θα αποτρέψουν την περαιτέρω ανάπτυξή της σε ρόλο υπερδύναμης. Το ερώτημα που θέτουν οι αναλυτές της είναι αν η συνέχιση της οικονομικής κρίσης θα έχει πολιτικές επιπτώσεις στο εσωτερικό οδηγώντας την κινεζική ηγεσία σε μια επιθετική πολιτική έναντι της Δύσης.
2. Η αντίδραση των υπολοίπων δρώντων της περιοχής στην αυξανόμενη ισχύ της δηλαδή είτε με δημιουργία συμμαχίας εναντίον της ή πρόσδεση στο άρμα της, ή εξισορρόπησή της από ισχυρά κράτη της περιοχής (πχ Ιαπωνία) ή από τρίτο υπερπόντιο δρώντα (ΗΠΑ) [99] .
3. Η στρατηγική που θα ακολουθήσουν οι ΗΠΑ. Δηλαδή αν θα αποχωρήσουν από την περιοχή αναγνωρίζοντας τα ηγεμονικά δικαιώματα της Κίνας, κάτι που πάντως μέχρι στιγμής δεν διαφαίνεται ούτε από τις δηλώσεις του Τράμπ ούτε από τις κινήσεις του Αμερικανικού Στόλου στην περιοχή, ή αν θα επιλέξει μια «Προληπτική» σύγκρουση, η αποτροπή, η επιλογή συνεργασίας.
4. Η συνέχιση της οικονομικής ανάπτυξης πάνω στην οποία στηρίζεται η ναυτική ισχύς. Η πρόβλεψη είναι ότι η Κίνα θα συνεχίσει να αναπτύσσεται με ρυθμό 6% – 8% ετησίως για την επόμενη εικοσαετία[100].
5. Ο συνυπολογισμός του κόστους που συνεπάγεται μια συγκρουσιακή πολιτική λόγω της παγκόσμιας οικονομικής αλληλεξάρτησης που έχει μεγαλώσει. Η συμβατική ανάλυση δείχνει ότι το εμπόριο και η οικονομική σύμπραξη θα υπερέχουν των πολιτικών επιδιώξεων και των αναγκών των μεγάλων δυνάμεων. Όμως, στην περίπτωση των ΗΠΑ και της Κίνας εκτιμάται ότι οι στρατηγικές και πολιτικές επιδιώξεις έχουν προτεραιότητα έναντι της οικονομικής αλληλεξάρτησης[101].

Τέλος, αναφορικά με την σημασία της καταδικαστικής απόφασης του Μόνιμου Διαιτητικού Δικαστηρίου της Χάγης που απέρριψε το πάγιο επιχείρημα την Κίνας περί «ιστορικών δικαιωμάτων» γενάτε το ερώτημα του κατα πόσο θα μπορούσε αυτή η απόφαση να αποτελέσει «νομικό προηγούμενο» για προσφυγές και άλλων γειτονικών χωρών στην περιοχή. Αυτό που εξάγεται από την κινεζική αντιμετώπιση της υπόθεσης είναι πως όταν τα συμφέροντα των κρατών τίθενται υπό αμφισβήτηση ή δεν επικυρώνονται, η καταπάτηση του Διεθνούς Δικαίου αποτελεί «μονόδρομο», επέρχεται νομοτελειακά και γίνεται (για τον ηγεμόνα και τις μεγάλες δυνάμεις του διεθνούς συστήματος) δίχως συνέπειες. Ανάλογα παραδείγματα μη τήρησης του Διεθνούς Δικαίου στη θάλασσα μπορεί κανείς να βρει αρκετά. Η υπόθεση Νικαράγουας-ΗΠΑ, όπου οι ΗΠΑ αρνήθηκαν να καταβάλλουν αποζημιώσεις στην ενάγουσα Νικαράγουα είναι χαρακτηριστική. Αυτή την πραγματικότητα άλλωστε την είχε διατυπώσει εύστοχα και ο Θουκυδίδης: «Ο ισχυρός προχωρά όσο του επιτρέπει η δύναμη του και ο αδύναμος υποχωρεί όσο του επιβάλλει η αδυναμία του».

ΠΙΝΑΚΑΣ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

ΒΙΒΛΙΑ-ΑΡΘΡΑ

ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΑ

1. Αθανασόπουλος Α. Τα βασικά σημεία της απόφασης για τη Νότια Σινική Θάλασσα. Το Βήμα, 13/07/2016 http://www.tovima.gr/world/article/?aid=814766 ανακτήθηκε την 03-03-2017
2. Βοναπάρτης N. Μετάφραση Βέλιος Α. Εγώ, ο Ναπολέων. Εκδόσεις Ροές, 2016
3. Κολιόπουλος Κ. Η Στρατηγική Σκέψη. Από την αρχαιότητα έως σήμερα.Ποιότητα, Δεκέμβριος 2010
4. Μπαζίνης Θ. Διπλωματική Εργασία, Τυπολογία Κινεζικής Θαλάσσιας Στρατηγικής. Εκτίμηση των Φιλοδοξιών της Κίνας μέσω της εκδήλωσης της στρατηγικής της στο θαλάσσιο πεδίο. Πάντειο Πανεπιστήμειο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές, 2015
5. Μπαζίνης Θ. Η Απόφαση Του Δικαστηρίου Της Χάγης Για Τη Νότια Κινέζικη Θάλασσα. Μεταξύ Διεθνούς Δικαίου Και Εθνικού Συμφέροντος. Powerpolitics, 3 Αυγούστου 2016 https://powerpolitics.eu/%CE%B7-%CE%B1%CF%80%CF%8C%CF%86%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B7%CF%81%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%87%CE%AC%CE%B3%CE%B7%CF%82-%CE%B3%CE%B9/ ανακτήθηκε την 27-02-2017
6. Οικονόμου Γ. Τα διλήμματα σε ΗΠΑ και Κίνα.Foreing Affairs, 31-10-2014. http://foreignaffairs.gr/articles/70044/georgios-k-oikonomoy/ta-dilimmata-se-ipa-kai-kina?page=show ανακτήθηκε την 27-02-2017
7. Πλατιάς Α. Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγική στον Θουκυδίδη.Έκτη έκδοση, Εστία, Αθήνα 2010

ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ

8. Bosco J. US FONOPs Actually Conceded Maritime Rights to China. The Diplomat, 08 March 2017 http://thediplomat.com/2017/03/us-fonops-actually-conceded-maritime-rights-to-china/
9. Carroll C. Protecting the South China Sea. Foreign Affairs, 9 June 2017 https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-06-09/protecting-south-china-sea?cid=int-lea&pgtype=hpg ανακτήθηκε την 12-06-2017
10. Chellaney B. Xi’s ‘Chinese dream’ being threatened by imperial overreach. Asia Times,25 May 2017 http://www.atimes.com/chinas-imperial-overreach/ ανακτήθηκε την 27-05-2017
11. Collins C. Djibouti likely to become china’s first indian ocean outpost, 11 Ιουλίου 2015, chinasignpost.com ανακτήθηκε την 27-02-2017
12. Corbett J. Some Principles of maritime strategy. New York, London: Longmans Green and Co, 1911, reprint (2004), Dover publications
13. De Luce D. Trump’s China Policy: ‘This Is How You Stumble Into a Crisis’ Foreign policy, 26 January 2017 http://foreignpolicy.com/2017/01/26/trumps-china-policy-this-is-how-you-stumble-into-a-crisis/ ανακτήθηκε την 27-02-2017
14. Erickson A. S. και Kennedy C. M. Οι θαλάσσιες πολιτοφυλακές της Κίνας. Τι είναι και πώς να αντιμετωπιστεί το θέμα. Foreign Αffairs, 29 June 16, http://www.foreignaffairs.gr/articles/70870/andrew-s-erickson-kai-conor-m-kennedy/oi-thalassies-politofylakes-tis-kinas ανακτήθηκε την 27-02-2017
15. Farley R. A US Navy With 350 Ships… But What For?, The Diplomat ,22 November 2016 http://thediplomat.com/2016/11/a-us-navy-with-350-ships-but-what-for/?utm_content=bufferb76e7&utm_medium=social&utm_source=facebook.com&utm_campaign=buffer ανακτήθηκε την 27-02-2017
16. Gady F.S. US, Japan, ROK Hold Joint Missile Drill. The Diplomat, 15 March 2017 http://thediplomat.com/2017/03/us-japan-rok-hold-joint-missile-drill/ ανακτήθηκε την 16-03-2017
17. Gady F.S. South China Sea: Japan’s Largest Warship Concludes Drill With US Navy Littoral Combat Ship. The Diplomat, 20 May 2017 http://thediplomat.com/2017/05/south-china-sea-japans-largest-warship-concludes-drill-with-us-navy-littoral-combat-ship/ ανακτήθηκε την 23-05-2017
18. Galang Μ.Α. US, China, and Duterte’s ‘Independent Foreign Policy’ What does the president’s slogan actually mean for the Philippines’ diplomacy? The Diplomat, 06 April 2017 http://thediplomat.com/2017/04/us-china-and-dutertes-independent-foreign-policy/ανακτήθηκε την 08-04-2017
19. Halstead M. H. Chinese Naval Threat: Growth and Modernization. liverty university, 2015
20. Holmes J., Yoshihara T. The Best Defense is a Good Offense for China’s Navy. The National Interest, 7 June 2005 http://nationalinterest.org/article/the-best-defense-is-a-good-offense-for-chinas-navy-2755 ανακτήθηκε την 07-03-2017
21. Jane’s,.Jane’s World Navies. IHS Inc, 2015
22. Kraska J & M. Monti M. The law of naval warfare and China’s Maritime Militia. US Naval War College, 2015, σελ 27-28, http://stockton.usnwc.edu/ils/vol91/iss1/13/ ανακτήθηκε την 27-02-2017
23. Kazianis H. J. Is China’s “Carrier-Killer” Really a Threat to the U.S. Navy? The National Interest, 2 September 2015 http://nationalinterest.org/blog/the-buzz/chinas-carrier-killer-really-threat-the-us-navy-13765 ανακτήθηκε την 18-05-2017
24. Kraska J. How China exploits a loophole international law in pursuit of hegemony in east Asia. Foreign Policy Research Institute, 2015, σελ.21-23, Ανάκτηση από http://www.fpri.org/multimedia/2014/06/us-security-commitments-asias-changing-strategicenvironment-look-japan-taiwan-korea-and-philippines-audio ανακτήθηκε την 27-02-2017
25. LaGrone S. Chinese Seize U.S. Navy Unmanned Vehicle. USNI, 16 December 2016 https://news.usni.org/2016/12/16/breaking-chinese-seize-u-s-navy-unmanned-vehicle ανακτήθηκε την 27-02-2017
26. LaGrone S. U.S. Warship Came Within 6 Miles of Chinese Artificial Island in Toughest Challenge Yet to Beijing South China Sea Claims. USN Institute, 25 May 2017 https://news.usni.org/2017/05/25/u-s-warship-came-beijing-south-china-sea-claims ανακτήθηκε την 27-05-2017
27. Lin J. and Singer P.W. The Great Underwater Wall Of Robots: Chinese Exhibit Shows Off Sea Drones. Popular Science. 22 June 2016 http://www.popsci.com/great-underwater-wall-robots-chinese-exhibit-shows-off-sea-drones ανακτήθηκε την 22-05-2017
28. Mahan A. T., The Influence of Sea Power Upon History, 1660-1783, Dover Publications 12th 2012
29. Malcolm M. Xi Jinping calls for a ‘Chinese Dream’. The Telegraph, 17 Mar 2013 http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/asia/china/9935609/Xi-Jinping-calls-for-a-Chinese-Dream.html ανακτήθηκε την 27-02-2017
30. Majumdar D. Why the US Military Is Not In Panic Mode Over China’s Carrier-Killer Missiles. The National Interest, 20 June 2016. http://nationalinterest.org/blog/the-buzz/here-why-the-us-military-not-panic-mode-over-chinas-carrier-16651 ανακτήθηκε την 27-02-2017
31. Mercy A. K. The Power of Ports: China’s Maritime March. Insights from Sam Beatson. The Diplomat, 08 March 2017 http://thediplomat.com/2017/03/the-power-of-ports-chinas-maritime-march/ ανακήθηκε την 13-03-2017
32. Ngugen Β. The people liberation army navy. University of Pennsylvania, Philadelphia, Απρίλιος 2013
33. O’Rourke R. Specialist in Naval Affairs.China Naval Modernization: Implications for U.S. Navy Capabilities—Background and Issues for Congress. Congressional Research Service (www.crs.gov), 17 June 2016
34. Panda A. The Trump Administration Needs a Clear South China Sea Policy. The Diplomat, 24 January 2017 http://thediplomat.com/2017/01/the-trump-administration-needs-a-clear-south-china-sea-policy/ ανακτήθηκε την 23-03-2017
35. Panda A. China’s First Domestically Manufactured Carrier Launches. What’s Next for the PLAN? The Diplomat, 27 April 2017 http://thediplomat.com/2017/04/chinas-first-domestically-manufactured-carrier-launches-whats-next-for-the-plan/ ανακτήθηκε την 08-05-2017
36. Panda A. China, ASEAN Come to Agreement on a Framework South China Sea Code of Conduct. The Diplomat, 19 May 2017 http://thediplomat.com/2017/05/china-asean-come-to-agreement-on-a-framework-south-china-sea-code-of-conduct/?utm_content=buffer2aa84&utm_medium=social&utm_source=facebook.coc&utm_campaign=buffer ανακτήθηκε την 23-05-2017
37. Parameswaran P. What’s Behind the New China-Philippines Coast Guard Exercise? The Diplomat, 15 March 2017 http://thediplomat.com/2017/03/whats-behind-the-new-china-philippines-coast-guard-exercise/?utm_content=buffere198b&utm_medium=social&utm_source=facebook.com&utm_campaign=buffer ανακτήθηκε την 23-03-2017
38. Parameswaran P, What To Expect From The 2017 US-Philippines Balikatan Military Exercise. The Diplomat, 27 April 2017 http://thediplomat.com/2017/04/what-to-expect-from-the-2017-us-philippines-balikatan-military-exercise/ ανακτήθηκε την 08-05-2017
39. Pham T.N. After the Summit: Where Do US-China Relations Go From Here? The Diplomat, 11 April 2017 http://thediplomat.com/2017/04/after-the-summit-where-do-us-china-relations-go-from-here/ ανακτήθηκε την 08-05-2017
40. Pejic Ι.,(Edited by Desi Tzoneva). CHINA’S ‘STRING OF PEARLS’ PROJECT.SouthFront;25-10-2016.https://southfront.org/chinas-string-of-pearls-project/ανακτήθηκε την 02-03-2017
41. Pierre M. W. Preventing china’s rise :maintaing united states hegemony in the face of a rising china. School of Advanced Military studies United States Army Command and General Staff College Fort Leavenworth, Cansas, 2014
42. Roberts P. China’s 500-Ship Navy Suddenly Appears on the Horizon. RUSI, 3 February 2017 https://rusi.org/commentary/china%E2%80%99s-500-ship-navy-suddenly-appears-horizon  ανακτήθηκε την 27-02-2017
43. Savic B. Is the US Losing East Asia to China?In Southeast and Northeast Asia, old partners are drifting away from the U.S. and toward China. The Diplomat, 15 December 15 2016 http://thediplomat.com//2016/12/is-the-us-losing-east-asia-to-china/ ανακτήθηκε την 27-02-2017
44. Sharman C. H. China Moves Out Stepping Stones Toward a New Maritime Strategy. Phillip Saunbers, 2015
45. Stockholm International Peace Research Institute. 7. Trends in East Asian Security : SIPRI Yearbook 2015. SIPRI Yearbook Online: Armaments, Disarmament and International Security. http://www.sipriyearbook.org/view/9780198737810/sipri-9780198737810-chapter-7.xml# ανακτήθηκε την 15-05-2017
46. Tamkin E., Gramer R. Syria Strikes Overshadow Trump Summit With Xi Jinping. Foreign Policy, 07 April 2017 http://foreignpolicy.com/2017/04/07/syria-strikes-overshadow-trump-summit-with-xi-jinping/ ανακτήθηκε την 08-04-2017
47. Wen W., Xiaochen C. and Yudi C. The South China Sea Won’t Stop China-ASEAN Economic Ties. The Diplomat, 07 July 2016 http://thediplomat.com/2016/07/the-south-china-sea-wont-stop-china-asean-economic-ties/ ανακτήθηκε την 16-03-2017
48. Xinhua, ROK, US, Japan to hold maritime drills against DPRK missiles. China daily Asia, 20 January 2017, http://www.chinadailyasia.com/asia/2017-01/20/content_15561220.html  ανακτήθηκε την 27-02-2017

ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ/ ΑΡΧΕΙΑ ΚΑΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

1. Office of the Secretary of Defense. Annual report to Congress on the Military Power of the people’s republic of China 2002.12 Απρίλιου 2002, σελ 21-22, 42-44 archive.defense.gov/news/Jul2002/d20020712china.pdf  ανακτήθηκε την 27-02-2017
2. Office of the Secretary of Defense, Annual report to Congress on the Military Power of the people’s repubic of China 2004. 2004, σελ 12-13, 17 archive.defense.gov/pubs/d20040528PRC.pdf  ανακτήθηκε την 27-02-2017
3. Office of the Secretary of Defense. Annual report to Congress on the Military Power or the people’s republic of China 2006.15 Μαρτίου 2006, σελ 34-36, 47 archive.defense.gov/pubs/pdfs/China%20Report%202006.pdf  ανακτήθηκε την 27-02-2017
4. Office of the Secretary of Defense. Annual report to Congress on the Military Power of the people’s republic of China 2007. 06 Απριλίου 2007, σελ 22-24, 31, archive.defense.gov/pubs/pdfs/070523-China-Military-Power-final.pdf ανακτήθηκε την 27-02-2017
5. Office of the Secretary of Defense, Annual report to Congress on the Military of the people’s republic of China 2009. 25 Μαρτίου 2009, σελ 18 www.defense.gov/Portals/1/Documents/pubs/China_Military_Power_Report_2009.pdf ανακτήθηκε την 27-02-2017
6. Office of the Secretary of Defense. Annual report to Congress on the Military Power of the people’s republic of China 2013. 01 Απριλίου 2013, σελ 14-15,28,49 www.defense.gov/Portals/1/Documents/pubs/2013_China_Report_FINAL.pdf ανακτήθηκε την 27-02-2017
7. Office of the Secretary of Defence. Annual report to Congress on the Military Power of the people’s republic of China 2015.15 Μαρτίου 2015, σελ 15-17, 27,33,45-46,53,67-68,75-77,81 www.defense.gov/Portals/1/Documents/pubs/2015_China_Military_Power_Report.pdfανακτήθηκε την 27-02-2017

ΔΙΑΔΥΚΤΙΟ

1. http://asiamaritime.net/japan-builds-navy-amidst-south-china-sea-concerns/ ανακτήθηκε την 20-03-2017
2. http://asiamaritime.net/philippines-to-receive-first-2-aircraft-from-japan/
3. http://www.atimes.com/article/us-china-soften-rhetoric-say-work-together-north-korea/ανακτήθηκε την 20-03-2017
4. http://www.atimes.com/article/man-mar-lago-says-yes/ ανακτήθηκε την 31-03-2017
5. http://www.cfr.org/asia-and-pacific/chinas-maritime-disputes/p31345#!/?cid=otr-marketing_use-china_sea_InfoGuide ανακτήθηκε την 13-03-2017
6. http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/58308/neo-dogma-tramp-gia-tis-sxeseis-hpa-kinasανακτήθηκε την 27-02-2017
7. http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/66858/epikoinonia-tramp-si-zipingk-oi-hpa-anagnorizoyn-tis-diekdikiseis-tis-kinas-enanti-stin-taivan ανακτήθηκε την 11-03-2017
8. http://www.globalsecurity.org/military/world/vietnam/militia-org.htm ανακτήθηκε την 23-05-2017
9. www.indiancurrentaffairs.wordpress.com ανακτήθηκε την 27-02-2017
10. http://www.marineinsight.com/marine-navigation/what-are-maritime-chokepoints/ανακτήθηκε 11-03-2017
11. www.socioecohistory.wordpress.com ανακτήθηκε 27-02-2017
12. http://thediplomat.com/2017/05/who-is-actually-attending-chinas-belt-and-road-forum/ανακτήθηκε την 15-05-2017
13. http://yaleglobal.yale.edu/content/dragons-spear-chinas-asymmetric-strategy ανακτήθηκε την 18-05-2017

[1] Ο Ναπολέων Βοναπάρτης είπε την φράση αυτή το 1816, ως κρατούμενος των Εγγλέζων, στη νήσο Αγία Ελένη στον Ατλαντικό Ωκεανό. Bonaparte N. Μετάφραση Βέλιος Α. Εγώ, ο Ναπολέων.Εκδόσεις Ροές.2016.

[2] Οικονόμου Γ.Τα διλήμματα σε ΗΠΑ και Κίνα.Foreing Affairs, 31-10-2014

[3] Οικονόμου Γ.Τα διλήμματα σε ΗΠΑ και Κίνα.Foreing Affairs, 31-10-2014

[4] O’Rourke R. Specialist in Naval Affairs. China Naval Modernization: Implications for U.S. Navy Capabilities—Background and Issues for Congress. Congressional Research Service,17 June 2016

[5] «Ένας ορισμός της θαλάσσιας ισχύος είναι η εκδήλωση της εθνικής ισχύος ενός κράτους στο υγρό στοιχείο» Κολιόπουλος Κ. Η Στρατηγική Σκέψη. Από την αρχαιότητα έως σήμερα.Ποιότητα, Δεκέμβριος 2010, κεφ. 12, σελ.184-187

[6] Pham T.N. After the Summit: Where Do US-China Relations Go From Here? The Diplomat, 11 April 2017.

[7] «Η υψηλή στρατηγική έχει ορισθεί ως η χρήση όλων των διαθεσίμων μέσων, που ένα κράτος μπορεί να χρησιμοποιήσει, προκειμένου να επιτύχει τους μακροπρόθεσμους πολιτικούς του στόχους, ενόψει πραγματικής ή πιθανής σύγκρουσης. Η σύγχρονη χρήση του όρου, δεν περιορίζεται σε εμπόλεμες καταστάσεις. Είναι αποδεκτό ευρέως, ότι η υψηλή στρατηγική καλύπτει ενέργειες και δραστηριότητες, που εφαρμόζονται (αναλαμβάνονται) και κατά τη διάρκεια της ειρήνης.» Πλατιάς Α. Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγική στον Θουκυδίδη.Έκτη έκδοση, Εστία, Αθήνα 2010, σελ. 84

[8] Χαρακτηριστικό της σημασίας που αποδίδει η Κίνα για την επιτυχή υλοποίηση της πρωτοβουλίας OBOR είναι η διεξαγωγή συνόδου στο Πεκίνο στις 14-15/5/17 στο Πεκίνο στην οποία συμμετείχαν πάνω από 130 χώρες με αρκετές από αυτές με την παρουσία αρχηγούς κρατών-πρωθυπουργούς και υπουργούς. (http://thediplomat.com/2017/05/who-is-actually-attending-chinas-belt-and-road-forum/)

[9] Το «κινεζικό όνειρο» του προέδρου Σι, η φράση που χρησιμοποιεί για να περιγράψει τα ιδεώδη της σύγχρονης Κίνας, είναι μια προσπάθεια να συνταιριάξει την καπιταλιστική επιδίωξη του πλούτου με την εθνική υπερηφάνεια, την παράδοση και την αγάπη για την πατρίδα, η οποία εξισώνεται με την αγάπη για το Κομμουνιστικό Κόμμα. Malcolm Moore. Xi Jinping calls for a ‘Chinese Dream’. The Telegraph, 17 Mar 2013

[10] Chellaney B. Xi’s ‘Chinese dream’ being threatened by imperial overreach. Asia Times,25 May 2017

[11] Mahan A. T. The Influence of Sea Power Upon History, 1660-1783. Dover Publications 12th 2012, σελ.22-77

[12] Ο Κόρμπετ στο έργο του «Some Principles of Maritime Strategy» (Corbett J. Some Principles of maritime strategy. New York,1911 London: Longmans Green and Co, reprint (2004), Dover publications) εξέτασε τη ναυτική στρατηγική  ως  μέρος της θαλάσσιας στρατηγικής. Με τη θαλάσσια στρατηγική εννοούμε τις αρχές που διέπουν έναν πόλεμο στον οποίο η θάλασσα αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα. Η Ναυτική Στρατηγική είναι μόνο εκείνο το τμήμα της που καθορίζει τις κινήσεις του στόλου όταν η θαλάσσια στρατηγική έχει καθορίσει ποιο ρόλο πρέπει να διαδραματίσει ο στόλος σε σχέση με τη δράση των δυνάμεων ξηράς. Για αυτό το λόγο και ενώ ο Μάχαν αναζητά την απόλυτη κυριαρχία στη θάλασσα με πολλά και μεγάλα πλοία για να την επιτύχει, ο Κόρμπετ αναζητά σχετική κυριαρχία, με έλεγχο των θαλασσίων οδών, χρησιμοποιώντας μικρότερα και ευέλικτα πλοία.

[13] Ο Μάο υπήρξε θεμελιωτής της θεωρίας του ανταρτοπόλεμου (στο βιβλίο του On Guerrilla Warfare). Είχε διατυπώσει την εξής θεωρία:«Όταν ο εχθρός προελαύνει, υποχωρώ. Όταν ο εχθρός στρατοπεδεύει, τον ενοχλώ. Όταν ο εχθρός εξαντλείται, τον σφυροκοπώ. Όταν ο εχθρός υποχωρεί, τον καταδιώκω». Κατά την έναρξη του Σινοϊαπωνικού Πολέμου συνέγραψε μια εργασία υπό τον τίτλο «Περί του Παρατεταμένου Πολέμου», η οποία, εκτός από την πρόβλεψη ότι ο πόλεμος έμελλε να είναι μακρύς, προέβλεψε με ακρίβεια και τα τρία στάδια του πολέμου: Πρώτο στάδιο στρατηγική επίθεση από τους Ιάπωνες και στρατηγική άμυνα από τους Κινέζους, δεύτερο στάδιο συντήρηση δυνάμεων από τους Ιάπωνες και προετοιμασία αντεπίθεσης από τους Κινέζους, και το τρίτο στάδιο στρατηγική αντεπίθεση από τους Κινέζους και στρατηγική υποχώρηση από τους Ιάπωνες. Κολιόπουλος Κ. Η Στρατηγική Σκέψη. Από την αρχαιότητα έως σήμερα.Ποιότητα, Δεκέμβριος 2010, κεφ. 18, σελ.275-276

[14] Αν και δεν υπάρχει ένας μόνο ορισμός του υβριδικού πολέμου, μπορούν να παρατεθούν αυτοί που χρησιμοποιούνται από ΗΠΑ και Ε.Ε. Στο εγχειρίδιο πολεμικών επιχειρήσεων των ΗΠΑ ο υβριδικός πόλεμος ορίζεται ως: «Ο διαφοροποιημένος και δυναμικός ενιαίος συνδυασμός ενόπλων δυνάμεων, ατάκτων δυνάμεων και εγκληματικών στοιχείων με στόχο την επίτευξη επωφελούς αποτελέσματος». Ο υβριδικός πόλεμος ορίζεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως ακολούθως: «Υβριδικός πόλεμος είναι μια κατάσταση στην οποία μια χώρα, ένας συνασπισμός χωρών ή μια οντότητα (θρησκευτική, παραστρατιωτική, τρομοκρατική) ασκεί στρατιωτική απειλή σε μια άλλη χώρα. Ο υβριδικός πόλεμος δύναται να συμπεριλαμβάνει και ένα μίγμα άλλων απειλητικών μέσων όπως οικονομικών, πολιτικών,  διπλωματικών και προπαγανδιστικών». Ένας πιο αναλυτικός ορισμός είναι: «Υβριδικός πόλεμος είναι ένας συνδυασμός συμβατικών και μη συμβατικών ασύμμετρων μέσων, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής και ιδεολογικής χειραγώγησης, της πολιτικής προβοκάτσιας, της κατευθυνόμενης δημοσιογραφίας, του οικονομικού εκφοβισμού και των τρομοκρατικών και παραστρατιωτικών ενεργειών».

[15] Κολιόπουλος. Η Στρατηγική Σκέψη. Από την αρχαιότητα έως σήμερα. κεφ. 12, σελ.186

[16] Ο όρος «∆ιπλωματία των Κανονιοφόρων» («Gunboat Diplomacy»), ήταν διαδεδομένος τον 19ο αιώνα, για να περιγράψει την πρακτική των Μεγάλων ∆υνάμεων, της εγκατάστασης ναυτικών δυνάμεων στους λιμένες των πιο αδύναμων χωρών, με τις οποίες εκκρεμούσαν έριδες και τις οποίες πίεζαν, με την απειλή ή εφαρμογή ναυτικού αποκλεισμού και βομβαρδισμού, προκειμένου να υιοθετήσουν πολιτικές ευνοϊκότερες για τα ιμπεριαλιστικά τους συμφέροντα. Σήμερα, η εγγενής επιχειρησιακή ευελιξία και ευκαμψία των ναυτικών δυνάμεων σε συνδυασμό με την πολυπλοκότητα που παρουσιάζει ο αγώνας στη θάλασσα, τις καθιστά ιδανικούς εκφραστές της «∆ιπλωματίας των Κανονιοφόρων», στην οποία η απειλή χρήσης ή χρήση περιορισμένων ναυτικών δυνάμεων είναι αποφασιστικής σημασίας για την επίτευξη των εθνικών πολιτικών αντικειμενικών σκοπών. Μια έννοια, η οποία λανθασμένα θεωρείται ως αρχαϊκή από κάποιους αναλυτές, παρά την αυξημένη και συχνή της χρήση μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, με κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα, όπως οι Κινεζικές ναυτικές ασκήσεις του People’s Liberation Army Navy (PLAN) περί την Ταϊβάν κατά τη διάρκεια του 1996.

[17] Office of the Secretary of Defense. Annual report to Congress on the Military Power of the people’s republic of China 2002.12 Απρίλιου 2002, σελ 21-22, 42-44

[18] Ο ναυτικός όρος brown water navy, αναφέρεται σε κάθε ναυτική δύναμη ικανή για στρατιωτικές επιχειρήσεις σε ποτάμια ή παράκτια περιβάλλοντα. Ο όρος προέρχεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες Ναυτικού κατά τη διάρκεια του αμερικανικού εμφύλιου πολέμου, όταν αναφέρεται στις δυνάμεις της Ένωσης που περιπολούσαν το λασπωμένο ποταμό Μισισιπή, και έκτοτε έχει χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει τα μικρά πολεμικά πλοία και σκάφη περιπολίας.

[19] Ngugen Β. The people liberation army navy. University of Pennsylvania, Philadelphia, Απρίλιος 2013, σελ 56

[20] Sharman C. H. China Moves Out Stepping Stones Toward a New Maritime Strategy ,2015. Phillip Saunbers, σελ 17-18

[21] Sharman C. H. China Moves Out Stepping Stones Toward a New Maritime Strategy ,2015. Phillip Saunbers, σελ 17-18

[22] Office of the Secretary of Defense. Annual report to Congress on the Military Power or the people’s republic of China 2006.15 Μαρτίου 2006, σελ 34-36, 47

[23] Jane’s, Jane’s World Navies. IHS Inc, 2015

[24] Office of the Secretary of Defense, Annual report to Congress on the Military of the people’s republic of China 2009. 25 Μαρτίου 2009, σελ 18

[25] Roberts P. China’s 500-Ship Navy Suddenly Appears on the Horizon. RUSI, 3 February 2017

[26] http://www.huffingtonpost.gr/2017/03/03/eidiseis-diethnes-o-tramp-thelei-12-aeroplanofora-gia-na-ginei-to-polemiko-nautiko-isxurotero-apo-pote_n_15126976.html?utm_hp_ref=diethnes

[27] Η αναφορά του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κογκρέσσου για το 2007 προσδιορίζει την επίτευξη του στόχου όχι νωρίτερα από το 2035 με την προυπόθεση της επαρκούς χρηματοδότησης. (http://thediplomat.com/2017/05/trump-and-southeast-asia-sustaining-the-maritime-pivot/)

[28] Panda A. China’s First Domestically Manufactured Carrier Launches. What’s Next for the PLAN? The Diplomat, 27 April 2017.

[29] Pierre M. W. Preventing china’s rise :maintaing united states hegemony in the face of a rising china. School of Advanced Military studies United States Army Command and General Staff College Fort Leavenworth, Cansas, 2014, σελ 18

[30] Office of the Secretary of Defense, Annual report to Congress on the Military Power of the people’s repubic of China 2004. 2004, σελ 12-13, 17

[31] Οι βασικές αρχές της ναυτικής στρατηγικής κατά τον Κόρμπετ, που θα μπορούσαν αυτούσιες να χρησιμοποιηθούν στη χάραξη της εθνικής ναυτικής – και γιατί όχι ευρύτερα θαλάσσιας – στρατηγικής είναι: 1. Έλεγχος των θαλασσίων οδών. 2. Επικέντρωση στον αντίπαλο. 3. Ελιγμός για απόκτηση τακτικού πλεονεκτήματος. 4. Χάραξη στρατηγικής βάση των πολιτικο-οικονομικών και τεχνολογικών συνιστωσών του πολέμου. 5. Προστασία των ναυτικών συμφερόντων του έθνους με αποτελεσματικότητα στη μάχη αλλά και αποφυγή εμπλοκής ακριβών μέσων άνευ σημαντικού λόγου (στρατηγική άμυνας και περιορισμένου πολέμου). 6. Διακλαδική σχεδίαση. (www.geetha.mil.gr/media/1.vima-ell-strat…/naytiki_stratigiki.pdf)

[32] Pejic Ι.,(Edited by Desi Tzoneva). CHINA’S ‘STRING OF PEARLS’ PROJECT. SouthFront, 25-10-2016

[33] Collins C. Djibouti likely to become china’s first indian ocean outpost. 11 Ιουλίου 2015, σελ. 20

[34] Halstead M. H. Chinese Naval Threat: Growth and Modernization. liverty university, 2015, σελ 48

[35] Mercy A. K. The Power of Ports: China’s Maritime March. Insights from Sam Beatson. The Diplomat, 08 March 2017

[36] www.geetha.mil.gr/media/1.vima-ell-strat…/naytiki_stratigiki.pdf

[37] Office of the Secretary of Defense. Annual report to Congress on the Military Power of the people’s republic of China 2007. 06 Απριλίου 2007, σελ 22-24, 31

[38] Office of the Secretary of Defense. Annual report to Congress on the Military Power of the people’s republic of China 2007. 06 Απριλίου 2007, σελ 22-24, 31

[39] Office of the Secretary of Defence. Annual report to Congress on the Military Power of the people’s republic of China 2015.15 Μαρτίου 2015, σελ 15-17, 27,33,45-46,53,67-68,75-77,81

[40] Lin J. and Singer P.W. The Great Underwater Wall Of Robots: Chinese Exhibit Shows Off Sea Drones. Popular Science. 22 June 2016

[41] Office of the Secretary of Defense. Annual report to Congress on the Military Power of the people’s republic of China 2013. 01 Απριλίου 2013, σελ 14-15,28,49

[42] Holmes J., Yoshihara T. The Best Defense is a Good Offense for China’s Navy. The National Interest, 7 June 2005

[43] Pierre M. W. Preventing china’s rise :maintaing united states hegemony in the face of a rising china. School of Advanced Military studies United States Army Command and General Staff College Fort Leavenworth, Cansas, 2014, σελ 18

[44] Holmes J., Yoshihara T. The Best Defense is a Good Offense for China’s Navy. The National Interest, 7 June 2005

[45] Holmes J., Yoshihara T. The Best Defense is a Good Offense for China’s Navy. The National Interest, 7 June 2005

[46] Holmes J., Yoshihara T. The Best Defense is a Good Offense for China’s Navy. The National Interest, 7 June 2005

[47] Holmes J., Yoshihara T. The Best Defense is a Good Offense for China’s Navy. The National Interest, 7 June 2005

[48] Kazianis H. J. Is China’s “Carrier-Killer” Really a Threat to the U.S. Navy? The National Interest, 2 September 2015 p.1 http://nationalinterest.org/blog/the-buzz/chinas-carrier-killer-really-threat-the-us-navy-13765

[49] Kazianis H. J. Is China’s “Carrier-Killer” Really a Threat to the U.S. Navy? The National Interest, 2 September 2015 p.1-2

[50] Kazianis H. J. Is China’s “Carrier-Killer” Really a Threat to the U.S. Navy? The National Interest, 2 September 2015 p.1-2

[51] http://yaleglobal.yale.edu/content/dragons-spear-chinas-asymmetric-strategy

[52] http://yaleglobal.yale.edu/content/dragons-spear-chinas-asymmetric-strategy

[53] http://yaleglobal.yale.edu/content/dragons-spear-chinas-asymmetric-strategy

[54] http://yaleglobal.yale.edu/content/dragons-spear-chinas-asymmetric-strategy

[55] Kraska J. How China exploits a loophole international law in pursuit of hegemony in east Asia. Foreign Policy Research Institute, 2015, σελ.21-23

[56] Erickson A. S. και Kennedy C. M.  Οι θαλάσσιες πολιτοφυλακές της Κίνας. Τι είναι και πώς να αντιμετωπιστεί το θέμα. Foreign affairs, 29 June 16

[57] Erickson A. S. και Kennedy C. M. Οι θαλάσσιες πολιτοφυλακές της Κίνας. Τι είναι και πώς νααντιμετωπιστεί το θέμα. Foreignaffairs,29-6-16

[58] Kraska J & M. Monti M. The law of naval warfare and China’s Maritime Militia. US Naval War College 2015, σελ 27-28

[59] Erickson A. S. και Kennedy C. M. Οι θαλάσσιες πολιτοφυλακές της Κίνας. Τι είναι και πώς να αντιμετωπιστεί το θέμα. Foreign Αffairs,29-6-16

[60] Erickson A. S. και Kennedy C. M.  Οι θαλάσσιες πολιτοφυλακές της Κίνας. Τι είναι και πώς να αντιμετωπιστεί το θέμα. Foreign Αffairs, 29 June 16

[61] Stockholm International Peace Research Institute. 7. Trends in East Asian Security : SIPRI Yearbook 2015. SIPRI Yearbook Online: Armaments, Disarmament and International Security.

[62]http://www.cfr.org/asia-and-pacific/chinas-maritime-disputes/p31345#!/?cid=otr-marketing_use-china_sea_InfoGuide

[63] Carroll C. Protecting the South China Sea. Foreign Affairs, 9 June 2017

[64]http://www.cfr.org/asia-and-pacific/chinas-maritime-disputes/p31345#!/?cid=otr-marketing_use-china_sea_InfoGuide

[65]http://www.globalsecurity.org/military/world/vietnam/militia-org.htm

[66] Αθανασόπουλος Α. Τα βασικά σημεία της απόφασης για τη Νότια Σινική Θάλασσα. Το Βήμα, 13/07/2016

[67] Μπαζίνης Θ. Η Απόφαση Του Δικαστηρίου Της Χάγης Για Τη Νότια Κινέζικη Θάλασσα. Μεταξύ Διεθνούς Δικαίου Και Εθνικού Συμφέροντος. powerpolitics, 3 Αυγούστου 2016

[68] Carroll C. Protecting the South China Sea. Foreign Affairs, 9 June 2017

[69] LaGrone S. Chinese Seize U.S. Navy Unmanned Vehicle. USNI, 16 December 2016

[70] Bosco J. US FONOPs Actually Conceded Maritime Rights to China. The Diplomat, 08-03-2017

[71] Το μπλοκ περιλαμβάνει εκτός από την Κίνα, τη Σιγκαπούρη, τη Μιανμάρ, το Μπρουνέι, την Καμπότζη, την Ινδονησία, το Λάος, τη Μαλαισία, τις Φιλιππίνες, την Ταϊλάνδη και το Βιετνάμ. Όλες οι χώρες αποτελούν μέλη της Ένωσης Χωρών της Νοτιοανατολικής Ασίας (Association of Southeast Asian Nations – ASEAN) και με την κίνηση αυτή επιθυμούν να τονώσουν τους οικονομικούς τους δεσμούς μειώνοντας τους δασμούς και επιτρέποντας μια πιο ελεύθερη ροή εργασίας, υπηρεσιών και κεφαλαίου.

[72] Wen W., Xiaochen C. and Yudi C. The South China Sea Won’t Stop China-ASEAN Economic Ties. The Diplomat, 07 July 2016

[73] Panda A. China, ASEAN Come to Agreement on a Framework South China Sea Code of Conduct. The Diplomat, 19 May 2017

[74] Parameswaran P. What’s Behind the New China-Philippines Coast Guard Exercise? The Diplomat, 15 March 2017

[75] Galang Μ.Α. US, China, and Duterte’s ‘Independent Foreign Policy’ What does the president’s slogan actually mean for the Philippines’ diplomacy? The Diplomat, 06 April 2017

[76] Pham T.N. After the Summit: Where Do US-China Relations Go From Here? The Diplomat, 11 April 2017

[77] Savic B. Is the US Losing East Asia to China?In Southeast and Northeast Asia, old partners are drifting away from the U.S. and toward China. The Diplomat, 15 December 15 2016

[78]http://www.cfr.org/asia-and-pacific/chinas-maritime-disputes/p31345#!/?cid=otr-marketing_use-china_sea_InfoGuide

[79] Parameswaran P, What To Expect From The 2017 US-Philippines Balikatan Military Exercise. The Diplomat, 27 April 2017

[80] Xinhua, ROK, US, Japan to hold maritime drills against DPRK missiles. China daily Asia, 20 January 2017

[81] Gady F.S. US, Japan, ROK Hold Joint Missile Drill. The Diplomat, 15 March 2017

[82] http://asiamaritime.net/japan-builds-navy-amidst-south-china-sea-concerns/

[83] Gady F.S. South China Sea: Japan’s Largest Warship Concludes Drill With US Navy Littoral Combat Ship. The Diplomat, 20 May 2017

[84] Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ΗΠΑ δεν συμμετείχαν στο πρόσφατο συνέδριο για το OBOR με κάνενα αξιωματούχο. http://thediplomat.com/2017/05/who-is-actually-attending-chinas-belt-and-road-forum/

[85] Panda A. The Trump Administration Needs a Clear South China Sea Policy. The Diplomat, 24 January 2017

[86] Farley R. A US Navy With 350 Ships… But What For?, The Diplomat ,22 November 2016

[87] De Luce D. Trump’s China Policy: ‘This Is How You Stumble Into a Crisis’ Foreign Policy, 26 January 2017

[88] http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/58308/neo-dogma-tramp-gia-tis-sxeseis-hpa-kinas

[89] http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/58308/neo-dogma-tramp-gia-tis-sxeseis-hpa-kinas

[90]http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/66858/epikoinonia-tramp-si-zipingk-oi-hpa-anagnorizoyn-tis-diekdikiseis-tis-kinas-enanti-stin-taivan

[91]http://www.cnn.gr/news/kosmos/story/66858/epikoinonia-tramp-si-zipingk-oi-hpa-anagnorizoyn-tis-diekdikiseis-tis-kinas-enanti-stin-taivan

[92] Savic B. Is the US Losing East Asia to China?In Southeast and Northeast Asia, old partners are drifting away from the U.S. and toward China. The Diplomat, 15 December 15 2016

[93] http://www.atimes.com/article/us-china-soften-rhetoric-say-work-together-north-korea/

[94] http://www.atimes.com/article/man-mar-lago-says-yes/

[95] Tamkin E., Gramer R. Syria Strikes Overshadow Trump Summit With Xi Jinping. Foreign Policy, 07 April 2017

[96] LaGrone S. U.S. Warship Came Within 6 Miles of Chinese Artificial Island in Toughest Challenge Yet to Beijing South China Sea Claims. USN Institute, 25 May 2017

[97] Μπαζίνης Θ. Διπλωματική Εργασία, Τυπολογία Κινεζικής Θαλάσσιας Στρατηγικής. Εκτίμηση των Φιλοδοξιών της Κίνας μέσω της εκδήλωσης της στρατηγικής της στο θαλάσσιο πεδίο. Πάντειο Πανεπιστήμειο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές, 2015, σελ. 110-111

[98] Οικονόμου Γ.Τα διλήμματα σε ΗΠΑ και Κίνα.Foreing Affairs, 31 Οκτωβρίου 2014

[99] Μπαζίνης Θ. Διπλωματική Εργασία, Τυπολογία Κινεζικής Θαλάσσιας Στρατηγικής. Εκτίμηση των Φιλοδοξιών της Κίνας μέσω της εκδήλωσης της στρατηγικής της στο θαλάσσιο πεδίο. Πάντειο Πανεπιστήμειο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές, 2015, σελ. 110-111

[100] Οικονόμου Γ.Τα διλήμματα σε ΗΠΑ και Κίνα.Foreing Affairs, 31 Οκτωβρίου 2014

[101] Οικονόμου Γ.Τα διλήμματα σε ΗΠΑ και Κίνα.Foreing Affairs, 31 Οκτωβρίου 2014