Της Δρ. Lucie Béraud-Sudreau
Μετά από σημαντικές μειώσεις των αμυντικών δαπανών σε πραγματικούς όρους στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες μετά τη χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση του 2008, η ανάκαμψη ενέτεινε μόνο εν μέρει τα επίπεδα αμυντικής δαπάνης, τροφοδοτούμενα εν μέρει από την πληθώρα περιφερειακών κρίσεων στον τομέα της ασφάλειας. Τα στοιχεία της περασμένης δεκαετίας υποδηλώνουν επίσης ορισμένες διαρκείς μεταβολές σε παγκόσμιο επίπεδο όσον αφορά τα πρότυπα των αμυντικών δαπανών.
Aυτό το δεκαετές σύνολο δεδομένων καθιστά δυνατό τον καλύτερο προσδιορισμό των συνεπειών της χρηματοπιστωτικής και οικονομικής κρίσης του 2008 για τις αμυντικές δαπάνες. Δείχνει ότι, από την οικονομική κρίση που μείωσε τους αμυντικούς προϋπολογισμούς, ο κόσμος έχει αλλάξει, διανύοντας πλέον μια περίοδο κατά την οποία πολλαπλές κρίσεις ασφαλείας, οδηγούν πια τις παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες προς τα πάνω.
Οι ασιατικές αμυντικές δαπάνες ξεπερνούν τις δαπάνες της Ευρώπης
Το σενάριο αυτό συνέβη ιδιαίτερα στην Ευρώπη, όπου, μεταξύ του 2009 και του 2015, οι αμυντικές δαπάνες μειώνονταν σε πραγματικούς όρους κάθε χρόνο. Για τη Βόρεια Αμερική, όπου κυριαρχούν οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης καθυστέρησαν μέχρι το 2011. Μέχρι τότε, η κυβέρνηση Obama δέχθηκε έντονες πιέσεις για τη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων που είχαν προκύψει εν μέρει από τη χρηματοπιστωτική κρίση. Οι περικοπές από το Αφγανιστάν και το Ιράκ συνέβαλαν επίσης στη μείωση των αμυντικών δαπανών των ΗΠΑ. Το 2011 εγκρίθηκε από το Κογκρέσο των ΗΠΑ ο νόμος για τον έλεγχο του προϋπολογισμού (BCA) για να τερματιστεί μια κρίση χρέους-οροφής. Το BCA πραγματοποίησε περικοπές σε τμήματα του αμυντικού προϋπολογισμού των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα τη μείωση των αμυντικών δαπανών μεταξύ ετών 2011 και 2016 (βλ. Σχήμα 1).
Αυτή η κατάσταση σήμαινε ότι οι κινητήριες δυνάμεις της ανάπτυξης των στρατιωτικών δαπανών μεταξύ 2008 και 2017 ήταν σε μη δυτικά μέρη του πλανήτη. Η Μέση Ανατολή ήταν η περιοχή με τον ισχυρότερο ρυθμό ανάπτυξης, στο 7,2%, ακολουθούμενη από την Ασία στο 4,3%. Ενώ η υποσαχάρια Αφρική παρουσίασε αύξηση κατά 3,9% στη δεκαετία, έχει επιβραδυνθεί τα τελευταία χρόνια.
Κατά συνέπεια, η Ασία ξεπέρασε την Ευρώπη στις αμυντικές δαπάνες. Το χάσμα ανέρχεται σε 85,3 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (σε τιμές του 2010) και στην πραγματικότητα φαίνεται αδιαπέραστο (βλ. Σχήμα 1). Το μερίδιο της Ασίας στις παγκόσμιες αμυντικές δαπάνες αυξήθηκε από 17% το 2008 σε 24% το 2017 (βλ. Σχήμα 2), ενώ της Ευρώπης μειώθηκε από 22% το 2008 σε 18% το 2017 και η Βόρεια Αμερική μειώθηκε από 46% σε 36%. Την ίδια περίοδο, το μερίδιο της Μέσης Ανατολής αυξήθηκε επίσης (7% έως 12%).
Οι αμυντικοί προϋπολογισμοί της Δύσης αυξάνονται
Ωστόσο, τα στοιχεία για την περίοδο 2017-18 αποκαλύπτουν αλλαγές στις τάσεις αυτές. Οι οικονομικοί δείκτες δείχνουν τώρα σε μια νέα αύξηση των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών, ιδιαίτερα στη Δύση. Πολλά ευρωπαϊκά κράτη, συμπεριλαμβανομένων των κορυφαίων δαπανών, ανακοίνωσαν σχέδια για αύξηση των αμυντικών προϋπολογισμών τους τα επόμενα χρόνια. Στις ΗΠΑ, η κυβέρνηση Trump και το Κογκρέσο των ΗΠΑ συμφώνησαν να αυξήσουν σημαντικά τις αμυντικές δαπάνες το 2018 και το 2019. Πράγματι, οι προϋπολογισμοί για την άμυνα θα αυξηθούν κατά 6% σε πραγματικές τιμές στις ΗΠΑ το 2018, κατά 3,3% στη Γαλλία και κατά 2,5% στη Γερμανία (βλ. Σχήμα 3).
Η βελτίωση του οικονομικού πλαισίου επέτρεψε αυτή την ανανεωμένη ιεράρχηση των αμυντικών δαπανών. Ωστόσο, υπήρξε η αυξανόμενη αβεβαιότητα στις διεθνείς σχέσεις και ο πολλαπλασιασμός των κρίσεων που έδωσαν επιχειρήματα στις δυτικές κυβερνήσεις να αυξήσουν αυτό το είδος δαπανών.
Αντίθετα, οι βασικοί διαθέτες σε άλλες περιοχές του κόσμου, οι οποίοι υπήρξαν οι οδηγοί των παγκόσμιων αυξήσεων των αμυντικών δαπανών, έχουν επιβραδύνει τώρα τις δαπάνες τους, κυρίως λόγω οικονομικών παραγόντων. Δεν υπάρχει σημάδι αυτή τη στιγμή ότι η ανάπτυξη θα επιταχύνει βραχυπρόθεσμα. Η Σαουδική Αραβία ανακοίνωσε μείωση κατά 13,4% στον προϋπολογισμό για την άμυνα του 2018, αν και τα τελευταία χρόνια το Βασίλειο έχει αναθεωρήσει τις πραγματικές του δαπάνες προς τα πάνω στο τέλος του οικονομικού έτους. Στη Ρωσία, το χαμηλότερο περιβάλλον για τις τιμές ενέργειας, σε συνδυασμό με τις οικονομικές κυρώσεις μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014, έχει επηρεάσει την οικονομία και το ρούβλι. Παρά τις ονομαστικές αυξήσεις, ο αμυντικός προϋπολογισμός της Ρωσίας για το 2018 θα πρέπει να μειωθεί κατά 2% σε πραγματικούς όρους. Και παρόλο που ο αμυντικός προϋπολογισμός στην Κίνα συνεχίζει να αυξάνεται, είναι με βραδύτερο ρυθμό από ότι τα τελευταία χρόνια.
Αυτό το σενάριο ίσως δεν σηματοδοτεί μια πλήρη ανατροπή στις παγκόσμιες τάσεις των αμυντικών δαπανών, καθώς οι στρατιωτικές δαπάνες, όπως ο εθνικός πλούτος, αναδιανέμονται σε διάφορες περιοχές του πλανήτη. Ωστόσο, αυτή η ανάλυση δείχνει ότι, μετά από μια περίοδο εστίασης σε άλλες προτεραιότητες, οι δυτικές δυνάμεις είναι πλέον πρόθυμες να δαπανήσουν περισσότερα για την άμυνα, στο πλαίσιο ενός βελτιωμένου οικονομικού κλίματος αλλά υποβαθμισμένων προοπτικών ασφάλειας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου