Η ΚΡΙΣΗ ΣΤΟ ΜΑΛΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 2012-2013 ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ του Ξενοφώντος Θ. Χαλάτση Δόκιμου Ερευνητή του ΙΔΙΣ στην Ομάδα Χειρισμού Κρίσεων υπό τον Κο Β. Μαρτζούκο

Προοίμιο

Κατά την περίοδο 2012-2013 το κράτος του Μάλι αντιμετώπισε τη μεγαλύτερη κρίση από τότε που απέκτησε την ανεξαρτησία του, από τη Γαλλία το 1960. Η αρχική διαμάχη της κεντρικής κυβέρνησης με τους αυτονομιστές Τουαρέγκ εξελίχθηκε σε σύγκρουση με διάφορες ισλαμιστικές οργανώσεις που κυριάρχησαν στο βόρειο τμήμα της χώρας.

Το 2013 η Γαλλία εξαπέλυσε την επιχείρηση Serval για να αναχαιτήσει την προέλαση των ισλαμιστών προς το νότιο Μάλι και να ανακαταλάβει τον κατεχόμενο βορρά. Οι σαφείς πολιτικές επιδιώξεις σε συνδυασμό με τη διεθνή διπλωματία, την αποτελεσματική χρήση της στρατιωτικής δύναμης και τα σφάλματα των ισλαμιστών οδήγησαν την Serval σε μια βραχυπρόθεσμη επιτυχία. Η ερευνητική εργασία μέσα από την παράθεση των σημαντικότερων γεγονότων της περιόδου επικεντρώνεται στα αίτια της κρίσης του Μάλι, την αξιολόγηση των πολιτικών και στρατιωτικών στόχων της Γαλλίας και τον βαθμό που αυτοί επιτεύχθηκαν. Επιπλέον εξαιτίας της συνέχισης της κρίσης αλλά και της εξάπλωσής της εκτός των συνόρων του Μάλι η έρευνα αποσκοπεί να αναδείξει ευρύτερα ζητήματα και να θέσει προβληματισμούς σχετικά με την ενδεχόμενη απειλή αποσταθεροποίησης της Αφρικής από τους ισλαμιστές και την συνδεόμενη εν μέρει με αυτή, μετακίνηση αφρικανικών πληθυσμών προς την Ευρώπη.

Χάρτης του Μάλι και των γειτονικών κρατών

Πηγή:https://www.clingendael.org/pub/2015/the_roots_of_malis_conflict/executive_summary/images/mali_admin_map@2x.png

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το Μάλι υπήρξε γαλλική αποικία (το πρώην Γαλλικό Σουδάν) και απέκτησε την ανεξαρτησία του από τη Γαλλία στις 20 Ιουνίου 1960 έχοντας αρχικά την ονομασία ομοσπονδία του Μάλι. Στις 19 Αυγούστου 1960 η Σενεγάλη επίσης πρώην γαλλική αποικία αποχώρησε από την ομοσπονδία και το νεοσύστατο κράτος μετονομάστηκε σε Δημοκρατία του Μάλι με πρώτο πρόεδρο τον Modibo Keita. (1)

Η χώρα βρίσκεται στην καρδιά της δυτικής Αφρικής, ανάμεσα στην έρημο Σαχάρα και την περιοχή του Σαχέλ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις το 2012 ο πληθυσμός του ανερχόταν σε περίπου 14,85 εκ. κατοίκους και αποτελείτο από περισσότερες από είκοσι εθνοτικές ομάδες με μεγαλύτερες τους Μπαμπάρα, Φουλάνι Σαρακόλε, Σενούφο, Ντόγκον, Μαλίνκε, Μπόμπο Σονγκάι, Τουαρέγκ και Μαυριτανούς (Αραβο-βερβερικής καταγωγής). Οι περισσότερες υπο-σαχάριες εθνοτικές ομάδες μοιράζονται κοινές, ιστορικές, πολιτισμικές και θρησκευτικές παραδόσεις με εξαίρεση τους νομαδικούς πληθυσμούς των Τουαρέγκ και των Μαυριτανών που κατοικούν στο βόρειο Μάλι. (2) Ο πληθυσμός είναι στη μεγάλη του πλειοψηφία μουσουλμανικός περίπου το 90% και το υπόλοιπο τμήμα ασπάζεται τον χριστιανισμό και ανιμιστικές θρησκείες. (3)Είναι όμως σημαντικό να επισημανθεί ότι όπως συμβαίνει κατά κανόνα σε όλη την αφρικανική ήπειρο οι μονοθεϊστικές θρησκείες είναι διανθισμένες με τις παραδοσιακές αφρικανικές ανιμιστικές πεποιθήσεις και πρακτικές. Στην περίπτωση του Μάλι υπήρχε θρησκευτική ανεκτικότητα και η θρησκεία από μόνη της δεν αποτελούσε την κύρια αιτία για την πυροδότηση εθνοτικών συγκρούσεων.

Η συγκρότηση των εθνικών αφρικανικών κρατών μετά την από-αποικιοποίηση υπήρξε μια επίπονη διαδικασία καθώς τα αυταρχικά καθεστώτα που εγκαθιδρύθηκαν κληρονόμησαν τις διαμάχες ανάμεσα στις διάφορες εθνοτικές ομάδες. Το Μάλι δεν αποτέλεσε εξαίρεση από αυτόν τον κανόνα. Το 1968 οκτώ χρόνια μετά την ανεξαρτησία του, ένα στρατιωτικό πραξικόπημα ανέτρεψε την κυβέρνηση του Modibo Keita και εγκατέστησε ένα δικτατορικό καθεστώς υπό τον Mousa Traore. Ύστερα από την πτώση του Traore το 1991, και την εγκαθίδρυση ενός πολυκομματικού συστήματος η χώρα διατήρησε την εσωτερική της σταθερότητα με τις διαδοχικές κυβερνήσεις του Alpha Oumar Konare και του Amadou Toumani Toure. (4)

Κατά τη διάρκεια των δύο δεκαετιών δημοκρατικής διακυβέρνησης, υπήρξε κάποια πρόοδος στον κοινωνικό και οικονομικό τομέα. Το Μάλι όμως εξακολούθησε να παραμένει μία από τις φτωχότερες χώρες στον κόσμο. Το κατακεφαλήν εγχώριο προϊόν αυξήθηκε από 720 δολλάρια το 1990 σε 1046 το 2012 στην κατάταξη όμως για την ανθρώπινη ανάπτυξη το Μάλι ακόμα βρισκόταν στην 182η θέση σε σύνολο 187 χωρών. Περίπου το 47% του πληθυσμού ζούσε κάτω από το όριο της φτώχειας. Όπως σε αρκετές γειτονικές χώρες η ελονοσία είναι διαδεδομένη και πολλοί από τους κατοίκους ζούσαν με την απειλή των επισιτιστικών κρίσεων. Σύμφωνα με πρόσφατες αξιολογήσεις που ελήφθησαν το 2006 η θνησιμότητα στα παιδιά κάτω των πέντε ετών ανερχόταν σε 215 στα 1.000. (5)

Σύμφωνα με αναλυτές τρεις επιπλέον οικονομικοί παράγοντες επέδρασαν αρνητικά και οδήγησαν στην αποσταθεροποίηση της χώρας πριν την έναρξη της κρίσης. Ο πρώτος ήταν η εξαιρετικά χαμηλή κατακεφαλήν κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος, ο δεύτερος το χαμηλό κατά κεφαλή εισόδημα και ο τρίτος ο αρνητικός ρυθμός ανάπτυξης τις παραμονές του πολέμου. (6)

Ένας άλλος παράγοντας αποσταθεροποίησης αφορούσε την πολιτική ζωή της χώρας. Παρά το γεγονός ότι το Μάλι είχε τα χαρακτηριστικά ενός δημοκρατικού κράτους υπήρχαν εμφανή προβλήματα. Η καταγραφή των ψηφοφόρων και η συμμετοχή τους στις εκλογές ήταν πολύ περιορισμένη. Είναι ενδεικτικό ότι μόλις λίγο πάνω από το 1/3 των κατοίκων συμμετείχε στις προεδρικές εκλογές του 2007. (7) Αυτό το επίπεδο ενδιαφέροντος για τις δημοκρατικές διαδικασίες ενδεχομένως να είναι αναμενόμενο για ένα κράτος με τόσο χαμηλό κατακεφαλήν εισόδημα. Όπως ανέφερε χωρίς περιστροφές ένας κρατικός αξιωματούχος του Μάλι «ενδιαφερόμαστε για την τροφή όχι τη δημοκρατία».(8)

Τέλος καθοριστικός παράγοντας για την πρόκληση της κρίσης στο Μάλι υπήρξε η δημογραφική σύνθεση και ο διαφορετικός τρόπος ζωής των διαφόρων εθνοτικών ομάδων που το συγκροτούσαν. Αν και αυτοί οι πληθυσμοί είχαν συνυπάρξει ειρηνικά για αιώνες κάποιοι είχαν ένα ιστορικό βίαιων συγκρούσεων. Ο νομαδικός τρόπος ζωής στις πιο τραχιές βόρειες περιοχές και ο πιο μόνιμος και ποιμενικός τρόπος διαβίωσης στις πιο νότιες συνέβαλαν στην πρόκληση συγκρούσεων. Ιδιαίτερα οι νομαδικές φυλές των Τουαρέγκ αποτελούσαν μια πηγή έντασης και βίας. Όπως αναφέρει ένας κορυφαίος εθνογράφος του σύγχρονου Μάλι «Το πρόβλημα των Τουαρέγκ στο βορρά αποτελεί την εθνοτική διαμάχη στο σύγχρονο Μάλι με πολιτικές προεκτάσεις και οι ομάδες των δύο αντιμαχόμενων πλευρών θεωρούν ότι η κάθε μία είναι το ιστορικό θύμα». (9)

Η κρίση στο Μάλι ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2012 ως αποτέλεσμα της διαμάχης ανάμεσα στην κεντρική κυβέρνηση και στο αυτονομιστικό κίνημα των Τουαρέγκ MNLA το οποίο αρχικά συμμάχησε με διάφορες ισλαμιστικές οργανώσεις όπως το Ansar Dine το MUJAO και η AQIM ώστε να κυριαρχήσουν στο βόρειο τμήμα της χώρας. Οι ήττες που υπέστη ο στρατός του Μάλι οδήγησαν σε στρατιωτικό πραξικόπημα και την ανατροπή του προέδρου Amandou Toumani Toure, τον Μάρτιο του 2012. Η συμφωνία για τη συγκρότηση μεταβατικής κυβέρνησης υπό τον πρόεδρο Dioncounda Traore σταθεροποίησε κάπως την πολιτική κατάσταση στο νότιο τμήμα της χώρας. Η συμμαχία ανάμεσα στους Τουαρέγκ του MNLA και τους ισλαμιστές αποδείχτηκε βραχύβια και οδήγησε τις δύο πλευρές στη σύγκρουση για την εδαφική κυριαρχία. Οι ισλαμιστές επικράτησαν και έχοντας σταθεροποιήσει τις θέσεις τους στο βορρά εξαπέλυσαν επίθεση στο νότο εναντίον της πρωτεύουσας Μπαμάκο.

Ο νεοεκλεγής πρόεδρος της Γαλλίας Francois Hollande κατανοώντας ότι οι ισλαμιστές όχι μόνο απειλούσαν το Μάλι με πλήρη αποσταθεροποίηση αλλά και συνιστούσαν ευρύτερη απειλή για τα γαλλικά συμφέροντα αποφάσισε την στρατιωτική επέμβαση στη αφρικανική χώρα αφού πρώτα έλαβε επίσημη πρόσκληση από τον πρόεδρο Traore. Η στρατιωτική επιχείρηση της Γαλλίας με την κωδική ονομασία Serval, που ξεκίνησε στις 11 Ιανουαρίου 2013 και ολοκληρώθηκε στις 15 Ιουλίου του 2014 συνέβαλε δραστικά στην αναχαίτηση των ισλαμιστών και στην ανακατάληψη των εδαφών του βορρά, αποτρέποντας την πλήρη κατάρρευση του Μάλι. Στο ενδιάμεσο διάστημα τον Αύγουστο του 2013 και ύστερα από τη διεξαγωγή εκλογών νέος πρόεδρος του Μάλι αναδείχθηκε ο Ibrahim Boubacar Keita. Οι ισλαμιστές όμως παρά τα σημαντικά πλήγματα που δέχτηκαν  εξακολούθησαν να παραμένουν δραστήριοι εξαπολύοντας έναν νέο γύρο κυρίως βομβιστικών επιθέσεων εναντίον στρατιωτικών και πολιτικών στόχων.

Από τον Αύγουστο του 2014 βρίσκεται σε εξέλιξη μια νέα γαλλική επιχείρηση με την ονομασία Barkhane η οποία έχει τον ευρύτερο στόχο να περιορίσει έως και να εξουδετερώσει πλήρως τη δράση των ισλαμιστών όχι μόνο στο Μάλι αλλά και στη λεγόμενη περιοχή του Σαχέλ, η οποία εκτός από το Μάλι περιλαμβάνει τη Μαυριτανία, τη Μπουρκίνα Φάσο, το Νίγηρα και το Τσαντ. Όλα τα παραπάνω κράτη έχουν συγκροτήσει  την Ομάδα των Πέντε του Σαχέλ ή G5 Sahel και συνδράμουν με στρατιωτικές δυνάμεις τους στις επιχειρήσεις εναντίον των ισλαμιστών. Εκτός από τη Γαλλία στην κρίση του Μάλι έχουν εμπλακεί με διάφορους τρόπους και ρόλους, η Αφρικανική Ένωση, η Οικονομική Κοινότητα Κρατών Δυτικής Αφρικής (ECOWAS) οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Κίνα, και ο ΟΗΕ που έχει συγκροτήσει την ειρηνευτική αποστολή της MINUSMA.

Οι εξελίξεις στην αφρικανική χώρα και στην ευρύτερη περιοχή αναδεικνύουν γενικότερα κρίσιμα ζητήματα όπως είναι η ενδεχόμενη αποσταθεροποίηση της Αφρικής από τους ισλαμιστές, οι μαζικές μετακινήσεις αφρικανικών πληθυσμών ως αποτέλεσμα αυτής της αποσταθεροποίησης αλλά και της δημογραφικής έκρηξης που συντελείται στην αφρικανική ήπειρο όπως επίσης και ο ρόλος της διεθνούς κοινότητας και ιδιαίτερα των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην αντιμετώπιση αυτών των εξελίξεων.

Η διασπορά του πληθυσμού των Τουαρέγκ στο Μάλι και στα όμορα κράτη.

Πηγή: http://www.dorsum.org/africa/the–tuareg–a–people–without–an–own–country/

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1.

Τα αίτια της εξέγερσης των Τουαρέγκ-οι ισλαμιστικές οργανώσεις και οι επιδιώξεις τους

Οι Τουαρέγκ δεν αποτελούν μια εννιαία εθνική ομάδα αλλά μια συλλογή νομαδικών φυλών που διαβιούν σε μια περιοχή που περιλαμβάνει τα κράτη της Μαυρυτανίας, του Μάλι, του Νίγηρα, της Αλγερίας και της Λιβύης. Στο Μάλι εκτιμάται ότι τις παραμονές της εξέγερσης κατοικούσαν περίπου 400.000. (10) Επτά μεγάλες φυλετικές ομοσπονδίες περιλαμβάνουν τους Τελ Ταντεμακέτ στο Τιμπουκτού και στα δυτικά γύρω από τη λίμνη Φαγκουιμπίν, τους Ιγουελεμεντέν Κεν Αταράμ και τις φυλές της οροσειράς Ίφοχας ή Ίφορας που θα αποτελούσαν ένα βασικό επίκεντρο της επαναστατικής αναταραχής. (11) Αν και η ενότητα των φυλών των Τουαρέγκ δεν είναι αυτονόητη, συχνά συνασπίζονται όταν πρόκειται να προάγουν και να υπερασπιστούν την κοινή τους ταυτότητα.

Παρά το γεγονός ότι οι Τουαρέγκ αποτελούν ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού του Μάλι οι διαδοχικές εξεγέρσεις τους είχαν έντονη επίδραση στη μετα-αποικιακή ιστορία της χώρας. Οι εξεγέρσεις των Τουαρέγκ εκτιμάται ότι έχουν φυλετικό και οικονομικό υπόβαθρο. Αν και η αιτία της φυλετικής διαμάχης ανάμεσα στους «ανοιχτόχρωμους» Τουαρέγκ και τις μαύρες αφρικανικές φυλές θεωρείται  υπεραπλουστεύμενη, προβάλλεται ως μια κύρια αιτία υπό την έννοια ότι οι Τουαρέγκ (οι οποίοι αρχικά είχαν αντισταθεί και στους Γάλλους αποικιοκράτες) δεν αποδέχτηκαν να υπόκεινται στην εξουσία ανθρώπων που θεωρούσαν υπηρέτες και δούλους τους. Η ανεξαρτησία του Μάλι άλλαξε την ισορροπία δυνάμεων σε βάρος των νομάδων. Με την πρωτεύουσα να βρίσκεται στο Μπαμάκο και τους μαύρους Αφρικανούς να υπερτερούν κατά πολύ αριθμητικά των Τουαρέγκ στο νέο έθνος, η δημοκρατική εξουσία περιήλθε αναπόφευκτα στους πρώτους. Και οι άλλες εθνότητες ενθυμούμενες την αντιπαλότητα με τους Τουαρέγκ δεν ήταν διατεθειμένες να μοιραστούν την εξουσία μαζί τους.

Η άλλη αιτία εστιάζεται σε οικονομικές παραμέτρους που πηγάζουν από τη διαμάχη ανάμεσα στους Τουαρέγκ και άλλες αφρικανικές φυλές κυρίως τους Φουλάνι και τους Σονγκάι για τη διεκδίκηση των ίδιων περιορισμένων πόρων. Λαμβάνοντας υπόψη τις ιστορικές εντάσεις ανάμεσα στο βόρειο και νότιο τμήμα του Μάλι δεν προκαλεί εντύπωση ότι μετά την ανεξαρτησία οι περιορισμένοι πόροι του αφρικανικού κράτους δεν επενδύθηκαν για να βελτιώσουν το βιοτικό επίπεδο των Τουαρέγκ. Οι φυλές τους σε μεγάλο βαθμό αποκλείστηκαν από τη διαμόρφωση του σύγχρονου εθνικισμού του Μάλι. (12)

Επιπλέον οι ξηρασίες που σημειώθηκαν στο Μάλι στα τέλη της δεκαετίας του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970 προκάλεσαν μεγάλες καταστροφές στην κτηνοτροφία των Τουαρέγκ ενώ η αύξηση του πληθυσμού τους συνέβαλε στην άσκηση μεγαλύτερης πίεσης. (13) Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα μεγάλος αριθμός νεότερων Τουαρέγκ να εγκαταλείψουν τη χώρα συχνά με προορισμό τη Λιβύη, όπου το καθεστώς του συνταγματάρχη Καντάφι τους ενέταξε ως μισθοφόρους στο στρατό του.

Οι Τουαρέγκ εξαπέλυσαν τη πρώτη εξέγερσή τους εναντίον της κυβέρνησης του Μάλι με το κίνημα Alfellaga, το 1962. Αν και η εξέγερση κατεστάλη με σκληρότητα από τον στρατό του Μάλι άφησε μια δυσάρεστη ανάμνηση στις επερχόμενες γενιές των Τουαρέγκ αλλά και τη δίψα για εκδίκηση. Η επόμενη εξέγερση των Τουαρέγκ ξέσπασε το 1990. Τον Ιανουάριο του 1991 το καθεστώς του Traore υπέγραψε μια συμφωνία ειρήνης  που έθετε την οργανωτική βάση για ενσωμάτωση των Τουαρέγκ στην κρατική διοίκηση και στις ένοπλες δυνάμεις. Το προνόμια όμως που απέσπασαν οι Τουαρέγκ προκάλεσαν την αντίδραση των άλλων αφρικανικών κοινοτήτων με αποτέλεσμα η διαμάχη για συνεχιστεί ακόμα και μετά τη μετάβαση σε πολυκομματική δημοκρατία, μέχρι και το 1996. Οι Τουαρέγκ επανήλθαν περίπου μια δεκαετία αργότερα εξαπολύοντας σποραδικές επιθέσεις το 2007 και το 2009 στο Βόρειο Μάλι και στο Νίγηρα. Σε αυτές τις εξεγέρσεις οι Τουαρέγκ συχνά χαρακτηρίζονταν από τις άλλες εθνότητες του Μάλι ως «λευκοί δουλέμποροι» και «Άραβες μισθοφόροι του Καντάφι» που ήθελαν να εξουσιάσουν το νότο. (14)

Η τέταρτη εξέγερση των Τουαρέγκ ξεκίνησε τον Ιανουάριο  2012 στο βόρειο Μάλι και υπήρξε η πιο απειλητική για το κράτος του Μάλι για δύο λόγους. Πρώτον πολλοί Τουαρέγκ που είχαν πολεμήσει ως μισθοφόροι με τον κυβερνητικό στρατό του Καντάφι  στη Λιβύη στον πόλεμο του 2011 επέστρεψαν στο Μάλι με εξοπλισμό από τα λιβυκά αποθέματα. Ο αριθμός τους που εκτιμάται από 1000 έως 4.000 σε συνδυασμό με τον οπλισμό και τη στρατιωτική εμπειρία τους ενίσχυσε σημαντικά τις τάξεις των εξεγερμένων. (15)Ο δεύτερος λόγος ήταν η συμμαχία των Τουαρέγκ με ριζοσπαστικά στοιχεία του Ισλάμ, που είχαν διεισδύσει στο βόρειο Μάλι και στις φυλές των Τουαρέγκ που κατοικούσαν εκεί.

Καθοδηγητής της εξέγερσης ήταν μια καινούρια εθνικιστική ομάδα των Τουαρέγκ, το Εθνικό Κίνημα για την Απελευθέρωση του Azawad (Mouvement Νational pour la Liberation de l’ Azawad-MNLA), που συγκροτήθηκε τον Οκτώβριο του 2011 με ηγέτη τον Mohammed Ag Najim (16) Azawad αποκαλούν οι Τουαρέγκ το βόρειο τμήμα του Μάλι που περιλαμβάνει τις περιοχές του Τιμπουκτού, του Κιντάλ, του Γκάο όπως επίσης και την περιοχή του Μόπτι και συνολικά αποτελεί σχεδόν το 60% της έκτασης του αφρικανικού κράτους. (17)

Μια άλλη νεοσύστατη επαναστατική ομάδα των Τουαρέγκ που συγκροτήθηκε στις αρχές του 2012 ήταν το Ansar Dine (οι Υπερασπιστές της Θρησκείας του Προφήτη ). Ο ηγέτης αυτής της ισλαμιστικής ομάδας, ο Iyad Ag Ghali, είχε συμμετάσχει στην εξέγερση των Τουαρέγκ στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Αντίθετα με το MNLA που επιδίωκε την απόσχιση των Τουαρέγκ από το Μάλι και τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους, το Ansar Dine είχε περισσότερο σαν στόχο την επιβολή του ισλαμικού νόμου, της σαρία, σε ολόκληρο το Μάλι. Ο μεγαλύτερος αριθμός των δυνάμεων του Ansar Dine προερχόταν από τη γενέτειρα του Ghali την πόλη του Κιντάλ. Η ισλαμιστική ιδεολογία αυτής της οργάνωσης εν μέρει αποδίδεται και στο γεγονός ότι ένας ξάδελφος του Ghali, ο Abd al Karim al Targui ήταν επικεφαλής μιας μικρής ομάδας της al Qaida στην περιοχή του Κιντάλ. (18)

Την περίοδο που συγκροτήθηκαν οι δύο επαναστατικές ομάδες των Τουαρέγκ η ισλαμιστική οργάνωση al Qaeda στο Ισλαμικό Μαγκρέμπ (al Qaeda in the Islamic Maghreb-AQIM), δρούσε για αρκετά χρόνια πριν στο Βόρειο Μάλι. Αποτελούσε παρακλάδι της τρομοκρατικής οργάνωσης al Qaeda του Σαουδάραβα Osama Bin Laden που σκοτώθηκε από επίλεκτη αμερικανική ομάδα των Navy Seal στο Πακιστάν το 2011. Η AQIM συγκροτήθηκε το 2007 από Αλγερινούς ισλαμιστές και τα ηγετικά στελέχη της ο Abdelmalek Droukdel, o Abdelhamid Abou Zeid και ο Mokhtar Belmokhtar  είχαν συμμετάσχει στον εμφύλιο πόλεμο της Αλγερίας την περίοδο 1992-2002. Επρόκειτο για μια ιδιαίτερα βίαιη τρομοκρατική οργάνωση με πλήθος βομβιστικών επιθέσεων και απαγωγές κυρίως δυτικών υπηκόων στο ενεργητικό της, τόσο στην Αλγερία όσο και σε γειτονικά αφρικανικά κράτη, τη Μαυριτανία, το Μάλι, το Νίγηρα και την Τυνησία. (19)

Η μικρότερη αλλά αναλογικά με τη δράση της αρκετά επικίνδυνη τοπική ισλαμιστική ομάδα ήταν το Κίνημα για την Ενότητα και τo Τζιχάντ στη Δυτική Αφρική, (Mouvement pour l’ Unicite et le Jihad en Afrique de l’Oues-MUJAO) που συγκροτήθηκε στα μέσα του 2011. Αυτή η ομάδα σαλαφιστών που είχε τη βάση της στo Γκάο είχε αρχηγό έναν Μαυριτανό τον Hamada Ould Mohamed Kheirou αλλά οι περισσότεροι μαχητές της προέρχονταν από μαύρους αφρικανούς του Μάλι κυρίως των φυλών Φουλάνι και Σονγκάι. Το MUJAO είχε πιο βαθειά ερείσματα στις τοπικές αφρικανικές κοινότητες, γεγονός που καθιστούσε πιο δύσκολη την εξουδετέρωσή του. (20)

Παρά τον κοινό στόχο που είχαν οι παραπάνω οργανώσεις να πλήξουν την κυβέρνηση του Μάλι οι αντικρουόμενες επιδιώξεις τους καθιστούσαν τον ανταγωνισμό τους αναπόφευκτο. Ιδιαίτερα οι Τουαρέγκ αν και μουσουλμάνοι δεν αισθάνονταν ισχυρή ιδεολογική συγγένεια με τους ισλαμιστές της AQIM. Ένας Γάλλος εξερευνητής ο Rene Caillie που ταξίδεψε εκτεταμμένα στις περιοχές των Τουαρέγκ ανέφερε: «Πολλοί Τουαρέγκ δεν γνωρίζουν τις πρώτες προσευχές του Κορανίου».(21) Οι γυναίκες έχουν ένα σημαντικό ρόλο στην κοινωνία των Τουαρέγκ και έχουν τη δυνατότητα όχι μόνο να πηγαίνουν στο σχολείο αλλά ακόμα και να πηγαίνουν σε μεικτά σχολεία. Κατά συνέπεια αν και τα τελευταία χρόνια ο «Ουαχαμπισμός» (Οι υποστηρικές του κινήματος προτιμούν να αποκαλούνται Σαλαφιστές) έχει κάπως διεισδύσει στο βορρά και κάποια από τα χωριά γύρω από το Γκάο εφαρμόζουν τη σαρία, οι Τουαρέγκ γενικά δεν είναι σαν τους Παστούν του Αφγανιστάν. (22) Αναμφίβολα οι ισλαμιστές θα δυσκολεύονταν να διεισδύσουν στο βόρειο Μάλι αν οι Τουαρέγκ δεν ήταν μουσουλμάνοι, οι διαφορές όμως που υπήρχαν ανάμεσά τους θα εκδηλώνονταν έντονα στα γεγονότα που θα ακολουθούσαν.

Εκτός από τις παραπάνω ομάδες που συμμετείχαν ενεργά στις μάχες εναντίον της κυβέρνησης του Μάλι, στις αρχές του 2012 συγκροτήθηκε από Άραβες το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο του Azawad (Front de Liberation Nationale de l’ Azawad-FLNA) με στόχο όπως ανέφερε να υπερασπιστεί τα συμφέροντα των αραβικών πληθυσμών στο βόρειο Μάλι. Το FLNA αποτελείτο από Άραβες πολιτοφύλακες που είχαν οργανωθεί για να υπερασπιστούν το Τιμπουκτού από τους Τουαρέγκ του MNLA και τους ισλαμιστές του Ansar Dine. Αυτή η ομάδα εξαρχής ισχυρίστηκε ότι ήταν αντίθετη στην ανεξαρτησία του Azawad και στην επιβολή της σαρία στο βόρειο Μάλι. Αργότερα το FLNA μετονομάστηκε σε Αραβικό Κίνημα του Azawad (Movement Arabe de l’ Azawad-MAA). Οι επιδιώξεις όμως αυτής της οργάνωσης θεωρούνται σχετικά ασαφείς και έχει κατηγορηθεί για συνεργασία με τους ισλαμιστές της AQIM. (23)

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2.

2.1 Οι δυνάμεις των αντιπάλων-H επίθεση των Τουαρέγκ και των ισλαμιστών εναντίον του κυβερνητικού στρατού

Στις αρχές του 2012 σύμφωνα με μια αναφορά του ΟΗΕ η συνολική δύναμη του MNLA, της AQIM του Ansar Dine και του MUJAO ανερχόταν σε τουλάχιστον 3.000 μαχητές. (24) Άλλες πηγές εκτιμούσαν αυτή τη δύναμη από 6.000 έως και 15.000 μαχητές. (25) Οι Τουαρέγκ και οι ισλαμιστές είχαν στη διάθεσή τους μεγάλο αριθμό αυτοσχέδιων οχημάτων μάχης τα λεγόμενα technicals που τους επέτρεπαν να κινούνται γρήγορα και να διανύουν μεγάλες αποστάσεις. Σύμφωνα με μαρτυρία του προέδρου του Μάλι Amadou Toumani Toure οι μαχητές του MNLA και του AQIM ήταν καλά εξοπλισμένοι καθώς είχαν στην κατοχή τους ελαφρά τεθωρακισμένα οχήματα, πυροβόλα, αντιαεροπορικά πυροβόλα, αντιαεροπορικούς και αντιαρματικούς εκτοξευτές ρουκετών, που είχαν αποσπάσει από τα λυβικά οπλοστάσια. (26)

Οι Ένοπλες δυνάμεις του Μάλι συμπεριλαμβανομένων της Εθνικής Φρουράς, της Εθνικής Χωροφυλακής και της Εθνοφρουράς εκτιμάται ότι κυμαίνονταν από περίπου 15.600 μέχρι και 26.000 άνδρες. Ο στρατός ξηράς που εκτιμάτο σε περίπου 7.800 άνδρες αποτελείτο από δώδεκα τάγματα πεζικού (λιγότερο ή περισσότερο μηχανοκίνητα) ένα σύνταγμα τεθωρακισμένων ένα σύνταγμα πυροβολικού και δύο τάγματα μηχανικού. Ήταν εξοπλισμένος με άρματα μάχης, τεθωρακισμένα οχήματα, πυροβόλα και πολλαπλούς εκτοξευτές ρουκετών κυρίως σοβιετικής κατασκευής (τμήμα του εξοπλισμού όπως πολλαπλοί εκτοξευτές ρουκετών, όλμοι και ελαφρά όπλα ήταν κινεζικής κατασκευής).(27) Η στρατιωτική συνεργασία του Μάλι με τη Σοβιετική Ένωση είχε τις απαρχές της στην δεκαετία του 1960 όταν η κυβέρνηση Keita προσέγγισε την ΕΣΣΔ συνάπτοντας οικονομικές και εμπορικές συμφωνίες. (28) Αν και το καθεστώς του Traore βελτίωσε τις σχέσεις με τη Γαλλία και άλλες δυτικές χώρες το Μάλι μέχρι και το 1991 παρέμεινε εξαρτημένο από τη Σοβιετική Ένωση για τον εξοπλισμό και την εκπαίδευση των χερσαίων και αεροπορικών δυνάμεών του. (29)

Τον Ιανουάριο του 2012 εκτιμάται ότι ο στρατός του Μάλι διέθετε συνολικά 129 άρματα μάχης και τεθωρακισμένα οχήματα, T-55, PT-76, BRDM-2 και BTR-60PB. Τα περισσότερα από τα άρματα T-55 δεν ήταν επιχειρησιακά. (30) (σύμφωνα με κάποιες αναφορές ο στρατός του Μάλι είχε προμηθευτεί επίσης μικρό αριθμό ελαφρών αρμάτων type 62 κινεζικής κατασκευής). Τα άρματα μάχης και τα τεθωρακισμένα οχήματα που χρονολογούνταν από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου συχνά ήταν ελλιπώς συντηρημένα και δεν διέθεταν κλιματισμό και κατά συνέπεια ήταν ελάχιστα κατάλληλα για τον πόλεμο της ερήμου, ιδιαίτερα εναντίον ενός αντιπάλου που ήταν πολύ πιο ευκίνητος ή πολεμούσε πεζός. Τα οχήματα με ελαφρά θωράκιση μειονεκτούσαν ακόμα περισσότερο καθώς ήταν εύκολος στόχος για τα βαρέα πολυβόλα ή τους αντιαρματικούς εκτοξευτές ρουκετών RPG-7 των αντιπάλων τους. (31)

Εκτός όμως από τα προβλήματα στον πολεμικό εξοπλισμό ανεπαρκείς αποδείχτηκαν και οι τακτικές μάχης του στρατού ξηράς. Σύμφωνα με μαρτυρίες ανδρών του κυβερνητικού στρατού κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων στο βόρειο Μάλι συμμετείχαν περισσότερο σε αποστολές  φύλαξης στατικών στόχων ή περιορισμένες περιπολίες παρά υιοθέτησαν ευκίνητες τακτικές μάχης. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να υπερφαλαγγίζονται εύκολα από τους αντιπάλους τους και να εξουδετερώνονται. Σημαντικό επίσης μειονέκτημα για τον στρατό του Μάλι ήταν η απουσία ενός αξιόπιστου συστήματος συλλογής πληροφοριών. Όπως ανέφερε ένας αξιωματικός η συλλογή πληροφοριών προερχόταν μόνο από τον ανθρώπινο παράγοντα.  Το γεγονός όμως ότι περίπου το 90% των στελεχών και των στρατιωτών προερχόταν από το νότο δημιουργούσε σοβαρά προβλήματα για τη συλλογή πληροφοριών.  Επιπλέον, αρνητικός παράγοντας ήταν η απουσία τεχνικών μέσων για τη συλλογή πληροφοριών διαβιβάσεων ή μη επανδρωμένων ιπτάμενων οχήματων (Unmanned Aerial Vehicle -UAV). (32)

Η αεροπορία διέθετε μικρό αριθμό αεροσκαφών (18 ή 20 MiG-21 συμπεριλαμβανομένων και των εκπαιδευτικών) και μεταφορικών ελικοπτέρων (Mil Mi-8) επίσης σοβιετικής κατασκευής που είχαν παραληφθεί κυρίως κατά τη δεκαετία του 1970. Το 2008-2009 είχαν παραληφθεί από τη Bουλγαρία τέσσερα μεταχειρισμένα επιθετικά ελικόπτερα Mil Mi-24D. Τα περισσότερα αεροσκάφη και τα ελικόπτερα δεν ήταν επιχειρησιακά. (33) Τέλος οι ναυτικές δυνάμεις ήταν σχεδόν ανύπαρκτες (το Μάλι είναι περίκλειστο κράτος) και είχαν στη διάθεσή τους μόλις τρία περιπολικά σκάφη με δυνατότητα πλεύσης σε ποταμούς. (34)

Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και κατά την περίοδο των κυβερνήσεων του Konare και του Toure υπήρξε συνεργασία ανάμεσα στο Μάλι και τις Ηνωμένες Πολιτείες στον στρατιωτικό τομέα. Αμερικανοί εκπαιδευτές μέλη των ειδικών δυνάμεων άρχισαν να εκπαιδεύουν τα στρατεύματα του Μάλι. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 και τον παγκόσμιο πόλεμο εναντίον της τρομοκρατίας αλλά και την εμφάνιση της AQIM, το αμερικανικό πεντάγωνο διέθεσε εκατομμύρια δολλάρια σε νέα προγράμματα για την εκπαίδευση και τον εξοπλισμό στρατιωτικών δυνάμεων σε ολόκληρη την περιοχή του Σαχέλ. Το 2008 συγκροτήθηκε η AFRICOM (United States Africa Command) μια νέα διοίκηση για την Αφρική η οποία από τότε διεύρυνε τις δραστηριότητές της σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο. Δύο χρόνια νωρίτερα το 2006 είχε συγκροτηθεί από το υπουργείο Εθνικής άμυνας των ΗΠΑ η Υπερσαχάρια Εννιαία Ομάδα Ειδικών Επιχειρήσεων  Joint Special Operation Task Forse-Trans Sahara (JSOTF-TS). Αυτή η Ομάδα τέθηκε επικεφαλής της εκπαίδευσης των ενόπλων δυνάμεων του Μάλι. Από το 2009 οι εκπαιδευτές της JSOTF-TS άρχισαν να συνεργάζονται με μεικτές μονάδες του Μάλι γνωστές ως Τακτικά Κλιμάκια Συνδυασμένων Όπλων ETIA (Echelon Tactique Inter-Armee-ETIA) που προορίζονταν να έχουν έναν καίριο ρόλο στην αμυντική στρατηγική του Μάλι για την ασφάλεια του βόρειου τμήματος της χώρας. Ένα ETIA αποτελείτο από 160 έως 200 στρατιώτες που είχαν αποσπαστεί από μονάδες διαφόρων υπηρεσιών. Αυτοί οι στρατιώτες εναλλάσονταν στο ETIA για μία σχεδόν εξάμηνη περίοδο στο βορρά και ακολούθως επανέρχονταν στις αρχικές μονάδες τους. Τέσσερα ETIA ήταν υπεύθυνα για την ασφάλεια μιας περιοχής σχεδόν στην έκταση του Τέξας.

Σύντομα όμως αρκετά προβλήματα σε αυτά τα κλιμάκια τα κυριότερα από τα οποία ήταν οι ανεπαρκείς  αριθμοί των στρατιωτών αλλά και η συνεχής αλλαγή του προσωπικού. Επιπλέον Ο Simon Powelson ταγματάρχης του αμερικανικού στρατού που ήταν επικεφαλής μονάδων εκπαίδευσης των Ειδικών δυνάμεων στο Μάλι ανάμεσα στο 2009 και το 2011 έγραψε ότι τα μέλη των δύο από τα τέσσερα ETIA επιδείκνυαν πλήρη άγνοια της βασικής στρατιωτικής εκπαίδευσης. (35)

Από τα μέσα του 2010 και λαμβάνοντας υπόψη τις ανεπάρκειες των ETIA οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ και του Μάλι σχεδίασαν τη συγκρότηση μιας νέας μονάδας, του Λόχου Ειδικών Δυνάμεων, (Compagnie de Forces Specials-CFS) του οποίου τα μέλη θα προέρχονταν από την πιο επίλεκτη μονάδα του στρατού του Μάλι το 33ο Σύνταγμα Κομμάντο Αλεξιπτωτιστών (33e Regiment de commandos parachutists). Η συγκρότηση του CFS θα γινόταν σε γενικές γραμμές στα πρότυπα ενός λόχου Ranger του αμερικανικού στρατού και θα περιλάμβανε 152 άνδρες υποστηριζόμενους από δύο ταχυκίνητες διμοιρίες με 89 άνδρες και 46 τετραξονικά φορτηγά οχήματα. Σύμφωνα με τον Powelson ο CFS θα είχε αξιοσημείωτα περισσότερα οχήματα από μια συνηθισμένη στρατιωτική μονάδα του Μάλι αντανακλώντας την επιθυμία να της προσφέρουν μεγαλύτερη ευκινησία και δυνατότητα να διεισδύσει μέσα στην έρημο για παρατεταμμένες περιόδους. Για να είναι ικανή αυτή η μονάδα να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την AQIM, τον κύριο αντίπαλο για εκείνη την περίοδο, έπρεπε να είναι ικανή να πραγματοποιεί κλασσικούς ελιγμούς μάχης και κατά συνέπεια να διεξάγει τον κλασσικό πόλεμο της ερήμου. Παραδόξως και σύμφωνα με ένα γαλλικό εγχειρίδιο για τον πόλεμο της ερήμου, αυτό ήταν το είδος πολέμου στο οποίο διακρινόταν η AQIM και οι Τουαρέγκ ενώ ο στρατός του Μάλι υιοθετώντας έναν περισσότερο συμβατικό τρόπο δράσης με συμβατικά οργανωμένες δυνάμεις υστερούσε σημαντικά. Ο Powelson επισήμανε επίσης άλλο έναν επιβαρυντικό λόγο για την επιχειρησιακή δράση των ειδικών δυνάμεων του Μάλι. Ήταν η πλήρης αποτυχία της διοικητικής μέριμνας να υποστηρίξει τις ανάγκες αυτών των δυνάμεων μέσα στο τραχύ και απομονωμένο περιβάλλον της ερήμου.

Σύμφωνα με το σχεδιασμό αυτή η επίλεκτη μονάδα θα ήταν έτοιμη να επιτελέσει την αποστολή της μετά από πέντε χρόνια την πρόλαβε όμως η έναρξη της εξέγερσης το 2012. Όπως ανέφερε ο Powelson αντίθετα με τα ETIA τα οποία αποδιοργανώθηκαν πλήρως ως συγκροτημένες μονάδες μάχης, όταν ξεκίνησαν οι συγκρούσεις, οι στρατιώτες του CFS ανταποκρίθηκαν καλά στην αποστολή τους ήταν όμως πολύ ολιγάριθμοι και ανεπαρκώς εφοδιασμένοι για να αποτρέψουν την καταστροφή που έπληξε τα στρατεύματα του Μάλι αλλά και ολόκληρη τη χώρα. (36) Όπως αποδεικνύεται από τα προαναφερθέντα, ο πολεμικός εξοπλισμός, η οργάνωση και το αξιόμαχο των ενόπλων δυνάμεων του Μάλι δεν βρισκόταν σε εκείνο το επίπεδο που θα τους επέτρεπε να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά την εξέγερση.

Ο συνασπισμός των Τουαρέγκ και των ισλαμιστών εξαπέλυσε την πρώτη επίθεσή του στις 17 Ιανουαρίου 2012. Αρχικά οι Τουαρέγκ του MNLA επιτέθηκαν  διαδοχικά στο Μενάκα, και στο Τεσαλίτ τα οποία και κατέλαβαν στις 20 Ιανουαρίου. (37) Οι μαχητές του Ansar Dine από την πλευρά τους επιτέθηκαν στο Αγκελχόκ περικυκλώνοντας τη βάση του κυβερνητικού στρατού και αποκόπτωντας  τις προσπάθειές του να ανεφοδιάσει τις δυνάμεις του. Τα στρατεύματα του Μάλι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στο Κιντάλ. Σύντομα αντεπιτέθηκαν πετυχαίνοντας να ανακαταλάβουν προσωρινά τη βάση του Αγκελχόκ. Οι μαχητές όμως του Ghali επανήλθαν δριμύτεροι και η μάχη εξελίχθηκε σε σφαγή με περίπου 100 νεκρούς στρατιώτες. (38)

Όταν ο υπουργός εξωτερικών του Μάλι, Soumeylou Boubeye Maiga, πληροφορήθηκε τα δραματικά γεγονότα του Αγκελχόκ ανέφερε: «ξαφνικά βρεθήκαμε περικυκλωμένοι από 1.000 άνδρες βαριά οπλισμένους» και συμπλήρωσε «η σταθερότητα ολόκληρης της περιοχής μπορεί να απειληθεί». Στην πραγματικότητα η ήττα των στρατευμάτων του Μάλι οφειλόταν στην αποτυχία της κυβέρνησης να εφοδιάσει τα στρατεύματα με πυρομαχικά και άλλες παροχές της διοικητικής μέριμνας που ήταν αναγκαίες για την αποτελεσματική δράση τους στο βορρά. Η εκπαίδευση που είχαν λάβει τα στρατεύματα του Μάλι από τους αμερικανούς εκπαιδευτές πιθανόν να δημιούργησε στην κυβέρνηση του Toure μια ψευδή αίσθηση αυτοπεποίθησης και την έκανε υπερβολικά αισιόδοξη ότι θα ανακαταλάμβανε το βορρά από τους αντάρτες που αποδείχτηκε ότι ήταν καλά οπλισμένοι και αφοσιωμένοι στην αποστολή τους. (39)Όπως επίσης εκτιμάται η σφαγή του Αγκελχόκ διευκολύνθηκε από αξιωματικούς και στρατιώτες των Τουαρέγκ, που είχαν προσληφθεί στο στρατό για να περιορίσουν προηγούμενες εξεγέρσεις και τελικά αυτομόλησαν  στο MNLA και τους συμμάχους του όταν ξεκίνησε η νέα εξέγερση. (40)

Στις 12 Μαρτίου 2012 οι δυνάμεις των εξεγερμένων κατέλαβαν την σημαντική πόλη Τεσσαλίτ συμπεριλαμβανομένης  και της  στρατιωτικής βάσης που διέθετε εκεί ο στρατός του Μάλι. (41)Κατελήφθη επίσης η στρατηγικής σημασίας πόλη του Τινζαουτέν στα σύνορα του Μάλι με την Αλγερία, η οποία αποτελούσε ένα σημαντικό πέρασμα διακίνησης για το λαθρεμπόριο και άλλες παράνομες δραστηριότητες του διεθνούς εγκλήματος. (42)

2.2 Το πραξικόπημα και η ανατροπή της κυβέρνησης του Μάλι.

Η προέλαση των εξεγερμένων σε περιοχές του Βόρειου Μάλι και η αδυναμία του κυβερνητικού στρατού να τους αναχαιτήσει είχαν σημαντική επίπτωση και στο πολιτικό πεδίο. Στις 21 Μαρτίου 2012, στρατιώτες που ήταν δυσαρεστημένοι με τον τρόπο διεξαγωγής των πολεμικών επιχειρήσεων εισέβαλλαν στην προεδρική κατοικία και εκδίωξαν τον πρόεδρο Toure. Την επόμενη ημέρα ο λοχαγός συνταγματάρχης Amadou Sanogo, εμφανίστηκε ως επικεφαλής της νέας Εθνικής Επιτροπής για την Επανίδρυση της Δημοκρατίας και την Aποκατάσταση του Κράτους (National Committee for the Re-establishment of Democracy and the Restoration of the State) και με διάγγελμά του ανέφερε ότι μια στρατιωτική κυβέρνηση είχε αναστείλει το σύνταγμα του Μάλι και είχε αποκτήσει τον έλεγχο του έθνους. (43) Ο Sanogo που είχε συμμετάσχει σε αρκετά εκπαιδευτικά ταξίδια στις ΗΠΑ όπου είχε λάβει εκπαίδευση στο όπλο του πεζικού και στις υπηρεσίες πληροφοριών γνώριζε καλά την αγγλική γλώσσα. Στο τηλεοπτικό διάγγελμά του υποσχέθηκε μια κυβέρνηση εθνικής ενότητας και την επιστροφή στη δημοκρατία το συντομότερο δυνατό. Λίγοι όμως εξωτερικοί παρατηρητές ήταν έτοιμοι να τον πιστέψουν. (44)

Ο Sanogo και οι σύντροφοί του σχεδόν από τις πρώτες ώρες του πραξικοπήματος προσπάθησαν να εξασφαλίσουν μια αποδοχή από τη διεθνή κοινότητα. Σύντομα όμως φάνηκε ότι επρόκειτο για μια πρόχειρα σχεδιασμένη συνομωσία που προκλήθηκε κυρίως από την απελπισία των στρατιωτών για τις ήττες που είχαν υποστεί στο πεδίο της μάχης. Κάποιοι παρατηρητές υποστήριξαν ότι ο Sanogo είχε την τελευταία στιγμή συρθεί μπροστά στη κάμερα ώστε το πραξικόπημα να περιβληθεί και από κάποιο κύρος ίσως διότι αυτός ο αξιωματικός είχε εκπαιδευτεί στις ΗΠΑ και μιλούσε καλά την αγγλική γλώσσα.(45)

Ανεξάρτητα από τις προθέσεις των πραξικοπηματιών η διεθνής καταδίκη για την ανατροπή του Toure ήταν άμεση και ευρεία. Αρκετοί σημαντικοί Αφρικανοί ηγέτες μαζί με τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Αφρικανική Ένωση και τον ΟΗΕ όλοι επέκριναν το πραξικόπημα. Το υπουργείο εξωτερικών των ΗΠΑ από την αρχή κατέστησε σαφές ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα είχαν καμμία δοσοληψία με το νέο καθεστώς και απαίτησε την πιο αυστηρή ερμηνεία του νόμου που χρειαζόταν ώστε η αμερικανική κυβέρνηση να σταματήσει κάθε είδους βοήθεια σε ένα κράτος στο οποίο είχε πραγματοποιηθεί πραξικόπημα. Αυτό σήμαινε την παύση των δραστηριοτήτων σε έναν ευρύ τομέα από την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας μέχρι τις πολιτικές και τις διπλωματικές σχέσεις. Παρά τις ανησυχίες από την Αμερικανική Υπηρεσία για τη Διεθνή Ανάπτυξη (US.Agency for International Development) ότι η διακοπή συγκεκριμένων βασικών προγραμμάτων θα έθετε σε κίνδυνο ανθρώπινες ζωές στις ευάλωτες περιοχές του Μάλι, οι ΗΠΑ τελικά ανέστειλαν σχεδόν όλες  τις δραστηριότητες τους στην αφρικανική χώρα και διατήρησαν μόνο στο ελάχιστο δυνατό το προσωπικό τους. (46) Περιορισμούς επέβαλε και η Γαλλία, σε μικρότερο όμως βαθμό και η γαλλική κυβέρνηση εξακολούθησε να παρακολουθεί αλλά και να συμμετέχει πιο στενά στις εξελίξεις στο Μάλι. Οι μεγαλύτερες όμως αντιδράσεις αλλά και οι προσπάθειες για αποκατάσταση της δημοκρατίας στο Μάλι προήλθαν από τις γειτονικές αφρικανικές χώρες, και κυρίως εκείνες που συμμετείχαν στην Οικονομική Κοινότητα για τα κράτη Δυτικής Αφρικής ECOWAS (που θα εκτεθούν πιο αναλυτικά σε επόμενο κεφάλαιο)

2.3 Η επικράτηση των ισλαμιστών στο Βόρειο Μάλι

Εν τω μεταξύ το πραξικόπημα όχι μόνο δεν βελτίωσε τις εξελίξεις στο πεδίο της μάχης για τον κυβερνητικό στρατό αλλά όπως αποδείχτηκε τον αποδιοργάνωσε εντελώς. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα στις 30 Μαρτίου 2012, οι Τουαρέγκ του MNLA και εκείνοι που μάχονταν με το Ansar Dine να καταλάβουν το Κιντάλ, πρωτεύουσα της ομώνυμης περιοχής. Την επόμενη ημέρα στα χέρια των επαναστατών έπεσε και το Γκάο που ήταν η πιο σημαντική πόλη στο Βόρειο Μάλι. Στις 2  Απριλίου οι Τουαρέγκ κατέλαβαν στο Τιμπουκτού  που αποτελούσε την τελευταία μεγάλη πόλη υπό τον έλεγχο των κυβερνητικών στρατευμάτων και την κατέλαβαν ύστερα από περιορισμένη αντίσταση. Οι μαχητές που μάχονταν με το MNLA φαίνεται ότι εισήλθαν στην πόλη πρώτοι. Μέσα σε 48 ώρες και οι μαχητές του Ansar Dine είχαν στρατοπευδεύσει εκεί. Οι ισλαμιστές γρήγορα εκτόπισαν τους αυτονομιστές Τουαρέγκ  και ύψωσαν τη μαύρη σημαία του ιερού πολέμου στην αρχαία πόλη. Όπως διακήρυξε στο τοπικό ραδιόφωνο ο Ghali: «όποιος δεν βρίσκεται στο δρόμο του Αλλάχ  είναι αχρείος». (47) ένας άλλος αρχηγός του Ansar Dine μόλις εισήλθε στο Τιμπουκτού αναφώνησε: «Ο πόλεμός μας είναι ιερός, η Αμερική και η Γαλλία είναι η αιτία των δεινών στον σημερινό κόσμο». «Ήρθαν να μας εξουσιάσουν και να αφήσουμε το δρόμο του Αλλάχ». (48)

Στις 6 Απριλίου 2012, το MNLA ανακοινώνοντας ότι είχε υπό τον έλεγχο του όλα τα εδάφη που αποτελούσαν το Azawad, ανάμεσά τους το Γκάο, το Τιμπουκτού και το Κιντάλ. ανακήρυξε την ανεξαρτησία  των Τουαρέγκ  από το Μάλι. (49) Αυτή όμως η αναγγελία απορρίφθηκε ως άκυρη τόσο από την Αφρικανική  Ένωση όσο και από τον ΟΗΕ και όλες τις περιφερειακές και τις μεγάλες δυνάμεις. (50)

Την ίδια περίοδο όμως ύστερα από την αποχώρηση των κυβερνητικών στρατευμάτων από τις περιοχές που έλεγχαν οι αγεφύρωτες διαφορές ανάμεσα στους Τουαρέγκ του  MNLA και τα ισλαμιστικά κινήματα σχετικά με την ιδεολογία όπως επίσης και τον τελικό σκοπό της εξέγερσης έφεραν την οριστική ρήξη ανάμεσα στους πρώην συμμάχους. Οι ηγέτες του Ansar Dine εξέφρασαν ανοιχτά την αντίθεσή τους στη δημιουργία από το MNLA, ανεξάρτητου κράτους στο βόρειο Μάλι.  Σύμφωνα με τον Iyad ag Ghali ο στόχος του δεν ήταν η δημιουργία του Azawad αλλά η επικράτηση του Ισλάμ. Πρόσθεσε επίσης ότι το Μάλι ήταν αρκετό σαν κράτος και ότι το Ansar Dine σκόπευε να εξαπλώσει τη δική του ισλαμιστική εκδοχή μέσα στα όρια της επικράτειας του Μάλι. Την ίδια άποψη συμμεριζόταν η AQIM, αλλά και το MUJAO. (51)Οι προστριβές έφτασαν στο αποκορύφωμά τους με σφοδρές ένοπλες συγκρούσεις στο Γκάο τον Ιούνιο του ίδιου έτους. Εκεί  οι πλειοψηφία των κατοίκων δεν ήταν Τουαρέγκ αλλά περισσότερο υποσαχάριοι αφρικανικοί πληθυσμοί όπως οι Σονγκάι  και οι Φουλάνι, οι οποίοι υποστήριζαν τους ισλαμιστές. Στις 27 Ιουνίου οι ισλαμιστές εκδίωξαν το MNLA από το Γκάο και άρχισαν να εφαρμόζουν  τη σαρία. (52)

Οι αυταρχικές όμως μέθοδοι του Ansar Dine και του Mujao και η επιβολή της σαρία, που περιλάμβανε απαγόρευση του καπνίσματος, του αλκοόλ, της τηλεόρασης, της μουσικής και του ποδοσφαίρου με ποινές το μαστίγωμα μέχρι τον ακρωτηριασμό, σύντομα προκάλεσαν την έντονη δυσαρέσκεια του τοπικού πληθυσμού. (53)Επιπλέον οι ισλαμιστές μαχητές του Ansar Dine διέπραξαν ένα καίριο σφάλμα  όταν στις 30 Ιουνίου 2012 κατέστρεψαν στο Τιμπουκτού τα μαυσωλεία των μουσουλμάνων αγίων Σούφι, που χρονολογούντο από τον 15ο αιώνα, με την αιτιολογία  ότι ήταν ειδωλολατρικά. (54) Η καταστροφή αυτών των μνημείων που είχαν χαρακτηριστεί τμήμα της  παγκόσμιας κληρονομιάς από την UNESCO αποξένωσαν ακόμα περισσότερο το Ansar Dine από τον τοπικό πληθυσμό και προκάλεσαν την αντίδραση ακόμα και στους Τουαρέγκ που ακολουθούσαν τον Iyad ag Ghali. Βλέποντας αυτές τις αντιδράσεις και εκτιμώντας ότι μια διεθνής στρατιωτική επέμβαση ήταν επικείμενη ο Iyad άρχισε φαινομενικά να αποστασιοποιείται από τη συνεργασία του με την AQIM και το MUJAO. (55)

Από την πλευρά του ο αρχηγός της AQIM Droukdel, που εκείνη την περίοδο βρισκόταν στην Αλγερία, επισήμανε με διαταγές του στους τοπικούς διοικητές στο Μάλι ότι αν και η επιβολή της σαρία ήταν επιθυμητή αυτή γινόταν πολύ γρήγορα με αποτέλεσμα να στρέφεται ο τοπικός πληθυσμός εναντίον των ισλαμιστών. Επιπλέον επισήμανε το ενδεχόμενο επέμβασης  της διεθνούς κοινότητας εξαιτίας της σαρία. (56)

Οι ισλαμιστικές οργανώσεις όμως ίσως διότι έπρεπε να αποδείξουν πόσο ατρόμητες ήταν ώστε να θέσουν ένα πολύ μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού υπό τον έλεγχό τους, δεν έδωσαν ιδιαίτερη σημασία στις προειδοποιήσεις του Droukdel και συνέχισαν να προωθούν το δικό τους σχέδιο εξουσίας για το βόρειο Μάλι. Αν και οι ισλαμιστές απείχαν πολύ από το να χαρακτηριστούν ένας τακτικός στρατός σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα δεν αποτελούσαν όμως και μια ανοργάνωτη συμμορία όπως τους εμφάνιζαν κάποιες αναφορές του τύπου. Οι ισλαμιστικές οργανώσεις εργάζονταν μεθοδικά για να υλοποιήσουν τον στόχο τους, τη δημιουργία τοπικού χαλιφάτου.

Μέχρι τον Νοέμβριο του 2012 οι ισλαμιστές είχαν υπό τον έλεγχό τους τις κυριότερες πόλεις του βόρειου Μάλι. Το Γκάο και η πόλη Μενάκα βρισκόταν υπό τον έλεγχο του MUJAO σε συνεργασία με μαχητές του Belmokthar. Το Ansar Dine έλεγχε το Κιντάλ, το Τιμπουκτού και το Λερέ. Οι πιο βόρειες πόλεις στα σύνορα με την Αλγερία βρίσκονταν υπό τον έλεγχο του Abu Zeid ηγετικού στελέχους της AQIM. Εκείνη την περίοδο σύμφωνα με γαλλικές εκτιμήσεις η συνολική δύναμη των ισλαμιστών ανερχόταν σε λίγο περισσότερο από 1.000 μαχητές. (57)

Στα τέλη του 2012 έστω και καθυστερημένα η διεθνής κοινότητα άρχισε να συνειδητοποιεί τη σοβαρότητα της κατάστασης που διαμορφωνόταν στο βόρειο Μάλι. Ο στρατηγός Carter Ham διοικητής των αμερικανικών δυνάμεων στην Αφρική ανέφερε τον Δεκέμβριο ότι «κάθε ημέρα που περνά η AQIM και άλλες οργανώσεις ενισχύουν όλο και περισσότερο τις θέσεις τους στο βόρειο Μάλι. (58) Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Ban Ki Moon σε μια αναφορά του για την κατάσταση διαπίστωνε ότι το βόρειο Μάλι «αντιμετώπιζε τον κίνδυνο να γίνει ένα μόνιμο καταφύγιο για τρομοκράτες και για οργανωμένα εγκληματικά δίκτυα και στο οποίο οι άνθρωποι υπόκειντο σε μια πολύ αυστηρή ερμηνεία της σαρία και τα ανθρώπινα δικαιώματα παραβιάζονταν συστηματικά».(59) Τέλος ένας Γάλλος διπλωμάτης επισήμανε ότι «ο κίνδυνος να αναδυθεί ένα νέο Αφγανιστάν στην περιοχή του Σαχέλ είναι πολύ μεγάλος». (60)

Το 2012 θα ολοκληρωνόταν όσον αφορά την εξέγερση στο Βόρειο Μάλι μέσα σε ένα κλίμα μεγάλης σύγχυσης. Ο εγκλωβισμός των ένοπλων ανταγωνιστικών ομάδων αφενός στις εθνοκεντρικές επιδιώξεις των Τουαρέγκ  και αφετέρου στις επιδιώξεις των ισλαμιστικών ομάδων θα εξουδετέρωνε τελικά στους σκοπούς και των δύο πλευρών.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3.

Η αντίδραση των αφρικανικών κρατών

3.1  Η Αφρικανική Ένωση και η ECOWAS

Η παρατεταμένη κρίση στο Μάλι προκάλεσε αναπόφευκτα την προσοχή των αφρικανικών οργανισμών που είχαν συγκροτηθεί για την διατήρηση της ειρήνης, της ασφάλειας και της σταθερότητας στην Αφρική, όπως ήταν η Αφρικανική Ένωση και κυρίως  η Οικονομική Ένωση Κρατών Δυτικής Αφρικής (Economic Community of West African States- ECOWAS) μέλος της οποίας ήταν και το Μάλι.

Όσον αφορά την Αφρικανική Ένωση εξαρχής θεώρησε δευτερεύων ζήτημα την κρίση στο Μάλι εξαιτίας ενός συνεχώς διογκώμενου προβλήματος επισιτισμού στην περιοχή του Σαχέλ στις αρχές του 2012. (61)Ακόμα και κατά τη διάρκεια συνάντησης ανάμεσα στους εκπροσώπους της Αφρικανικής Ένωσης και της κυβέρνησης του Μάλι στις 20 Μαρτίου 2012 το κυρίαρχο θέμα ήταν τα προβλήματα στην περιοχή του Σαχέλ και κυρίως η ξηρασία στο βόρειο Μάλι και η ακόλουθη μετακίνηση μεγάλου αριθμού προσφύγων. Κατά συνέπεια η Αφρικανική Ένωση αιφνιδιάστηκε πλήρως με την ανατροπή της κυβέρνησης Toure και έπρεπε να διαπραγματευτεί με τους ηγέτες του πραξικοπήματος ώστε να επιτύχει την ασφαλή απομάκρυνση των διπλωματών της. (62)Παρά τον αιφνιδιασμό της η Αφρικανική Ένωση καταδίκασε άμεσα στις 22 Μαρτίου την ενέργεια των στασιαστών επιβεβαιώνοντας τη μηδενική ανοχή της ένωσης σε οποιοδήποτε αντισυνταγματική αλλαγή της κυβέρνησης. (63)Επιπλέον ύστερα από σύσκεψη στις 23 Μαρτίου 2012 ανέστειλε την ιδιότητα μέλους του Μάλι. (64)

Αν και υποστηρίζεται ότι η  εκτίμηση της σοβαρότητας της κρίσης στο Μάλι υπήρξε καθυστερημένη είναι γεγονός ότι από τον Φεβρουάριο του 2012 μια διπλωματική αντιπροσωπεία του ECOWAS με επικεφαλής τον Albert Tevoedjre  συναντήθηκε με τον πρόεδρο Amantu Toumani Ture για να αξιολογήσει τη σοβαρότητα της κατάστασης. Η διπλωματική κίνηση όμως του ECOWAS  υπήρξε ατελής από την άποψη ότι στόχευε μόνο στην επαφή με την κυβέρνηση του Μάλι και όχι με τα ένοπλα κινήματα. Αυτός εκτιμάται ότι ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους η κυβέρνηση του Μάλι δεν έλαβε έγκαιρα την απαραίτητη υποστήριξη για να αναχαιτιστεί η προέλαση των ανταρτών αλλά και να αποτραπεί το πραξικόπημα εναντίον της κυβέρνησης Toure. Επιπλέον κατά τη διάρκεια της συνάντησης  ο Toure υποβάθμισε την κρίση ως ένα εσωτερικό πρόβλημα από μια μειοψηφική ομάδα. (65)

Και η ECOWAS από την πλευρά της ύστερα από την ανατροπή του καθεστώτος Toure καταδίκασε το πραξικόπημα και συγκάλεσε μια επείγουσα σύνοδο κορυφής  στο Αμπιτζάν, στις 30 Μαρτίου 2012. Υπό την αιγίδα της ECOWAS η Ακτή Ελεφαντοστού, η Μπουρκίνα Φάσο, η Λιβερία, το Μπενίν και ο Νίγηρας απείλησαν να κλείσουν τα σύνορα με το Μάλι και να διακόψουν την πρόσβασή του περιφερειακή κεντρική τράπεζα από την οποία το Μάλι εξαρτάτο για συνάλλαγμα αν οι ηγέτες του πραξικοπήματος δεν δήλωναν την παραίτησή τους. Απείλησαν επίσης να έχουν σε ετοιμότητα μια στρατιωτική δύναμη επέμβασης αν οι πραξικοπηματίες δεν υποχωρούσαν. Η απόφαση που ελήφθη στις 31 Μαρτίου ανακάλεσε την ιδιότητα του Μάλι ως μέλους της ECOWAS απαιτώντας ταυτόχρονα την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης στη χώρα το πάγωμα των κεφαλαίων και το κλείσιμο των συνόρων με στόχο την απομόνωση των πραξικοπηματιών. (66) Η ECOWAS επίσης όρισε τον πρόεδρο της Μπουρκίνα Φάσο Blaise Compaore ως διαμεσολαβητή στο Μάλι και αποφάσισε να αποστείλει στη χώρα μια υψηλόβαθμη αντιπροσωπεία ώστε να γνωστοποιήσει στους στασιαστές τις αποφάσεις της συνόδου και να συζητήσει τις διαδικασίες για την ταχύτερη αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης στο Μάλι. (67)

Σύμφωνα με τη Διεθνή Ομάδα Κρίσεων (International Crisis Group) οι σκληρές διπλωματικές και οικονομικές κυρώσεις εναντίον του Μάλι είχαν άμεση επίδραση στους ηγέτες του πραξικοπήματος, που αποφάσισαν να υπογράψουν με τους διαμεσολαβητές της  ECOWAS το σχέδιο μιας συμφωνίας  που θα προέβλεπε μια σειρά από βήματα για την αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης στο Μάλι. Ο Sanogo αρχικά ήταν ανυποχώρητος όταν όμως στις 3 Απριλίου τα περιφερειακά αφρικανικά κράτη διέκοψαν την παροχή καυσίμων, συναλλάγματος και σε μεγάλο βαθμό και των τροφίμων, αναγκάστηκε να συμβιβαστεί.

Στις 6 Απριλίου 2012 ο Sanogo και οι συνεργάτες του αποδέχτηκαν την ύπαρξη μιας μεταβατικής κυβέρνησης , η οποία θα προωθούσε μια ειρηνευτική συμφωνία με τους Τουαρέγκ του MNLA και άλλες μετριοπαθείς ομάδες, θα έθετε τις προϋποθέσεις για διεθνείς επεμβάσεις με στόχο την εξουδετέρωση κυρίως του AQIM από τις περιοχές που έλεγχε στο βορρά και θα προχωρούσε στην προκήρυξη εκλογών μέσα σε 40 ημέρες. Στην ηγεσία της μεταβατικής κυβέρνησης τέθηκε ως πρόεδρος ο 70 χρονος καθηγητής Dioncounda Traore, και ως πρωθυπουργός ο Cheick Modibo Diarra. (68)

Ο ανατραπείς πρόεδρος Toure από την πλευρά του με δήλωσή του αναγνώρισε την απόφαση της ECOWAS, αποδεχόμενος την παραίτησή του και δίνοντας την συγκατάθεσή του για την ανάληψη της μεταβατικής  κυβέρνησης του Μάλι υπό τον Dioncounda Traore. Η Αφρικανική Ένωση καλοσώρισε τη συμφωνία κατά τη διάρκεια της συνόδου της στις 12 Απριλίου 2012 και υποσχέθηκε να συνοδεύσει την εφαρμογή της  συμφωνίας-πλαισίου μέσα στη δυναμική της Αφρικανικής Αρχιτεκτονικής Ειρήνης και Ασφάλειας (African Peace and Security Architecture-APSA).

Η εφαρμογή όμως της συμφωνίας για τη μεταβατική κυβέρνηση αποδείχτηκε προβληματική. Ο Sanogo, ο ηγέτης του πραξικοπήματος ήθελε να εξακολουθήσει να έχει μία παρασκηνιακή επιρροή στη διακυβέρνηση της χώρας, καθώς η συμφωνία φαίνεται ότι έδινε στην εθνική επαναστατική επιτροπή θέση αλλά και ρόλο κατά τη διάρκεια της μεταβατικής περιόδου. Έτσι στις 26 Απριλίου 2012 όταν η ECOWAS αποφάσισε να επεκτείνει για ένα χρόνο την εντολή στον Dioncounda Traore και να ορίσει τη διεξαγωγή προεδρικών τον Ιούλιο του 2013 αυτή η απόφαση δυσαρέστησε τον Sanogo και τους υποστηρικτές του. Ακολούθησε μια περίοδο πολιτικής αβεβαιότητας μέχρι της 20 Μαΐου όταν ο Sanogo δεχόμενος πιέσεις από γειτονικά αφρικανικά κράτη αποδέχτηκε να αποσυρθεί από το πολιτικό σκηνικό. Μία όμως ημέρα αργότερα ο Traore δέχτηκε επίθεση στο γραφείο του από έναν αγανακτισμένο όχλο που  φέρεται ότι συνδεόταν με τον Sanogo.  Ο Traore μεταφέρθηκε στη Γαλλία για ιατρική περίθαλψη και επέστρεψε στο Μάλι στις 27 Ιουλίου 2012.

Κατά τη διάρκεια της δίμηνης απουσίας του Dioncounda Traore ο υπουργός εξωτερικών της Μπουρκίνα Φάσο Djibril Bassole απέδωσε στον ηγέτη του πραξικοπήματος Sanogo, την ιδιότητα του πρώην αρχηγού κράτους του Μάλι. Αν και αυτή η ενέργεια τελικά δεν έγινε αποδεκτή από την ECOWAS κατά τη διάρκεια των συνόδων της τον Ιούνιο του 2012, αποκάλυψε την αντίφαση στη διαδικασία της μεταβατικής περίοδου και της προσέγγισης της ECOWAS να προωθήσει μια ισχυρή και δίκαιη διαμεσολάβηση για το Μάλι. (69)

3.2 Ο ρόλος της Αλγερίας και της Μαυριτανίας

Μία από τις πτυχές της κρίσης στο Μάλι ήταν η επίδραση που είχε στους δύο βόρειους γείτονες της την Αλγερία και την Μαυριτανία. Η Αλγερία το ισχυρότερο από τα κράτη που συνορεύουν με το Μάλι είχε ήδη από τις αρχές του 1990 μια πολυετή εμπειρία από επιχειρήσεις εναντίον ισλαμιστικών οργανώσεων στο έδαφός της. Κατά τη διάρκεια των εξεγέρσεων των Τουαρέγκ το 1995 και το 2009 στο Βόρειο Μάλι η Αλγερία ήταν ο καθοριστικός διαμεσολαβητής για τη διευθέτηση αυτών των κρίσεων. (70) Θέλοντας να προωθήσει μια ευρύτερη συνεργασία για την αντιμετώπιση εσωτερικών κρίσεων και τρομοκρατικών απειλών η Αλγερία συνέβαλε το 2010, στη συγκρότηση του Εννιαίου Στρατιωτικού Κέντρου Επιχειρήσεων (Joint Military Operations Center-CEMOC) και του Εννιαίου Κέντρου Πληροφοριών (Joint Intelligence Center-JIC). Το CEMOC υποτίθεται ότι είχε συγκροτηθεί για την ανάληψη μιας κοινής δράσης ανάμεσα στην Αλγερία, το Νίγηρα, το Μάλι και τη Μαυριτανία με στόχο το συντονισμό μιας περιφερειακής απάντησης στη διασυνοριακή τρομοκρατία, το λαθρεμπόριο και άλλες δραστηριότητες ένοπλων ομάδων στην αχανή και υπό ανεπαρκή αστυνόμευση περιοχή του Σαχέλ. Όπως όμως αποδείχτηκε στη συνέχεια η κρίση του Μάλι κατέστησε το CEMOC και το JIC αναποτελεσματικά. (71)

Ας σημειωθεί επιπλέον ότι στις 21 Μαϊου 2011 πραγματοποιήθηκε συνάντηση στο Μπαμάκο, ανάμεσα σε αντιπροσώπους της Αλγερίας, του Μάλι της Μαυριτανίας και του Νίγηρα και είχε αποφασιστεί η συγκρότηση μέσα σε δεκαοκτώ μήνες μιας κοινής δύναμης επέμβασης που θα μπορούσε να αναπτύξει από 25 μέχρι 150.000 στρατιώτες ανάλογα με τη σημασία και το εύρος της επιχείρησης. Αυτή όμως η πρωτοβουλία που εκτιμάται ότι θα μπορούσε να είχε αποτρέψει την εξέγερση στο βόρειο Μάλι δεν υλοποιήθηκε ποτέ. (72)

Όταν η κρίση στο Μάλι άρχισε να διευρύνεται κατά τη διάρκεια του 2012 αντιπρόσωποι της Αλγερίας ήταν παρόντες στις περισσότερες συναντήσεις της ECOWAS και της Αφρικανικής Ένωσης. Εκτός όμως από την απόρριψη της διακήρυξης του MNLA για ανεξαρτησία η Αλγερία και παρά τη στρατιωτική ισχύ και το καλά οργανωμένο δίκτυο πληροφοριών υπήρξε απρόθυμη να στηρίξει οποιοδήποτε σχέδιο για στρατιωτική επέμβαση στο Μάλι. (73)

Η κυβέρνηση του αλγερινού προέδρου Abdelaziz Bouteflika ανέφερε ότι ήταν ζήτημα αρχής «η μη επέμβαση στα εσωτερικά άλλων κρατών, η απόρριψη της βίας ως μέσο διευθέτησης των συγκρούσεων και το απαραβίαστο των συνόρων που κληρονομήθηκαν από την αποικιακή περίοδο». (74) Σύμφωνα με το δόγμα της Αλγερίας τα ζητήματα ασφαλείας στο Σαχέλ έπρεπε να επιλύονται από κράτη της περιοχής. Σύμφωνα με άλλη άποψη η Αλγερία που είναι το πλουσιότερο κράτος και ο φυσικός ηγέτης της περιοχής ήταν απρόθυμη σε μια ξένη επέμβαση που θα μετέτρεπε την «αυλή» της σε πολεμική ζώνη. (75)

Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις η απροθυμία του προέδρου Bouteflika να συμμετάχει σε στρατιωτική επέμβαση στο Μάλι οφειλόταν στις τεταμμένες σχέσεις με την κυβέρνηση Traore. Τον Φεβρουάριο του 2010 η Αλγερία είχε ανακαλέσει τους πρεσβευτές της στο Μάλι ύστερα από την απελευθέρωση ενός Γάλλου ομήρου από την AQIM που φέρεται ότι έγινε ως αντάλλαγμα για την απελευθέρωση φυλακισμένων μελών της AQIM από το καθεστώς Traore. Γενικά η αλγερινή κυβέρνηση εκτιμούσε ότι το Μάλι δεν κατέβαλε επαρκείς προσπάθειες για την αντιμετώπιση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας. Σύμφωνα με άλλη άποψη η Αλγερία απέφυγε να επιδοκιμάσει τα σχέδια της ECOWAS για το Μάλι επειδή δεν ήταν μέλος του οργανισμού. (76)

Κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2012 η Αλγερία επιδίωξε μια πολιτική λύση στην κρίση του Μάλι. Σε μια προσπάθεια να παραμείνει ουδέτερη και εξαιτίας του πραξικοπήματος η Αλγερία πάγωσε τη συνεργασία με το Μάλι και απέσυρε τους στρατιωτικούς συμβούλους της από το βόρειο τμήμα της γειτονικής χώρας. Ακολούθως έκανε μια διπλωματική προσπάθεια με τις ομάδες των Τουαρέγκ που κατοικούσαν στο έδαφός της ώστε να επιτευχθεί η επιστροφή των εξεγερμένων Τουαρέγκ του Μάλι στο Τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Ταυτόχρονα η Αλγερία αρνήθηκε να περιθάλψει τραυματισμένους μαχητές στο έδαφός της. (77)

Στα μέσα Ιουλίου 2012 Γάλλοι απεσταλμένοι της κυβέρνησης Hollande μετέβησαν στη Αλγερία για διαβουλεύσεις με τους περιφερειακούς ηγέτες σχετικά με την κρίση στο Μάλι. Οι αναφορές όμως ότι η αλγερινή κυβέρνηση είχε έναν δίαυλο επικοινωνίας με τους ισλαμιστές του Ansar Dine οι οποίοι είχαν συμμαχήσει με την AQIM προκάλεσε την έντονη δυσαρέσκεια των Γάλλων. (78)Φαινόταν ότι η πρόθεση των Αλγερινών δεν ήταν τόσο να απαλλαγούν από τους τρομοκράτες όσο να τους ωθήσουν νότια στη Σαχάρα όπου θα μπορούσαν με ασφάλεια να αναχαιτιστούν. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ένας Γάλλος διπλωμάτης «υπάρχει μια προβληματική πλευρά στη συμπεριφορά των Αλγερινών».(79) Ενώ ένας άλλος διπλωμάτης τοποθετήθηκε χωρίς περιστροφές: «η Αλγερία που έχει υποφέρει τόσο πολύ από την τρομοκρατία υιοθετεί μια πολιτική που ερμηνεύεται τοπικά ως ευμενής για την τρομοκρατία !». (80)

Παρόλα αυτά όταν ξεκίνησε η γαλλική επέμβαση στο Μάλι η Αλγερινή ηγεσία έχοντας δεχτεί προηγουμένως και έντονες διπλωματικές πιέσεις από τη Γαλλία και της ΗΠΑ συμφώνησε να υποστηρίξει την επιχείρηση επιτρέποντας τη διέλευση των γαλλικών αεροσκαφών μέσα από τον εναέριο χώρο της. (81) Στις 16 Ιανουαρίου ένα γεγονός που θεωρήθηκε ως απάντηση στη συμφωνία της Αλγερίας στη γαλλική επέμβαση στο Μάλι ήταν η επίθεση μιας ομάδας ισλαμιστών σε εγκατάσταση φυσικού αερίου στο Ιν Αμένας της νότιας Αλγερίας. Η επίθεση πραγματοποιήθηκε από περίπου 30 μαχητές της οργάνωσης al Mulathameen (οι Μασκοφόροι) υπό την ηγεσία του Belmokthar (Ο Belmokthar φέρεται ότι είχε αποχωρήσει από την AQIM στα τέλη του 2012 αλλά θα επανερχόταν το 2015). Οι ισλαμιστές συνέλαβαν ομήρους εκατοντάδες Αλγερινούς και ξένους υπηκόους. Παρά τις εκκλήσεις για διαπραγματεύσεις από τους συγγενείς των ομήρων, οι αλγερινές ειδικές δυνάμεις  πραγματοποίησαν κατά μέτωπο επίθεση την επόμενη ημέρα. Οι περισσότεροι από τους ισλαμιστές σκοτώθηκαν μαζί όμως και δεκάδες όμηροι από τους οποίους η μεγάλη πλειοψηφία (τουλάχιστον 37) ήταν ξένοι υπήκοοι. Ο ίδιος ο Belmokthar δραπέτευσε. (82)

Όσον αφορά τη Μαυριτανία και η δική της θέση σχετικά με την κρίση στο Μάλι είχε τη σημασία της δεδομένου ότι έχει τη μεγαλύτερη έκταση κοινών συνόρων με το Μάλι, που υπερβαίνει τα 2.300 χιλιόμετρα. Επιπλέον παρέχει μία γρηγορότερη πρόσβαση στον Ατλαντικό Ωκεανό κυρίως μέσω του λιμανιού του Νουακτσότ. Η χώρα επίσης φιλοξενεί μια ομάδα ηγετικών στελεχών του MNLA τα οποία εκμεταλλεύονται την εγγύτητα των δύο κρατών για να δημιουργήσουν μια βάση στα μετώπισθεν και να προωθήσουν τις θέσεις των αυτονομιστών Τουαρέγκ. （83）Η Μαυριτανία συχνά είχε ψυχρές σχέσεις με τους νότιους γείτονές της που αποτελούν μέλη του ECOWAS ενώ το 2000 είχε αποχωρήσει από τον οργανισμό. Παρόλα αυτά συμμετείχε στις περισσότερες συναντήσεις του ECOWAS και της Αφρικανικής Ένωσης   προβάλλοντας τη θέση ότι η διαπραγμάτευση αποτελούσε  τη λύση για την κρίση του Μάλι.

Η Μαυριτανία είχε εμπειρία από στρατιωτικές αντι-τρομοκρατικές επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια του 2010. Τον Ιούλιο του ίδιου έτους δυνάμεις σε συνεργασία με τους Γάλλους είχαν πραγματοποιήσει επιδρομή στο βόρειο Μάλι  για να απελευθερώσουν έναν Γάλλο όμηρο της AQIM. (84) Η επιχείρηση όμως απέτυχε και επιπλέον προκάλεσε τη δυσαρέσκεια της κυβέρνησης Traore για παραβίαση της εδαφικής κυριαρχίας του Μάλι. Παρά τη συμμετοχή της σε αυτή την επιχείρηση, όταν ξέσπασε η κρίση στο Μάλι το 2012 η Μαυριτανία υπήρξε απρόθυμη να συνταχθεί με την ιδέα μιας εξωτερικής στρατιωτικής επέμβασης στο Μάλι. Αυτή η θέση εκτιμάται ότι εδραζόταν όχι μόνο στο φόβο για μια ενδεχόμενη αποτυχία όπως και στην επιχείρηση του 2010. αλλά και στην ανησυχία ότι οι συγκρούσεις θα εξαπλώνονταν και εντός των συνόρων της Μαυριτανίας.

Όπως όμως συνέβη και με την Αλγερία έτσι και η Μαυριτανία όταν ξεκίνησε η γαλλική επέμβαση στο Μάλι άλλαξε στάση και συντάχθηκε με τη Γαλλία. Η αλλαγή στάσης ίσως να μην ερμηνευόταν από την ισχυρή βούληση της Μαυριτανίας να βοηθήσει τον γείτονά της αλλά από τη διπλωματική και πραγματιστική άποψη ότι έπρεπε να αποτραπεί η κατάρρευση του Μάλι με την εγκαθίδρυση ενός ισχυρού κέντρου εξουσίας. (85)

3.3 Οι προσπάθειες για την οργάνωση αφρικανικών ειρηνευτικών δυνάμεων-από την MICEMA στην AFISMA

Εν τω μεταξύ η ECOWAS από την έναρξη της κρίσης στο Μάλι στις αρχές του 2012 είχε αρχίσει να εξετάζει το ενδεχόμενο μιας ειρηνευτικής στρατιωτικής δύναμης που θα συνέβαλε στην αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης στο κράτος της Δυτικής Αφρικής. Αυτή η ειρηνευτική αποστολή έγινε γνωστή ως Αποστολή της ECOWAS στο Μάλι (ECOWAS Mission in Mali-MICEMA). Όταν αποφασίστηκαν οι διεργασίες για τη συγκρότηση μιας μεταβατικής κυβέρνησης στο Μάλι αναπτερώθηκε η ελπίδα ότι θα μπορούσε να εξασφαλιστεί η σταθερότητα στη χώρα και να διευκολυνθεί ο διάλογος με την ECOWAS. Η μετάβαση όμως γρήγορα έφερε στην επιφάνεια την έλλειψη συντονισμού εξαιτίας της ύπαρξης πολλών κέντρων εξουσίας ανάμεσα στον λοχαγό Sanogo τον πρόεδρο Dioncounda Traore και τον πρωθυπουργό Diara. Ο Sanogo, για ευνόητους λόγους, ήταν αντίθετος με την ανάπτυξη ξένων στρατιωτικών δυνάμεων στο έδαφος του Μάλι. Συνέχιζε να υποστηρίζει ότι δεν υπήρχε τέτοια ανάγκη και ότι ο στρατός του Μάλι μπορούσε να διαχειριστεί την κατάσταση. Επιπλέον και άλλα μέλη της κυβέρνησης ήταν απρόθυμα να δεχτούν την επέμβαση ξένων δυνάμεων. (86)

Κατά συνέπεια η ECOWAS δεν κατάφερε να συντονιστεί με το Μάλι και η MICEMA σύντομα έφτασε σε αδιέξοδο όταν κορυφώθηκαν οι παρεξηγήσεις ανάμεσα στους αρχηγούς άμυνας της ECOWAS και τους ομολόγους τους στο Μάλι. Η ECOWAS υποχρεώθηκε να τροποποιήσει τo διάβημά της και να ζητήσει  από τη μεταβατική εξουσία στο Μάλι την υποβολή ενός επίσημου αιτήματος για επέμβαση. Τελικά στις 5 Σεπτεμβρίου 2012 και ύστερα από συμφωνία που ουσιαστικά υποβάθμιζε τον Sanogo, ο πρόεδρος Dioncounda Traore υπέβαλε επισήμως το αίτημά του για  στρατιωτική  υποστήριξη από την ECOWAS. Το αίτημα όμως του Μάλι σκιάστηκε από αρκετές ασυνέπειες κυρίως όσον αφορά τον ρόλο των στρατευμάτων  της ECOWAS στο έδαφος. Αυτό προκάλεσε σύγχυση και η ECOWAS  ζήτησε τροποποιήσεις του αιτήματος. (87)

Πρακτικά η ECOWAS είχε σχεδιάσει την αποστολή  μιας δύναμης μεγαλύτερης των 3.300 στρατιωτών , η οποία θα ήταν έτοιμη να εμπλακεί στη στρατιωτική επανακατάκτηση του βόρειου Μάλι το εγχείρημα όμως οδηγήθηκε σε αποτυχία. Αναλυτές επίσης επισημαίνουν ότι η MICEMA υπήρξε θνησιγενής διότι στερείτο  μιας πρακτικής βάσης για επέμβαση, ειδικότερα δεν διέθετε την απαραίτητη υλικο-τεχνική υποδομή και τη δυνατότητα να εμπλακεί σε παρατεταμένες πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον ανταρτών τόσο σε αστικό περιβάλλον όσο και στην έρημο. (88) Ένας άλλος λόγος για τον οποίο η MICEMA εγκαταλείφθηκε ήταν η άρνηση του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών τον Ιούνιο του 2012 να εγκρίνει το αίτημα της  ECOWAS για διεθνή υποστήριξη παρά τη συμφωνία τoυ Συμβουλίου Ειρήνης και Ασφάλειας της Αφρικανικής  Ένωσης  (African Union Peace and Security Council AUPSC) .(89)

Οι αφρικανικές δυνάμεις είχαν αποδείξει σε κάποιες περιπτώσεις στο παρελθόν ότι μπορούσαν να αποδώσουν ικανοποιητικά μέσα στο πλαίσιο μιας ειρηνευτικής επιχείρησης των Ηνωμένων Εθνών (ειδικώτερα στη Σομαλία είχαν συμβάλλει σημαντικά στην οικοδόμηση μιας κάποιας μορφής σταθερότητας). Για την περίπτωση όμως του Μάλι μικρός αριθμός αυτών των δυνάμεων είχε εκπαιδευτεί για το είδος της επιθετικής δράσης που χρειαζόταν για την ανακατάληψη του βόρειου Μάλι από τους ισλαμιστές και μάλιστα μέσα στις ιδιαίτερες συνθήκες της ερήμου. Τα στρατεύματα των κρατών τα οποία προβλεπόταν ότι θα διαθέσουν τις δυνάμεις τους  στο Μάλι ήταν ελλιπώς εξοπλισμένα. Η Νιγηρία το πολυπληθέστερο κράτος της Αφρικής παλαιότερα είχε διαθέσει σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις για τη διευθέτηση περιφερειακών αφρικανικών συγκρούσεων όπως συνέβη στη Λιβερία και στη Σιέρρα Λεόνε. Οι εκστρατευτικές της δυνατότητες της όμως τα τελευταία χρόνια είχαν σε μεγάλο βαθμό αποδυναμωθεί εξαιτίας ανταρτικών κινημάτων που έπρεπε να αντιμετωπίσει στο έδαφός της και κυρίως την ισλαμιστική οργάνωση Boko Haram. Για τον στρατό της Σενεγάλης  πολλοί είχαν την άποψη ότι ήταν κατάλληλος μόνο για παρελάσεις παρά για πολεμικές επιχειρήσεις. Για το στρατό του Νίγηρα εγείρονταν ερωτήματα που αφορούσαν τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. (90)

Το Τσαντ ήταν ένα από τα αφρικανικά κράτη του οποίου οι στρατιωτικές δυνάμεις είχαν εμπειρία στο ακραίο περιβάλλον της ερήμου. Τα στρατεύματα του Τσαντ είχαν πολεμήσει στο παρελθόν εναντίον του Καντάφι και επίσης είχαν πρόσφατα εκπαιδευτεί στις συνθήκες ερήμου της χώρας τους. Και για την περίπτωση του Τσαντ όμως διατυπώνονταν αμφιβολίες. Ο πρόεδρος του, Idris Deby θεωρείτο ύποπτος για χρησιμοποίηση του στρατού του με στόχο την εξόντωση των πολιτικών του αντιπάλων. Επιπλέον τα στρατεύματα του Τσαντ δεν διέθεταν το καλύτερο ιστορικό όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη μεταχείρηση των πολιτών. (91)

Τον Ιούλιο του 2012 το Συμβούλιο της Aφρικανικής Ένωσης ανέλαβε έναν ηγετικό ρόλο για να εξασφαλίσει  την εντολή του συμβουλίου των Ηνωμένων Εθνών και τη διεθνή υποστήριξη. Κατά συνέπεια αναδιοργάνωσε την MICEMA σε ένα πιο ολοκληρωμένο σχήμα που ονομάστηκε Αφρικανική Διεθνής Αποστολή Υποστήριξης στο Μάλι (African-led International Support Mission to Mali-AFISMA). (92)

Τελικά στις 21 Δεκεμβρίου 2012 το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών με το ψήφισμα υπ’ αριθμόν 2085 έδωσε την έγκρισή του για την ανάπτυξη της AFISMA στο Μάλι. (93) Η προσδοκία όμως της Αφρικανικής Ένωσης ότι θα λάμβανε οικονομική υποστήριξη από τα Ηνωμένα έθνη αγνοήθηκε από το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών με αποτέλεσμα να επιβρανδυθεί η εφαρμογή της AFISMA. (94)

Παρόλα αυτά η Αφρικανική Ένωση δεν παραιτήθηκε από τις ενέργειές της  για την ανάπτυξη της AFISMA. Επιδίωξε να εξασφαλίσει χρηματοδότηση για την AFISMA, οργανώνοντας σε στενή συνεργασία με την ECOWAS μια διάσκεψη χορηγών στην Αντίς Αμπέμπα, της Αιθιοπίας, στις 29 Ιανουαρίου 2013.  Η διάσκεψη δεσμεύτηκε για τη χορήγηση 340 εκ. ευρώ για το Μάλι και υπήρξε μια απόδειξη παναφρικανικής ομοψυχίας με κράτη όπως η Σιέρρα Λεόνε ή η Ναμίμπια να τιμούν τη συνεισφορά τους με ένα εκατομμύριο δολλάρια ΗΠΑ για να βοηθήσουν  την αποκατάσταση του Μάλι. (95)

Ενώ αυτές οι διεργασίες για την ανάπτυξη της AFISMA  βρίσκονταν σε εξέλιξη περίπου δύο εβδομάδες νωρίτερα είχε ξεκινήσει η γαλλική στρατιωτική επέμβαση στο Μάλι. H AFISMA τελικά υπερκεράστηκε από την MINUSMA την ειρηνευτική αποστολή που συγκρότησε ο ΟΗΕ τον Απρίλιο του 2013. Η Αφρικανική Ένωση επανήλθε αργότερα με την Αποστολή της Αφρικανικής Ένωσης στο Μάλι και το Σαχέλ, τον Νοέμβριο του 2013. (96)

 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4.

4.1 Η αντίδραση της Γαλλίας και τα αίτια της γαλλικής επέμβασης

Οι στρατιωτικές επεμβάσεις της Γαλλίας σε πρώην αφρικανικές αποικίες της αλλά και γενικότερα σε περιοχές της Αφρικής αποτελούν συχνά ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα σχετικά με τα κίνητρα του Γαλλικού Κράτους  και των φερόμενων στενών  δεσμών του με τις πρώην αποικίες.  Στην περίπτωση του Μάλι η γαλλική επέμβαση εκδηλώθηκε αρχικά σε διπλωματικό επίπεδο κατά τη διάρκεια του 2012  και ακολούθως σε στρατιωτικό επίπεδο με την διεξαγωγή της επιχείρησης  «Serval» (από το όνομα ενός ευκίνητου αφρικανικού αιλουροειδούς).

Η έναρξη της εξέγερσης στο Βόρειο Μάλι συνέπεσε  με την εκστρατεία των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία ανάμεσα στον απερχόμενο πρόεδρο Nikolas Sarkozy και τον υποψήφιο πρόεδρο Francois Hollande. Κατά τη διάρκεια της προεδρικής τηλεμαχίας τον Μάϊο του 2012 και οι δύο υποψήφιοι φάνηκε να συμφωνούν ότι η πραγματική απειλή στο Μάλι  ήταν οι ισλαμιστές και ότι η Γαλλία έπρεπε να επιταχύνει τις παρεμβάσεις της προκειμένου να συμβάλλει στην αποκατάσταση της σταθερότητας στο Μάλι. Η φύση όμως και το επίπεδο της βοήθειας που θα προσφερόταν στην αφρικανική χώρα δεν προσδιορίζονταν με σαφήνεια.(97)

Κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Sarkozy από τον Ιανουάριο μέχρι τον Απρίλιο του 2012 η γαλλική αντίδραση περιορίστηκε αρχικά σε προτροπές  προς τους Γάλλους πολίτες να αποφεύγουν το Μάλι εξαιτίας των απειλών από τους ισλαμιστές και αργότερα στην καταδίκη του στρατιωτικού πραξικοπήματος τον Απρίλιο του 2012. (98) Όταν ο Hollande κέρδισε στις εκλογές της 6ης Μαΐου τον Sarkozy και ανέλαβε τη γαλλική προεδρία, οι σύμβουλοί του στην εξωτερική πολιτική γνώριζαν ότι το Μάλι θα ήταν η πρώτη μεγάλη δοκιμασία τους. Ο νέος πρόεδρος αρχικά απέφυγε να συζητήσει τις προοπτικές μιας επέμβασης της Γαλλίας στο Μάλι, δηλώνοντας ότι αυτό τον ρόλο έπρεπε να τον αναλάβει  η Αφρική. (98)

Η Γαλλία ωστόσο είχε κατανοήσει ότι στην εξελισσόμενη κρίση του Μάλι θα είχε σημαντικό ρόλο όχι μόνο λόγω των δεσμών της με την πρώην αποικία αλλά επειδή τα γεγονότα διαδραματίζονταν στον δικό της ζωτικό χώρο. Η Γαλλία είχε οικονομικά συμφέροντα στο Μάλι και στην ευρύτερη περιοχή. Όπως εκτιμάται περίπου το 30% του γαλλικού φυσικού αερίου και των υδρογοναθράκων που εισάγει προέρχεται από την Αφρική. (99) Ο γειτονικός Νίγηρας αποτελούσε μια σημαντική πηγή ουρανίου για τις γαλλικές πυρηνικές εγκαταστάσεις ενέργειας και κατά συνέπεια μια αποσταθεροποίηση της ευρύτερης περιοχής θα προκαλούσε σοβαρά προβλήματα. Από την άλλη πλευρά τα περισσότερα υπόγεια κοιτάσματα του Μάλι που περιλαμβάνουν φυσικό αέριο και πετρέλαιο, ουράνιο, φωσφορικά άλατα και μαγγάνιο δεν θεωρούνταν επικερδή για εξόρυξη γι’ αυτό και τα οικονομικά συμφέροντα από μόνα τους δεν αποτελούσαν σημαντικό παράγοντα για στρατιωτική επέμβαση.

Ανεξάρτητα όμως από τα οικονομικά συμφέροντα η περίοδος περίπου δύο αιώνων γαλλικής αποικιακής ιστορίας στην περιοχή είχαν σφυρηλατήσει στενούς δεσμούς της Γαλλίας με το Μάλι. Σε προάστειο των Παρισίων κατοικούσε πολυάριθμη κοινότητα μεταναστών από το Μάλι  ενώ υπήρχαν καθημερινές αεροπορικές πτήσεις από τη γαλλική πρωτεύουσα προς το Μπαμάκο. Η ειδική σχέση ανάμεσα στη Γαλλία και στο Μάλι αποτυπώνεται ακόμα περισσότερο και από τη νοσηλεία του μεταβατικού προέδρου Traore στο Παρίσι ύστερα από την επίθεση που είχε δεχτεί από υποστηρικτές του Sanogo τον Μάϊο του 2012. Κατά τη διάρκεια επισκέψεων του προέδρου Hollande και άλλων κορυφαίων Γάλλων αξιωματούχων στο νοσοκομείο που νοσηλευόταν, ο Traore τόνισε ότι η κρίση στο Μάλι ήταν «πραγματικά ιδιαίτερη». (100) Όπως ανέφερε αυτό που συνέβαινε στη χώρα του δεν ήταν ένας συνηθισμένος αφρικανικός εμφύλιος πόλεμος. Ήταν ένας πόλεμος που αφορούσε την al Qaida και κατ’ επέκταση αποτελούσε απειλή για τον οποιοδήποτε. Όπως υποστήριξε  η al Qaida ήταν αποφασισμένη να θέσει υπό τον έλεγχό της ολόκληρη τη χώρα δημιουργώντας μια διεθνή απειλή και το Μάλι ήταν το πιο πρόσφατο πεδίο μάχης. Ο Traore επίσης τόνισε εμφατικά πόσο αδύναμος ήταν ο στρατός του Μάλι και το γεγονός ότι βρισκόταν υπό κατάρρευση καθώς για δεκαετίες ήταν μόνο κατ’ όνομα στρατός, ικανός «για παρελάσεις και πραξικοπήματα όχι όμως για πόλεμο». Κατά συνέπεια δεν υπήρχε τρόπος το Μάλι να διαχειριστεί μόνο του την απειλή της al Qaida παρά μόνο με τη γαλλική βοήθεια και ειδικότερα τη γαλλική στρατιωτική βοήθεια. (101)

Επιπλέον εκείνη την περίοδο η Γαλλία ήταν η μόνη δυτική δύναμη για την οποία το Μάλι αποτελούσε προτεραιότητα. Οι ΗΠΑ παρέμεναν επικεντρωμένες στο Αφγανιστάν  ενώ ολοένα και περισσότερο έστρεφαν την προσοχή τους προς την Ασία και την περιοχή του Ειρηνικού. Το Ηνωμένο Βασίλειο από την πλευρά του είχε αρχίσει να εισέρχεται σε μια περίοδο εσωστρέφειας και αυτοπροσδιορισμού των συμφερόντων του.

Παρά την ολοένα και αυξανόμενη ανησυχία της Γαλλίας για τις προκλήσεις που δημιουργούσε η κρίση στο Μάλι ο νέος Γάλλος πρόεδρος αρχικά δεν ήταν περισσότερο προετοιμασμένος να επέμβει από τον προκάτοχό του. Εκείνη την περίοδο η κυβέρνηση Hollande είχε αρχίσει να επισπεύδει τη γαλλική αποχώρηση από το Αφγανιστάν. Στη Λιβύη όπου το 2011 η Γαλλία είχε υποστηρίξει στρατιωτικά τους αντικυβερνητικούς αντάρτες, μετά την πτώση του Καντάφι η κατάσταση χειροτέρευε. Αυτή η εξέλιξη δημιουργούσε δισταγμούς καθώς αποδείκνυε τους περιορισμούς της στρατιωτικής δύναμης όταν απουσιάζει η συνεργασία με άλλες μορφές εξουσίας. Επιπλέον ο Γάλλος πρόεδρος θέλοντας να είναι συνεπής με τις σοσιαλιστικές θέσεις του υποστήριζε την αλλαγή του παραδοσιακού κηδεμονευτικού ρόλου της Γαλλίας στην Αφρική. Αυτό υποδήλωνε την πρόθεσή του να θέσει ένα τέλος στις μονομερείς γαλλικές επεμβάσεις στον παλαιό αποικιακό της χώρο. Κατά συνέπεια το 2012 οι πιθανότητες γαλλικής επέμβασης στο Μάλι ήταν ίδιες με οποιασδήποτε άλλης μεγάλης δύναμης.  Θέλοντας να αποφύγει μια άμεση εμπλοκή στην κρίση του Μάλι η γαλλική κυβέρνηση προσπάθησε να πείσει τα αφρικανικά κράτη να ηγηθούν αυτής της προσπάθειας επιμένοντας στην ανάγκη της αφρικανικής λύσης σ’ αυτό το αφρικανικό πρόβλημα. (102)

Η ρητορική της μη επέμβασης στο Μάλι συνεχίστηκε σταθερά  από τη γαλλική διπλωματία  από τον Ιούνιο μέχρι το Δεκέμβριο του 2012.  Σύμφωνα με δήλωση του Γάλλου υπουργού εξωτερικών Laurent Fabius τον Ιούλιο του 2012 «η Γαλλία για ευνόητους λόγους δεν μπορούσε να βρίσκεται στην πρώτη γραμμή στο Μάλι. Αυτό εξαρτάτο από τους Αφρικανούς να το πράξουν διότι υπήρχε ο κίνδυνος αντιδράσεων εναντίον των πρώην αποικιοκρατών». (103) Λίγους μήνες αργότερα τον Fabius διαδέχτηκε ο Γάλλος υπουργός άμυνας που τόνισε σε μια συνέντευξή του στο BBC τον Νοέμβριο του 2012  ότι η Γαλλία θα προσέφερε μόνο υπηρεσίες διοικητικής μέριμνας σε μια αφρικανική αποστολή χωρίς να αναπτύξει στρατεύματά της  στο έδαφος ή στον αέρα. (104) Ο Francois Hollande αργότερα δήλωσε εμφατικά κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στον τύπο ότι  η Γαλλία σε καμμία περίπτωση  δεν θα επενέβαινε η ίδια στην κρίση του Μάλι. (105)

Λαμβάνοντας υπόψη τη στάση της γαλλικής διπλωματίας που μέχρι και τις αρχές Ιουνίου υποστήριζε ότι στην κρίση του Μάλι την πρωτοβουλία των κινήσεων σε κάθε περίπτωση έπρεπε να έχουν οι Αφρικανοί, η αναγγελία της έναρξης της επιχείρησης Serval στις 11 Ιανουαρίου 2013 αποτέλεσε μια ευχάριστη έκπληξη. Χωρίς αμφιβολία τη μεγαλύτερη επίδραση στη γαλλική επέμβαση είχε η είδηση ότι στις 9 Ιανουαρίου 2013 οι ισλαμιστές του AQIM και οι σύμμαχοί τους είχαν διασχίσει τον ποταμό Νίγηρα και κινούνταν προς την πόλη Κόνα, σε απόσταση περίπου 600 χιλιομέτρων από το Μπαμάκο. Όταν η Κόνα έπεσε στους ισλαμιστές ο πρόεδρος Traore δέχτηκε τηλεφώνημα από τον πρόεδρο Hollande, ο οποίος ζήτησε την συγκατάθεσή του για τη γαλλική επέμβαση. (106) Ο πρόεδρος του Μάλι απάντησε  με μια επιστολή με την οποία ζητούσε την άμεση επέμβαση προς υποστήριξη της χώρας του. Μια παρόμοια επιστολή έστειλε και προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ, Ban Ki Moon, ζητώντας  την πλήρη στήριξη της διεθνούς κοινότητας.

Αν και οι Γάλλοι είχαν πληροφορίες  ότι οι ισλαμιστές  ετοίμαζαν κάποιο εντυπωσιακό χτύπημα, ήλπιζαν ότι θα παρέμεναν στο βορρά και δεν θα επιχειρούσαν επίθεση εναντίον του Μπαμάκο. Εξάλλου οι δυνάμεις  τους ήταν μικρές για να πραγματοποιήσουν αυτό το εγχείρημα.  Γι’αυτό όταν οι ισλαμιστές εξαπέλυσαν την επίθεσή τους προς το νότο προκάλεσαν έκπληξη  και μεγάλη ανησυχία. Ακόμα και αν φαινόταν σχεδόν αδύνατο μερικές  εκατοντάδες κυρίως ελαφρά εξοπλισμένοι ισλαμιστές  να κρατήσουν  μια πόλη  με πληθυσμό μεγαλύτερο του 1 εκ., η σχεδόν πλήρης αποδιοργάνωση  του στρατού του Μάλι  και  το γεγονός  ότι η διεθνής αφρικανική δύναμη επέμβασης δεν ήταν ακόμα έτοιμη δεν άφηναν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. (107)

Από την άλλη  πλευρά όσο και αν η επίθεση των ισλαμιστών φαινόταν επικίνδυνη αποτέλεσε και ένα κλασσικό παράδειγμα της  ευκαιρίας που γεννιέται μέσα από μια κρίση. Η τολμηρή τους κίνηση να απειλήσουν την πρωτεύουσα όχι μόνο έδινε μια σοβαρή αιτία στη Γαλλία να επέμβει στρατιωτικά στο Μάλι αλλά και εξέθετε τους  ισλαμιστές  στα άμεσα και βίαια πλήγματα του γαλλικού στρατού και της αεροπορίας. Κατά αυτό τον τρόπο η Γαλλία βρήκε την ευκαιρία να πλήξει τον εχθρό με μια δύναμη από τη σύγχρονη πολεμική μηχανή της, εξαπολύοντας τη μεγαλύτερη στρατιωτική επιχείρησή της στην Αφρική των τελευταίων πενήντα χρόνων.

Όταν ο πρόεδρος Hollande αναφέρθηκε επισήμως στην στρατιωτική εμπλοκή της Γαλλίας στο Μάλι  διατύπωσε τρεις λόγους που την αιτιολογούσαν. Ο πρώτος ήταν η αναχαίτηση της ισλαμιστικής τρομοκρατικής επίθεσης, ο δεύτερος ήταν η ασφάλεια του Μάλι στο οποίο διέμεναν πάνω από 6.000 χιλιάδες Γάλλοι πολίτες και άλλοι 1.000 Ευρωπαίοι και ο τρίτος η παροχή της δυνατότητας στο Μάλι να αποκαταστήσει την  εδαφική  ακεραιότητά του. (108)

4.2 Η θέση των Ηνωμένων Πολιτειών

Όπως προαναφέρθηκε μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα στο Μάλι, οι ΗΠΑ διέκοψαν κάθε δίαυλο επικοινωνίας με τους πραξικοπηματίες. Όταν με τη μεταβατική κυβέρνηση του Traore άρχισε πολιτικά κάπως να αποκαθίσταται η ομαλότητα στο Μάλι και η Γαλλία άρχισε να εντείνει τις προσπάθειες της για μια διεθνή επέμβαση, η θέση των ΗΠΑ ήταν διστακτική. Η αμερικανική κυβέρνηση υπό τον πρόεδρο Barack Obama  ήταν ανήσυχη για τους κινδύνους μιας επέμβασης που θεωρούσε ότι θα πραγματοποιείτο πολύ γρήγορα. Σύμφωνα με γαλλικές πηγές οι πρόεδροι Hollande και Obama είχαν συναντηθεί ή επικοινωνήσει εξ αποστάσεως και οι Γάλλοι συνέχιζαν να θέτουν το ζήτημα του Μάλι για συζήτηση στα υψηλά κλιμάκια των αμερικανικών υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας. (109) Παρόλα αυτά οι Γάλλοι εξέφραζαν τα παράπονά τους για τη ολιγωρία ή ακόμα και την απροθυμία της αμερικανικής κυβέρνησης να επικεντρωθεί σε αυτό το ζήτημα. Το αμερικανικό ενδιαφέρον για την τρομοκρατία στη Βόρεια Αφρική είχε αυξηθεί από τον Σεπτέμβριο του 2012 μετά τις δολοφονικές επιθέσεις στην αμερικανική πρεσβεία, στη Βεγγάζη της Λιβύης. Ακόμα και τότε όμως υπήρχαν σοβαρές επιφυλάξεις για οποιαδήποτε ανάληψη στρατιωτικής δράσης στο Μάλι. (110)

Όπως εκτιμάται οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν διχασμένες στο εσωτερικό τους ανάμεσα σε εκείνους που έβλεπαν τη κρίση στο Μάλι ως ένα ζήτημα καταπολέμησης της τρομοκρατίας και εκείνους που το έβλεπαν ευρύτερα ως ζήτημα προαγωγής της δημοκρατίας. Ειδικότερα ανώτεροι αξιωματούχοι του αμερικανικού υπουργείου εξωτερικών πίστευαν ότι οι Γάλλοι πίεζαν αρκετά για μια στρατιωτική λύση σε ένα ζήτημα που ήταν εξαιρετικά σύνθετο. Το αμερικανικό Υπουργείο εξωτερικών έκλινε προς την άποψη ότι το πρόβλημα αφορούσε τον εκδημοκρατισμό και συνέχισε να αρνείται την αμερικανική υποστήριξη στο Μάλι μέχρι την πλήρη αποκατάσταση της δημοκρατίας. Οι Αμερικανοί αξιωματούχοι εξέφραζαν την ανησυχία ότι μια στρατιωτική επέμβαση χωρίς να έχει ξεκαθαρίσει πλήρως η πολιτική κατάσταση με την κυβέρνηση στο Μπαμάκο θα έστελνε το λάθος μήνυμα σε όλες τις αντιδημοκρατικές δυνάμεις της Αφρικής. Κατά συνέπεια υποστήριζαν ότι η ξένη στρατιωτική επέμβαση έπρεπε να περιμένει μέχρι την πλήρη αποκατάσταση της δημοκρατίας στο Μάλι. (111)

Από την άλλη πλευρά εκείνα τα μέρη της αμερικανικής κυβέρνησης που θεωρούσαν την κρίση στο Μάλι ως αντιτρομοκρατικό ζήτημα εστίαζαν ολοένα και περισσότερο στην απειλή που συνιστούσαν οι ισλαμιστές της AQIM, του Ansar Dine και του MUJAO. Αν και αναγνώριζαν ότι μια συνδιαλλαγή με τη μεταβατική κυβέρνηση στο Μπαμάκο θα έστελνε αρνητικά μηνύματα στην υπόλοιπη Αφρική τελικά οι προτάσεις για την ανάληψη δράσης εναντίον της al Qaida άρχισαν να κερδίζουν έδαφος στο εσωτερικό της αμερικανικής κυβέρνησης.

Παρόλα αυτά εξακολουθούσε να υπάρχει η ανησυχία σε όλες τις πλευρές της αμερικανικής κυβέρνησης για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί μια οποιαδήποτε επιχείρηση στο βόρειο Μάλι. Οι αμερικανοί αξιωματούχοι εξέφραζαν σοβαρές αμφιβολίες για τη δυνατότητα των τοπικών αφρικανικών στρατών και ειδικότερα των κρατών της ECOWAS να διεξάγουν μια στρατιωτική επιχείρηση στο Μάλι πόσο μάλλον μια αντιτρομοκρατική επιχείρηση μέσα στις τραχιές συνθήκες της ερήμου. Όπως παραπονέθηκε αργότερα ένας αμερικανός αξιωματούχος «ήταν στενάχωρο να ακούει κανείς ηγέτες κρατών να μιλούν για κάποια δύναμη Δυτικής Αφρικής που δεν υπήρχε». (112)

Αναπόφευκτα υπήρξε ένταση ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Γαλλία σε δύο μέτωπα. Το πρώτο αφορούσε την άποψη αν η δημοκρατία στο Μάλι έπρεπε να αποκατασταθεί πριν από την ανάληψη στρατιωτικής δράσης. Το δεύτερο αφορούσε την ικανότητα η όχι των αφρικανικών δυνάμεων τις οποίες στήριζε και η Γαλλία να αναλάβουν το στρατιωτικό εγχείρημα. Οι Γάλλοι που έδιναν μεγαλύτερη έμφαση στο ζήτημα της τρομοκρατικής απειλής  ήταν απτόητοι στη διαμάχη με τις Ηνωμένες Πολιτείες και επέμεναν για κάποιο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας που θα εξουσιοδοτούσε την ξένη στρατιωτική επέμβαση στο Μάλι το συντομότερο δυνατό.

Οι Γάλλοι αντίθετα με τις ΗΠΑ ήταν πιο συγκαταβατικοί με την μεταβατική κυβέρνηση του Traore και δεν θεωρούσαν επιτακτική την άμεση  προκήρυξη εκλογών πριν από μια στρατιωτική επιχείρηση για την ανακατάληψη του βόρειου Μάλι. Επιπλέον επειδή ήταν προετοιμασμένοι να στηρίξουν μια αφρικανική στρατιωτική αποστολή ήταν λιγότερο προσκολλημένοι σε ζητήματα που έθεταν οι Αμερικανοί σχετικά με τις δυνατότητες των αφρικανικών δυνάμεων και ειδικότερα τις πιο δύσκολες αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις. (113)

Ενώ υπήρχαν αυτές οι διχογνωμίες οι ΗΠΑ πρότειναν μια διαδικασία που θα εξελισσόταν σε δύο στάδια και θα επικεντρωνόταν στην συγκρότηση μιας δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης στο Μπαμάκο πριν από την ανάληψη οποιασδήποτε στρατιωτικής δράσης για την ανακατάληψη του βορρά. Σύμφωνα με την αμερικανική πρόταση πρώτα έπρεπε μια περιφερειακή ειρηνευτική δύναμη εξουσιοδοτημένη από τον ΟΗΕ να αναπτυχθεί στο νότιο Μάλι για να ενισχύσει και να εκπαιδεύσει τον κυβερνητικό στρατό. Ακολούθως θα χρειαζόταν ένα δεύτερο ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας για να εξουσιοδοτήσει τη χρήση βίας εναντίον των περιοχών που έλεγχαν οι ισλαμιστές. (114) Οι Γάλλοι από την πλευρά τους θεώρησαν την αμερικανική πρόταση επιφυλακτική και πολύ χρονοβόρα.(115)

Οι συζητήσεις σχετικά με το ψήφισμα του συμβουλίου ασφαλείας πήραν νέα τροπή ύστερα από τη νέα κρίση που ξέσπασε στο Μπαμάκο. Στις 11 Δεκεμβρίου 2012 υποστηρικτές του Sanogo συνέλαβαν τον πρωθυπουργό Cheick Modibo Diara και τον εξανάγκασαν σε παραίτηση. Η επίμονη υποστήριξη του Diara για μια διεθνή δύναμη επέμβασης που θα ανακαταλάμβανε το βόρειο Μάλι φαίνεται ότι ώθησε τον Sanogo να δράσει καθώς εκείνος συνέχιζε να εμμένει στη θέση του για τις  δυνατότητες του κυβερνητικού στρατού να πραγματοποιήσει  το εγχείρημα. Οι Γάλλοι υποστήριξαν ότι η αποπομπή του Diara ήταν ακόμα μια απόδειξη της κρισιμότητας της κατάστασης και ότι έπρεπε σύντομα να αναληφθεί δράση πριν από την προϋπόθεση που έθεταν οι Αμερικανοί για την προκήρυξη εκλογών και την πλήρη αποκατάσταση της δημοκρατίας.

Τελικά και ύστερα από διαπραγματεύσεις οι Γάλλοι υιοθέτησαν τις αμερικανικές θέσεις για την προκήρυξη εκλογών και έχοντας την υποστήριξη των ΗΠΑ άνοιξε ο δρόμος για το ψήφισμα 2085 του Συμβουλίου Ασφαλείας στις 21 Δεκεμβρίου 2012. Όπως προαναφέρθηκε αυτό το ψήφισμα οδήγησε στη συγκρότηση της AFISMA. Οι χρηματοδότες όμως των επιχειρήσεων στις οποίες θα λάμβανε μέρος δεν προσδιορίστηκαν και το ζήτημα αφέθηκε σε μια ύστερη ημερομηνία. Οι περισσότεροι εμπλεκόμενοι προσδιόριζαν την ανάπτυξη της AFISMA τον Σεπτέμβριο του 2013. Αυτή την άποψη συμμερίζονταν και οι Αμερικανοί που εκτιμούσαν ότι οι ισλαμιστές θα παρέμεναν στις θέσεις του, και η διεθνής κοινότητα θα είχε το χρόνο να οργανώσει την αντεπίθεσή της. Όπως όμως αποδείχτηκε λιγότερο από ένα μήνα μετά το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας αυτή η εκτίμηση υπήρξε εσφαλμένη. (116)

Οι κινήσεις των γαλλικών στρατευμάτων κατά τη διεξαγωγή της επιχείρησης Serval

Πηγή:https://www.thinkdefence.co.uk/thoughts–british–army–strike–concept/friends–and–allies/operation–serval–map/

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5.

Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ SERVAL

5.1 Η κατάσταση των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων τις παραμονές της επέμβασης-

Η κρίση στο Μάλι ήρθε σε μια κρίσιμη περίοδο για τις γαλλικές ένοπλες δυνάμεις και ιδιαίτερα το όπλο το οποίο θα επηρέαζε περισσότερο, τον στρατό ξηράς. Ήδη από την περίοδο της προεδρίας Sarkozy υπήρχε ένας κλιμακούμενος σκεπτικισμός της κοινής γνώμης σχετικά με την χρησιμότητα των πολεμικών επιχειρήσεων του NATO στο Αφγανιστάν και γι’ αυτό είχε αποφασιστεί η πρόωρη αποχώρηση του μικρής αλλά αποτελεσματικής γαλλικής δύναμης από το ανατολικό τμήμα της ασιατικής χώρας. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης στη Λιβύη η αιχμή του δόρατος ήταν κυρίως η γαλλική αεροπορία και το ναυτικό. Αν και στις πολεμικές επιχειρήσεις είχαν συμμετάσχει ελικόπτερα της γαλλικής αεροπορίας στρατού και επίλεκτες μονάδες στο έδαφος, κυρίως στα τελευταία στάδια του πολέμου, η συμβολή του στρατού γενικά ήταν μικρή. Όπως και αλλού στο NATO το δόγμα του πολέμου φαινόταν ότι είχε απομακρυνθεί από τις παρατεταμμένες και μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις του στρατού και είχε στραφεί σε πολέμους ακριβείας που θα διεξάγονταν με τη συμμετοχή της αεροπορίας και των ειδικών δυνάμεων.

Κατά την ίδια περίπου περίοδο της κρίσης στο Μάλι η πίεση στα δημοσιονομικά της Γαλλίας ως αποτέλεσμα της κρίσης χρέους στην Ευρώπη απαιτούσε περικοπές. Επιπλέον ύστερα από την ανάληψη της προεδρίας από τον Hollande πολλοί στους κύκλους των γαλλικών ενόπλων δυνάμεων ανησυχούσαν ότι το σοσιαλιστικό κόμμα σχεδίαζε βαθιές περικοπές που πιθανόν θα έπλητταν περισσότερο το στρατό ξηράς παρά το ναυτικό. (117) Κατά συνέπεια τις παραμονές της γαλλικής επέμβασης ο στρατός ξηράς είχε ένα εμφανές κίνητρο να αποδείξει ότι παρέμενε το κύριο όπλο των ενόπλων δυνάμεων για την προστασία των γαλλικών συμφερόντων τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.

Οι μεταποικιακές ένοπλες δυνάμεις της Γαλλίας τόσο για το εσωτερικό της χώρας όσο και μέσα στα πλαίσια του NATO ήταν από τις καλύτερα προετοιμασμένες για πολεμικές επιχειρήσεις μέσα στο μετα-ψυχροπολεμικό παγκόσμιο διεθνές περιβάλλον ασφάλειας. Στην Αφρική οι γαλλικές δυνάμεις ποτέ δεν αποσύρθηκαν από τον παλαιό αποικιακό τους χώρο μετά όμως από τη γενοκτονία της Ρουάντα στα μέσα της δεκαετίας του 1990, η συμμετοχή τους είχε αξιοσημείωτα περιοριστεί. Οι πιο πρόσφατες γαλλικές επιχειρήσεις στην Αφρική πριν την κρίση στο Μάλι, στην Ακτή Ελεφαντοστού, στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και στο Τσαντ είχαν διεξαχθεί  σε στενή συνεργασία με τα Ηνωμένα Έθνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση και είχαν σχεδιαστεί κυρίως ως ειρηνευτικές επιχειρήσεις παρά ως επιθετικές επιχειρήσεις εναντίον ενός αντιπάλου όπως οι ισλαμιστές της AQIM.

Οι Γάλλοι στρατιωτικοί ηγέτες όμως είχαν για πολύ καιρό επιμείνει για τη σημασία διατήρησης ενός πλήρους φάσματος δυνατοτήτων που θα τους επέτρεπε την αυτόνομη δράση. Επιδιώκοντας να συμβαδίσουν με το στόχο της ευκινησίας και της ανάπτυξης των δυνάμεών τους οι Γάλλοι είχαν συγκροτήσει τις χερσαίες δυνάμεις τους σε οκτώ ταξιαρχίες μάχης από τις οποίες δύο ήταν ελαφρές, δύο βαριά εξοπλισμένες  και τέσσερις μεσαίας δυναμικότητας. Οι βασικές στρατιωτικές επενδύσεις περιλάμβαναν το Τεθωρακισμένο Όχημα Μάχης Πεζικού Vehicule Blinde de Combat Infanterie το οποίο θα είχε εξέχοντα ρόλο στην επιχείρηση Serval αλλά και το ευρύτερο πρόγραμμα εκσυχρονισμού Scorpion το οποίο προβλεπόταν να προσφέρει μια πλήρως διαδικτυακή και ψηφιακή οικογένεια συστημάτων χερσαίου πολέμου. Όσον αφορά την αεροπορία η συνεχιζόμενη επένδυση στο μαχητικό πολλαπλών ρόλων Rafale αν και πολύ ακριβή προσέφερε μια υψηλών προδιαγραφών δυνατότητα η οποία θα μπορούσε να είναι χρήσιμη για μελλοντικές επεμβάσεις με μεγάλη συμμετοχή αεροπορικών δυνάμεων.

Παρά το γεγονός ότι υπήρχε σχεδιασμός για μείωση των ήδη εγκατεστημένων δυνάμεων στην Αφρική η Γαλλία είχε αμυντικές συμφωνίες με συγκεκριμένα πρώην αποικιακά κράτη όπως την ακτή Ελεφαντοστού, την Γκαμπόν και το Τόγκο που διευκόλυναν τη γαλλική επέμβαση σε περίπτωση που οι κυβερνήσεις τους δέχονταν απειλή όπως για παράδειγμα από ξέσπασμα εμφυλίου πολέμου. Αν και μετά τα γεγονότα της Ρουάντα αυτές οι συμφωνίες έδειχναν ξεπερασμένες το 2007 η Γαλλία διατηρούσε περίπου 10.000 στρατιώτες στο Τζιμπουτί,, στη Σενεγάλη, στη Γκαμπόν, στην Ακτή Ελεφαντοστού την Κεντρο-αφρικανική Δημοκρατία και σε δύο περιοχές του Τσαντ. Οι Γάλλοι είχαν αποφασίσει να διατηρήσουν μερικές προκεχωρημένες δυνάμεις  αλλά αυτές θα μειώνονταν σε αριθμό σε δύο βάσεις. Η μείωση όμως των δυνάμεων δεν εφαρμόστηκε ποτέ.

Παρά τα σχέδια για περικοπές των αμυντικών δαπανών η Γαλλία όσον αφορά την κρίση στο Μάλι διατηρούσε ένα πλεονέκτημα συγκριτικά με άλλες μεγάλες δυνάμεις όπως τις ΗΠΑ και την Βρετανία. Η συμμετοχή των γαλλικών δυνάμεων αντίθετα με τις αμερικανικές και τις βρετανικές στο Αφγανιστάν ήταν περιορισμένη ενώ η δαπάνη πόρων για το Ιράκ ήταν μηδενική. Οι ΗΠΑ εξακολουθούσαν να διατηρούν σημαντικό αριθμό δυνάμεων σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Παρά το γεγονός ότι η αμερικανική παρουσία στην Αφρική είχε αυξηθεί σε σχεδόν μια δύναμη 5.000 ανδρών, τη μεγαλύτερη δύναμη που διατηρούσαν εκεί μετά την επέμβαση στη Σομαλία, η αφρικανική ήπειρος δεν αποτελούσε ζήτημα ύψιστης προτεραιότητας για τους αμερικανούς ηγέτες. (118) Κατά συνέπεια αντίθετα με άλλες δυνάμεις αμερικανικές, ευρωπαϊκές ή αφρικανικές τα γαλλικά στρατεύματα ήταν τα πιο προετοιμασμένα για να πραγματοποιήσουν μια επέμβαση στο Μάλι.

5.2 Η διεξαγωγή της επιχείρησης  Serval

      (Ιανουάριος 2013-Ιούλιος 2014)

Σύμφωνα με τον Γάλλο συνταγματάρχη Frederic Garnier που υπηρετούσε στο Γενικό Επιτελείο κατά τη διάρκεια σχεδιασμού της επιχείρησης Serval η γαλλική στρατηγική αρχικά προέβλεπε την αναχαίτηση της προέλασης των ισλαμιστών προς το νότο. Ταυτόχρονα οι Γάλλοι επιτελικοί σχεδιαστές της επιχείρησης διατηρούσαν κάποια ελπίδα ότι ίσως παρέμεναν σταθεροί στο αρχικό προ της 10ης Ιανουαρίου 2013 σχέδιο  σύμφωνα με το οποίο ο στρατός του Μάλι και η αφρικανική  πολυεθνική δύναμη επέμβασης, η AFISMA θα αναλάμβαναν να κινηθούν προς το βορρά.  Σύμφωνα όμως πάλι με τον Garnier οι Γάλλοι ηγέτες εγκατέλειψαν αυτή την επιλογή όταν οι ισλαμιστές στις 14 Ιανουαρίου επιτέθηκαν στην πόλη Ντιαμπαλί, σε περιοχή ελεγχόμενη από τον κυβερνητικό στρατό περίπου 400 χιλιόμετρα βόρεια του Μπαμάκο. Οι ισλαμιστές που ανήκαν στην AQIM επιτέθηκαν από τα σύνορα με τη Μαυριτανία όπου είχαν  καταφύγει για να αποφύγουν τις γαλλικές αεροπορικές επιδρομές. Αυτή η εξέλιξη έπεισε τους Γάλλους επιτελείς ότι έπρεπε να επεκτείνουν τους στρατιωτικούς στόχους τους στην κατάληψη και του Βόρειου Μάλι χωρίς να αναμένουν  βοήθεια. (119)

Σε κάθε περίπτωση η στρατηγική στην οποία κατέληξαν οι Γάλλοι είχε δύο βασικούς πυλώνες. Σύμφωνα με τον πρώτο οι γαλλικές δυνάμεις έπρεπε να κινηθούν όσο το δυνατό ταχύτερα, τόσο για να σώσουν το Μπαμάκο όσο και για να πρoωθήσουν  τους άλλους αντικειμενικούς σκοπούς καθώς αυτοί εξελίσσονταν. Ένας λόγος σχετικά με την ταχύτητα της επιχείρησης  εκτιμάται ότι ήταν  η επιδίωξη του προέδρου Hollande να ολοκληρωθεί η γαλλική επέμβαση στο Μάλι το συντομότερο δυνατό. (120) Ένας άλλος λόγος ήταν η αρχική εκτίμηση της γαλλικής υπηρεσίας πληροφοριών, σύμφωνα με την οποία ο εχθρός στο Μάλι δεν θα στεκόταν να πολεμήσει, κάτι που σήμαινε ότι οι γαλλικές δυνάμεις θα έπρεπε να κινηθούν όσο το δυνατόν ταχύτερα εφόσον ήθελαν να καταστρέψουν τον αντίπαλο πριν αυτός προλάβει να διασκορπιστεί επιτυχώς ή να αποσυρθεί σε ασφαλή απόσταση. (121)Ο δεύτερος πυλώνας της γαλλικής στρατηγικής ήταν η εκτίμηση ότι οι πολεμικές επιχειρήσεις έπρεπε να διεξαχθούν με χερσαίες δυνάμεις αν και μέσα στο πλαίσιο  μιας συνδυασμένης  δράσης όλων των όπλων.

Ως ένα βαθμό η χρησιμοποίηση ελαφρών μονάδων πεζικού ήταν κατανοητή δεδομένου ότι οι προκεχωρημένες μονάδες που πρώτες θα εμπλέκονταν στη μάχη θα ανήκαν στο ελαφρύ πεζικό, καθώς θα ήταν περισσότερο χρονοβόρα η μεταφορά βαρύτερων μηχανοκίνητων μονάδων πεζικού στο θέατρο των επιχειρήσεων. Επιπλέον η έμφαση στο πεζικό και τις χερσαίες επιχειρήσεις  αντανακλούσε την πεποίθηση ότι όσο χρήσιμα και ουσιώδη να είναι τα αεροπορικά πλήγματα  είναι  οι χερσαίες δυνάμεις που προσεγγίζουν τον εχθρό, καταλαμβάνουν το έδαφος και το ελέγχουν. Κατά συνέπεια οι Γάλλοι στο Μάλι  χρησιμοποίησαν σε μεγάλο βαθμό μηχανοκίνητες μονάδες και μονάδες πεζικού παρόλη την εκτεταμμένη χρήση πυρών ακριβείας από τα γαλλικά μαχητικά αεροσκάφη. (122)

Η γενική ιδέα διεξαγωγής της επιχείρησης Serval προέβλεπε τρία στάδια: την κατοχή εδάφους, την αναζήτηση και την καταστροφή του εχθρού και τέλος τη σταθεροποίηση σε αγαστή συνεργασία με τα στρατεύματα του Μάλι  και των υπόλοιπων συμμαχικών δυνάμεων (του ECOWAS και του ΟΗΕ). (123)  Εν τω μεταξύ οι γαλλικές δυνάμεις θα επιχειρούσαν να εντοπίσουν Γάλλους και άλλους δυτικούς που ήταν όμηροι της AQIM. Η κύρια όμως ευθύνη για τον εντοπισμό ομήρων φαίνεται ότι ανήκε στις γαλλικές υπηρεσίες πληροφοριών και όχι στο στρατό. (124)

Στις 10 Ιανουαρίου η Γαλλία δεν είχε στρατιωτικές δυνάμεις στο Μάλι διέθετε όμως μικρό αριθμό στρατευμάτων σε άλλα αφρικανικά κράτη (επίσης πρώην γαλλικές αποικίες). Σύμφωνα με αναφορές  της γαλλικής συγκλήτου στο Ντακάρ της Σενεγάλης υπήρχαν 250 στρατιώτες, στην Ντζαμένα του Τσάντ 950 στρατιώτες και μικρός αριθμός μαχητικών Mirage 2000D, και στην Ακτή Ελεφαντοστού ήταν εγκατεστημένοι 450  στρατιώτες. (125) Επιπλέον μια ομάδα ειδικών επιχειρησιακών δυνάμεων περίπου 400 στρατιωτών με ελικόπτερα έδρευε στο Ουαγκαντούγκου της Μπουρκίνα Φάσο ως τμήμα της αντιτρομοκρατικής επιχείρησης Sabre.(126)

Στις 11 Ιανουαρίου πέντε ώρες μετά την αναγγελία  της έναρξης της επιχείρησης Serval  γαλλικά ελικόπτερα Gazelle που έδρευαν στη Μπουρκίνα Φάσο  πραγματοποίησαν επιθέσεις εναντίον των ισλαμιστών  και ταυτόχρονα  μονάδες ειδικών δυνάμεων στο έδαφος ξεκίνησαν αναγνωριστικές αποστολές και επιχείρησαν να οργανώσουν τη γραμμή άμυνας των στρατευμάτων του Μάλι. Την ίδια ημέρα κατέφθασε στο Μάλι, η πρώτη γαλλική συμβατική δύναμη που μεταφέρθηκε αεροπορικώς με μεταγωγικά αεροσκάφη C-130 και C-160 από το Τσάντ.  Επρόκειτο για 200 άνδρες που ανήκαν σε μια τακτική υπο-ομάδα συνδυασμένων όπλων, (sous-groupement tactique interarmes-SGTIA). Μια τέτοια υπο-ομάδα  αποτελεί τη βασική δομή των γαλλικών χερσαίων δυνάμεων  και αποτελείται στην πιο βασική της μορφή  από τρεις διμοιρίες πεζικού ή τρεις ουλαμούς τεθωρακισμένων  και μία διμοιρία ή ουλαμό από το άλλο όπλο. (για παράδειγμα τρεις διμοιρίες πεζικού και έναν ουλαμό  τεθωρακισμένων ή το αντίστροφο). Ανάλογα με τις ανάγκες μπορούν να προστεθούν περισσότερες διμοιρίες και στοιχεία υποστήριξης με ανώτατο όριο τις οκτώ διμοιρίες και ουλαμούς. Σε μεγαλύτερη κλίμακα υπάρχει η τακτική ομάδα συνδυασμένων όπλων (groupement tactique interarmes-GTIA). Έχει την ίδια οργανωτική δομή με την τακτική υπο-ομάδα με τη διαφορά ότι αποτελείται από λόχους πεζικού και ίλες τεθωρακισμένων. (127)

Η γαλλική δύναμη που έδρευε  στο Τσαντ και ήταν η πιο πολυάριθμη αποτελείτο κυρίως από δύο λόχους πεζοναυτών, (του 21ου συντάγματος πεζοναυτών) μια ίλη τεθωρακισμένων οχημάτων AMX-10RC, του 1η συντάγματος Τεθωρακισμένων της γαλλικής Λεγεώνας των Ξένων και επίσης μια πυροβολαρχία οβιδοβόλων και όλμων του 3ου συντάγματος πυροβολικού πεζοναυτών. (128)Οι Γάλλοι διοικητές απέστειλαν αυτή την τακτική υπο-ομάδα από την Ν’τζαμένα, με περιορισμένο αριθμό εφοδίων και οργάνωσαν τον ανεφοδιασμό της μόνο αφότου οι στρατιώτες έφτασαν  στο Μπαμάκο. (129)

Σύντομα μετά τις πρώτες συγκρούσεις ξεκίνησαν οι επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας. Μέσα σε 24 ώρες άρχισαν τα αεροπορικά πλήγματα εναντίον θέσεων των ισλαμιστών στο βόρειο Μάλι. Την 1η και τη δεύτερη νύχτα τέσσερα μαχητικά Mirage 2000D απογειώθηκαν από το Τσάντ και έπληξαν θέσεις των ισλαμιστών στο Βόρειο Μάλι καταστρέφοντας στρατόπεδα εκπαίδευσης, αποθήκες ανεφοδιασμού και άλλες υποδομές. Τα αεροπορικά πλήγματα συνεχίστηκαν τη νύχτα της 13ης Ιανουαρίου, οπότε τα γαλλικά αεροσκάφη πραγματοποίησαν τη μεγαλύτερη σε απόσταση πτήση για αεροπορική  επιδρομή , στη μέχρι τώρα ιστορία της γαλλικής αεροπορίας . Τέσσερα μαχητικά Rafale, που συνοδεύονταν από δύο αεροσκάφη ανεφοδιασμού KC-135, απογειώθηκαν από το Σαιν Ντιζιέρ της Γαλλίας  και ύστερα από 9 ½ ώρες πτήσης έπληξαν στόχους στο Μάλι. (130)

Στις 14 Ιανουαρίου τα γαλλικά στρατεύματα που είχαν μεταφερθεί από το Τσαντ, την Ακτή Ελεφαντοστού και τη μητροπολιτική Γαλλία συγκρότησαν την πρώτη τακτική ομάδα μάχης στο Μάλι. Οι αεροπορικές επιχειρήσεις στο βορρά συνεχίστηκαν με τα γαλλικά αεροσκάφη να προσβάλουν οκτώ στόχους στις 15 Ιανουαρίου, δέκα στις 16 Ιανουαρίου  και πέντε στις 17  συνεχίζοντας παράλληλα τις επιχειρήσεις εντοπισμού στο βορρά. Στις 18 Ιανουαρίου  η γαλλική κυβέρνηση ανακοίνωσε την αύξηση του αριθμού των γαλλικών  στρατευμάτων στο Μάλι σε 2.700 στρατιώτες.  Στις 22 Ιανουαρίου η 1η Τεθωρακισμένη Ταξιαρχία ανέλαβε επισήμως τη διοίκηση των τακτικών επιχειρήσεων στο έδαφος. Μέχρι τις 23 Ιανουαρίου λιγότερο από δύο εβδομάδες από την έναρξη της επίθεσης, χιλιάδες Γάλλοι  στρατιώτες βρίσκονταν στο έδαφος του Μάλι και η  συγκέντρωση των στρατευμάτων βρισκόταν σε εξέλιξη. Οι γαλλικές δυνάμεις είχαν εμφανώς αποκτήσει τον έλεγχο των περιοχών νότια τoυ μαιάνδρου του ποταμού Νίγηρα. (131)

Η γαλλική επέμβαση στο Μάλι έτυχε μεγάλης υποστήριξης και αποδοχής από αρκετά αφρικανικά κράτη. Σε μία σύσκεψη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών  στις 22 Ιανουαρίου, αντιπρόσωποι από το Μπενίν, τη Μπουρκίνα Φάσο, το Τσαντ, την Ακτή Ελεφαντοστού, το Μάλι, το Νίγηρα , τη Νιγηρία και τη Σενεγάλη όλοι χαιρέτησαν την ανάληψη δράσης από τη Γαλλία. Την ίδια όμως περίοδο στο εσωτερικό της Γαλλίας  η προοπτική μιας παρατεταμένης γαλλικής εμπλοκής  στην κρίση του Μάλι προκαλούσε ανησυχία στην κοινή γνώμη και είχε αρνητικό αντίκτυπο στη δημοτικότητα του προέδρου Hollande. Αντιδράσεις υπήρχαν και από την αντιπολίτευση. Ο πρώην υπουργός εξωτερικών Alain Juppe κάλεσε τη γαλλική κυβέρνηση να προσδιορίσει τη στρατηγική της και προειδοποίησε ότι η Γαλλία ήταν απομονωμένη.  Η αρχική επέμβαση ήταν αναγκαία, όπως ανέφερε, αλλά η αποστολή περισσότερων γαλλικών  χερσαίων δυνάμεων  ήταν δυνητικά ένα μεγάλο σφάλμα: «η παρουσία Γάλλων στρατιωτών σε μια περιοχή, στην οποία στο παρελθόν η Γαλλία είχε υπάρξει αποικιοκρατική δύναμη δεν αποτελούσε την καλύτερη επιλογή που μπορούσε κανείς να διαννοηθεί». (132)

Εν τω μεταξύ, όπως αναμενόταν, η γαλλική  επέμβαση στο Μάλι πυροδότησε μια σειρά απειλών για επιθέσεις  στο εσωτερικό της Γαλλίας από διάφορες ισλαμιστικές οργανώσεις, που εμφάνισαν από τις προπαγανδιστικές ιστοσελίδες τους την γαλλική επέμβαση ως σταυροφορία εναντίων των μουσουλμάνων. Από το Γκάο, το MUJAO διατύπωσε παρόμοιες απειλές  για επιθέσεις σε γαλλικό έδαφος λέγοντας : «η Γαλλία έχει επιτεθεί στο Ισλάμ και εμείς θα πλήξουμε τη Γαλλία στην καρδιά της». (133)

Την ίδια περίοδο ο πρόεδρος Hollande σε μια επίσκεψή του στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ανέφερε εμφατικά ότι οι στόχοι της Γαλλίας στο Μάλι ήταν περιορισμένοι. Όπως είπε «η Γαλλία δεν έχει την πρόθεση να παραμείνει στο Μάλι», επαναλαμβάνοντας τους τρεις στόχους της γαλλικής επέμβασης: την εξασφάλιση του Μπαμάκο, την αναχαίτηση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας και τη δυνατότητα του Μάλι να ανακτήσει την εδαφική του ακεραιότητα. (134)

Έχοντας απωθήσει τους ισλαμιστές πίσω στον ποταμό Νίγηρα οι Γάλλοι είχαν καταρχήν δύο στρατιωτικές επιλογές. Σύμφωνα με την πρώτη θα παγίωναν τις θέσεις τους γύρω από το Μπαμάκο και άλλες πόλεις νότια του μαιάνδρου του Νίγηρα και θα παρέδιδαν τη διοίκηση των επιχειρήσεων στα στρατεύματα του Μάλι ή τη διεθνή αφρικανική δύναμη  όταν αυτή θα έφτανε σε έναν κατ’έλαχιστα αποδεκτό βαθμό ετοιμότητας. Αυτή η επιλογή που προσέφερε ένα σχετικά χαμηλό πολιτικό και στρατιωτικό κόστος ήταν η πιο δελεαστική.

Η δεύτερη επιλογή προέβλεπε την ανακατάληψη λίγων σημαντικών πόλεων στο Βόρειο Μάλι, ειδικότερα του Γκάο και του Τιμπουκτού. Από στρατηγικής άποψης η κατοχή αυτών των πόλεων θα παρείχε καλύτερη προστασία στο Μπαμάκο δεδομένου ότι το Γκάο ήταν το κύριο σημείο διέλευσης για τις πιο απόμακρες βόρειες περιοχές γύρω από το Κιντάλ και μακρύτερα όπου οι Τουαρέγκ και οι ισλαμιστές είχαν ξεκινήσει την επίθεσή τους ένα χρόνο νωρίτερα. Ακολούθως  η συνέχιση των επιχειρήσεων θα μπορούσε να ανατεθεί στη διεθνή αφρικανική δύναμη. Αυτή η επιλογή συγκριτικά με την πρώτη ήταν και η πιο ριψοκίνδυνη. Ο πρόεδρος Hollande όμως προτίμησε μια τρίτη  επιλογή πιο επιθετική από τις δύο προηγούμενες . Σύμφωνα με αυτή οι γαλλικές δυνάμεις όχι μόνο θα ανακαταλάμβαναν το βόρειο Μάλι, θα καταδίωκαν εκεί τους ισλαμιστές της AQIM και τους συμμάχους τους,  θα κατέστρεφαν τις υποδομές τους, και θα εξόντωναν όσο το δυνατό περισσότερους.

Τις δύο πρώτες εβδομάδες από την έναρξη των επιχειρήσεων οι Γάλλοι είχαν  αποτρέψει  το ενδεχόμενο να πέσει το Μάλι στην AQIM και τους συμμάχους τους.  Σε αυτό το διάστημα οι γαλλικές δυνάμεις  είχαν το μεγάλο πλεονέκτημα σε όσες περιπτώσεις οι ομάδες των ισλαμιστών παρέμεναν οργανωμένες και στέκονταν να πολεμήσουν αντί να υιοθετήσουν τακτικές ανταρτοπολέμου. Το γεγονός όμως ότι οι γαλλικές δυνάμεις είχαν υπεροχή έναντι των ισλαμιστών δεν σήμαινε  ότι  η επίχειρηση δεν παρουσίαζε κινδύνους. Οι γαλλικές δυνάμεις είχαν ένα περιορισμένο δίκτυο πληροφοριών σχετικά με τις προθέσεις των ισλαμιστών, τον τόπο και τον τρόπο που θα έδιναν τη μάχη τους. Αν οι ισλαμιστές ξεκινούσαν  ένα αντάρτικο πόλεων μέσα στο Γκάο, το Τιμπουκτού ή αλλού  η τύχη των γαλλικών όπλων  σύντομα μπορούσε να αλλάξει προς το χειρότερο. Και πέρα από την εξουδετέρωση του εχθρού οι Γάλλοι  ήταν ήδη αρκετά απασχολημένοι με τη διατήρηση  του ανεφοδιασμού των στρατευμάτων τους, σε ένα μέτωπο που εκτεινόταν για χιλιάδες χιλιόμετρα μέσα στην έρημο, ενώ ταυτόχρονα έπρεπε να επιταχύνουν το χρονοδιάγραμμα για την ανάπτυξη της διεθνούς αφρικανικής δύναμης. Σε αυτό το χρονικό σημείο οι ελπίδες για γρήγορη αντικατάσταση των στρατευμάτων τους βασίζονταν στο στρατό του Μάλι, μια προοπτική όμως που στην καλύτερη περίπτωση φαινόταν αμφίβολη.

Χωρίς αμφιβολία τα ζητήματα διοικητικής μέριμνας  των στρατευμάτων τους ήταν το κυριότερο προβλήμα που αντιμετώπισαν οι Γάλλοι τουλάχιστον κατά την έναρξη της επιχείρησης Serval. Το Μάλι έχει έκταση 1,2 εκ τετραγωνικά χιλιόμετρα σχεδόν διπλάσιο σε έκταση από τη Γαλλία. Η απόσταση από το Μπαμάκο μέχρι το Τιμπουκτού είναι σχεδόν 1.000 χιλιόμετρα ενώ μέχρι το Γκάο ελαφρώς μεγαλύτερη από 1.000 χιλιόμετρα.  Ακόμα πιο απομακρυσμένα από την πρωτεύουσα είναι το Κιντάλ και το Τεσσαλίτ σε απόσταση 1.600 και 1.714 χιλιομέτρων αντίστοιχα. (135) Πέρα από το πρόβλημα της απόστασης οι γαλλικές δυνάμεις έπρεπε να κινηθούν  μέσα σε μία από τις πιο αφιλόξενες περιοχές του πλανήτη. Οι όποιες υποδομές υπήρχαν ήταν κατεστραμμένες ή ανύπαρκτες. Το οδικό δίκτυο ανάμεσα στις πόλεις  ήταν πολύ περιορισμένο και συχνά  σε κακή κατάσταση. Οι υπάρχοντες αεροδιάδρομοι  για τα αεροσκάφη είχαν πολύ περιορισμένη έκταση και σχεδόν πάντα  βρίσκονταν σε κακή κατάσταση. (136)

Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι προηγούμενοι παράγοντες θα έφερναν τις δυνατότητες διοικητικής μέριμνας των Γάλλων για κίνηση προς το βόρειο Μάλι, στα όριά τους. Εξαιτίας των διαταγών που είχαν οι γαλλικές μονάδες  να κινηθούν όσο το δυνατό μακρύτερα και ταχύτερα στο βορρά, οι επικοινωνίες με την ανώτερη διοίκηση συχνά διακόπτονταν για μέχρι και 10 ώρες. (137) Οι μονάδες μετέφεραν μόνο τον ημερήσιο εφοδιασμό σε καύσιμα, νερό και τροφή. Κατά συνέπεια αν αυτή η λεπτή αλυσίδα διοικητικής μέριμνας έσπαγε το αποτέλεσμα θα ήταν θανάσιμο αλλά και ντροπιαστικό για τη γαλλική στρατιωτική διοίκηση. Αν οι Γάλλοι στρατιώτες άρχιζαν να πεθαίνουν από εξάντληση και αφυδάτωση αυτό έστω και στο ελάχιστο θα δημιουργούσε πολύ κακές  εντυπώσεις στο Παρίσι για την εξέλιξη των επιχειρήσεων.

Ενώ οι προετοιμασίες για τη γαλλική επίθεση στο Βόρειο Μάλι βρίσκονταν σε εξέλιξη οι σχεδιαστές της επιχείρησης γρήγορα αντιλήφθηκαν ότι στις αχανείς εκτάσεις βόρεια του μαιάνδρου του Νίγηρα ήταν απαραίτητος ο έλεγχος των αεροδιαδρόμων ώστε οι γραμμές της διοικητικής μέριμνας να μπορούν να υποστηρίξουν τη διεξαγωγή των επιχειρήσεων. Από τις δύο μεγαλύτερες πόλεις στην περιοχή του Νίγηρα, που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των ισλαμιστών, το Γκάο και το Τιμπουκτού, το Γκάο ήταν το πιο σημαντικό από στενής στρατιωτικής άποψης, επειδή αποτελούσε το μοναδικό διάδρομο προς το Κιντάλ και την οροσειρά Ίφοχας. Από την άλλη πλευρά το Τιμπουκτού δεδομένης της ιστορίας του αλλά και εξαιτίας των καταστροφών που είχε υποστεί από τους ισλαμιστές είχε μεγαλύτερη πολιτική και συμβολική σημασία. Η ανακατάληψή του όμως ήταν δευτερεύον ζήτημα καθώς από εκεί δεν υπήρχε κανείς δρόμος που να οδηγεί βορειότερα. Παρόλα αυτά ύστερα από τη μεσολάβηση του προέδρου Hollande η ανακατάληψη του Τιμπουκτού έγινε ο πρωταρχικός στόχος. (138)

Για τη διεξαγωγή των πολεμικών επιχειρήσεων η γαλλική αεροπορία είχε στη διάθεσή της δεκατέσσερα αεροσκάφη πολλαπλών ρόλων, έξι μαχητικά Mirage  που ήταν εγκατεστημένα στο Μπαμάκο και οκτώ Rafale που επιχειρούσαν από τη Ν’τζαμένα, του Τσαντ. Για τη συλλογή πληροφοριών από τον αέρα χρησιμοποιήθηκαν αναγνωριστικά αεροσκάφη και μη επανδρωμένα ιπτάμενα οχήματα Harfang. Αυτές οι αεροπορικές δυνάμεις ξεκίνησαν τις επιχειρήσεις πραγματοποιώντας νυχτερινές επιδρομές στις 25 και 26 Ιανουαρίου, στο Τιμπουκτού και στο Γκάο πλήττοντας στόχους  διοικητικής μέριμνας και άλλους σημαντικούς στόχους των ισλαμιστών. (139)

Όσον αφορά τις επιχειρήσεις του στρατού αιχμή του δόρατος αποτελούσαν οι αερομεταφερόμενες δυνάμεις. Η αερομεταφορά δυνάμεων εξασφάλιζε τη γρήγορη  διάθεση και συγκέντρωση στρατευμάτων στο έδαφος και επιπλέον εναρμονιζόταν με τις πολιτικές πιέσεις για την ταχύτερη διεξαγωγή της επιχείρησης. Η ρίψη όμως αλεξιπτωτιστών πίσω από τις γραμμές του εχθρού ήταν αρκετά ριψοκίνδυνη δεδομένων των τεράστιων αποστάσεων και των ζητημάτων που αφορούσαν τη διοικητική μέριμνα. Οι Γάλλοι επιτελείς ήθελαν να αποφύγουν να αφήσουν γαλλικά στρατεύματα ευάλωτα στις αχανείς έρημες εκτάσεις βόρεια του Νίγηρα, όπου θα ήταν εκτεθειμένα στις επιθέσεις των ισλαμιστών και με περιορισμένες δυνατότητες ανεφοδιασμού. Επιπλέον οι πληροφορίες σχετικά με τον εχθρό και τις προθέσεις του ήταν ακόμα περιορισμένες. Αν και οι ισλαμιστές απέφευγαν να έρθουν σε επαφή με τον αντίπαλο, οι Γάλλοι είχαν εκτιμήσει ορθά ότι σε κάποιο σημείο θα αναδιοργανώνονταν και θα εξαπέλυαν επίθεση. Η χρονική στιγμή όμως ήταν άγνωστη και αυτό έκανε κάθε κίνηση στο βορρά και στις περιοχές που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των ισλαμιστών ριψοκίνδυνη. (140)

Λαμβάνοντας υπόψη αυτούς τους κινδύνους η γαλλική διοίκηση καθυστέρησε την αερομεταφερόμενη επιχείρηση μέχρι να αναπτυχθεί μια χερσαία δύναμη που θα κινείτο οδικώς προς στο βορρά και θα αναλάμβανε την προστασία των αλεξιπτωτιστών. Αυτή η δύναμη έχοντας την υποστήριξη μαχητικών ελικοπτέρων κινήθηκε προς το Τιμπουκτού στις 25 Ιανουαρίου και έφτασε στο στόχο της δύο ημέρες αργότερα χωρίς να συναντήσει καμμία αντίσταση. Σχεδόν την ίδια χρονική περίοδο μια δύναμη 250 αλεξιπτωτιστών της Γαλλικής Λεγεώνας των Ξένων, που ανήκε στην τέταρτη ομάδα μάχης, πραγματοποίησε ρίψη από μεταγωγικά C-130 και προσγειώθηκε στον αεροδιάδρομο βόρεια της πόλης. Στις 28 Ιανουαρίου οι αλεξιπτωτιστές εξασφάλισαν τους διαδρόμους βόρεια της πόλης και προχώρησαν σε κοινές περιπολίες με τον κυβερνητικό στρατό του Μάλι. (141)

Την περίοδο ανακατάληψης του Τιμπουκτού, η επίθεση στο Γκάο είχε ήδη ξεκινήσει και ίσως θα είχε ολοκληρωθεί γρηγορότερα αν η πολιτική παρέμβαση δεν υποδείκνυε ως πρωταρχικό στόχο την κατοχή της ιστορικής πόλης. Στην πραγματικότητα το Γκάο είχε σε μεγάλο βαθμό ανακαταληφθεί πριν το Τιμπουκτού. Στις 26 Ιανουαρίου ένα μικρό τμήμα των ειδικών δυνάμεων πραγματοποίησε επίθεση καταλαμβάνοντας το αεροδρόμιο και εξασφαλίζοντας τη γέφυρα που ένωνε τις δύο όχθες του Νίγηρα. Συνάντησαν περιορισμένη αντίσταση σκοτώνοντας δεκαπέντε μαχητές του εχθρού. Ταυτόχρονα μια τεθωρακισμένη ίλη από τεθωρακισμένα τροχοφόρα οχήματα ERC-90 από την πρώτη ομάδα μάχης κινήθηκε από το Sevare για να αποδεσμεύσει τις ειδικές δυνάμεις. Το Γκάο κηρύχθηκε επισήμως ασφαλές στις 28 Ιανουαρίου. Στις 5 Φεβρουαρίου μετακινήθηκε στην πόλη η γαλλική τακτική διοίκηση, η οποία θα παρέμενε εκεί μέχρι το τέλος των επιχειρήσεων. (142)

Παρά την επιτυχία των αρχικών επιχειρήσεων οι κίνδυνοι δεν είχαν εξαλειφθεί.  Οι πληροφορίες σχετικά με την τοποθεσία και τις προθέσεις του εχθρού εξακολουθούσαν να είναι περιορισμένες. Ένα κύριο ζήτημα που απασχολούσε τους Γάλλους ήταν η περιορισμένη έως και ανύπαρκτη αντίσταση των ισλαμιστών. Ακόμα και λίγες εβδομάδες πριν, οι ισλαμιστές έδειχναν ισχυροί και κυρίαρχοι στις περιοχές που είχαν καταλάβει. Όταν όμως οι Γάλλοι κατέλαβαν το το Τιμπουκτού και το Γκάο οι ισλαμιστές είχαν σχεδόν εξαφανιστεί. Σύμφωνα με τις εικασίες της γαλλικής πλευράς ο εχθρός πιθανόν να παρέμενε στις πόλεις και τα περίχωρά τους και να εξαπέλυε την επίθεσή του όταν τα γαλλικά στρατεύματα θα ήταν εκτεθειμμένα μέσα στην έρημο. Όπως ανέφερε ένας Γάλλος στρατηγός: «Σε αυτό το πεδίο μάχης όσο πιο πολύ προχωράς τόσο πιο αδύναμος γίνεσαι». (143)

Μια αρχική ένδειξη για την παρουσία των ισλαμιστών ήρθε στις 5 Φεβρουαρίου, όταν μαχητές του MUJAO πραγματοποίησαν επίθεση με ρουκέτες εναντίον του Γκάο ενώ στις 8 Φεβρουαρίου ένας βομβιστής αυτοκτονίας επιτέθηκε σε ένα σημείο ελέγχου του στρατού του Μάλι στην ίδια περιοχή. Δύο ημέρες αργότερες ξέσπασαν οδομαχίες ανάμεσα στις γαλλικές δυνάμεις και τους ισλαμιστές μέσα στο Γκάο. Ο δήμαρχος  της πόλης που κατά τη διάρκεια της κατοχής είχε καταφέρει να διαφύγει στο Μπαμάκο προκάλεσε ακόμα μεγαλύτερη ανησυχία στη γαλλική διοίκηση ισχυριζόμενος ότι οι ισλαμιστές του MUJAO στην πραγματικότητα ποτέ δεν είχαν εγκαταλείψει την πόλη. Αντίθετα αφού είχαν ξυρίσει τα γένεια τους και εμφανίζονταν ως συνηθισμένοι πολίτες, ήταν έτοιμοι να διεξάγουν ένα παρατεταμμένο αντάρτικο πόλεων ή τουλάχιστον να προχωρήσουν σε εκτεταμμένες απαγωγές δυτικών, των οποίων ο αριθμός μέσα στην πόλη είχε αυξηθεί. (144)

Ανησυχώντας για το ενδεχόμενο ενός ανταρτοπολέμου των ισλαμιστών μέσα στην πόλη, που θα είχε υποστήριξη από γειτονικές πόλεις, οι Γάλλοι αποφάσισαν να ανακαταλάβουν την πόλη Μενάκα, σε απόσταση 300 χιλιομέτρων από το Γκάο. Όπως εκτιμούσαν η πόλη αποτελούσε βάση των μετώπισθεν από την οποία οι ισλαμιστές εξαπέλυαν επίθεση στο Γκάο. Στις 10 Φεβρουαρίου μια γαλλική υπο-ομάδα μάχης μαζί με στρατεύματα του Μάλι κατέλαβαν το αεροδρόμιο της Μενάκα και δύο ημέρες αργότερα και την ίδια την πόλη. Οι όποιες όμως δυνάμεις του MUJAO υπήρχαν εκεί είχαν διαφύγει και διασκορπίστηκαν γύρω στα χωριά στην περιοχή του Γκάο. (145)

Εν τω μεταξύ στα μέσα Φεβρουαρίου του 2013 δύο σοβαρά ζητήματα απασχολούσαν τη γαλλική πλευρά.  Το πρώτο ήταν η διαπίστωση ότι ακόμα και εκείνη τη χρονική περίοδο η Γαλλία ήταν η μόνη εξωτερική δύναμη που διεξήγαγε πολεμικές επιχειρήσεις στο Μάλι και κατά συνέπεια η γαλλική πολιτική ηγεσία ήθελε να απαγκιστρωθεί όσο το δυνατό ταχύτερα. Το δεύτερο ζήτημα αφορούσε τους Τουαρέγκ οι οποίοι βρίσκονταν ήδη σε ένοπλη αντιπαράθεση με τους ισλαμιστές. Το πρόβλημα συνίστατο στο γεγονός ότι η κυβέρνηση του Μάλι και ο στρατός δεν έκανε διάκριση ανάμεσα στους αντάρτες Τουαρέγκ και τους ισλαμιστές και συλλήβδην τους καταδίωκε. Αντίθετα ο πρόεδρος Hollande υποστήριζε την επανέναρξη του διαλόγου ανάμεσα στους Τουαρέγκ και την κυβέρνηση του Μάλι. Καθώς οι γαλλικές δυνάμεις προωθούνταν μέσα στα εδάφη των Τουαρέγκ ήταν επιβεβλημένο να καθησυχάσουν τους τοπικούς πληθυσμούς ότι δεν υπήρχαν σχέδια εναντίον τους. Για τους Γάλλους η συνεργασία με τον τοπικό πληθυσμό των Τουαρέγκ ήταν ιδιαίτερη σημαντική για την επιτυχή διεξαγωγή των επιχειρήσεων. Αυτό όμως αναγκαστικά σήμαινε τη ανάσχεση των φιλοδοξιών που έτρεφαν τα στρατεύματα του Μάλι, τα οποία επανερχόμενα στις βόρειες πόλεις  διεκδικούσαν το δικό τους μερίδιο για τις ταπεινώσεις που είχαν υποστεί το προηγούμενο έτος. (146)

Πέρα όμως από τις πολιτικές αποφάσεις για τη διαχείρηση της κρίσης στο Μάλι οι πολεμικές επιχειρήσεις βρίσκονταν ακόμα σε εξέλιξη. Η επόμενη αναμέτρηση, που θα αποδεικνυόταν η πιο κρίσιμη αλλά και η πιο βίαιη από την αρχή της γαλλικής επέμβασης θα διεξαγόταν στην οροσειρά του Ίφοχας. Η βραχώδης οροσειρά του Ίφοχας ανέρχεται από το έρημο τοπίο του βόρειου Μάλι σε αρκετές εκατοντάδες χιλιόμετρα βορειο-ανατολικά του Γκάο. Αποτελούμενη κυρίως από τεράστιους μαύρους ογκόλιθους, η άμμος της ερήμου διέρχεται από μέσα τους σε υπερμεγέθη ρυάκια. Η οροσειρά περιέχει περιστασιακές οάσεις που για αιώνες είχαν ζωτική σημασία για τους εμπόρους που διέρχονταν την έρημο Σαχάρα. Οι ηγέτες των ισλαμιστών ο Belmokhtar και ο Abu Zeid είχαν περάσει αρκετά χρόνια σε αυτή την περιοχή εγκαθιστώντας αυτοσχέδιες αποθήκες αλλά και οχυρώσεις. Σύμφωνα επίσης με τις γαλλικές εκτιμήσεις στα όρη του Ίφοχας οι ισλαμιστές κρατούσαν πολλούς Γάλλους ομήρους που έπρεπε να απελευθερωθούν. (147)

Αν και εκείνη την περίοδο δεν υπήρχαν πληροφορίες σχετικά με την παρουσία της AQIM στο Ίφοχας είχε συλλεχθεί ένας σεβαστός όγκος πληροφοριών για καταφύγια κρησφύγετα και άλλες αμυντικές κατασκευές των ισλαμιστών σε εκείνη την οροσειρά. Οι εκτιμήσεις των Γάλλων όσον αφορά τον αριθμό των μαχητών του εχθρού ανέρχονταν σε λίγες εκατοντάδες με επικεφαλής τον Αbu Zeid. Οι Γάλλοι ξεκίνησαν τις επιχειρήσεις τους στο Ίφοχας στις 16 Φεβρουαρίου με μια αναγνωριστική αποστολή, που είχε την κωδική ονομασία Panthere. Στην επιχείρηση έλαβαν μέρος δύο ομάδες Μάχης η GTIA 3 και η GTIA 4 που περιλάμβανε μονάδες  αλεξιπτωτιστών της Λεγεώνας των Ξένων. Η γαλλική αεροπορία παρείχε υποστήριξη με δύο Mirage 2000D και συνολικά επτά ελικόπτερα Puma, Tiger και Gazelle. Στην επιχείρηση στο Ίφοχας συμμετείχαν πάνω από 1.000 στρατιώτες του Τσαντ, που είχαν εκπαιδευτεί από τους Αμερικανούς και τους Γάλλους και είχαν επικεφαλής τον γιο του προέδρου του Τσάντ. (148)

Η μάχη διήρκεσε μέχρι και τα μέσα Μαρτίου και συχνά υπήρξε επίπονη ιδιαίτερα στην κοιλάδα Αμετετάι που διαπερνάει από ανατολικά προς τα δυτικά το βόρειο τμήμα της οροσειράς. Σε αυτή την περιοχή εξαιτίας της μορφολογίας του εδάφους αλλά και των κρυσφήγετων του εχθρού μέσα σε σπηλιές οι γαλλικές δυνάμεις έπρεπε να σκαρφαλώνουν από βράχο σε βράχο και συχνά να μάχονται  εκ του συστάδην με τους αντιπάλους τους. Η συνδρομή της αεροπορίας υπήρχε δεν ήταν όμως πάντα εφικτή καθώς ο εχθρός συχνά ήταν πολύ κοντά με τις χερσαίες δυνάμεις. Όπως ανέφεραν Γάλλοι αξιωματικοί οι ισλαμιστές της AQIM με τους οποίους ήρθαν αντιμέτωποι δεν αποτελούσαν μια συνηθισμένη ανταρτική ομάδα αφρικανών με περιορισμένη πειθαρχία και αφοσίωση στην αποστολή της αλλά ένα αποφασισμένο σύνολο φανατικών που ήταν παραπάνω από πρόθυμοι να θυσιαστούν για να υπερασπιστούν τις βάσεις τους στο Ίφοχας. Οι Γάλλοι στρατιώτες υποψιάζονταν ότι οι ισλαμιστές έκαναν εκτεταμμένη χρήση κεταμίνης ενός παραισθησιογόνου που μειώνει τον φόβο. (149) Αυτός ο φόβος για τους φανατικούς φαίνεται ότι επέτεινε τους δισταγμούς κάποιων αφρικανικών στρατευμάτων να συμμετάσχουν στις πολεμικές επιχειρήσεις. (150)

Σύμφωνα με γαλλικές πηγές κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων στο Ίφογκας σκοτώθηκαν περίπου 400 ισλαμιστές ενώ στην κατοχή των γαλλικών δυνάμεων και των στρατευμάτων του Τσαντ περιήλθαν 130 τόνοι πυρομαχικών και εξοπλισμού. (151). Ο απολογισμός για τους Γάλλους ήταν τρεις νεκροί υπαξιωματικοί. Οι απώλειες για τα στρατεύματα του Τσαντ ανήλθαν σε 26 νεκρούς. Ανάμεσα στους νεκρούς ισλαμιστές ήταν και ο τοπικός διοικητής της AQIM ο Abu Zeid. (152) Μια αναφορά ότι κατά τη διάρκεια αεροπορικών επιδρομών είχε σκοτωθεί και ο Belmokhtar  αποδείχτηκε ανακριβής.

Ενώ οι Γάλλοι είχαν επικεντρώσει την προσοχή τους στις επιχειρήσεις του Ίφοχας η περιοχή του Γκάο εξακολουθούσε να είναι προβληματική. Mαχητές του MUJAO που σύμφωνα με τις γαλλικές εκτιμήσεις ανέρχονταν σε μερικές εκατοντάδες, είχαν παραμείνει στην περιοχή και ήταν δραστήριοι. Αν και είχαν αποδιοργανωθεί από την αρχική γαλλική επίθεση συνέχισαν να μάχονται. Εκτός από τις επιθέσεις που εξαπολύθηκαν στις 5, 8 και 10 Φεβρουαρίου, περίπου 20 ισλαμιστές εξαπέλυσαν μια μεγάλη επίθεση στις 21 Φεβρουαρίου. Οι Γάλλοι από την πλευρά τους αξιοποιώντας πληροφορίες από τη γαλλική υπηρεσία πληροφοριών, τον τοπικό πληθυσμό αλλά και τον εχθρό απάντησαν με επιχειρήσεις μικρής κλίμακας στην ευρύτερη περιοχή του Γκάο. Αυτές είχαν ως αποτέλεσμα μέχρι τα μέσα Απριλίου να σκοτωθούν περίπου 200 ισλαμιστές και να καταληφούν 75 τόνοι πολεμικού εξοπλισμού. (153)

Aυτές οι απώλειες αν και συνέβαλαν στη σημαντική αποδυνάμωσή του ισλαμιστικών οργανώσεων δεν οδήγησαν στην πλήρη εξουδετέρωση τους. Κατά συνέπεια παρά τα πλήγματα που είχαν υποστεί κατά την επιχείρηση Serval οι ισλαμιστές εξακολουθούσαν να αποτελούν απειλή για τη σταθερότητα του Μάλι. Τον Αύγουστο του 2013 η οργάνωση al Mulathameen του Belmokhtar και το MUJAO ένωσαν τις δυνάμεις τους συγκροτώντας μια νέα οργάνωση, την al Mourabitoun. Επιπλέον παρά το θάνατο του Abu Zeid άλλες ομάδες ισλαμιστών παρέμειναν ενεργές στο Τιμπουκτού και στο Κιντάλ υπό την ηγεσία του al Targui εξαδέλφου του ag Ghali. (154)

Σε αυτό το νέο γύρο αντιπαράθεσης από τα τέλη Σεπτεμβρίου μέχρι τα τέλη Δεκεμβρίου 2013 οι ισλαμιστές υιοθέτησαν ως τρόπο δράσης κυρίως τις βομβιστικές επιθέσεις εναντίον στρατιωτικών στόχων αλλά και τις απαγωγές πολιτών. Σε μία τέτοια περίπτωση στις 2 Νοεμβρίου δύο Γάλλοι δημοσιογράφοι ο Chislaine Dupont και ο Claude Verlon που εργάζονταν για το Radio France Internationale απήχθησαν και τελικά εκτελέστηκαν. Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις οι απαγωγείς είχαν ζήσει ανάμεσα στους αυτονομιστές Τουαρέγκ. (155)

Παρά το γεγονός ότι η αναζωπύρωση στο μέτωπο των ισλαμιστών ήταν ένδειξη ότι η κρίση στο Μάλι είχε ακόμα μέλλον, η κατάσταση στη χώρα θεωρείτο καλύτερη απ’ότι ήταν πριν τη γαλλική επέμβαση. Οι Γάλλοι όμως δεν έτρεφαν αυταπάτες. Οι ελπίδες ότι θα μπορούσαν να αποσυρθούν πλήρως από την κρίση του Μάλι είχαν αντικατασταθεί από το πραγματιστικό συμπέρασμα ότι έστω και με μειωμένες δυνάμεις θα εξακολουθούσαν να παραμένουν στην αφρικανική χώρα.

Τον Ιανουάριο του 2014 η Γαλλία άρχισε να εκπονεί ένα νέο ευρύτερο σχέδιο για πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των ισλαμιστών το οποίο δεν περιλάμβανε μόνο το Μάλι αλλά και την Μπουρκίνα Φάσο, τη Μαυριτανία, το Νίγηρα και το Τσαντ. Θεωρητικά την ευθύνη για τα εσωτερικά προβλήματα του Μάλι θα αναλάμβανε η κυβέρνηση της χώρας και ο λαός της με την υποστήριξη των Ηνωμένων Εθνών. Την ίδια περίπου περίοδο περίπου 200 Γάλλοι στρατιώτες είχαν παραμείνει στην πόλη του Κιντάλ, μια ισάριθμη δύναμη σε άλλες πόλεις στην περιοχή του Κιντάλ, ενώ μεγαλύτερες δυνάμεις ήταν εγκατεστημένες στο Γκάο και στο Μπαμάκο. (156). Η επιχείρηση Serval ολοκληρώθηκε επισήμως στις 15 Ιουλίου 2014.

5.3 Οι σύμμαχοι της Γαλλίας

Κατά τη διάρκεια της επιχείρησης Serval άλλο ένα σημαντικό ζήτημα που απασχολούσε τη γαλλική πλευρά ήταν η αναζήτηση ισχυρών συμμάχων που θα στήριζαν την επέμβαση όχι μόνο πολιτικά αλλά και επιχειρησιακά. Οι δυνατότητες της Γαλλίας  είχαν φτάσει στα όριά τους και θα δοκιμάζονταν ακόμα περισσότερο καθώς τα γαλλικά στρατεύματα συνέχιζαν να προωθούνται στο βορρά προς τη Σαχάρα. Αρχικά οι ΗΠΑ αλλά και οι  εταίροι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των οποίων τη συνδρομή  υπολόγιζε η Γαλλία ήταν απρόθυμοι να συμμετάσχουν σε μια στρατιωτική επέμβαση στο Μάλι.  Το γεγονός όμως ότι ο στόχος ήταν το τοπικό αφρικανικό παράρτημα της al Qaida έκαμψε τελικά τον σκεπτικισμό εκείνων των συμμάχων που θεωρούσαν την επέμβαση στο Μάλι ως ένα άλλο νεοαποικιακό εγχείρημα της Γαλλίας.

Αρχικά την υποστήριξή τους εκδήλωσαν η Βρετανία, η Δανία και το Βέλγιο με την αποστολή μεταγωγικών αεροσκαφών που διατέθηκαν για τη μεταφορά των γαλλικών δυνάμεων αλλά και των εφοδίων στο θέατρο επιχειρήσεων του Μάλι. Τα αεροσκάφη αφίχθησαν στο Μάλι από τις 13 μέχρι τις 17 Ιανουαρίου και αργότερα  ακολούθησε στρατιωτική βοήθεια και από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. (157)

Την υποστήριξή τους στη γαλλική επέμβαση εξέφρασαν και οι Ηνωμένες Πολιτείες, διαδικαστικά όμως ζητήματα που αποφορούσαν τη μεταφορά των φορτίων αλλά και την οικονομική επιχορήγηση της επιχείρησης καθυστέρησαν για αρκετές ημέρες την αμερικανική βοήθεια. Τελικά στις 21 Ιανουαρίου το πρώτο αμερικανικό μεταγωγικό αεροσκάφος απογειώθηκε από τη Γαλλία μεταφέροντας δεκάδες Γάλλους στρατιώτες και περίπου 40 τόννους φορτίο.  Ενώ στις 26 Ιανουαρίου  δύο εβδομάδες ύστερα από την αρχική υποβολή του γαλλικού αιτήματος, οι ΗΠΑ συμφώνησαν να αποστείλουν στο Μάλι αεροσκάφη ανεφοδιασμού καυσίμων. Σύμφωνα με έναν Γάλλο ανώτατο στρατιωτικό αξιωματούχο τα αμερικανικά αεροσκάφη ανεφοδιασμού αποτέλεσαν τη πιο σημαντική συνεισφορά των ΗΠΑ τουλάχιστον στα αρχικά στάδια των επιχειρήσεων. (158)

Όπως ισχυρίστηκαν αργότερα Γάλλοι αξιωματούχοι  οι καθυστερήσεις της αμερικανικής πλευράς ήταν διαδικαστικές και όχι πολιτικές ως προς τη φύση τους. (159) Ωστόσο αρχικά υπήρχε η αίσθηση ότι η κυβέρνηση Obama δεν επιθυμούσε να στηρίξει τη γαλλική επέμβαση στο Μάλι.  Οι Γάλλοι επίσης επισήμαναν ότι η πολεμική μηχανή των ΗΠΑ ήταν δομημένη είτε για να υποστηρίζει επεμβάσεις που υπαγορεύονταν από τα αμερικανικά συμφέροντα είτε για να οργανώνει τις δυνάμεις ασφαλείας αδύναμων κρατών. (160) Από αυτή την άποψη η συνδρομή των ΗΠΑ σε μια επιχείρηση στην οποία η Γαλλία είχε την πρωτοκαθεδρία φαινόταν κάτι το πρωτόγνωρο.

Από επιχειρησιακής άποψης η αμερικανική στρατιωτική διοίκηση στην Αφρική διατήρησε στενή επικοινωνία με τους Γάλλους στρατιωτικούς  αξιωματούχους. Καθώς οι γαλλικές δυνάμεις άρχισαν να κινούνται προς το Γκάο, οι ΗΠΑ ανέπτυξαν έναν επιχειρησιακό πυρήνα μαζί τους για να διευκολύνουν την υποστήριξη της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών στις γαλλικές επιχειρήσεις. (161)

Αν και ο ρόλος των Ηνωμένων Πολιτειών στην κρίση του Μάλι υπήρξε επικουρικός η αμερικανική συνδρομή στη γαλλική πλευρά σε επίπεδο παροχής πληροφοριών αλλά και στον ανεφοδιασμό των γαλλικών αεροσκαφών υπήρξε σημαντική. Οι Γάλλοι αξιωματικοί έκριναν τη συνδρομή της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών ως ιδιαίτερα σημαντική για την εξέλιξη των πολεμικών επιχειρήσεων ενώ εξίσου αποφασιστική υπήρξε η συμβολή των αμερικανικών αεροσκαφών ανεφοδιασμού KC-135 στα αρχικά στάδια της επιχείρησης Serval καθώς εξασφάλισε μια πιο ολοκληρωμένη αεροπορική υποστήριξη που επέτρεψε στις γαλλικές δυνάμεις να κινηθούν με ταχύτητα και μικρότερο κίνδυνο.(162)

Αρκετοί Γάλλοι αξιωματούχοι εξέφρασαν τη βαθιά τους εκτίμηση για την αξιόλογη συνδρομή των ΗΠΑ και των άλλων συμμάχων  η οποία επέτρεψε στη Γαλλία αρχικά να διατηρήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων και ακολούθως να εκδιώξει την AQIM από την οροσειρά του Ίφοχας. Η θετική επίσης εμπειρία από τη συνεργασία ελάττωσε τις γαλλικές αντιστάσεις στην αμερικανική AFRICOM την οποία παλαιότερα οι Γάλλοι έβλεπαν ως μία αυταρχική καταπάτηση του δικού τους ζωτικού χώρου.

Η γαλλική πλευρά διατύπωσε όμως και ένα παράπονο σχετικά με το γεγονός ότι οι ΗΠΑ δεν συνηθίζουν να έχουν υποστηρικτικό ρόλο σε μια επιχείρηση των συμμάχων τους αντίθετα με τους συμμάχους των ΗΠΑ που συχνά συνδράμουν στις αμερικανικές πολεμικές επιχειρήσεις. (163)Οι Γάλλοι επίσης εξέφρασαν την ελπίδα ότι η επιχείρηση Serval θα αποτελέσει υπόδειγμα για μελλοντικές γαλλο-αμερικανικές επιχειρήσεις ασφάλειας στην Αφρική και στις οποίες εφόσον η Γαλλία είναι έτοιμη να διαθέσει τον μεγαλύτερο όγκο δυνάμεων, να αναλάβει τις μεγαλύτερες δαπάνες αλλά και περισσότερους τους κινδύνους οι ΗΠΑ δεν έχουν λόγο να μην συνδράμουν.

Τον Φεβρουάριο του 2013 σημαντική εξέλιξη για τη Γαλλία υπήρξε η έγκριση του γερμανικού κοινοβουλίου για την αποστολή αεροσκαφών ανεφοδιασμού στο Μάλι. Όπως και στην περίπτωση των ΗΠΑ η συνδρομή της Γερμανίας υπήρξε σημαντική για πολιτικούς και στρατιωτικούς λόγους. Συνολικά οι σύμμαχοι της  Γαλλίας  συνεισέφεραν το 75% των αερομεταφορών και το 30% του ανεφοδιασμού  των επιχειρήσεων στο Μάλι. (164)

Κεφάλαιο 6.

Οι προσπάθειες για την αποκατάσταση της πολιτικής σταθερότητας και την ανασυγκρότηση του Μάλι

Παρά τα επιτυχημένα αποτελέσματα, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, της επιχείρησης Serval, παρέμεναν τρία κορυφαία ζητήματα που έπρεπε να επιλυθούν άμεσα και σχεδόν ταυτόχρονα. Το πρώτο ζήτημα αφορούσε τη στρατιωτική ανασυγκρότηση του Μάλι. Για να ανακτήσει πραγματικά την κυριαρχία και την ανεξαρτησία του το κράτος του Μάλι χρειαζόταν αξιόπιστες ένοπλες δυνάμεις και δυνάμεις ασφαλείας που θα μπορούσαν να ελέγχουν αποτελεσματικά το βόρειο τμήμα της χώρας χωρίς την άμεση υποστήριξη της Γαλλίας ή των Ηνωμένων Εθνών. Αυτή η διαδικασία για τη στρατιωτική ανασυγκρότηση του Μάλι θα ξεκινούσε με τη συνδρομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το δεύτερο ζήτημα σχετιζόταν με την ομαλοποίηση της πολιτικής ζωής  στη χώρα. Η μεταβατική κυβέρνηση του Traore είχε ανταποκριθεί αρκετά καλά για τα δεδομένα της περιόδου, ήταν όμως ευρέως αποδεκτό ότι το Μάλι χρειαζόταν μια εκλεγμένη κυβέρνηση στην εξουσία όσο το δυνατό συντομότερα. Σύμφωνα με την άποψη πολλών αξιωματούχων μια προσωρινή κυβέρνηση δεν διέθετε την αξιοπιστία και τη δυνατότητα να προχωρήσει σε μια αποτελεσματική επίλυση των προβλημάτων στο βορρά.

Το τρίτο και όχι λιγότερο σημαντικό ζήτημα αφορούσε τους Τουαρέγκ. Ακόμα και κατά την περίοδο που η επιχείρηση Serval βρισκόταν σε εξέλιξη, οι αποσχιστικές τάσεις των Τουαρέγκ αποτελούσαν ένα από τα κορυφαία προβλήματα του Μάλι. Παρά το γεγονός ότι πολλοί Τουαρέγκ είχαν καταλήξει να συνεργάζονται με τους Γάλλους για την εκδίωξη της AQIM και των συμμάχων της αυτό καθόλου δε σήμαινε ότι είχαν συμφιλιωθεί με την κεντρική κυβέρνηση ή είχαν απαρνηθεί το όραμα της αυτονομίας και της ανεξαρτησίας. Από την άλλη πλευρά οι εκπρόσωποι της άρχουσας τάξης στο Μπαμάκο έβλεπαν με σκεπτικισμό έως και εχθρότητα τους Τουαρέγκ, καθώς συσχέτιζαν τους ισλαμιστές με τους αυτονομιστές. Η ανυπαρξία διαλόγου ανάμεσα στην κεντρική εξουσία και τους Τουαρέγκ  μπορούσε εύκολα να πυροδοτήσει ξανά την αυτονομιστική σύγκρουση. Χωρίς αμφιβολία η ανακατάληψη του βορρά βοηθούσε τη διεθνή κοινότητα να τονίσει στην άρχουσα τάξη του Μπαμάκο την ανάγκη να διαπραγματευτεί  και να έρθει σε συμβιβασμό. Οι κοινότητες των Τουαρέγκ έπρεπε να αισθανθούν τα θετικά αποτελέσματα της απελευθέρωσής τους από τους ισλαμιστές.

 6.1 Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης

       Η EUTM και η EUCAP

Οι Ευρωπαίοι εταίροι της Γαλλίας  ήταν διστακτικοί έως απρόθυμοι να επέμβουν μαζί με τη Γαλλία στο Μάλι στα τέλη του 2012. Αν και αντιλαμβάνονταν ότι το πρόβλημα ήταν σοβαρό οι πιθανότητες για μια άμεση στρατιωτική υποστήριξη από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης  ήταν περιορισμένες. Αυτό όμως δε σήμαινε ότι η Γαλλία ήταν διατεθειμένη να αφήσει την υπόλοιπη Ευρώπη αμέτοχη στην κρίση του Μάλι. Από τα τέλη του 2012 η Γαλλία πίεζε τους ευρωπαίους εταίρους της να διαθέσουν τουλάχιστον μια εκπαιδευτική αποστολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που θα αναλάμβανε την ανασυγκρότηση των ενόπλων δυνάμεων του Μάλι. Παρόλες όμως τις πολιτικές διακηρύξεις για παροχή βοήθειας στο Μάλι αρκετές ευρωπαϊκές χώρες ακολουθούσαν μια παρελκυστική τακτική όταν έπρεπε να αναλάβουν σαφείς δεσμεύσεις. (165)Τελικά η απόφαση της Γαλλίας να επέμβει άλλαξε τα δεδομένα θέτοντας δυναμικά το ζήτημα στις Βρυξέλλες. Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ύστερα από επίσημο αίτημα της κυβέρνησης του Μάλι και βάσει του ψηφίσματος 2085 του Συμβουλίου ασφαλείας του ΟΗΕ συμφώνησαν να αναπτύξουν στο Μάλι μια εκπαιδευτική αποστολή της Ε.Ε, στις 18 Φεβρουαρίου 2013 και ενώ οι γαλλικές πολεμικές επιχειρήσεις βρίσκονταν σε πλήρη εξέλιξη.

Στόχος της Εκπαιδευτικής Αποστολής της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο Μάλι (European Union Training Mission-EUTM-Mali) ήταν να ανασυγκροτήσει το στρατό του Μάλι σε τέτοιο βαθμό ώστε όχι μόνο να έχει την ικανότητα να κρατήσει το βόρειο τμήμα της χώρας αλλά επίσης και την οργανωτική υποδομή για να το πράξει. (166) Ακόμα και πριν το 2012 αυτό αποτελούσε έναν τιτάνιο στόχο ενώ μετά την εξέγερση στο βορρά, το πραξικόπημα και την κατάρρευση του στρατού ήταν κάτι περισσότερο από εμφανές ότι η ανασυγκρότηση έπρεπε να είναι ριζική.

Εκείνη την περίοδο η κατάσταση των ενόπλων δυνάμεων του Μάλι σχετικά με το αξιόμαχο τους αλλά και την κατάσταση του εξοπλισμού ήταν οικτρή. Σύμφωνα με ένα συνολικό απολογισμό τον Δεκέμβριο του 2012 ο αριθμός των απωλειών από τις μάχες αλλά και τις λιποταξίες, που ήταν ιδιαίτερα αυξημένες στην Εθνική Φρουρά και στην Εθνοφυλακή (επανδρώνονταν κυρίως από Τουαρέγκ και Άραβες) ανερχόταν σε 7.323 άνδρες. Τα περισσότερα τεθωρακισμένα και τα μη θωρακισμένα οχήματα είχαν καταστραφεί ή περιέλθει στην κατοχή των μαχητών του αντιπάλου. Μόλις δύο MiG-21 ήταν επιχειρησιακά και οι χειριστές τους είχαν αρνηθεί να πραγματοποιήσουν πτήση καθώς η πτητική κατάστασή τους ήταν αμφίβολη. (167)

Η EUTM-Mali αποτελείτο από προσωπικό 541 ατόμων που προέρχονταν από 22 διαφορετικές χώρες. Τα κράτη με τη μεγαλύτερη συμμετοχή ήταν η Γαλλία, η Γερμανία και η Ισπανία. Η Γαλλία είχε διαθέσει το μεγαλύτερο τμήμα αυτής της δύναμης με 207 στρατιώτες και αρχικά και τους διοικητές ενώ η Γερμανία ακολουθούσε με 73. Σχετικά με το είδος της το εύρος της αποστολής ήταν ουσιώδες αν και δεν αποτελούσε τη μεγαλύτερη αποστολή της Ε.Ε που είχε διατεθεί για έναν τέτοιο σκοπό. Όπως ήταν φυσικό πολλοί από τους στρατιώτες είχαν επιφορτιστεί με την προστασία της ίδιας της αποστολής ενώ συνολικά οι εκπαιδευτές ανέρχονταν σε 180. (168)

Ο πρώτος διοικητής της EUTM ο Γάλλος στρατηγός Francois Lecointre ανέφερε στο Jeune Afrique: «Έχουμε τον αρκετά φιλόδοξο στόχο να αναγεννήσουμε, να επανιδρύσουμε και να αναδιοργανώσουμε τον Στρατό του Μάλι ώστε να γίνει επιχειρησιακά άμεσα αποτελεσματικός και να αποκτήσει σεβασμό για το κράτος του νόμου. Με αυτόν τον σκοπό η αποστολή μας βασίζεται σε δύο πυλώνες: από την μια πλευρά θα είναι μια αποστολή που συνίσταται στον έλεγχο και στην παροχή εμπειρίας και συμβουλών και από την άλλη μια εκπαιδευτική αποστολή. Αυτός ο στρατός πρέπει να γίνει ένας από τους πυλώνες του σύγχρονου κράτους του Μάλι».(169)

Για να είναι πιο αποτελεσματική η ευρωπαϊκή εκπαιδευτική αποστολή σχεδίασε τη στρατηγική της σε δύο άξονες. Ένας μικρός αριθμός από το προσωπικό εργαζόταν στο υπουργείο άμυνας στο Μπαμάκο για να βοηθήσει στη βελτίωση της βασικής διαχείρησης και άλλων δεξιοτήτων. Από τη άλλη πλευρά το μεγαλύτερο τμήμα του εκπαιδευτικού προσωπικού ήταν απασχολημένο σε ένα κέντρο εκπαίδευσης στα περίχωρα της πρωτεύουσας που είχε κατασκευαστεί από τους Γάλλους στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Η εκπαίδευση των νεοσύλλεκτων μονάδων (αρκετοί από τους στρατιώτες δεν είχαν καμμία προηγούμενη εκπαίδευση ενώ στο πρώτο τάγμα που συγκροτήθηκε οι Τουαρέγκ αποτελούσαν περίπου το 10%) επικεντρώθηκε σε τέσσερις τομείς: στην αναγνώριση, τον έλεγχο της περιοχής, την άμυνα και τις επιθετικές επιχειρήσεις για την εξάλειψη απομονωμένων θυλάκων αντίστασης. (170)

Η κύρια προσπάθεια της EUTM ήταν να αναπτύξει μία νέα δομή για το στρατό του Μάλι που θα βασιζόταν στo γαλλικό πρότυπιο των GTIA. Η EUTM χορήγησε στους στρατιώτες καινούριο ιματισμό και εξοπλισμό και τους υπέβαλε σε εκπαιδευτικό πρόγραμμα 12 εβδομάδων. Αυτοί έλαβαν εκπαίδευση κυρίως στις βασικές τακτικές του πεζικού και σε κάποιου άλλους τομείς που περιλάμβαναν τα ανθρώπινα δικαιώματα. (171)

Το αρχικό χρονοδιάγραμμα των 15 μηνών για το οποίο ήταν εξουσιοδοτημένη η ευρωπαϊκή εκπαιδευτική αποστολή και διήρκεσε μέχρι τον Μάϊο του 2014 ήταν εμφανές ότι δεν επαρκούσε για να ξεπεραστούν οι πολλές ελλείψεις του στρατού του Μάλι. Αυτές επιβεβαιώθηκαν την ίδια περίοδο κατά τη διάρκεια της επίθεσης στο Κιντάλ στην οποία συμμετείχε μία από της GTIA του κυβερνητικού στρατού. Το αποτυχημένο αποτέλεσμα αποδόθηκε από τους αξιωματικούς της  EUTM στο γεγονός ότι τα GTIA δεν εκπαιδεύονταν για να συμμετάσχουν σε συντονισμένες επιχειρήσεις. Γι’αυτό κρίθηκε αναγκαία η ανανέωση της εντολής για δύο χρόνια μέχρι τον Απρίλιο του 2016 με στόχο την εκπαίδευση τεσσάρων επιπλέον ταγμάτων. (172)

Προκειμένου να συνεχιστεί η παροχή στρατιωτικής εκπαίδευσης και ο συμβουλευτικός ρόλος της EUTM στις ένοπλες δυνάμεις του Μάλι, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης  ενέκρινε τον Μάρτιο του 2016 την ανανέωση της τρίτης εντολής μέχρι τον Μάϊο του 2018. Όπως εκτιμάται αυτή η ανανέωση θα επιτρέψει στις κυβερνητικές δυνάμεις να διατηρήσουν ένα ασφαλές περιβάλλον εντός των συνόρων του κράτους και να μειώσουν τις απειλές που συνιστούν οι τρομοκρατικές οργανώσεις. Η στρατηγική κατεύθυνση της τρίτης εντολής έδωσε μεγαλύτερη έμφαση στην εκπαίδευση των στρατιωτικών ηγητόρων και στην παροχή επιχειρησιακών συμβουλών στα στρατηγεία των στρατιωτικών περιοχών. Επιπλέον επέκτεινε την περιοχή αποστολών βορειότερα προς τον μαίανδρο του ποταμού Νίγηρα περιλαμβάνοντας την περιοχή του Γκάο και του Τιμπουκτού. (173)

Εκτός από την EUTM η συμβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην κρίση του Μάλι συνοδεύεται και από μια άλλη αποστολή την Ευρωπαϊκή Αποστολή Υποδομών στο Μάλι (EU Capacity Building Mission in Mali-EUCAP Sahel Mali). H EUCAP ξεκίνησε τις επιχειρήσεις της τον Ιανουάριο του 2015 και αντίθετα με την EUTM που επικεντρώθηκε στην αναδιοργάνωση του στρατού, στόχος είναι να εργαστεί με τις τρεις  εσωτερικές δυνάμεις ασφαλείας (την Εθνική Χωροφυλακή, την Εθνοφρουρά και την Αστυνομία) για να αναπτύξει τις δυνατότητές τους. Επιπλέον η αποστολή της EUCAP επικεντρώνεται λιγότερο στον τομέα της τακτικής (αν και ως ένα βαθμό το πράττει και αυτό) και περισσότερο επικεντρώνεται στα γραφειοκρατικά και διαδικαστικά ζητήματα που σχετίζονται με τη σωστή λειτουργία αυτών των τριών δυνάμεων ασφαλείας ως θεσμών. Η EUCAP έχει ένα εξουσιοδοτημένο προσωπικό 80 ατόμων και ο προϋπολογισμός της για το 2015 ανερχόταν στα 11,4 εκ. δολλάρια. Ένας από τους σκοπούς της είναι να εκπαιδεύσει 600 αξιωματικούς του Μάλι που ανήκουν σε διαφορετικά όπλα. Η EUCAP παρέχει σε κάθε αξιωματικό ατομική εκπαίδευση τεσσάρων εβδομάδων και 100 ωρών εκπαίδευση σε τομείς όπως η διοίκηση, η τοπική αστυνόμευση η τεχνική και επιστημονική αστυνόμευση και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η EUCAP επίσης έχει την εντολή να παρέχει εξειδικευμένη εκπαίδευση σε τομείς όπως οι επιχειρήσεις εναντίον του οργανωμένου εγκλήματος, οι υπηρεσίες ελέγχου, η υποστήριξη ανθρώπινων πόρων και η διοικητική μέριμνα.(174)

Για να αξιοποιήσει πλήρως τις συνέργειες και τις συμπληρωματικές ικανότητες των εταίρων της η EUCAP συνεργάζεται στενά με άλλους διεθνείς και ευρωπαϊκούς φορείς που είναι παρόντες στο Μάλι. Ένα παράδειγμα συνεργασίας είναι τα εκπαιδευτικά προγράμματα και οι δράσεις που διοργανώνονται μαζί με τη MINUSMA και την EUTM με σκοπό να βελτιώσουν την υποστήριξη στο κράτος του Μάλι.

6.2 Το Σύμφωνο του Ουαγκαντούγκου

Ένα πρώτο βήμα για την επίλυση της διαμάχης με τους Τουαρέγκ πραγματοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2013 στο Ουαγκαντούγκου της Μπουρκίνα Φάσο με τη συνάντηση αντιπροσώπων της κυβέρνησης του Μάλι και των Τουαρέγκ. Εκείνη την περίοδο πολλές ένοπλες ομάδες των αυτονομιστών Τουαρέγκ που βρίσκονταν στο Κιντάλ είχαν συνταχθεί με τους Γάλλους στην εκδίωξη των ισλαμιστών (αν και οι λεπτομέρειες αυτής της συνεργασίας δεν είναι σαφείς καθώς τα γαλλικά στρατεύματα δεν είχαν καμμία εξουσιοδότηση να διαπραγματευτούν με τους αντάρτες). Οι διαπραγματεύσεις ήταν επίπονες καθώς η κυβέρνηση του Μπαμάκο απαιτούσε τον αφοπλισμό των ένοπλων ομάδων και την παράδοση του Κιντάλ στον κυβερνητικό στρατό ενώ οι Τουαρέγκ ζητούσαν να σταματήσουν οι δικαστικές διώξεις εναντίον κάποιων από τους φυλακισμένους μαχητές τους και να προχωρήσει η απελευθέρωσή τους. Τελικά ύστερα από αρκετές ημέρες και ύστερα από την προσωπική μεσολάβηση του προέδρου Hollande, ο πρόεδρος Traore και οι εκπρόσωποι των Τουαρέγκ δέχτηκαν να υπογράψουν μία προκαταρκτική συμφωνία. (175)

Το Σύμφωνο του Ουαγκαντούγκου, που υπεγράφη στις 18 Ιουνίου του 2013 προέβλεπε την κατάπαυση του πυρός, την καντονοποίηση των επαναστατικών δυνάμεων, την επαναφορά των κρατικών αρχών του Μάλι στο βορρά, τις εθνικές εκλογές και τη συνέχιση των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων. Οι αντάρτες συμφώνησαν με τον αφοπλισμό μόνο όμως ύστερα από την υπογραφή της τελικής ειρηνευτικής συμφωνίας. Στο μεταξύ θα ξεκινούσε η καντονοποίηση και ο στρατός του Μάλι θα μπορούσε να αναπτυχθεί στο Κιντάλ. Πιο ουσιαστικές ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις θα ξεκινούσαν 60 ημέρες μετά την εκλογή νέας κυβέρνησης στο Μάλι.

Η κατάπαυση του πυρός τέθηκε άμεσα σε λειτουργία. Μια επιτροπή εποπτείας και αξιολόγησης με αντιπροσώπους όλων των εμπλεκομένων πλευρών, που περιλάμβανε την κυβέρνηση, τους Τουαρέγκ, την  ECOWAS, την Αφρικανική Ένωση, των ΟΗΕ, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Γαλλία, την Ελβετία, την Αλγερία, τη Μαυριτανία το Νίγηρα και το Τσαντ, συστάθηκε για να επιβλέψει την εφαρμογή του συμφώνου. Συστάθηκε επίσης μια επιτροπή έρευνας για ενδεχόμενα εγκλήματα πολέμου. Εκτός από την κυβέρνηση του Μάλι και τους αντάρτες Τουαρέγκ το σύμφωνο υπεγράφη από τους προέδρους της Μπουρκίνα Φάσο και της Νιγηρίας με μάρτυρες από τον ΟΗΕ, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τον Οργανισμό Ισλαμικής Συνεργασίας, και την Αφρικανική Ένωση.(176)

Το Σύμφωνο του Ουαγκαντούγκου έγιναν δεκτό με ενθουσιασμό από τα ευρωπαϊκά και τα αφρικανικά κράτη καθώς αποτελούσε ένα πρώτο βήμα για την αποκατάσταση της ειρήνης και της σταθερότητας στο Μάλι. Όπως όμως άλλες δύο παρόμοιες συμφωνίες που είχαν προηγηθεί ανάμεσα στην κυβέρνηση του Μάλι και τους Τουαρέγκ στα προηγούμενα 20 χρόνια, αποδείχτηκε ότι δεν ήταν βιώσιμο. Ανασταλτικοί παράγοντες ήταν η δυσπιστία που εξακολουθούσε να υπάρχει ανάμεσα στις δύο πλευρές, το γεγονός ότι οι Τουαρέγκ δεν ήταν ενωμένοι ενώ και στο πολεμικό πεδίο η κατάσταση παρέμενε τεταμμένη.

6.3 Η εκλογή νέου προέδρου

Εκτός από το Σύμφωνο του Ουαγκαντούγκου άλλη μία σημαντική εξέλιξη μέσα στο καλοκαίρι του 2013 ήταν η διεξαγωγή εκλογών για την ανάδειξη νέας κυβέρνησης στο Μάλι. Οι εκλογές που πραγματοποιήθηκαν μέσα σε γενικό ήρεμο κλίμα και με σχετικά λίγα βίαια περιστατικά, ανέδειξαν στον δεύτερο γύρο στις 11 Αυγούστου, νέο πρόεδρο τον Ibrahim Boubacar Keita με ποσοστό 78%. (177) Ο Keita ήταν γνωστή προσωπικότητα στην πολιτική σκηνή του Μάλι καθώς ήταν στενός φίλος του πρώην προέδρου Konare, είχε διατελέσει υπουργός εξωτερικών και πρωθυπουργός ενώ είχε υπάρξει αρκετές φορές υποψήφιος για την προεδρία και τρεις φορές πρόεδρος της βουλής από το 2002 έως το 2007. Έχαιρε επίσης της εκτίμησης των Γάλλων καθώς είχε ζήσει 26 χρόνια στη Γαλλία και είχε διδάξει σε πανεπιστήμιο των Παρισίων. Ο Keita διατηρούσε στενές σχέσεις με μία θρησκευτική οργάνωση γνωστή ως Sabati η οποία συνδεόταν με το Ανώτατο Ισλαμικό Συμβούλιο του Μάλι  και επίσης είχε ευρεία υποστήριξη από τον στρατό.

Ο νέος πρόεδρος ανέλαβε τα καθήκοντά του στις 4 Σεπτεμβρίου 2013. Ωστόσο οι πρώτες δηλώσεις του δημιούργησαν σκεπτικισμό σε κάποιους κύκλους. Κάποιοι ανησυχούσαν ότι η έμφασή του για επίδειξη πυγμής ίσως αποτελούσε πρόδρομο μιας αυταρχικής διακυβέρνησης ενώ άλλοι ανησυχούσαν ότι η ρητορική του σχετικά με την εθνική ενότητα θα δημιουργούσε προβλήματα στις διαπραγματεύσεις με τους Τουαρέγκ. (178)

 6.4 Η στάση των Τουαρέγκ

Παρά το γεγονός ότι το Σύμφωνο του Ουαγκαντούγκου και η εκλογή νέου προέδρου είχαν δημιουργήσει προσδοκίες για επίλυση της κρίσης στο Μάλι τα προβλήματα παρέμεναν. Οι συναντήσεις ανάμεσα στην κυβέρνηση του Μάλι και τους Τουαρέγκ συνέχιζαν να λαμβάνουν χώρα, έχοντας όμως έναν ανεπίσημο χαρακτήρα και έξω από το καθιερωμένο πλαίσιο. Αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι το κίνημα των Τουαρέγκ είχε αποδυναμωθεί σημαντικά κατά τη διάρκεια του 2012 και την επέκταση των ισλαμιστών. Αν και το MNLA εξακολουθούσε να αποτελεί την ισχυρότερη οργάνωση των Τουαρέγκ παρέμενε διαιρεμένο όσον αφορά τη διεξαγωγή ή όχι διαπραγματεύσεων με την κυβέρνηση του Μάλι. (179) Την ίδια περίοδο εμφανίστηκε μια δεύτερη επαναστατική ομάδα, το Ανώτατο Συμβούλιο για την Ενότητα του Αzawad (High Council for the Unity of the Azawad-HCUA). Η ομάδα αυτή είχε συγκροτηθεί με την πρωτοβουλία του Intallah ag Attaher ηγέτη της φυλής Αμενοκάλ του Ίφοχας, ο οποίος επιδίωκε να ενώσει τους Τουαρέγκ ως μία εννιαία πληθυσμιακή οντότητα πριν από τις επερχόμενες ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Τον Μάϊο του 2013 ο ag Attaher είχε διαχωρίσει τη θέση του από τους άλλους Τουαρέγκ για να ηγηθεί της νέας ομάδας. (180)

Το HCUA είχε ισχυρή επιρροή σε αρκετές πόλεις στις περιοχές του Κιντάλ, του Γκάο και του Τιμπουκτού. Τόσο το MNLA όσο και το HCUA είχαν εκπροσωπηθεί στην υπογραφή των Συμφωνίων του Ουαγκαντούγκου. Ένα όμως χρόνο μετά τη γαλλική επέμβαση η διαίρεση στο Μάλι εξακολουθούσε να υφίσταται όχι μόνο εξαιτίας της ενδοφυλετικής διαμάχης των Τουαρέγκ αλλά και λόγω των προστριβών ανάμεσα στο βορρά και την  κεντρική κυβέρνηση στο Μπαμάκο. (181)

Μία επιδείνωση της κατάστασης σημειώθηκε τον Μάϊο του 2014 όταν δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού επιχείρησαν να καταλάβουν την πόλη του Κιντάλ από τους Τουαρέγκ του MNLA αλλά αποκρούστηκε υφιστάμενη μικρό αριθμό απωλειών. Αν και η σύγκρουση δεν γενικεύτηκε ο de facto έλεγχος του Κιντάλ από τους Τουαρέγκ εξακολούθησε να αποτελεί  σημείο προστριβής με την κυβέρνηση του Μάλι. (182)

 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7

Η ΕΙΡΗΝΕΥΤΙΚΗ ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΟΗΕ

7.1 Η συγκρότηση της MINUSMA

Στις αρχές Απριλίου 2013 με εξαίρεση τη συνδρομή περίπου 4.000 στρατιωτών του Μάλι και των στρατευμάτων του Τσάντ οι γαλλικές δυνάμεις που ανέρχονταν εκείνη την περίοδο σε 5.300 άνδρες είχαν σηκώσει το μεγαλύτερο βάρος των πολεμικών επιχειρήσεων εναντίον των ισλαμιστών. Εκείνη την περίοδο η Γαλλία εξέφραζε σαφώς την πρόθεσή της να αποσυρθεί από την κρίση του Μάλι και ήδη η πρώτη τακτική ομάδα μάχης είχε αποχωρήσει στα τέλη Φεβρουαρίου. Η τέταρτη ομάδα μάχης αποχώρησε από την περιοχή του Ίφογκας στα τέλη Μαρτίου. Η τρίτη και η δεύτερη τακτική ομάδα μάχης αποσύρθηκαν στα τέλη Απριλίου και τον Μάϊο αντίστοιχα. Και οι δύο αυτές ομάδες άφησαν πίσω στοιχεία τα οποία θα συγκροτούσαν μια νέα τακτική ομάδα της ερήμου για να συνεχίσει τις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των ισλαμιστών. Μέχρι τον Ιούλιο του 2013 ο αριθμός των  γαλλικών δυνάμεων είχε μειωθεί σε 3.200 και η συμμετοχή στρατευμάτων από άλλα αφρικανικά κράτη είχε γίνει ακόμα πιο επιτακτική. (183)

Ακόμα και κατά τα αρχικά στάδια της επιχείρησης Serval , ο τρόπος με τον οποίο η Γαλλία θα μεταβίβαζε την ευθύνη των επιχειρήσεων σε μία στρατιωτική δύναμη καθοδηγούμενη από Αφρικανούς αποτελούσε  ένα από τα κυρίαρχα θέματα συζήτησης για τη γαλλική πολιτική ηγεσία. Οι Γάλλοι πίεζαν τον ΟΗΕ να αναλάβει την όσο το δυνατό μεγαλύτερη ευθύνη για την εσωτερική ασφάλεια του Μάλι. Ο ΟΗΕ όμως ήταν διστακτικός καθώς οι επιφυλάξεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα των αφρικανικών δυνάμεων, από τις οποίες θα αποτελείτο η ειρηνευτική δύναμη, είχαν επανέλθει στο προσκήνιο. Ο ανώτατος εκπρόσωπος της Αφρικανικής Ένωσης στο Μάλι Pierre Buyoya, υπερασπίστηκε τα αφρικανικά στρατεύματά λέγοντας ότι η σύγκριση με τις γαλλικές δυνάμεις ήταν άδικη. Η γενική όμως εντύπωση παρέμενε ότι δεν υπήρχε καμμία περίπτωση τα αφρικανικά στρατεύματα να αναλάβουν έναν ρόλο εφάμιλλο των γαλλικών. (184)

Καθώς οι συζητήσεις συνεχίζονταν ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Ban Ki Moon ανέφερε ότι «η επιχείρηση Serval είχε επιτύχει σημαντικά κέρδη αλλά οι προκλήσεις που αντιμετώπιζε το Μάλι ήταν βαθιές και δεν επιδέχονταν εύκολων λύσεων».  Επισήμανε επίσης ότι «τα Ηνωμένα Έθνη δεν είχαν την τεχνογνωσία να επιβλέψουν σε στρατηγικό επίπεδο πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον τρομοκρατικών ομάδων με στόχο την αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας του Μάλι». Τέλος εξέφρασε την αμφιβολία του για το κατά πόσο ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών είχε τη δυνατότητα να απορροφήσει των αριθμό των απωλειών που θα προέκυπταν μέσα από αυτές τις επιχειρήσεις».(185)

Τελικά στις 25 Απριλίου 2013, το Συμβούλιο Ασφαλείας πέρασε το ψήφισμα υπ’ αριθμόν 2100, και συγκρότησε την Πολυδιάσταση Αποστολή Ολοκλήρωσης και Σταθεροποίησης στο Μάλι. (Multidimensional Integrated Stabilization Mission in Mali-MINUSMA). Κατά συνέπεια το Συμβούλιο Ασφαλείας ενέκρινε τη χρήση βίας σχεδιάζοντας μια ευρεία εντολή για την υλοποίηση της επιχείρησης. Σύμφωνα την εντολή η ειρηνευτική αποστολή  αναλάμβανε να σταθεροποιήσει τα ζωτικής σημασίας πληθυσμιακά κέντρα, να υποστήριξει την κρατική διαχείρηση σε ολόκληρη τη χώρα, την ανοικοδόμηση του τομέα ασφαλείας, την ανάπτυξη προγραμμάτων αφοπλισμού, τις προσπάθειες για εθνικό διάλογο, τη διενέργεια των προεδρικών εκλογών, την προστασία των πολιτών που βρίσκονταν υπό την άμεση απειλή βίας, το ανθρωπιστικού έργο και τη διατήρηση της εθνικής κουλτούρας του Μάλι και τέλος την εθνική και την διεθνή δικαιοσύνη. Για την υλοποίηση αυτού του φιλόδοξου σύνολου στόχων εξουσιοδοτήθηκε μια δύναμη 12.640 ατόμων από τους οποίους οι 11.200 θα ήταν στρατιωτικοί και οι 1.440 αστυνομικοί με αρχική ημερομηνία ανάπτυξής τους στο Μάλι τους την 1η Ιουλίου 2013. (186)

Θεωρητικά οι δυνάμεις των Ηνωμένων Εθνών αποτελούσαν μία βελτίωση των αφρικανικών δυνάμεων που ήδη βρίσκονταν στο Μάλι. Στην πραγματικότητα όμως σημειώθηκε μικρή αλλαγή, τουλάχιστον στην αρχή καθώς το μεγαλύτερο τμήμα των δυνάμεων των Ηνωμένων Εθνών προερχόταν από τους 6.000 στρατιώτες του Τσάντ και χώρες της δυτικής Αφρικής που ήδη βρίσκονταν στο Μάλι υπό την εποπτεία της  ECOWAS. Κατά συνέπεια αυτό που έγινε ήταν περισσότερο μια αναπροσαρμογή των υπαρχόντων δυνάμεων ώστε να ανταποκρίνονται καλύτερα στα δεδομένα του ΟΗΕ. Για παράδειγμα ο αριθμός των στρατευμάτων που είχε αποστείλει η Μπουρκίνα Φάσο δεν επαρκούσε για τη συγκρότηση ενός τάγματος των Ηνωμένων Εθνών και έπρεπε να ενισχυθεί. Επίσης τα στρατεύματα του Τσαντ αρχικά δεν πληρούσαν τα δεδομένα του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα καθώς συμπεριλάμβαναν στις τάξεις τους ανήλικους στρατιώτες. Πρακτικά αυτό που σε μεγάλο βαθμό έγινε ήταν τα αφρικανικά στρατεύματα να υιοθετήσουν το χαρακτηριστικό μπλε χρώμα των κυανόκρανων του ΟΗΕ. (187)

Η προέλευση των υπόλοιπων 6.000 στρατιωτών δεν είχε ακόμα αποσαφηνιστεί. Επιπλέον προέκυπταν και πολλά άλλα σοβαρά ζητήματα που αφορούσαν την εύρεση αεροσκαφών για τη μετακίνηση των στρατευμάτων, τον μηχανικό εξοπλισμό, την ανάλυση των πληροφοριών αλλά και την αναζήτηση στρατευμάτων με εμπειρία στις επιχειρήσεις μέσα στο απαιτητικό περιβάλλον της ερήμου. (188)

Εκτός από τις ιδιαίτερες συνθήκες της ερήμου που ήταν αποθαρρυντικές για την εύρεση εθελοντών κυρίως μη-αφρικανών υπήρχε και ένας άλλος ανασταλτικός παράγοντας. Οι δυνάμεις του ΟΗΕ δεν είχαν αναπτυχθεί άλλη φορά στο παρελθόν για να δράσουν εναντίον τόσο αφοσιωμένων και φανατικών ισλαμιστών. Όπως επισήμαναν χαρακτηριστικά οι αξιωματούχοι των Ηνωμένων Eθνών η ειρηνευτική αποστολή των στρατευμάτων του ΟΗΕ στο Μάλι δεν ήταν αντιτρομοκρατική επιχείρηση. Κατά συνέπεια τα στρατεύματα του ΟΗΕ δεν θα χρησιμοποιούσαν βία εκ των προτέρων για να καταστείλουν μια εξέγερση ή να καταδιώξουν τρομοκράτες όπως έκαναν οι γαλλικές δυνάμεις. Υπήρχε ωστόσο η διάκριση ότι σε περίπτωση που οι δυνάμεις του ΟΗΕ δέχονταν επίθεση από τους ισλαμιστές είχαν τη δυνατότητα να απαντήσουν. (189)

Όταν αυτά τα διαδικαστικά ζητήματα ξεπεράστηκαν, στη MINUSMA συνεισέφεραν με στρατιωτικές δυνάμεις 41 κράτη και με αστυνομικές 29. Η οργανωτική δομή των δυνάμεων της MINUSMA επικεντρώθηκε κυρίως στο βόρειο Μάλι με τρία στρατηγεία επιπέδου ταξιαρχίας στο Γκάο, στο Κιντάλ και στο Τιμπουκτού και ένα στρατηγείο επιπέδου μεραρχίας στο Μπαμάκο. Οι κυριότερες μονάδες προήλθαν από τη Μπουρκίνα Φάσο, τη Σενεγάλη και το Μπαγκλαντές ενώ μια επίλεκτη δύναμη προερχόταν από το Τσαντ. Στο Γκάο εδρεύει μια ολλανδική δύναμη ειδικών επιχειρήσεων  εξοπλισμένη με ελικόπτερα Apache και η οποία συμμετέχει σε αποστολές μακράς ακτίνας και συλλογής πληροφοριών. Εκτός από την Ολλανδία και ανάμεσα σε άλλα κράτη στη MINUSMA συμετέχουν αποστολές από τη Δανία, τη Νορβηγία, τη Σουηδία, τη Φινλανδία και τη Γερμανία. (190)

Τον Ιούνιο του 2014 ο ΟΗΕ ενίσχυσε την εντολή του ώστε να τονίσει την παράμετρο ασφάλειας της αποστολής (να αποθαρρύνει τις απειλές και να λάβει δραστικά μέτρα για να εμποδίσει την επιστροφή ένοπλων ομάδων σε αυτές τις περιοχές) να επαυξήσει τον επιχειρησιακό συντονισμό με τις ένοπλες δυνάμεις του Μάλι και να υποστηρίξει την ειρηνευτική διαδικασία. Η MINUSMA έπρεπε να διατηρεί ισορροπίες ανάμεσα στην αποστολή της να υποστηρίξει ενεργά το κράτος του Μάλι και τις προσπάθειές του να επεκτείνει τη δικαιοδοσία του με την αποφυγή να μετατραπεί σε έναν πλήρη στρατιωτικό σύμμαχο. Γι’ αυτό σύμφωνα με έναν δυτικο-ευρωπαίο αξιωματικό η MINUSMA μπορεί να συντονίζει επιχειρήσεις με το στρατό του Μάλι, όχι όμως να συμμετέχει μαζί του σε εννιαίες επιχειρήσεις. (191) Ένα περιστατικό στο οποίο φέρεται να παραβιάστηκε αυτή η ισορροπία σημειώθηκε στο Ταμπακόρτ τον Ιανουάριο του 2015 όταν τα ολλανδικά Apache εξαπέλυσαν πυρά εναντίον μαχητών του MNLA που συγκρούονταν με στρατεύματα του Μάλι. Οι Ολλανδοί από την πλευρά τους ανέφεραν ότι επενέβησαν επειδή οι μαχητές του MNLA εξαπέλυαν ρουκέτες εναντίον θέσεων της MINUSMA. Αν και κάποιοι ισχυρίζονται ότι οι θέσεις της MINUSMA δέχονται κατά καιρούς πυρά που θέτουν σε κίνδυνο όσους άμαχους καταφεύγουν εκεί για ασφάλεια άλλοι υποστηρίζουν ότι τα μέλη της ειρηνευτικής αποστολής έχουν ασκήσει σημαντική πίεση σε όλες τις ένοπλες ομάδες και τουλάχιστον κατ’ελάχιστο έχουν αποτρέψει την επιδείνωση της κατάστασης. (192)

Ίσως η κυριότερη δυσκολία που αντιμετωπίζει η MINUSMA είναι η ένταση που δημιουργείται ανάμεσα στις πολιτικές ανάγκες και τη στρατιωτική πραγματικότητα. Σύμφωνα με τη δεύτερη και αν επρόκειτο για στρατιωτική αποστολή η MINUSMA θα έπρεπε να επεκτείνει τις δυνάμεις της στο βορρά όσο αυτό εξασφαλιζόταν από τις υποστηρικτικές της δυνατότητες. Το γεγονός όμως ότι η MINUSMA έχει την εντολή να προστατεύει πολίτες καθιστά αναγκαία την παρουσία της σε εκείνες τις περιοχές όπου άμαχοι πολίτες κινδυνεύουν. Αυτό αναπόφευκτα προκαλεί ανεπάρκειες και καθιστά τη MINUSMA ευάλωτη καθώς ένα μεγάλο μέρος των προσπαθειών της αναλώνεται στη φύλαξη εφοδιοπομπών και οι δυνάμεις της αναγκάζονται να κρατούν στατικές θέσεις ως αποτέλεσμα των στρατιωτικών αναγκών. (193)

Μια επιπλέον πρόκληση για τη MINUSMA είναι οι δυνατότητες  των κρατών που επωμίζονται το βάρος των επιχειρήσεων στο βόρειο Μάλι και ειδικότερα της Μπουρκίνα Φάσο, της Σενεγάλης, του Μπαγκλαντές και του Τσαντ. Καθώς η ανασφάλεια στο βόρειο Μάλι εξακολουθεί να υπάρχει και η χρήση αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών και ναρκών αυξάνεται οι δυνάμεις αυτών των κρατών είναι ιδιαίτερα ευάλωτες επειδή έχουν ελλείψεις σε εκπαίδευση αλλά και εξοπλισμό για να αντιμετωπίσουν αυτές τις απειλές. Ενώ για κάποια από τα τμήματα της MINUSMA λέγεται ότι είναι ανεπαρκή στη συλλογή πληροφοριών. Από την άλλη πλευρά άλλα στρατιωτικά τμήματα όπως αυτά του Τσαντ είναι πολύ αποτελεσματικά στις επιθετικές επιχειρήσεις αν και αυτό το προσόν δεν συνάδει απαραίτητα με το χαρακτήρα μιας ειρηνευτικής αποστολής.(194)

 7.1 H συμμετοχή της Κίνας στη MINUSMA

Η Κίνα και το Μάλι διατηρούν διμερείς διπλωματικές και οικονομικές σχέσεις ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 όταν το αφρικανικό κράτος απέκτησε την ανεξαρτησία του από τη Γαλλία. (195) Στον οικονομικό τομέα η Κίνα αποτελεί τον μεγαλύτερο εξαγωγικό προορισμό του Μάλι (κυρίως αγροτικών προϊόντων). (196) Στην αφρικανική χώρα εκτιμάται ότι διαβιούν περίπου 3.000 Κινέζοι υπήκοοι. Στα τέλη του 2014 αναφέρθηκε στα ΜΜΕ ότι ανάμεσα στα δύο κράτη υπεγράφη  συμφωνία που προέβλεπε την υλοποίηση δύο μεγάλων σιδηροδρομικών σχεδίων. Το πρώτο αφορούσε την αναβάθμιση της σιδηροδρομικής γραμμής ανάμεσα στο Μπαμάκο και το Ντακάρ της Σενεγάλης και το δεύτερο την κατασκευή μιας νέας σιδηροδρομικής γραμμής ανάμεσα στο Μπαμάκο και το λιμάνι του Κονακρί στη Γουϊνέα. (197) Αυτές οι συμφωνίες εντάσσονται μέσα στην ευρύτερη πολιτική της Κίνας για τη χρηματοδότηση και κατασκευή σιδηροδρόμων λιμανιών και άλλων υποδομών που θα βελτιώσουν τις μεταφορές στην αφρικανική ήπειρο. (198)

Παρά τις μακροχρόνιες και σταθερές σχέσεις ανάμεσα στα δύο κράτη τα συμφέροντα της Κίνας όσον αφορά την οικονομία και την ασφάλεια στο Μάλι δεν φαίνεται να είναι εκτεταμμένα. Επιπλέον αντίθετα με τη Γαλλία η Κίνα δεν θεώρησε ότι η αστάθεια στο Μάλι και η δράση των τοπικών ισλαμιστικών τρομοκρατικών οργανώσεων μπορεί να αποτελέσει απειλή για την κινεζική εθνική ασφάλεια.Παρόλα αυτά η Κίνα ψήφισε θετικά υπέρ της εντολής του Συμβουλίου Ασφαλείας για τη συγκρότηση της MINUSMA. (199)

Ακολούθως τον Ιούνιο του 2013 το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας της Κίνας ανακοίνωσε την αποστολή ενός λόχου που θα αναλάμβανε προστατευτικό ρόλο μέσα στο πλαίσιο της MINUSMA. Τον Νοέμβριο του 2013 αυτός ο λόχος 170 στρατιωτών που προερχόνταν από το πεζικό και τις ειδικές δυνάμεις, εγκαταστάθηκε στο Γκάο για να συνδράμει στη φύλαξη του τοπικού στρατηγείου του ΟΗΕ. Η Κίνα επίσης απέστειλε 70 μέλη ιατρικού προσωπικού και 155 μηχανικούς ως τμήμα της MINUSMA. (200)Αν και η αριθμητική συμβολή αυτής της δύναμης είναι μικρή είναι σημαντική από την άποψη ότι η κινεζική κυβέρνηση τα τελευταία χρόνια αρχίζει να κατανοεί ολοένα και περισσότερο ότι οι ένοπλες ακραίες ομάδες όπως οι ισλαμιστικές αλλά και οι εγκληματικές οργανώσεις μπορούν να έχουν αποσταθεροποιητική επίδραση σε διεθνές πεδίο και γι’ αυτό οι ειρηνευτικές αποστολές του ΟΗΕ μπορούν να συμβάλλουν στον περιορισμό αυτής της απειλής.(201)

Παρά το γεγονός ότι η δυναμική είσοδος που έχει πραγματοποιήσει η Κίνα τα τελευταία χρόνια στην Αφρική ιδιαίτερα στον οικονομικό τομέα την έχει καταστήσει ως ισχυρό ανταγωνιστή της Γαλλίας και των ΗΠΑ, φαίνεται ότι θεώρησε την επιχείρηση Serval μία θετική εξέλιξη στην ανάσχεση της ισλαμιστικής απειλής. (202) Αυτό υποδηλώνει ότι η κινεζική κυβέρνηση ανησυχούσε περισσότερο για τη δημιουργία ενός πολιτικού κενού στην υποσαχάρια Αφρική, το οποίο ενδεχομένως θα κάλυπταν οι ισλαμιστές παρά για τη δράση μιας πρώην αποικιακής δύναμης εν προκειμένω της Γαλλίας που θα αναλάμβανε ρόλο τοπικού «αστυνομικού». Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι η Κίνα δεν θα αντιδρούσε σε έναν ευρύτερο ρόλο ασφάλειας που θα αναλάμβανε η Ευρώπη στην Αφρική, στην περίπτωση που οι αφρικανικοί οργανισμοί ασφαλείας δεν είναι αποτελεσματικοί και με την προϋπόθεση ότι δεν βλάπτεται η κινεζική διπλωματική και οικονομική επιρροή.

Η κινεζική κυβέρνηση φάνηκε επίσης ότι ήθελε να διατηρήσει χαμηλούς τόνους όσον αφορά τη στρατιωτική αποστολή της στο Μάλι . Προφανώς επειδή η Κίνα δεν επιθυμούσε αυτή η συμμετοχή να εκληφθεί ως άμεση αντιπαράθεσή της με τους ισλαμιστές κάτι που θα την καθιστούσε στόχο της ισλαμιστικής τρομοκρατίας σε διεθνές επίπεδο. Έτσι παρά το γεγονός ότι η κινεζική κυβέρνηση επιθυμεί να συμβάλλει στην αποκατάσταση της σταθερότητας στο Μάλι δεν ήθελε να έχει έναν ηγετικό ρόλο σε αυτό το εγχείρημα. (203)

 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

ΤΑ ΕΠΑΚΟΛΟΥΘΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ SERVAL

8.1 Η επιχείρηση Barkhane και η G5 Sahel

Η ολοκλήρωση της επιχείρησης Serval οδήγησε στην έναρξη μιας νέας επιχείρησης με την κωδική ονομασία Barkhane, την 1η Αυγούστου 2014. (204) Στόχος της νέας επιχείρησης ήταν να αποτελέσει γαλλικό πυλώνα εναντίον της τρομοκρατίας στην περιοχή του Σαχέλ. Σύμφωνα με τον Γάλλο υπουργό άμυνας, Jean-Yves le Drian ο κύριος στόχος της νέας επιχείρησης είναι αντιτρομοκρατικός : «ο στόχος είναι να αποτρέψει αυτό που αποκαλώ διάδρομο κάθε είδους διακίνησης, να μετατραπεί σε ένα μόνιμο πέρασμα από όπου οι ισλαμιστικές ομάδες ανάμεσα στη Λιβύη και τον Ατλαντικό Ωκεανό θα μπορούν να αναδιοργανωθούν με σοβαρές συνέπειες για την ασφάλειά μας». (205) Ο Γάλλος Πρόεδρος Hollande ανέφερε ότι «η επιχείρηση Barkhane θα επιτρέψει μια ταχεία και αποτελεσματική επέμβαση αν παρουσιαστεί μια νέα κρίση στην περιοχή». (206) Η επιχείρηση έχει ως στόχο τους ισλαμιστές που δρουν στο Μάλι, το Τσαντ και το Νίγηρα και έχει εξουσιοδότηση να διεξάγεται δια μέσου των συνόρων.

Στις αρχές του 2015 η επιχείρηση Barkhane περιλάμβανε δύο Ομάδες Μάχης περίπου 3.500 Γάλλων στρατιωτών, 200 οχήματα διοικητικής μέριμνας, 200 τεθωρακισμένα οχήματα μάχης, οκτώ μαχητικά (τέσσερα Mirage 2000 και τέσσερα Rafale στο Τσαντ) 14 ελικόπτερα πέντε μη-επανδρωμένα ιπτάμενα οχήματα (δύο Harfang και 3 MQ-9A Reaper) και μερικά μεταγωγικά αεροσκάφη. Η γαλλική δύναμη είχε δύο μόνιμες θέσεις μία στο Γκάο και την άλλη στην Ν’τζαμένα. Οι μονάδες της αναπτύσσονται μέσα στην έρημο σε προσωρινές προκεχωρημένες βάσεις που αποτελούν τοποθεσίες διοικητικής μέριμνας. Σε αυτό το περιβάλλον το αεροπορικό στοιχείο είναι απαραίτητο για τις επιχειρήσεις εναντίον του εχθρού, τη συλλογή πληροφοριών και την αεροδιακομιδή των τραυματιών. (207)

Επιχειρησιακά η Barkhane έχει σημειώσει επιτυχίες. Από το 2014 και σύμφωνα με αναφορές μάχης έχει αποκαλυφθεί μεγάλος αριθμός βάσεων εφοδιασμού των ισλαμιστών, και οχήματα ενώ έχουν συλληφθεί και πολλοί ισλαμιστές. Κατά τη διάρκεια μιας επιδρομής τη νύχτα της 10ης/11ηςΔεκεμβρίου 2014 οι γαλλικές δυνάμεις σε συνεργασία με τις αρχές του Μάλι εξουδετέρωσαν αρκετούς τρομοκράτες κοντά στην πόλη του Γκάο ανάμεσά τους τον Ahmet El Tilemsi συνυδρυτή της MUJAO και αρχηγό της Al Mourabitoun στο Μάλι. Το 2015 διεξήχθησαν 150 επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια των οποίων εντοπίστηκαν τουλάχιστον 100 κρύπτες όπλων και 16 τόνοι πυρομαχικών και εκρηκτικών καταστράφηκαν. Συνολικά κατά τον πρώτο χρόνο της επιχείρησης Barkhane τέθηκαν εκτός μάχης 165 ισλαμιστές τρομοκράτες από τους οποίους 65 αιχμαλωτίστηκαν. (208)

H Ομάδα των Πέντε του Σαχέλ (Group of Five Sahel -G5S) συγκροτήθηκε στο Νουακτσότ τον Φεβρουάριο του 2014 κατά τη διάρκεια μιας συνόδου κορυφής που προκλήθηκε με πρωτοβουλία του Μαυριτανού προέδρου. Στη σύνοδο συμμετείχαν οι πέντε αφρικανικές χώρες Μαυριτανία, Μάλι, Μπουρκίνα Φάσο, Νίγηρας και Τσαντ που μοιράζονταν κοινά ζητήματα ασφάλειας. Η Γαλλία, ο ΟΗΕ και η Ευρωπαϊκή Ένωση υποστήριξαν από τη αρχή αυτή την πρωτοβουλία. Ιδιαίτερα η Γαλλία χρειαζόταν ένα θεσμικό υπόβαθρο για να στηρίξει τη δική της επιχείρηση Barkhane η οποία ακολούθως έγινε αναπόσπαστο τμήμα της G5 Sahel. Η συμμαχία των πέντε αφρικανικών κρατών ενισχύεται οικονομικά εκτός από τα ίδια και από άλλες δυνάμεις όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ. (209)

Η διασυνοριακή κοινή δύναμη της G5 Sahel συγκροτήθηκε επισήμως στις 2 Ιουλίου 2017 στο Μπαμάκο και περιλαμβάνει μια δύναμη περίπου 5.000 στρατιωτών από την Μπουρκίνα Φάσο, το Τσαντ, το Μάλι τη Μαυριτανία και το Νίγηρα, Αυτή η κοινή στρατιωτική δύναμη εγκρίθηκε από την Αφρικανική Ένωση και αναγνωρίστηκε προηγουμένως από το συμβούλιο ασφαλείας του ΟΗΕ με το ψήφισμα υπ’ αριθμ. 2359 στις 21 Ιουνίου του ίδιου έτους. Σύμφωνα με την εντολή που έχει λάβει η αποστολή της είναι η καταπολέμηση της τρομοκρατίας, του υπερεθνικού εγκλήματος και της διακίνησης ανθρώπων στην περιοχή του Σαχέλ. Καλύπτει έναν διάδρομο 50 χιλιομέτρων σε κάθε πλευρά των συνόρων των πέντε κρατών. Κάθε αποστολή των δυνάμεων της G5 Sahel προβλέπεται να έχει την υποστήριξη από γαλλικές στρατιωτικές μονάδες που συμμετέχουν στην Barkhane και μερικές φορές από τους Αμερικανούς. (210)

Οι στρατιωτικές δυνάμεις της Ομάδας G5 Sahel ξεκίνησαν για πρώτη φορά τις πολεμικές επιχειρήσεις τους την 1η Νοεμβρίου 2017 με την επιχείρηση Hawbi που πραγματοποιήθηκε στη περιοχή Ν’Τιλίτ του Μάλι. Σε αυτή εκτιμάται ότι συμμετείχαν πάνω από 350 στρατιώτες της Μπουρκίνα Φάσο, 200 από το Μάλι, 200 από το Νίγηρα και επίσης 180 Γάλλοι. Τα αποτελέσματα της επιχείρησης θεωρήθηκαν μέτρια κυρίως εξαιτίας προβλημάτων διοικητικής μέριμνας. Το ψήφισμα 2391 του Συμβουλίου Ασφαλείας έθεσε το πλαίσιο για τη συνεργασία ανάμεσα στη κοινή στρατιωτική δύναμη της G5 Sahel και της MINUSMA ώστε η δεύτερη να παρέχει επιχειρησιακή και λογιστική υποστήριξη στην πρώτη. (211)

 8.2 Η ανάκαμψη των ισλαμιστών

Παρά τα πλήγματα που υπέστησαν οι ισλαμιστές από την επιχείρηση Serval και την Barkhane οι επιθέσεις από το al Mourabitoun, το Ansar al Din και την AQIM συνεχίστηκαν κατά τη διάρκεια του 2014 και του 2015. Αν και οι επιθέσεις των ισλαμιστικών οργανώσεων πραγματοποιήθηκαν κυρίως σε μικρή κλίμακα προξένησαν σημαντικές απώλειες στις δυνάμεις της MINUSMA, στο Κιντάλ στο Τεσαλίτ και σε άλλες περιοχές του βορρά. Με 28 κυανόκρανους νεκρούς και 75 τραυματίες το 2014, η αποστολή του ΟΗΕ στο Μάλι υπήρξε η πιο θανατηφόρα για τον Οργανισμό κατά τη διάρκεια εκείνης της χρονιάς. Και μέχρι τον Μάϊο του 2015 ο αριθμός  των νεκρών κυανόκρανων είχε ανέλθει σε 35 ένα βαρύ τίμημα για την ειρηνευτική αποστολή του ΟΗΕ. Στις 20 Νοεμβρίου 2015 μια τρομοκρατική επίθεση στο ξενοδοχείο Radisson Blu, στο Μπαμάκο που οργανώθηκε με τη συνεργασία της al Mourabitoun και της AQIM είχε σαν αποτέλεσμα την ομηρία 170 ατόμων κυρίως ξένων υπηκόοων από τους οποίους οι 20 δολοφονήθηκαν. (212)

Την κατάσταση περιέπλεξε το 2015 η εμφάνιση δύο νέων ισλαμιστικών ομάδων. Η πρώτη ήταν το Απελευθερωτικό Μέτωπο Macina (Front de Liberation du Macina-FLM) με αρχηγό τον σαλαφιστή Amadou Kouffa. Αυτή η οργάνωση έχει τη βάση της στην περιοχή του Μόπτι του κεντρικού Μάλι και τα μέλη της προέρχονται κυρίως από την κοινότητα των Φουλάνι. Το όνομά της προέρχεται από την ομώνυμη αυτοκρατορία των Φουλάνι που υπό το λάβαρο του Ισλάμ είχε θέσει υπό τον έλεγχό της το μεγαλύτερο τμήμα του Μάλι κατά τον 19ο αιώνα. Οι ισλαμιστές πέτυχαν να στρατολογήσουν νεαρά μέλη των Φουλάνι εκμεταλλευόμενα την αδυναμία των παραδοσιακών αρχηγών τους να τους προστατέψουν από τις επιθέσεις των Τουαρέγκ. (213)

Η δεύτερη ήταν το Ισλαμικό Κράτος στη Μεγάλη Σαχάρα. (ISIS in the Greater Sahara-ISIS-GS) με αρχηγό τον Adnan Αbu Walid al-Sahrawi (μέλος της φυλής των Σαχαράουι της Δυτικής Αφρικής) ο οποίος εξέφρασε την υποστήριξή του για το Ισλαμικό Κράτος που εκείνη την περίοδο δρούσε στο Ιράκ και στη Συρία. Το ISIS αποδέχτηκε τη συμμαχία τον Οκτώβριο του 2016. (214)

Το Απελευθερωτικό Μέτωπο Macina, η AQIM και μια ένοπλη ομάδα της φυλής Φουλάνι, η Εθνική Συμμαχία για την Προστασία της Ταυτότητας των Φουλάνι και την Αποκατάσταση της Δικαιοσύνης» (National Alliance for the Protection of Fulani Identity and the Restoration of Justice- ANSIPRJ) ανέλαβαν την ευθύνη για την ένοπλη επίθεση που πραγματοποιήθηκε στις 19 Ιουλίου 2016 εναντίον βάσης του κυβερνητικού στρατού στην Ναμπάλα, της περιοχής Σέγκου στο Μάλι. Η επίθεση άφησε πίσω 17 νεκρούς στρατιώτες και 35 τραυματίες. (215)

Η πιο πολύνεκρη τρομοκρατική επίθεση που έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα στο Μάλι σημειώθηκε στις 17 Ιανουαρίου 2017, όταν βομβιστής αυτοκτονίας οδήγησε όχημα γεμάτο με εκρηκτικά σε ένα στρατόπεδο κοντά στο Γκάο. Οι απώλειες από την επίθεση ανήλθαν σε 77 νεκρούς και τουλάχιστον 115 τραυματίες. Σε αυτή την περίπτωση την πατρότητα της επίθεσης ανέλαβε η AQIM, όπως εκτιμάται σε συνεργασία με την al Mourabitoun. (216)

Μια σημαντική εξέλιξη όσον αφορά τη δράση των ισλαμιστικών οργανώσεων υπήρξε η συγκρότηση μιας εννιαίας ομάδας, στις 2 Μαρτίου 2017, που αποτελείται από τις οργανώσεις Ansar Dine, Απελευθερωτικό Μέτωπο Macina, Al Mourabitoun και το παρακλάδι της AQIM στη Σαχάρα. Η νέα οργάνωση είναι επισήμως γνωστή ως Οργάνωση για την υποστήριξη του Ισλάμ και των Μουσουλμάνων (Jama’a Nusrat al-Islam wa al-Muslimin) με αρχηγό τον παλαιό ισλαμιστή Iyad ag Ghali. Από τις 6 Μαρτίου μέχρι τις 18 Ιουνίου 2017 η Nusrat al-Islam πραγματοποίησε μια σειρά αιματηρών επιθέσεων στο Μάλι με θύματα κυβερνητικούς στρατιώτες, κυανόκρανους και πολίτες. (217)

Στις 4 Οκτωβρίου 2017 κοντά στο χωριό Τόνγκο του Νίγηρα πραγματοποιήθηκε μια από τις πιο γνωστές επιθέσεις του ISIS-GS εναντίον αμερικανών και νιγηριανών στρατιωτών που συμμετείχαν σε αποστολή για τον εντοπισμό του al-Sahrawi. Απολογισμός της ενέδρας ήταν πέντε Νιγηριανοί και τέσσερις Αμερικανοί στρατιώτες νεκροί. (218)

Παρόλες όμως τις επιθέσεις, που αποδεικνύουν ότι η κρίση στο Μάλι και ευρύτερα στην περιοχή του Σαχέλ κάθε άλλο παρά έχει ελεγχθεί  αυτό το κοινό ισλαμιστικό μέτωπο δεν έχει προς το παρόν τη δυνατότητα να απειλήσει σοβαρά τα πέντε κράτη που συγκροτούν την Ομάδα του Σαχέλ. Στις αρχές του 2018 ο συνολικός αριθμός των μαχητών της Nusrat al-Islam εκτιμάται ότι δεν ξεπερνάει τους 4.000. Λαμβάνοντας υπόψη ότι ο πληθυσμός της G5 Sahel  υπερβαίνει τα 75 εκ. κατοίκους οι ισλαμιστές θα χρειάζονταν πάνω από 1,5 εκ καλά εκπαιδευμένους και εξοπλισμένους μαχητές για να καταφέρουν επιτυχώς να καταλάβουν και να εξουσιάσουν ολόκληρη αυτή την περιοχή. Αν ο στόχος της ισλαμιστικής συμμαχίας μετριαζόταν στην κατάληψη του Μάλι εκτιμάται ότι θα χρειαζόταν μια δύναμη τουλάχιστον 360.000 μαχητών για να ελέγξει αποτελεσματικά τον πληθυσμό της χώρας  που έχει αυξηθεί περισσότερο και ανέρχεται σε 18 εκ. κατοίκους. Ακόμα όμως και αν ο στόχος των ισλαμιστών περιοριστεί μόνο στον έλεγχο του βόρειου τμήματος του Μάλι θα χρειάζονταν σχεδόν 14.000 μαχητές ένας αριθμός που εξακολουθεί να υπερβαίνει τις διαθέσιμες δυνάμεις της Nusrat al-Islam. (219)Παρόλα αυτά εξαιτίας παραγόντων και συγκυριών που θα αναφερθούν στο επόμενο κεφάλαιο το ενδεχόμενο αποσταθεροποίησης όχι μόνο της περιοχής του Σαχέλ αλλά και άλλων περιοχών της Αφρικής από τη δράση των ισλαμιστών δεν πρέπει να υποτιμηθεί.

 8.3 Το σύμφωνο του Αλγερίου και η συνέχιση της ειρηνευτικής διαδικασίας με τους Τουαρέγκ.

Ενώ οι πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των ισλαμιστών συνεχίζονταν μέσα στα πλαίσια της επιχείρησης Barkhane η επίτευξη μιας βιώσιμης ειρηνευτικής συμφωνίας με τους Τουαρέγκ αποτελούσε ένα από το κύρια ζητήματα για την κυβέρνηση του Μάλι. Όπως προαναφέρθηκε το σύμφωνο του Ουαγκαντούγκου τον Ιούνιο του 2013 αποτέλεσε ένα πρώτο βήμα για την προσέγγιση των δύο πλευρών πολύ σύντομα όμως υπονομεύθηκε εξαιτίας της βραδύτητας της κυβέρνησης να προχωρήσει σε μεταρρύθμισεις αλλά και της διάσπασης των ένοπλων κινημάτων που δρούσαν στον βορρά. (οι ισλαμιστές δεν συμμετείχαν στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις).

 Τον Μάϊο του 2014 ύστερα από τη νίκη των μαχητών του MNLA εναντίον του κυβερνητικού στρατού στο Κιντάλ μια ανακωχή που επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση της Μαυριτανίας έδωσε νέα ώθηση στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Ακολούθως η Αλγερία έγινε ο κύριος διαμεσολαβητής και τον Αύγουστο του 2014 τα κύρια ένοπλα κινήματα συμμετείχαν στην υπογραφή ενός συμφώνου μη επίθεσης, γνωστού ως Διακήρυξη του Ουγκαντούγκου. Αν και η συμφωνία που επιτεύχθηκε ήταν βραχύβια οι διαπραγματεύσεις ανάμεσα στην κυβέρνηση του Μάλι και τα ένοπλα κινήματα του βορρά συνεχίστηκαν και κατέληξαν στην υπογραφή του Συμφώνου του Αλγερίου τον Μάϊο και τον Ιούνιο του 2015. (220) 

Σε αυτή τη συμφωνία συμμετείχαν δύο συμμαχικοί συνασπισμοί ένας φιλοκυβερνητικός και υπέρμαχος της εθνικής ενότητας και ένας αντικυβερνητικός συνασπισμός. Τον αντικυβερνητικό συνασπισμό αποτελούσε ο Συντονισμός των Κινημάτων του Azawad (Coordination des Mouvements de l’ Azawad-CMA). Είναι μια συμμαχία που συγκροτήθηκε τον Ιούνιο του 2014 με κύρια μέλη της τους Τουαρέγκ του MNLA και του HSUA και τους Άραβες του MAA.

Ο φιλοκυβερνητικός συνασπισμός αποτελείτο από την Ομάδα Αυτοάμυνας των Τουαρέγκ Ιμχάντ και των συμμάχων (Groupe Autodefense Touareg Imghad et Allies-GATIA). Αυτή η Ομάδα με δύναμη έως 1.000 μαχητών και στρατιωτικό ηγέτη τον El Hadj Ag Gamou στις 14 Αυγούστου 2014 εξέφρασε την υποστήριξή της στην κυβέρνηση και στον στρατό του Μάλι και την αντίθεσή της στο MNLA.

Ο Συντονισμός των πατριωτικών κινημάτων και των μετώπων της αντίστασης (Coordination des mouvements et fronts patriotiques de resistance-CMFPR). Αποτελείτο από ομάδες αυτοάμυνας τον Σονγκάι και των Φουλάνι που κατοικούσαν στις  περιοχές του Γκάο και του Μόπτι. Το CMFPR ήταν διασπασμένο καθώς τμήμα του είχε συνταχθεί με το CMA. Στον φιλοκυβερνητικό συνασπισμό είχε προσχωρήσει και τμήμα του αραβικού MAA.

Αργότερα τον Ιούνιο και τον Σεπτέμβριο του 2016 αντίστοιχα στην ειρηνευτική διαδικασία και στον φιλοκυβερνητικό συνασπισμό εντάχθηκαν άλλα δύο κινήματα το Κίνημα για την Άμυνα της Πατρίδας (Mouvement pour la defense de la patrie-MDP) και το Κίνημα για τη σωτηρία του Azawad (Mouvement pour le salut de l’Azawad-MSA). Τα μέλη του MDP προέρχονται από την κοινότητα των Φουλάνι και ο αρχηγός του ο Hama Foune Diallo έχει διακηρύξει ότι θέλει να τους απομακρύνει από την επίδραση των ισλαμιστών. Ο επικεφαλής του MSA Moussa Ag Acharatoumane είναι αρχηγός των Τουαρέγκ Νταουσαχάκ και πρώην μέλος του MNLA. Το MSA έχει τη βάση του του κοντά στην πόλη Μενάκα. Από τον Ιούνιο του 2017 το MSA μαζί με το GATIA μέσα στο πλαίσιο της επιχείρησης Barkhane συμμετέχουν σε πολεμικές επιχειρήσεις στην περιοχή του Γκάο και της Μενάκα κυρίως εναντίον των ισλαμιστών του ISIS-GS. (221)

Το σύμφωνο του Αλγερίου για την ειρήνη και την συμφιλίωση που προέβλεπε τη διάλυση των ένοπλων κινημάτων και την ένταξή τους μέσα στις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές δομές του κράτους του Μάλι επανέφερε τις ελπίδες στη διεθνή κοινότητα για την ειρήνευση. Η εφαρμογή όμως του συμφώνου αποδεικνύεται δύσκολη καθώς η πολυδιάσπαση των Τουαρέγκ σε συμμαχίες με αντιτιθέμενα συμφέροντα αλλά και οι διαμάχες με τις άλλες εθνότητες δεν βοηθούν στην επίτευξη μιας βιώσιμης ειρηνευτικής συμφωνίας με την κεντρική κυβέρνηση.

 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΣΤΟ ΜΑΛΙ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΣΑΧΕΛ

Τα συμπεράσματα που εξάγονται από την κρίση στο Μάλι μπορούν να διατυπωθούν σε δύο σκέλη. Το πρώτο σκέλος αναφέρεται στη σκοπιμότητα της γαλλικής επέμβασης στο Μάλι και στην αξιολόγηση της επιχείρησης Serval και της Barkhane που βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη. Εξετάζεται επίσης το ζήτημα των Τουαρέγκ και οι προοπτικές μιας βιώσιμης ειρηνικής συνύπαρξης στο βόρειο Μάλι. Το δεύτερο σκέλος  είναι πιο ευρύ και εξετάζει την ενδεχόμενη αποσταθεροποίηση των αφρικανικών κρατών από τους ισλαμιστές και τον ρόλο της Διεθνούς Κοινότητας και ιδιαίτερα της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην αντιμετώπιση της ισλαμιστικής απειλής στην Αφρική αλλά και ζητημάτων που σχετίζονται με αυτή όπως το προσφυγικό και η παράνομη μετανάστευση.

Μία συνοπτική αποτίμηση της γαλλικής επέμβασης στο Μάλι οδηγεί στα ακόλουθα συμπεράσματα. Αρχικά και κατά τη διάρκεια των διεθνών διαπραγματεύσεων η γαλλική κυβέρνηση επανειλημμένα δήλωνε εμφατικά ότι δεν θα επενέβαινε στο Μάλι υποστηρίζοντας ότι η υποστήριξη μιας λύσης καθοδηγούμενης από τα αφρικανικά κράτη ήταν η μόνη διαθέσιμη επιλογή για την Γαλλία, την πρώην αποικιακή δύναμη. Όταν η Γαλλία αποφάσισε την αυτόνομη ανάληψη δράσης στο Μάλι έχοντας προηγουμένως λάβει το αίτημα από τον μεταβατικό πρόεδρο Traore αποσαφήνισε τους κύριους στόχους της που ήταν η αναχαίτηση της προέλασης των ισλαμιστών, η εξουδετέρωση της απειλής για πλήρη αποσταθεροποίηση του Μάλι και η προστασία των ευρωπαίων και ιδιαίτερα των Γάλλων υπηκόων που διέμεναν στην αφρικανική χώρα.

Η καθοδηγούμενη από τη Γαλλία επιχείρηση Serval διεξήχθη σε τρία στάδια που περιλάμβαναν την αναχαίτηση των ισλαμιστών στο νότιο Μάλι, την ανακατάληψη του βόρειου τμήματος της χώρας και την εκκαθάρριση των θέσων που διατηρούσαν εκεί οι ισλαμιστές. Τα στρατεύματα που η Γαλλία ήδη διατηρούσε στην Αφρική αλλά και η γρήγορη κινητοποίηση επιπρόσθετων στρατευμάτων από τη μητρόπολη  επέτρεψαν μια γρήγορη αντιμετώπιση της ισλαμιστικής επίθεσης. Καθοριστική για την επιτυχή έκβαση της επιχείρησης ήταν η βοήθεια σε μεταγωγικά αεροσκάφη που έλαβε η Γαλλία από τις ΗΠΑ και τους ευρωπαίους εταίρους τους και η οποία επέτρεψε την γρήγορη μεταφορά στρατευμάτων και εφοδίων. Επιπλέον τα αεροσκάφη ανεφοδιασμού που παραχωρήθηκαν κυρίως από τις ΗΠΑ συνέβαλλαν στην απρόσκοπτη συνέχεια της επιχείρησης. Επιπρόσθετοι παράγοντες που επέδρασαν θετικά ήταν το αποτελεσματικό δίκτυο πληροφοριών, η εμπειρία των γαλλικών στρατευμάτων τόσο σε παλαιότερες αποστολές στην Αφρική αλλά και η πιο πρόσφατη στο Αφγανιστάν, και τέλος η περιορισμένη κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης. Όπως εκτιμάται η περιορισμένη κάλυψη των πολεμικών επιχειρήσεων από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έδωσε στους Γάλλους ελευθερία ελιγμών και συνέβαλλε στην έλλειψη ενδεχόμενης αρνητικής κριτικής από τον διεθνή τύπο. Η πρόσβαση πληροφοριών στις πολεμικές ζώνες ελεγχόταν αυστηρά από τις ένοπλες δυνάμεις της Γαλλίας και του Μάλι.

Στον αντίποδα οι ισλαμιστές έχοντας δημιουργήσει ερείσματα στο βόρειο Μάλι και εκμεταλλευόμενοι την αρχική διαμάχη των αυτονομιστών Τουαρέγκ με την κεντρική κυβέρνηση θέλησαν να προωθήσουν το δικό τους σχέδιο για το Μάλι. Υπέπεσαν όμως σε μια σειρά σφαλμάτων τα οποία αύξησαν ακόμα περισσότερο τις πιθανότητες επιτυχίας των Γάλλων και των συμμάχων τους.  Αρχικά η σύγκρουση με τους πρώην συμμάχους, τους Tουαρέγκ του MNLA, η επιβολή της σαρία και η καταστροφή ιερών μουσουλμανικών μνημείων στο Τιμπουκτού αποξένωσε τους ισλαμιστές από τμήμα του πληθυσμού στο βόρειο Μάλι. Ακολούθως ένα στρατηγικό σφάλμα των ισλαμιστών ήταν η επίθεσή τους στο νότο καθώς παρείχε τη δικαιολογία αλλά και τη διεθνή νομιμοποίηση για τη γαλλική επέμβαση. Ένα δεύτερο στρατηγικό σφάλμα των ισλαμιστών ήταν η επίθεση από τον πρώην διοικητή της AQIM Mokhtar Belmokhtar στις εγκαταστάσεις φυσικού αερίου στο Ιν Αμένας της Αλγερίας λίγο μετά την έναρξη της γαλλικής επέμβασης. Η ομηρία και ακολούθως η δολοφονία ξένων υπηκόων κυρίως Ευρωπαίων, Αμερικανών και Ασιατών διεθνοποίησε ακόμα περισσότερο την κρίση του Μάλι και έπεισε τους μέχρι τότε επιφυλακτικούς συμμάχους της Γαλλίας να συνδράμουν με πολεμικό εξοπλισμό στην επιχείρηση. Τέλος εσφαλμένη αποδείχτηκε η απόφαση των ισλαμιστών της AQIM να σταθούν και να  πολεμήσουν στην οροσειρά Ίφοχας αν και μπορούσαν να διαφύγουν στο έδαφος του Νίγηρα και να επιτεθούν αργότερα. Το αποτέλεσμα ήταν ο θάνατος του τοπικού διοικητή της AQIM, Abou Zeid αλλά και η απώλεια σημαντικού αριθμού έμπειρων μαχητών της όπως και μεγάλων ποσοτήτων όπλων και πυρομαχικών.

 Η σκοπιμότητα της Γαλλικής επέμβασης στο Μάλι και η γαλλική πολιτική ασφάλειας στη Δυτική Αφρική

Η μακραίωνη ιστορική σχέση της Γαλλίας με τη Δυτική Αφρική μπορεί σε ένα βαθμό να αιτιολογήσει την απόφαση για επέμβαση στο Μάλι το 2013. Η μακροχρόνια σχέση ανάμεσα στη Γαλλία και τις πρώην αφρικανικές αποικίες της έχει διαμορφώσει τον τρόπο σκέψης της γαλλικής άρχουσας τάξης, τις δυνατότητες και τη δομή του στρατού της και την αντίληψη της κοινής γνώμης τόσο στην Αφρική όσο και στην ίδια τη Γαλλία. (222) Είναι ενδεικτικό ότι από το τέλος του πολέμου με την Αλγερία στις αρχές της δεκαετίας του 1960 μέχρι και την κρίση στο Μάλι, η Γαλλία έχει πραγματοποιήσει μακράν τις περισσότερες στρατιωτικές επεμβάσεις στην Αφρική από οποιαδήποτε άλλη πρώην αποικιοκρατική δύναμη.

Η επέμβαση της Γαλλίας στο Μάλι φαίνεται ότι καταρχήν υπαγορεύτηκε από το νέο-αποικιακό παρελθόν της. Σύμφωνα όμως και με τις δηλώσεις του προέδρου Hollande ο πραγματικός στόχος τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα δεν ήταν η υπεράσπιση κάποιων παραδοσιακών οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων αλλά η εξουδετέρωση της επιθετικής εξάπλωσης της al Qaida  στην αφρικανική ήπειρο. Ένας επιπλέον παράγοντας που επέδρασε στην απόφαση για την γαλλική επέμβαση ήταν η απειλή που συνιστούν οι ισλαμιστές για την ίδια τη Γαλλία. Από τα τέλη του 2005 και λίγο πριν την ίδρυση της AQIM ο αρχηγός της Abdelmalek Droukdel είχε διακηρύξει ότι η Γαλλία αποτελούσε τον πρωταρχικό εχθρό της al Qaida στην Αφρική. (223) Στα χρόνια που προηγήθηκαν της επέμβασης η Γαλλία είχε δεχτεί τρομοκρατικές επιθέσεις από αφρικανικές ισλαμιστικές οργανώσεις ενώ είχε υποστεί τις απαγωγές υπηκόων της από ομάδες που σχετίζονταν με την AQIM.

Χωρίς αμφιβολία η πρόθεση του γαλλικού στρατού να επαναβεβαιώσει την ισχύ του στην περιοχή διεδραμάτισε ένα ρόλο στην επέμβαση. Η Αφρική φαίνεται να αποτελεί ένα πρόσφορο έδαφος στο οποίο η Γαλλία αναζητά να προεκτείνει τη δύναμή της κατά τον 21ο αιώνα και κατά συνέπεια να διατηρήσει ζωντανή την προηγούμενη θέση της ως κραταιάς δύναμης στην περιοχή. Επιπλέον οι Γάλλοι εδώ και πολλά χρόνια αισθάνονται ότι αποτελούν υπερασπιστές των παγκόσμιων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στην περίπτωση του Μάλι αυτά βρίσκονταν υπό την απειλή των ισλαμιστών.

 Η αξιολόγηση των επιχείρησεων Serval και Barkhane

Όσον αφορά το πρώτο ζήτημα σχετικά με την επιτυχία ή όχι της γαλλικής επέμβασης και της επιχείρησης Serval η απάντηση μπορεί να είναι καταρχήν θετική. Οι Γάλλοι πέτυχαν και τους τρεις στόχους που είχε θέσει ο πρόεδρος Hollande τον Ιανουάριο του 2013: την εξασφάλιση του Μπαμάκο την ανάσχεση της ισλαμιστικής απειλής και τη δυνατότητα του Μάλι να ανακτήσει την εδαφική του ακεραιότητα. Μόλις μερικούς μήνες μετά την έναρξη της επιχείρησης ένας από τους κύριους αντιπάλους, η AQIM αν και όχι πλήρως εξουδετερωμένη είχε υποστεί σημαντικά πλήγματα. Το Μπαμάκο ήταν ασφαλές τουλάχιστον στο βαθμό που ήταν και προγενέστερα. Η εδαφική ακεραιότητα είχε αποκατασταθεί  υπό την άποψη ότι η χώρα βρισκόταν υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης του Μάλι ή των Γάλλων και Αφρικανών συμμάχων τους.

Παρά το γεγονός ότι οι ισλαμιστές εξακολουθούν να παραμένουν ενεργοί στο Μάλι, τα πλήγματα που υπέστησαν οι οργανώσεις τους κατά τη διάρκεια της επιχείρησης Serval δεν πρέπει να υποτιμηθούν. Τον Ιανουάριο του 2013 οι ισλαμιστές είχαν συγκροτήσει ένα σε μεγάλο βαθμό κοινό μετώπο εναντίον του Μπαμάκο. Είχαν υπό τον έλεγχό τους το βόρειο τμήμα της χώρας μια περιοχή όσο το μέγεθος της Γαλλίας αν και με πολύ μικρότερο πληθυσμό. Αυτό τους επέτρεπε την αποθήκευση οπλισμού, την εγκατάσταση παραστρατιωτικών στρατοπέδων εκπαίδευσης, τη διενέργεια λαθρεμπορίου αλλά και την ελεύθερη μετακίνηση στην ευρύτερη περιοχή. Είχαν δημιουργήσει τουλάχιστον αρχικά στενούς δεσμούς με τις φυλές των Τουαρέγκ κυρίως εκείνων που κατοικούσαν στο Ίφοχας και είχαν εγκαταστήσει διοικητικές, δικαστικές και κυβερνητικές υποδομές στο Γκάο, στο Τιμπουκτού, το Τεσαλίτ και το Κιντάλ. Δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί ότι μαζί με κάποιες περιοχές της Συρίας, του Πακιστάν, της Υεμένης και της Σομαλίας, το βόρειο Μάλι αποτελούσε ένα από τα ασφαλέστερα καταφύγια ισλαμιστών τρομοκρατών στον κόσμο.

Τις παραμονές της γαλλικής επέμβασης το Μάλι ήταν διαιρεμένο, ο ισλαμικός νόμος, σαρία είχε επιβληθεί σε αρκετές περιοχές του βορρά, η κεντρική κυβέρνηση είχε καταρρεύσει  ενώ εξαιτίας του πραξικοπήματος που είχε προηγηθεί το όποιο αξιόμαχο του κυβερνητικού στρατού είχε παύσει να υφίσταται. Υπό αυτές τις συνθήκες η γαλλική επέμβαση πραγματοποιήθηκε σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη στιγμή. Αν οι ισλαμιστές συνέχιζαν την προέλασή της τους προς το Μπαμάκο ακόμα και αν καταλάμβαναν μόνο τμήματα της πόλης, η διεθνής κοινότητα θα αντιμετώπιζε τεράστιες δυσκολίες στην εκδίωξή τους. Και κατά συνέπεια μια πολύ μεγαλύτερη επιχείρηση θα ήταν απαραίτητη.

Στο στρατιωτικό πεδίο η επιτυχία της επιχείρησης Serval υπήρξε σημαντική με δεδομένο ότι οι Γάλλοι μέσα στο απαιτητικό περιβάλλον της ερήμου χρησιμοποίησαν σχετικό μικρό αριθμό δυνάμεων και πολεμικών μέσων. Oι Γάλλοι εκμεταλλεύτηκαν το μεγάλο λάθος των ισλαμιστών να σταθούν και να πολεμήσουν σε μια προσπάθεια να κρατήσουν εδάφη υπό τον έλεγχό τους, τόσο στα αρχικά στάδια της σύγκρουσης όσο και αργότερα στο Ίφογκας. Και όταν με τα αυτοσχέδια οχήματα μάχης που διέθεταν οι ισλαμιστές κινήθηκαν προς το Μπαμάκο έδωσαν στους Γάλλους όχι μόνο το κίνητρο να επέμβουν αλλά και ένα ιδανικό στόχο για την αεροπορία τους που είχε απόλυτη κυριαρχία.

Η δράση της γαλλικής αεροπορίας με μερικές δεκάδες αεροσκάφη και ελικόπτερα υπήρξε σε αρκετές περιπτώσεις καθοριστική. Τα γαλλικά αεροσκάφη είχαν μικρή δυσκολία να εντοπίσουν, να στοχοποιήσουν και να πλήξουν τον εχθρό. Σε αυτό αναμφίβολα βοήθησε και η έλλειψη κάποιας σημαντικής αντιαεροπορικής άμυνας από την πλευρά των ισλαμιστών. Καθώς οι ισλαμιστές υποχωρούσαν οι επιλογές κάλυψής τους στο ανοιχτό πεδίο της ερήμου ήταν περιορισμένες. Η έρημος η οποία αρχικά διευκόλυνε τις επιδρομές τους τελικά περιόρισε τη δυνατότητά τους να αναζητήσουν καταφύγιο όταν βρέθηκαν εκτεθειμμένοι στις γαλλικές αεροπορικές επιθέσεις. Άξια μνείας επίσης είναι η χρησιμοποίηση μη επανδρωμένων ιπτάμενων οχημάτων UAV τα οποία τα τελευταία χρόνια έχουν αρχίσει να κερδίζουν ένα σημαντικό μερίδιο στο σύγχρονο πεδίο μάχης. Τα γαλλικά UAV τα λεγόμενα Harfang χρησιμοποιήθηκαν για τον εντοπισμό θέσεων των ισλαμιστών και την εξουδετέρωσή τους.

Στο πολιτικό και διπλωματικό πεδίο η στρατηγική των Γάλλων αύξησε τις πιθανότητες επιτυχίας τους. Η Γαλλία ακολούθησε μια πολύπλευρη προσέγγιση στη συνολική αντιμετώπιση του προβλήματος. Αν και πραγματοποίησε μόνη την επέμβασή της είχε την υποστήριξη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών και της κυβέρνησης του Μάλι.  Επιδίωξαν επίσης και εξασφάλισαν την υποστήριξη άλλων περιφεριακών φορέων όπως η ECOWAS αλλά και συμμαχικών αφρικανικών κρατών. Αρκετοί αφρικανοί ηγέτες κυρίως στη δυτική Αφρική αναγνωρίζοντας την απειλή που συνιστούσαν οι ισλαμιστικές οργανώσεις ακόμα και για τις χώρες τους και ανησυχώντας για τη σταθερότητα της ευρύτερης περιοχής υποδέχτηκαν με ικανοποίηση τη γαλλική επέμβαση. Επιπλέον οι όποιες κατηγορίες που χαρακτήριζαν την επιχείρηση Serval ως νέο-αποικιακή εκστρατεία παρακάμφθηκαν από τις περιφερειακές αφρικανικές δυνάμεις ανάμεσά τους και την Αλγερία.

Ο αριθμός των γαλλικών απωλειών κατά τη διάρκεια της επιχείρησης Serval υπήρξε μικρός με οκτώ νεκρούς. Σχετικά περιορισμένη υπήρξαν και οι οικονομικές δαπάνες οι οποίες για τις πολεμικές επιχειρήσεις του 2013 εκτιμάται ότι ανήλθαν στα 647 εκ. ευρώ. (224) Από την άλλη πλευρά οι απώλειες των ισλαμιστών αν και δεν έχουν υπολογιστεί με ακρίβεια εκτιμάται ότι ανήλθαν σε εκατοντάδες νεκρούς κυρίως κατά τη διάρκεια των χερσαίων και αεροπορικών επιχειρήσεων στο Ίφοχας και το Γκάο. Αυτός ο αριθμός ενδεχομένως να αντιπροσωπεύει μέχρι και το ήμισυ της συνολικής δύναμης των ισλαμιστών, που ξεπερνούσε τους 1.000 μαχητές τον Ιανουάριο του 2013. Σημαντικά επίσης πλήγματα δέχτηκαν οι ισλαμιστές από την καταστροφή του οπλισμού τους (εκτιμάται ότι  πάνω από 2.000 τόνοι όπλων καταστράφηκαν) αλλά και των οργανωμένων υποδομών τους. Επιπλέον η δυνατότητά τους να χρηματοδοτούν επιχειρήσεις μέσα από τα κέρδη του λαθρεμπορίου συρρικνώθηκε. Σε επίπεδο ηγεσίας σημαντικό πλήγμα ήταν ο θάνατος του Abu Zeid ο οποίος αποτελούσε έναν σημαντικό σύνδεσμο ανάμεσα στις φυλές του Ίφοχας και τους ισλαμιστές, καθώς η απώλειά του κατέστησε πιο δύσκολη γι’ αυτούς την ανασύσταση των συνδέσμων με τις τοπικές κοινότητες στο μέλλον. (225)

Σύμφωνα επίσης με τις εκτιμήσεις Γάλλων αξιωματούχων τα δίκτυα συνεργασίας που είχαν δημιουργήσει στο Βόρειο Μάλι ο Belmokhtar  και ο Abu Zeid έχουν σε μεγάλο βαθμό καταστραφεί και η ανασυγκρότησή τους δεν θα είναι καθόλου εύκολη. Επιπλέον οι Γάλλοι εκτιμούν ότι ο πληθυσμός του Μάλι αν και είναι συντηρητικός και στη μεγάλη πλειοψηφία του μουσουλμανικός έχοντας δοκιμάσει τη σκληρή εκδοχή της σαρία από την AQIM δεν θα δώσει πρόσφορο έδαφος στη συνεχιζόμενη δράση των ισλαμιστών.

Παρά τις θετικές επιδράσεις της, η επιχείρηση Serval άφησε εκκρεμότητες καθώς δεν κατάφερε να διατηρήσει την ειρήνη και κατά συνέπεια υπήρξε ατελής.. Οι ισλαμιστές παρά τα σημαντικά πλήγματα που δέχτηκαν δεν εξουδετερώθηκαν πλήρως. Η AQIM επιβίωσε. Κάποια στοιχεία της κατευθύνθηκαν προς τη Λιβύη και συνέχιζαν από εκεί να σχεδιάζουν επιθέσεις. Άλλοι μαχητές  που δρούσαν στο Μάλι εθεάθησαν σύμφωνα με αναφορές στη Μπουρκίνα Φάσο, στο Τσαντ, τη Μαυριτανία και το Μαρόκο. Η ισλαμιστική οργάνωση al Mourabitoun, εξακολούθησε να διεξάγει έναν χαμηλής έντασης ανταρτοπόλεμο στο Γκάο αλλά και να εξαπολύει επιθέσεις σε άλλες περιοχές του Μάλι. Η Mourabitoun είχε απειλήσει τη Γαλλία με την πραγματοποίηση τρομοκρατικών επιθέσεων στο έδαφός της και είχε δώσει την υπόσχεση να ενώσει τους μουσουλμάνους «από τον Νείλο μέχρι τον Ατλαντικό» (226).

Παρά την εμφατική διακήρυξη του προέδρου Keita σχετικά με την κυριαρχία του Μάλι η κυβέρνησή του παρέμεινε (και παραμένει) για μια μακρά περίοδο εξαρτημένη από την εξωτερική βοήθεια. Επιπλέον μερικούς μήνες μετά την εκλογή της νέας κυβέρνησης επανήλθαν στο προσκήνιο κατηγορίες για υποθέσεις διαφθοράς. Οι ισλαμιστές εξακολούθησαν να παραμένουν δραστήριοι και η εσωτερική ασφάλεια εύθραστη. Τέλος το ζήτημα των Τουαρέγκ και οι αντιθέσεις βορρά νότου εξακολούθησαν να υφίστανται.

Αντίθετα με την Serval που είχε στόχο την απόκρουση των ισλαμιστών από το Μπαμάκο και την ανακατάληψη του βόρειου Μάλι, η επιχείρηση Barkhane έχει θέσει πολύ ευρύτερους στόχους που προσβλέπουν στην εξουδετέρωση των ισλαμιστικών οργανώσεων στην περιοχή του Σαχέλ. Αν και ο απολογισμός της Barkhane μέχρι τα μέσα του 2018 κρίνεται θετικός υπάρχουν και οι επικριτές της που θεωρούν ότι ακόμα δεν έχει καταφέρει καθοριστικά πλήγματα σε βάρος των ισλαμιστών. Επιπλέον επισημαίνουν ότι η επιχείρηση είναι ιδιαίτερα δαπανηρή με απολογισμό που ξεπερνά τα 700 εκ. ευρώ το χρόνο και τη χαρακτηρίζουν θύμα του «συνδρόμου της γραμμής Μαζινό» (227). Αυτή η κατηγορία όμως εκτιμάται ότι δεν ευσταθεί καθώς δεν υπάρχει συγκεκριμένη γραμμή μετώπου η σύνορων για να διασχιστούν αλλά μόνο μια τεράστια έρημη περιοχή που πρέπει να παρακολουθείται.

Τα μειονεκτήματα της επιχείρησης Barkhane εστιάζονται στο γεγονός ότι έχει θέσει φιλόδοξους στόχους ενώ οι αφρικανικές δυνάμεις με τις οποίες συνεργάζεται είναι αδύναμες και η παρουσία τους παρεμένει ατελής. Τα ζητήματα ασφάλειας στην περιοχή του Σαχέλ ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα και σε αρκετές περιπτώσεις απαιτούν τη συμμετοχή κρατών όπως που δεν αποτελούν τμήμα της G5 Sahel όπως είναι η Νιγηρία και η Αλγερία.

Παρά το γεγονός ότι ο λαός του Μάλι έχει συνηθίσει τη δημοκρατία και τις δημοκρατικές διαδικασίες οι ηγέτες του ακόμα δίνουν έναν επίπονο αγώνα για μη διολισθίσει η κοινωνία σε έναν γενικευμένο πόλεμο. Και όπως ανέφερε ένας κρατικός αξιωματούχος σε μια τόσο φτωχή χώρα οι δημοκρατικοί θεσμοί είναι δύσκολο να αναπτυχθούν. Η υποστήριξη που έχει το Μάλι κυρίως από γειτονικά κράτη είναι αποφασιστικής σημασίας ώστε η χώρα της δυτικής Αφρικής να μην εκτροχιαστεί και βουλιάξει στο ισλαμιστικό χάος. Ταυτόχρονα όμως αυτό σημαίνει ότι η διαχείρηση της κρίσης χωρίς εξωτερική βοήθεια δεν θα είναι εφικτή για αρκετά ακόμα χρόνια.

 Το ζήτημα των Tουαρέγκ και οι προοπτικές της ειρηνευτικής διαδικασίας στο βόρειο Μάλι.

Ο πόλεμος της Γαλλίας και των συμμάχων της εναντίον των ισλαμιστών έχει κάπως επισκιάσει το γεγονός ότι η κρίση στο Μάλι ξεκίνησε ως μια εθνοτική διαμάχη ανάμεσα στους Τουαρέγκ και την κυβέρνηση του Μπαμάκο. Η επίτευξη ειρήνης στο βόρειο Μάλι περιπλέκεται εξαιτίας του πολλαπλασιασμού των ένοπλων οργανώσεων στην περιοχή με διαφορετικές επιδιώξεις ιδεολογία και εθνολογική σύσταση. Οι προσωπικοί και φυλετικοί ανταγωνισμοί καθιστούν ιδιαίτερα δύσκολη τη συνεργασία ακόμα και όταν οι πολιτικοί στόχοι συμπίπτουν. Το Σύμφωνο του Αλγερίου στις 20 Ιουνίου 2015 ανάμεσα στην κυβέρνηση του Μάλι και τις ένοπλες ομάδες των Τουαρέγκ δημιούργησε κάποιες ελπίδες στη διεθνή κοινότητα για την ειρήνευση η εφαρμογή του όμως αποδεικνύεται δύσκολη. Πολλοί Τουαρέγκ εκτιμούν ότι αυτή η συμφωνία επιβλήθηκε και δεν επισήμανε τις αιτίες που πυροδότησαν την συνεχιζόμενη σύγκρουση. Επιπλέον  η πολυδιάσπαση των Τουαρέγκ σε συμμαχίες με αντιτιθέμενα συμφέροντα δεν βοηθάει στην επίτευξη μιας βιώσιμης ειρηνευτικής συμφωνίας με την κεντρική κυβέρνηση.

Πολλά μέλη έχουν αποχωρήσει από τον αντικυβερνητικό συνασπισμό που εκπροσωπείται το Συντονιστικό των Κινημάτων του Azawad. Το HSUA έχει κατηγορηθεί για συνεργασία με τους ισλαμιστές του Iyad Ag Ghali ενώ το MNLA έχει αποδυναμωθεί σημαντικά από τις διαμάχες μέσα στο CMA και τις συγκρούσεις με τους ισλαμιστές. Το GATIA και το MSA συνεχίζουν να συμμετέχουν στις πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των ισλαμιστών. (228)

Ένα θετικό βήμα για την ειρήνη στο βορρά έγινε στις 23 Φεβρουαρίου 2017 όταν η κυβέρνηση Keita και οι δύο συνασπισμοί των Τουαρέγκ και των Αράβων συγκρότησαν μια κοινή στρατιωτική δύναμη 600 ανδρών που πραγματοποίησε περιπολία στο Γκάο. Επιτεύχθηκε επίσης μια συμφωνία για τη σύνθεση των προσωρινών αρχών εξουσίας στις πέντε περιοχές του βόρειου Μάλι οι οποίες παρά κάποιες αρχικές αμφισβητήσεις εγκαταστάθηκαν στο Κιντάλ στις 28 Φεβρουαρίου (χωρίς όμως εκπροσώπους του φιλοκυβερνητικού συνασπισμού), στο Γκάο και τη Μενάκα στις 2 Μαρτίου και στο Τιμπουκτού και στο Ταουντένι στις 20 Απριλίου. Επιπλέον η Συνδιάσκεψη για την Εθνική Συμφωνία που πραγματοποιήθηκε από τις 27 Μαρτίου έως τις 2 Απριλίου 2017 ήταν πιο επιτυχημένη από όσο αναμενόταν καθώς οι ένοπλες ομάδες και τα κόμματα της αντιπολίτευσης που αρχικά είχαν ανακοινώσει ότι δεν θα παρευρίσκονταν τελικά συμμετείχαν. (229)

Για να γίνει όμως εφικτή η αποτελεσματική εφαρμογή της ειρηνευτικής συμφωνίας, πρέπει τα αναπτυξιακά σχέδια της κυβέρνησης να βελτιώσουν την πρόσβαση των Τουαρέγκ σε βασικές υπηρεσίες και αγαθά και κατά συνέπεια στο νερό και στην ενέργεια όπως επίσης την εκπαίδευση και τις υπηρεσίες υγείας. Επιπλέον οι κοινές περιπολίες πρέπει να επεκταθούν στο Τιμπουκτού και στο Κιντάλ και να εξοπλιστούν ώστε να καταφέρουν να ανταποκριθούν στην αποστολή τους για παροχή ασφάλειας στις προσωρινές αρχές και επίσης τον αφοπλισμό των ένοπλων ομάδων και την διαδικασία επανενσωμάτωσης. Σε περίπτωση που η κυβέρνηση του Μάλι και οι γειτονικές κυβερνήσεις δεν επιτύχουν να εξασφαλίσουν αυτές τις παροχές ίσως το επιχειρήσουν άλλοι υπονομεύοντας τη νομιμότητα του κράτους.

Η κατάσταση ωστόσο εξακολουθεί να είναι περίπλοκη εξαιτίας των εθνοτικών διαφορών που ποτέ δεν έπαυσαν να υπάρχουν. Παρά το γεγονός ότι οι ομάδες των Τουαρέγκ συνδράμουν την κυβέρνηση του Μάλι και τους Γάλλους στον πόλεμο εναντίον των ισλαμιστών συλλέγοντας πληροφορίες και συμμετέχοντας σε αναγνωριστικές αποστολές υπάρχει ο κίνδυνος να επιδεινώσουν την υπάρχουσα ένταση ανάμεσα στις τοπικές κοινότητες. Ιδιαίτερα έντονη είναι η διαμάχη ανάμεσα στους Νταουσαχάκ Τουαρέγκ και τους Φουλάνι στην περιοχή των συνόρων του Μάλι με τον Νίγηρα που χρονολογείται από τη δεκαετία του 1970. Οι Φουλάνι έχουν κατηγορήσει το MSA ότι με πρόσχημα τον αντι-τρομοκρατικό πόλεμο έχει εξαπολύσει επιδρομές στα χωριά τους με αποτέλεσμα το θάνατο αρκετών μελών τους. Και τα μέλη του MSA όμως είναι εκτεθειμμένα καθώς οι ισλαμιστές του ISGS θέλοντας να προσεταιριστούν τους τοπικούς πληθυσμούς προβαίνουν σε πράξεις αντεκδίκησης όσων τοπικών φυλών συνεργάζονται με τον διεθνή συνασπισμό. Κατά συνέπεια υπάρχει ο κίνδυνος για τους αμάχους των τοπικών κοινοτήτων να βρεθούν σε διασταυρούμενα πυρά να συλληφθούν ή να απαχθούν απλώς και μόνο λόγω της καταγωγής τους. Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι αυτές οι εσωτερικές διαμάχες που υπάρχουν παράλληλα με τον πόλεμο εναντίον των ισλαμιστών καθιστούν ακόμα πιο δύσκολη την επίτευξη της ειρήνης στο βόρειο Μάλι. (230)

Στο χάρτη με έντονο χρώμα απεικονίζονται τα αφρικανικά κράτη στα οποία η δράση των ισλαμιστικών οργανώσεων είναι έντονη και κατά τόπους ανεξέλεγκτη. Με λιγότερο έντονο χρώμα απεικονίζονται τα κράτη στα οποία υπάρχει η απειλή της ισλαμιστικής τρομοκρατίας η οποία όμως προς το παρόν είναι ελεγχόμενη.

Η απειλή αποσταθεροποίησης της Αφρικής από τους Ισλαμιστές

Η δράση των ισλαμιστικών οργανώσεων στην Αφρική εγείρει αναπόφευκτα το ερώτημα κατά πόσον αυτές οι ομάδες μπορούν να αποσταθεροποιήσουν τα κράτη κυρίως της Βόρειας, Βορειο-ανατολικής και δυτικής Αφρικής στα οποία έχουν αναπτύξει τη σημαντικότερη δράση τους. Παρά το γεγονός ότι η επιχείρηση Serval επέφερε ένα σημαντικό πλήγμα στις τοπικές ισλαμιστικές ομάδες είναι εμφανές ότι δεν τις εξουδετέρωσε πλήρως. Ιδιαίτερα το περιβάλλον της Βόρειας Αφρικής παραμένει πολύ πρόσφορο για τη δράση βίαιων ισλαμιστικών σαλαφιστικών ομάδων. Αυτό συμβαίνει διότι τα κράτη της περιοχής είναι σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό αδύναμα και οι πληθυσμοί τους ευάλωτοι. Η μεταφορά οπλισμού στην περιοχή είναι εκτεταμμένη και η πρόσβαση των ισλαμιστών αλλά και άλλων ανταρτικών ομάδων στην απόκτηση ελαφρών όπλων είναι αρκετά εύκολη.

Το 2014 η εμφάνιση του αυτοαποκαλούμενου Ισλαμικού Κράτους και η κατάληψη από τους μαχητές του σημαντικού τμήματος του Ιράκ και της Συρίας περιέπλεξε ακόμα περισσότερο την κατάσταση όσον αφορά τον πόλεμο εναντίον του παγκόσμιου τζιχάντ. Και μπορεί σχεδόν τέσσερα χρόνια αργότερα το ISIS να έχει υποστεί συντριπτικά πλήγματα στις περιοχές που είχε υπό τον έλεγχό του τίποτα όμως δεν διασφαλίζει ότι οι χιλιάδες των ξένων μαχητών του που κατευθύνθηκαν από την Ευρώπη και την Αμερική προς τη Μέση Ανατολή δεν θα ξεκινήσουν έναν νέο «ιερό πόλεμο» έχοντας έδρα την Αφρική.

Η Λιβύη αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Μετά την πτώση του καθεστώτος Καντάφι το 2011 η πολιτική κατάσταση στη χώρα εξακολουθεί να παραμένει ιδιαίτερα ρευστή ενώ η σχεδόν ανύπαρκτη κατάσταση ασφαλείας παρέχει πρόσφορο έδαφος στη δράση ισλαμιστικών ομάδων, όπως η al Qaida, το Ισλαμικό Κράτος, η al Murabitoun, και η Ansar al sharia. Στη γειτονική Αίγυπτο η κατάσταση είναι καλύτερη όχι όμως και ιδανική. Εκεί οι ομάδες των ισλαμιστών συχνά πραγματοποιούν  βομβιστικές επιθέσεις και επιδρομές εναντίον του στρατού και των δυνάμεων ασφαλείας αλλά και πολιτών είτε μουσουλμάνων άλλου δόγματος, είτε των χριστιανών κοπτών. Η Τυνησία έχει καταφέρει κάπως καλύτερα να ελέγξει τη δράση των ισλαμιστικών ομάδων αλλά θα είναι δύσκολο να το πετυχαίνει επ’αόριστο χωρίς τη γενικότερη βελτίωση της κατάστασης στην ευρύτερη περιοχή. Στην Αλγερία από από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα διεξήχθη ένας αιματηρός εμφύλιος πόλεμος εναντίον διαφόρων ισλαμιστικών οργανώσεων. Επιπλέον από το 2007 το αλγερινό κράτος έχει γίνει αρκετές φορές στόχος  τρομοκρατικών επιθέσεων από την AQIM.  

Από την άλλη πλευρά της αφρικανικής ηπείρου στο λεγόμενο κέρας της Αφρικής και στη Σομαλία δρα η ισλαμιστική οργάνωση al Shabaab. Σύμφωνα με το Αφρικανικό Κέντρο Στρατηγικών Σπουδών αυτή η οργάνωση μόνο για το 2016 ευθυνόταν για πάνω από 4.000 θανάτους. (231) Η επέμβαση της Αποστολής της Αφρικανικής Ένωσης στη Σομαλία (The African Union Mission in Somalia -AMISOM) έχει επιτύχει ως ένα βαθμό να περιορίσει τη δράση της.

Νοτιότερα στη δυτική Αφρική και στη βορειο-ανατολική Νιγηρία, το πολυπληθέστερο κράτος της Αφρικής, διεξάγεται ένας μακροχρόνιος πόλεμος εναντίον των ισλαμιστών της Boko Haram. Σύμφωνα με το Αφρικανικό Κέντρο Στρατηγικών Σπουδών αυτή η οργάνωση εκτιμάται ότι κατά την περίοδο 2010-2016 προκάλεσε το θάνατο 29.360 ανθρώπων. (232) Επιπλέον ευθύνεται για τον εσωτερικό εκτοπισμό περίπου 1.000.000. ενώ άλλοι 150.000 Νιγηριανοί πρόσφυγες έχουν καταφύγει σε γειτονικά κράτη στο Καμερούν, το Τσαντ και τον Νίγηρα. (233) Το 2016 μια ομάδα ισλαμιστών αποσχίστηκε από την Boko Haram και συγκρότησε το Ισλαμικό Κράτος στη Δυτική Αφρική (Islamic State in West Africa-ISWA). Σύμφωνα με αναφορές η ISWA, που αποτελείται κυρίως από Νιγηριανούς, ανταγωνίζεται την Boko Haram και προσπαθεί να επεκτείνει την επιρροή της παρέχοντας προστασία στον τοπικό πληθυσμό από τις επιθέσεις της Boko Haram. (234)

Παρά τη μεγάλη αναταραχή που έχουν φέρει οι ισλαμιστές στις περιοχές δράσης τους υπάρχουν κάποια στοιχεία που είναι καταρχήν μειονεκτικά γι’αυτούς. Οι μάχιμοι πυρήνες των ισλαμιστών δεν έχουν προς το παρών την αριθμητική δύναμη να ελέγξουν τις περιοχές στις οποίες επιχειρούν. Τα μέλη των νέων ισλαμιστικών οργανώσεων συνήθως έχουν αποσχιστεί από παλαιότερες ομάδες με τις οποίες πολλές φορές ανταγωνίζονται και βρίσκονται σε διαμάχη. Έντονος ανταγωνισμός υπάρχει και ανάμεσα στις δύο κύριες ισλαμιστικές οργανώσεις την  al Qaida και το Ισλαμικό Κράτος που προσπαθούν να επεκταθούν με τα διάφορα παρακλάδια τους. Οι συνενώσεις ισλαμιστικών οργανώσεων όπως η Nusrat al-Islam ίσως είναι μια ένδειξη ότι τα αρχικά μέρη τους δεν είναι εξαιτίας των απωλειών που υπέστησαν σε θέση από μόνα τους να αντιμετωπίσουν τους αντιπάλους τους.

Ο εφησυχασμός όμως που ενδεχομένως δημιουργείται από τις παραπάνω διαπιστώσεις μπορεί να ανατραπεί από έναν αστάθμητο παράγοντα. Αυτός είναι η δημογραφική έκρηξη που συντελέστηκε τις τελευταίες δεκαετίες στην Αφρική και ιδιαίτερα στο υποσαχάριο τμήμα της. Στην πιο πρόσφατη απογραφή για το 2018 ο αφρικανικός πληθυσμός υπολογίζεται στα 1,2 δις (με προοπτικές ακόμα μεγαλύτερης αύξησης στο μέλλον) κατατάσσοντας την Αφρική ως τη δεύτερη πολυπληθέστερη ήπειρο του πλανήτη μετά την Ασία. Είναι αξιοσημείωτο ότι στα μέσα τις δεκαετίας του 1970 ολόκληρος ο πληθυσμός της Αφρικής ανερχόταν σε 416,490,405 εκ. (235)

Ενδιαφέρον υπάρχει στις δημογραφικές εκτιμήσεις για την αύξηση του πληθυσμού σε περιοχές όπου οι μουσουλμάνοι αποτελούν τη μεγάλη ή συντριπτική πλειοψηφία όπως συμβαίνει στη Βόρεια και στη Δυτική Αφρική. Μέχρι το 2025 ο κυρίως αραβο-βερβερικός πληθυσμός της Βόρειας Αφρικής αναμένεται να φτάσει τα 260 εκ. κατοίκους. Επιπλέον σε αυτές της περιοχές οι κάτοικοι κάτω των 25 ετών θα αποτελούν περίπου το 60% του πληθυσμού. (στον αντίποδα η ίδια ηλικιακή ομάδα στα μεγαλύτερα πληθυσμιακά ευρωπαϊκά κράτη όπως η Γερμανία η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία εκτιμάται ότι θα αποτελεί μόλις το 20% του πληθυσμού). (236) Στην υποσαχάρια Αφρική η αύξηση του μουσουλμανικού πληθυσμού αναμένεται ότι θα είναι ακόμα μεγαλύτερη  και μέχρι το 2030 εκτιμάται ότι θα ανέλθει σε 385,9 εκ. κατοίκους.(237)

Και μπορεί η αύξηση του πληθυσμού σε ένα κράτος που απολαμβάνει πολιτικής και κοινωνικής σταθερότητας και οργανωμένων υποδομών να είναι επωφελής σε τομείς όπως η οικονομία και η άμυνα σε κράτη όμως που χαρακτηρίζονται από πολιτική αστάθεια, περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες, χαμηλό βιοτικό επίπεδο του πληθυσμού, περιοδικές φυσικές καταστροφές και επιπλέον εσωτερικές συγκρούσεις η δημογραφική έκρηξη αναμένεται να υπονομεύσει την όποια προσπάθεια ανάπτυξης και τη σταθερότητα στην περιοχή καθώς ασκεί πίεση στην αυτάρκεια τροφίμων και άλλων φυσικών πόρων.

Η σύνδεση της δημογραφικής έκρηξης στην Αφρική με την ισλαμιστική απειλή οδηγεί αναπόφευκτα στο ανησυχητικό ερώτημα κατά πόσον οι ιδέες και οι πρακτικές των ισλαμιστών μπορούν να βρουν απήχηση στα εκατοντάδες εκατομμύρια των νέων αφρικανών και όχι απαραίτητα μόνο των μουσουλμάνων. Μία προσπάθεια για την απάντηση του παραπάνω ερωτήματος θα μπορούσε να είναι η περίπτωση της Μαυριτανίας ενός από τα εξέχοντα μέλη της G5 Sahel. Η Μαυριτανία αν και μεγάλη σε έκταση έχει τον μικρότερο πληθυσμό περίπου 4,3 εκ. κατοίκους από τα κράτη που συγκροτούν την Ομάδα του Σαχέλ. Αυτός αποτελείται από τους αραβόφωνους μαύρους Μαυριτανούς, τους λεγόμενους Χαρατίν, απογόνους δούλων, που αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού (περίπου 40%), τους Αραβο-βέρβερους Μαυριτανούς περίπου 30%) που είναι η πιο προνομιούχος ομάδα και στο υπόλοιπο ποσοστό από τους μαύρους μη αραβόφωνους Αφρικανούς. (238)

Αν και καθολικά μουσουλμανικό κράτος η Μαυριτανία δεν δοκιμάστηκε από την ισλαμιστική βία όπως συνέβη στην γειτονική Αλγερία κατά τη δεκαετία του 1990 ή πιο πρόσφατα σε άλλα αραβικά και αφρικανικά κράτη μετά το ξέσπασμα της λεγόμενης αραβικής άνοιξης. Η πολιτική κατάσταση από το 1960 όταν χώρα κέρδισε την ανεξαρτησία της από τη Γαλλία μέχρι το 2008 χαρακτηρίστηκε από πραξικοπήματα που έφεραν στην εξουσία στρατιωτικές κυβερνήσεις. Το 2009 ο πρώην στρατηγός Mohamed Ould Abd-al Aziz έγινε πολιτικός πρόεδρος ύστερα από προκήρυξη εκλογών.(239) Σε όλο το προηγούμενο διάστημα η Μαυριτανία είχε διατηρήσει μια κυρίως φιλοδυτική εξωτερική πολιτική και είχε κρατήσει σε απόσταση τις ισλαμιστικές οργανώσεις και τις ιδέες τους.

Στις εκλογές όμως του 2013 τη δεύτερη θέση πίσω από το κυβερνών κόμμα του Aziz κατέλαβε το ισλαμικό κόμμα Tawassoul. Αν και χαρακτηρίζεται ως κόμμα του μετριοπαθούς Ισλάμ η θέση που έλαβε θεωρείται ότι αποδεικνύει την αυξανόμενη επιρροή των ισλαμιστών. (240) Ιδιαίτερα ευάλωτοι στην προπαγάνδα ισλαμιστικών οργανώσεων όπως η AQIM και το Ισλαμικό κράτος είναι οι νέοι Μαυριτανοί αρκετοί από τους οποίους εκτιμάται ότι πολέμησαν με τον ISIS. (241)

Ως αίτια της ισλαμιστικής επιρροής προβάλλονται οι περιορισμένες δυνατότητες εκπαίδευσης, η ανεργία και το πολύ χαμηλό βιοτικό επίπεδο που εκτείνονται σε ένα ευρύ φάσμα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής του πληθυσμού. Αυτοί οι παράγοντες σε συνδυασμό με τις εύθραυστες δημοκρατικές διαδικασίες, τις περιόδους έντονης ξηρασίας αλλά και τις σποραδικές διαμάχες ανάμεσα στους Αραβο-βέρβερους και τους Χαρατίν εκτιμάται ότι μπορούν να διευκολύνουν την άνοδο των ισλαμιστών και να οδηγήσουν στην αποσταθεροποίηση της Μαυριτανίας. (242)

Αν το παράδειγμα της Μαυριτανίας προεκταθεί σε πολυπληθέστερα αφρικανικά κράτη με παρόμοια χαρακτηριστικά γίνεται αντιληπτό για ποιους λόγους δεν μπορεί να υπάρχει εφησυχασμός ως προς την εξάπλωση των ισλαμιστών. Αυτή η εξάπλωση μπορεί να διευκολυνθεί ακόμα περισσότερο καθώς παρά τις τοπικιστικές ή ακόμα και φυλετικές διαφορές των Αραβο-βέρβερων και των μαύρων αφρικανών οι ισλαμιστικές οργανώσεις φαίνεται ότι υιοθετούν ένα υπερεθνικό και υπερφυλετικό ενωτικό μήνυμα για να προσελκύσουν περισσότερους οπαδούς και ακολούθως μαχητές .

Η δημογραφική έκρηξη σε συνδυασμό με την πολιτική αστάθεια, τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα θα μπορούσαν να καταστήσουν τα εκατοντάδες εκατομμύρια των νέων αφρικανών μια πρώτης τάξεως δεξαμενή μαχητών όχι μόνο για τους ισλαμιστές αλλά και για την οποιαδήποτε ακραία και μισαλλόδοξη ιδεολογία. Λαμβάνοντας υπόψη τις παραπάνω επισημάνσεις γίνεται αντιληπτό ότι η απειλή της εξάπλωσης των ισλαμιστικών οργανώσεων στην Αφρική είναι υπαρκτή και δεν πρέπει να υποτιμηθεί. Πολύ περισσότερο όταν υπάρχουν παράγοντες που είναι πιθανό να διευκολύνουν την εξάπλωσή τους.

 

Οι επιχειρήσεις των δύο ευρωπαϊκών αποστολών EUTM και EUCAP στην περιοχή του Σαχέλ.

Πηγή:https://www.ecfr.eu/publications/summary/halting_ambition_eu_migration_and_security_policy_in_the_sahel

Ο ρόλος της Διεθνούς Κοινότητας και ιδιαίτερα των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αντιμετώπιση της ισλαμιστικής απειλής στην Αφρική

Η περιοχή του Σαχέλ παραμένει μία από τις φτωχότερες στον κόσμο. Συχνά μαστίζεται από ξηρασία την έλλειψη τροφίμων και υποσιτισμό, που διογκώνουν την παιδική θνησιμότητα. Οι εθνοτικές διαμάχες αλλά και οι συγκρούσεις με τους ισλαμιστές έχουν προκαλέσει αναπόφευκτα ένα μεγάλο κύμα προσφύγων στη συγκεκριμένη περιοχή. Σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού πάνω από 2,5 εκ άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί μέσα στην περιοχή του Σαχέλ.. Στις αρχές Ιανουαρίου του 2013 σύμφωνα με εκτιμήσεις περίπου 155.000 κάτοικοι του Μάλι είχαν καταφύγει ως πρόσφυγες σε γειτονικά κράτη ενώ σχεδόν 200.000 είχαν εκτοπιστεί εσωτερικά. Πηγές του ΟΗΕ για την ίδια περίοδο ανέφεραν ότι 747.000 κάτοικοι του Μάλι αντιμετώπιζαν οξύτατο πρόβλημα επισιτισμού και από αυτούς περίπου οι 510.000 βρίσκονταν στο βόρειο τμήμα της χώρας. (243) Στο Μάλι σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης για το 2016 πάνω από 36.762 κάτοικοι ήταν εσωτερικοί πρόσφυγες ενώ 136.405 παρέμεναν στη Μπουρκίνα Φάσο, στη Μαυριτανία και στο Νίγηρα. (244)

Σύμφωνα με το Ανθρωπιστικό Σχέδιο Αντιμετώπισης του ΟΗΕ (Humanitarian Response Plan-HRP) για το Μάλι το 2018 θα χρειαστούν σχεδόν 263 εκ. δολλάρια για τη παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας σε μόνο 1.6 εκ ανθρώπους από τα 4,1 εκ που εκτιμάται ότι τα χρειάζονται. Αυτός ο αριθμός αποτελεί σχεδόν 11% αύξηση από τα 3,7 εκ ανθρώπους που είχαν ανάγκη βοήθειας το 2017. Επιπλέον τα μέλη ανθρωπιστικών οργανώσεων εξακολουθούν να γίνονται στόχος τρομοκρατικών επιθέσεων αλλά και της κοινής εγκληματικότητας στο Μάλι. Το γραφείο του ΟΗΕ για τον Συντονισμό των Ανθρωπιστικών Υποθέσεων κατέγραψε 133 περιστατικά στοχοποίησης των μελών του που συνιστούν αύξηση σχεδόν 96% συγκριτικά με τα 68 περιστατικά που καταγράφηκαν το 2016. (245)

Κατά συνέπεια οι προσπάθειες της G5 Sahel να αυξήσουν την ασφάλεια στην περιοχή θα είναι αναποτελεσματική αν δεν συνοδευτούν από μια υποστηρικτική προσπάθεια ανάπτυξης. Για την σταθεροποίηση της περιοχής και την ανάσχεση της ισλαμιστικής βίας είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για οικονομική ανάπτυξη που θα προωθήσει την εργασία κυρίως για τον αυξανόμενο πληθυσμό των νέων.

Στην Αφρική γενικότερα το πρόβλημα των ισλαμιστών θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί με μία περιφερειακή στρατηγική που θα συνδυάζει τη μακροπρόθεσμη πολιτική και οικονομική υποστήριξη των κυβερνήσεων και των πληθυσμών με μία συνεργασία στην ασφάλεια αλλά και στη στρατιωτική δράση όταν κρίνεται απαραίτητο. Στην περιοχή του Σαχέλ ειδικότερα αυτή η στρατηγική απαιτεί την οικονομική ανάπτυξη και ενίσχυση της κρατικής εξουσίας ώστε να αντιμετωπίσει πιο αποτελεσματικά την ισλαμιστική απειλή. Επιπλέον πρέπει να συνεχιστεί η προσπάθεια για την ενίσχυση των στρατιωτικών δυνάμεων και ιδιαίτερα των σωμάτων ασφαλείας της περιοχής ώστε να επιτυγχάνεται μια καλύτερη συνεργασία μεταξύ τους.

Επειδή όμως η Αφρική είναι τεράστια και οι πόροι για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της περιορισμένοι, οι ισλαμιστικές ομάδες αναμένεται να συνεχίσουν και να επαυξήσουν την απειλητική δράση τους για πολλά ακόμα χρόνια. Και κατά συνέπεια θα εξακολουθήσουν να υπονομεύουν τις διεθνείς προσπάθειες για την ενίσχυση των αφρικανικών κυβερνήσεων και τη βελτίωση της ζωής των Αφρικανών.

Είναι αυτονόητο ότι στην πρώτη γραμμή για την επίλυση των προβλημάτων που ταλανίζουν την αφρικανική ήπειρο πρέπει να βρίσκονται πρώτα και πάνω από όλα τα αφρικανικά κράτη και οι λαοί τους. Κατά συνέπεια για την αποτελεσματική διαχείρηση κρίσεων όπως εκείνη του Μάλι απαιτείται αφενός η δημιουργία ενός ασφαλούς και σταθερού πολιτικού δημοκρατικού συστήματος στο εσωτερικό των αφρικανικών κρατών αλλά και η ενδυνάμωση περιφερειακών φορέων και ευρύτερων οργανισμών όπως η ECOWAS και η Αφρικανική Ένωση. Στην περίπτωση του Μάλι η αντίδραση τόσο της ECOWAS όσο και της Αφρικανικής Ένωσης πριν από τη γαλλική επέμβαση υπήρξε αργή, διστακτική και τελικά αναποτελεσματική.

Ακολούθως σημαντικός είναι ο ρόλος που έχουν να διαδραματίσουν στις αφρικανικές εξελίξεις οι μεγάλες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ ή ακόμα και η Κίνα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πριν το πραξικόπημα στο Μάλι τον Μάρτιο του 2012 αποτελούσαν έναν από τους μεγαλύτερους χορηγούς της αφρικανικής χώρας με προγράμματα που επικεντρώνονταν στην επάρκεια τροφίμων, στην υγεία, στην εκπαίδευση, στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και στην επαγγελματική κατάρτηση των ενόπλων δυνάμεων. Μετά το πραξικόπημα η κυβέρνηση Obama ανέστειλε τα περισσότερα προγράμματα με εξαίρεση την ανθρωπιστική βοήθεια που περιλάμβανε παροχές στον τομέα των τροφίμων και της υγείας. Ακόμα και τότε οι ΗΠΑ παρέμειναν ο κορυφαίος χορηγός επείγουσας ανθρωπιστικής βοήθειας στο Μάλι και στην ευρύτερη περιοχή κατανέμοντας για την περίοδο 2012-2013 πάνω από 445,9 εκ. δολλάρια στην περιοχή του Σαχέλ από τα οποία τα 119,3 διατέθηκαν για τους πληγέντες από την ξηρασία και τις συγκρούσεις κατοίκους του Μάλι. (246)Ύστερα από την εκλογή του προέδρου Keita οι Ηνωμένες Πολιτείες δεσμεύτηκαν να χορηγήσουν πάνω από 1 δις. δολλάρια ως βοήθεια για το Μάλι. (247)

Η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας από την πλευρά της από τα τέλη του 20ου αιώνα και τις αρχές του 21ου έχει αποκτήσει έναν ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο στη αφρικανική ήπειρο δαπανώντας τεράστια ποσά στην κατασκευή υποδομών αλλά και προμηθεύοντας με όπλα και πολεμικό εξοπλισμό πολλά αφρικανικά κράτη ιδιαίτερα της υπο-σαχάριας Αφρικής. Σε αντάλλαγμα λαμβάνει ορυκτά καύσιμα και άλλες  πρώτες ύλες για να καλύψει τις τεράστιες ενεργειακές ανάγκες της. Η πολιτική της Κίνας από την ενίσχυση των αφρικανικών κινημάτων ανεξαρτησίας και των νεοσύστατων αφρικανικών κρατών κατά τη δεκαετία του 1960 και του 1970 κυρίως για ιδεολογικούς λόγους πέρασε στην πολιτική των οικονομικών ευκαιριών στην Αφρική η οποία διευρύνθηκε ώστε να περιλαμβάνει τη συνεργασία στους τομείς της διπλωματίας, του πολιτισμού και της ασφάλειας. Ειδικότερα η επιδίωξη της Κίνας να αποκτήσει ένα σημαντικό ρόλο στα θέματα της ασφάλειας στην Αφρική επιβεβαιώθηκε με την εγκαθίδρυση διπλωματικής αποστολής στην Αφρικανική Ένωση, στην Αντίς Αμπέμπα της Αιθιοπίας το 2015. (248) Κατ’ αυτόν τον τρόπο ακολούθησε το παράδειγμα των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης  που εγκαθίδρυσαν τις δικές τους αποστολές στην Αφρικανική Ένωση το 2006 (249) και το 2008 (250) αντίστοιχα.

Η κίνηση της Κίνας για εγκατάσταση διπλωματικής αποστολής αντιπροσωπεύει μια ευκαιρία για συνεργασία ανάμεσα στην Κίνα, τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση για να υποστηρίξουν την Αφρικανική Ένωση και το ρόλο της στην οικοδόμηση της ειρήνης και της ασφάλειας στην Αφρική. Επιπλέον η αποστολή μάχιμων δυνάμεων στο Μάλι στο πλαίσιο της MINUSMA το 2013 επαναβεβαιώνει την αυξανόμενη συμμετοχή της Κίνας σε ειρηνευτικές αποστολές στην Αφρική και δημιουργεί προοπτικές για συνεργασία με τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση για την υποστήριξη της APSA.

Τα τελευταία χρόνια η κινεζική ηγεσία κατανοώντας ότι η ανάπτυξη μακροπρόθεσμων σχέσεων με την Αφρική και η προστασία των κινεζικών οικονομικών συμφερόντων απαιτεί προσοχή στην εύθραυστη κατάσταση ασφάλειας  των αφρικανικών κρατών πέρασε σταδιακά από μία μη παρεμβατική πολιτική σε μία επιλεκτική εμπλοκή ή τη λεγόμενη «εποικοδομητική συμμετοχή» στην αφρικανική ασφάλεια. Μέχρι το Μάρτιο του 2017 πάνω από 2.500 χιλιάδες Κινέζοι στρατιωτικοί, αστυνομικοί και στρατιωτικοί σύμβουλοι είχαν αποσταλεί σε έξι ειρηνευτικές αποστολές του ΟΗΕ στην Αφρική με τις κυριότερες στο Νταρφούρ, στη Λ.Δ του Κονγκό, στο Μάλι και στο Νότιο Σουδάν. Υπάρχουν επίσης μικρότερες κινεζικές αποστολές στην Ακτή Ελεφαντοστού και στη Δυτική Σαχάρα. (251)

Τα γεγονότα στο ξενοδοχείο Radisson Blu στο Μπαμάκο τον Δεκέμβριο του 2015, όπου ανάμεσα στα θύματα υπήρξαν τρεις Κινέζοι εργαζόμενοι στην Κινεζική Εταιρεία Κατασκευής Σιδηροδρόμων (252) και ο θάνατος του πρώτου Κινέζου κυανόκρανου στο Γκάο τον Μάϊο του 2016 (253) απέδειξαν ότι οι κινέζοι υπήκοοι δεν είναι απρόσβλητοι από τη δράση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας στην Αφρική. Κατά συνέπεια η μεγαλύτερη συμμετοχή της Κίνας σε ζητήματα ασφάλειας στην Αφρική κρίνεται επιβεβλημένη έστω και αν οι πολίτες της προς το παρών δεν αποτελούν πρωταρχικό στόχο συγκριτικά με τους δυτικούς πολίτες και ιδιαίτερα τους Γάλλους  και τους Αμερικανούς.

Ιδιαίτερη όμως μνεία πρέπει να γίνει στη στάση και το ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης τόσο στη κρίση του Μάλι όσο και γενικότερα στην ισλαμιστική απειλή που προέρχεται από την Αφρική. Η Ε.Ε έχει τη μεγαλύτερη συνεισφορά στην ανάπτυξη του Μάλι. Σε μία διάσκεψη χορηγών στις Βρυξέλλες  στις 15 Μαΐου 2013 για το Μάλι, η διεθνής κοινότητα ανέλαβε δεσμεύσεις ύψους 3,2 δις ευρώ (συμπεριλαμβανομένων 523 εκ. ευρώ από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή). Η Ε.Ε μέσα από την EUTM και την EUCAP έχει αποφασίσει να διατηρήσει τις δεσμεύσεις της στο Μάλι, να βοηθήσει τις αρχές της αφρικανικής χώρας να διατηρήσει την ειρήνη και την ασφάλεια και γενικότερα να βρει βιώσιμες λύσεις στην περιοχή του Σαχέλ σε στενή συνεργασία με άλλους τοπικούς και διεθνείς φορείς που έχουν συμφέρον στην αποκατάσταση της σταθερότητας στην περιοχή. (254)

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνει ότι έχει κατανοήσει τις απειλές που προκύπτουν και για την ίδια από μια ενδεχόμενη αποσταθεροποίηση του Μάλι και ευρύτερα της περιοχής του Σαχέλ. Είναι γεγονός ότι τα κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά και γενικότερα τα ευρωπαϊκά κράτη δεν έχουν την πολυτέλεια να μην παρακολουθούν τις εξελίξεις στην αφρικανική ήπειρο όπως αυτές διαμορφώνονται από τις αρχές του 21ου αιώνα. Και οι λόγοι είναι αρκετοί. Καταρχήν λόγω της εγγύτητας των δύο ηπείρων η Ευρώπη είναι η πρώτη που θα βρεθεί αντιμέτωπη με τις συνέπειες μιας αποσταθεροποίησης της Αφρικής είτε εξαιτίας των ισλαμιστών είτε άλλων παραγόντων ανάμεσα στους οποίους η δημογραφική έκρηξη κατέχει περίοπτη θέση. Όσον αφορά τους ισλαμιστές που δρουν στην Αφρική η απειλή την οποία συνιστούν για την Ευρώπη δεν είναι υποθετική. Ακόμα και πριν από την κρίση στο Μάλι και τη γαλλική επέμβαση ισλαμιστές τρομοκράτες από την Αφρική είχαν πραγματοποιήσει επιθέσεις σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες όπως στη Μαδρίτη και το Λονδίνο. Αυτές οι επιθέσεις εντάθηκαν από το 2015 και μετά και ύστερα από την έναρξη των πολεμικών επιχειρήσεων εναντίον του Ισλαμικού Κράτους. Οι δράστες αυτών των επιθέσεων ήταν κυρίως Βορειο-αφρικανοί από το Μαγκρέμπ και είχαν σχέσεις με το Ισλαμικό Κράτος ή την AQIM. Επρόκειτο για άτομα που είτε είχαν μεταναστεύσει πρόσφατα στην Ευρώπη είτε ήταν πολίτες  των κρατών τα οποία έπληξαν. Κατά συνέπεια η ισχυροποίηση της AQIM και των άλλων ισλαμιστικών οργανώσεων στο Μάλι και στα γειτονικά κράτη ενδέχεται να τους επιτρέψει να αποσταθεροποιήσουν πλήρως την περιοχή και να τη μετατρέψουν σε ορμητήριο για τις επιθέσεις τους εντός αλλά και εκτός της αφρικανικής ηπείρου.

Η ανάπτυξη και η ευημερία των αφρικανικών κρατών θα είναι επωφελής  όχι μόνο για την Αφρική αλλά και την Ευρώπη Αντίθετα σε μία αποσταθεροποιημένη Αφρική που θα σπαράσσεται από ένοπλες συγκρούσεις και πολιτικά και οικονομικά προβλήματα είναι πιθανό να δώσει πρόσφορο έδαφος στη δράση των ισλαμιστών αλλά και της οποιασδήποτε ακραίας, φανατικής και μισαλλόδοξης ιδεολογίας. Επιπλέον η πλήρης αποσταθεροποίηση σε συνδυασμό με τη δημογραφική έκρηξη θα προκαλέσει και ήδη προκαλεί μαζικές μετακινήσεις αφρικανικών πληθυσμών προς την Ευρώπη.

Απεικόνηση των διαδρόμων από τους οποίους οι μετακινούμενοι αφρικανικοί πληθυσμοί κατευθύνονται προς την Ευρώπη.

Πηγή:https://en.wikipedia.org/wiki/Migrants%27_African_routes#/media/File:Carte_des_routes_d%27immigration_africaine_vers_l%27Europe.svg

Η παράμετρος της προσφυγικής και της μεταναστευτικής κρίσης

Εκτός από το ζήτημα της ισλαμιστικής απειλής η σταθεροποίηση στο Μάλι και στην περιοχή του Σαχέλ είναι επιβεβλημένη και όσον αφορά το ζήτημα της παράνομης μετανάστευσης. Το βόρειο Μάλι έχει γίνει ένα κεντρικό πέρασμα νέων σε ηλικία παράνομων μεταναστών από όλη τη δυτική Αφρική που επιδιώκουν να κινηθούν προς την Αλγερία ή τη Λιβύη με απώτερο στόχο να φτάσουν στην Ευρώπη. Από την άλλη πλευρά η αδύναμη οικονομία του Μάλι και η έλλειψη εργασιακών προοπτικών έχει ωθήσει πολλούς από τους κατοίκους του βόρειου Μάλι να στραφούν στη διακίνηση παράνομων μεταναστών αλλά και ναρκωτικών ως πρωταρχικών πηγών εισοδήματος. Η κρίση στο Μάλι και ευρύτερα στην περιοχή του Σαχέλ δεν είναι μόνο ανθρωπιστική αλλά και ζήτημα ασφάλειας καθώς οι κάθε είδους ένοπλες οργανώσεις επιβάλλουν δασμούς στα περάσματα διακίνησης παράνομων μεταναστών και λαθρεμπορίου για να χρηματοδοτούν τις βίαιες εκστρατείες τους. (255)

Για την καταπολέμηση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας αλλά και την ανάσχεση της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών από την Αφρική απαραίτητη θεωρείται η συνεργασία με τα κράτη της Βόρειας Αφρικής τα περισσότερα από τα οποία είχαν ή έχουν ένα έντονο ιστορικό στον πόλεμο εναντίον των ισλαμιστών. Ειδικά η Αλγερία που έχει εκτεταμμένα σύνορα με το Μάλι και ενεπλάκη στις διαπραγματεύσεις για την επίτευξη ειρηνευτικής συμφωνίας και φιλοδοξεί να καταστεί μεγάλη περιφερειακή δύναμη στην περιοχή εκτιμάται ότι μπορεί να διαδραματίσει ένα σημαντικό ρόλο. Έχοντας πληθυσμό 44 εκ. κατοίκων και έναν καλά εξοπλισμένο στρατό 300.000 ανδρών εκτιμάται ότι μπορεί να συνεισφέρει και ως ένα βαθμό έχει συνεισφέρει στην καταπολέμηση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας στο έδαφός της. (256)

Επιπλέον η συνεργασία με την Αλγερία είναι σημαντική και για τη συγκράτηση των προσφυγικών και μεταναστευτικών κυμάτων. Η Αλγερία ιστορικά έχει υπάρξει κράτος υποδοχής για πρόσφυγες. Ύστερα από κάθε κρίση που προκαλούσαν οι φυσικές καταστροφές στην υποσαχάρια Αφρική οι κάτοικοι αυτής της περιοχής κατέφευγαν στη νότια Αλγερία. Από το 1975 η Αλγερία φιλοξενεί πρόσφυγες Σαχαράουι αλλά και πρόσφυγες κινημάτων που προήλθαν από πολέμους στην Ακτή Ελεφαντοστού, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και το Μάλι. Σύμφωνα με το αλγερινό υπουργείο για την Εθνική Αλληλεγγύη, την Οικογένεια και τα ζητήματα της γυναίκας  το 2016 στη Αλγερία ζούσαν τουλάχιστον 300.000 ξένοι, οι οποίοι σε ποσοστό πάνω του 80% ήταν πρόσφυγες, αιτούντες άσυλο και άλλοι εκτοπισμένοι συμπεριλαμβανομένων των παράνομων μεταναστών. (257)

Αν και η Αλγερία τα τελευταία χρόνια έχει υιοθετήσει μια αυστηρή μεταναστευτική πολιτική έχει επίσης επιδείξει περισσότερη ευελιξία προκειμένου να αντιμετωπίσει τις ανάγκες των ανθρώπων που έχουν εκτοπιστεί εξαιτίας των πολιτικών κρίσεων στη Βόρεια Αφρική και στην περιοχή του Σαχέλ. Από την άλλη πλευρά για τη διαχείρηση ζητημάτων όπως η διασυνοριακή διακίνηση παράνομων μεταναστών, η τρομοκρατία και το υπερεθνικό έγκλημα απαιτείται ο έλεγχος  των 1.200 χιλιομέτρων συνόρων ακτογραμμής στη Μεσόγειο και των 6.000 χιλιομέτρων χερσαίων συνόρων.  Γι’ αυτό η Αλγερία έχει θωρακίσει τα σύνορα της με τη Λιβύη (που είναι προς το παρών η πιο ασταθής βορειο-αφρικανική χώρα), τη Τυνησία και το Μάλι.

Η γενικότερη όμως πολιτική της Αλγερίας προς τους πρόσφυγες και τους παράνομους μετανάστες είναι να υποστηρίζει τον επαναπατρισμό τους χορηγώντας οικονομική βοήθεια και ναυλώνοντας αεροπορικές πτήσεις για τα κράτη προέλευσής τους.(258) Ωστόσο πολύ πρόσφατα στα τέλη Ιουνίου 2018 αίσθηση προκάλεσε η καταγγελία από τη Διεθνή Οργάνωση για τους Μετανάστες, σύμφωνα με την οποία μόνο τους τελευταίους 14 μήνες η κυβέρνηση της Αλγερίας οδήγησε με λεωφορεία και αυτοκίνητα 13.000 μετανάστες στη νότια Σαχάρα και τους εγκατέλειψε αβοήθητους, δίχως προμήθειες και τα απαραίτητα για να επιβιώσουν. (259) Αυτή η καταγγελία εφόσον ευσταθεί αποδεικνύει την οξύτητα του προβλήματος των μαζικών πληθυσμιακών μετακινήσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε ακραίες λύσεις.

Επιπλέον εκτός από τα μέτρα που λαμβάνουν οι αλγερινές αρχές, έχουν αρνηθεί μέχρι σήμερα την εγκατάσταση στο αλγερινό έδαφος κέντρων υποδοχής προσφύγων και μεταναστών με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση προκειμένου να αναχαιτιστεί το προσφυγικό και μεταναστευτικό κύμα προς τα ευρωπαϊκά κράτη της Μεσογείου, με την αιτιολογία ότι αυτό αντίκειται στις ευρωπαϊκές αρχές του ανθρωπισμού. Αντί αυτών των κέντρων η αλγερινή κυβέρνηση ζήτησε από την Ευρωπαϊκή Ένωση να υιοθετήσει μια πιο ευέλικτη πολιτική και να διοχετεύσει μεγαλύτερη οικονομική βοήθεια στην περιοχή του Σαχέλ και στα κράτη της υποσαχάριας Αφρικής. Σύμφωνα με μια πρόταση η επέκταση του προγράμματος MEDA της Eυρωπαϊκής Ένωσης για την ευρω-μεσογειακή συνεργασία ώστε να περιλαμβάνει τα κράτη της υποσαχάριας Αφρικής θα μπορούσε ενδεχομένως να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που σχετίζονται με την ανάσχεση των μεταναστευτικών κυμάτων. (260)

Από τα παραπάνω όμως γίνεται κατανοητό ότι η ευρωπαϊκή συνεργασία με την Αλγερία και τα άλλα βορειο-αφρικανικά κράτη για την επίλυση της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης αν και κρίνεται απαραίτητη δεν αποτελεί πανάκεια ούτε είναι δεδομένη. Και αυτή η κρίση γίνεται ακόμα πιο σοβαρή όταν συσχετίζεται με την ισλαμιστική τρομοκρατία. Είναι γεγονός ότι η μετακίνηση πληθυσμών είτε πρόκειται για πρόσφυγες είτε για παράνομους μετανάστες και η εγκατάσταση τους σε ένα άλλο κράτος αποτελεί ένα σύνθετο ζήτημα που σχετίζεται καταρχήν με πολιτισμικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες και δεν μπορεί να εστιάζεται μόνο στη θρησκεία αυτών που μετακινούνται. Αναπόφευκτα όμως επικεντρώνεται στη θρησκεία καθώς η θρησκεία και συγκεκριμένα το Ισλάμ ήταν το κίνητρο ή έστω το άλλοθι των δραστών που εξαπέλυσαν τρομοκρατικές επιθέσεις σε ευρωπαϊκό έδαφος. Και το επιχείρημα που διατυπώνεται ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους τρομοκράτες ήταν για πολλά χρόνια πολίτες των κρατών που επλήγησαν, όπως για παράδειγμα η Γαλλία, και όχι πρόσφατα αφιχθέντες πρόσφυγες ή μετανάστες κάθε άλλο παρά καθησυχαστικό είναι. Διότι αποδεικνύει την δυσκολία ή και πλήρη αδυναμία ενσωμάτωσης αυτών των ατόμων στις ευρωπαϊκές και γενικότερα τις δυτικές κοινωνίες.

Όσον αφορά το διαχωρισμό των προσφύγων και των παράνομων μεταναστών οι οποίοι προέρχονται από αυτές τις περιοχές είναι κατανοητός και θεμιτός. Η παράνομη μετανάστευση συνήθως συνδέεται με τον τυχοδιωκτισμό, την εγκληματικότητα ή ακόμα και την τρομοκρατία. Κατά συνέπεια η αντιμετώπισή της τουλάχιστον θεωρητικά θα ήταν πιο εύκολη με τη λήψη αυστηρών μέτρων που περιλαμβάνουν εγκλεισμό σε κέντρα κράτησης και άμεση επαναπροώθηση στις χώρες καταγωγής. Αντίθετα το προσφυγικό είναι πολύ πιο δισεπίλυτο ζήτημα καθώς η απαίτηση η διεθνής κοινότητα να δείξει ανθρωπισμό και αλληλεγγύη σε ανθρώπους που φεύγουν από εμπόλεμες ζώνες ή περιοχές που έχουν πληγεί από ακραία φυσικά φαινόμενα όπως συμβαίνει με την περιοχή του Σαχέλ προσκρούσει σε κάποια αμείλικτα ερωτήματα.

Αν στον πλανήτη των 7,6 δις κατοίκων (σύμφωνα με την πιο πρόσφατη απογραφή του 2018 για τον παγκόσμιο πληθυσμό) ο πόλεμος και οι φυσικές καταστροφές ανάγκαζαν ταυτόχρονα εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους από διάφορες περιοχές του πλανήτη να μετακινηθούν, πόσο εφικτή θα ήταν η εγκατάστασή τους ακόμα και στα μεγαλύτερα, ισχυρότερα και καλύτερα οργανωμένα κράτη; Και πως αυτά τα κράτη, πόσο μάλλον κράτη με πολύ πιο περιορισμένες δυνατότητες, θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν την επιβίωση των μετακινούμενων πληθυσμών χωρίς να δημιουργήσουν πρόβλημα στην επιβίωση των πληθυσμών που ήδη κατοικούν στην επικρατειά τους; Και όσον αφορά τους πρόσφυγες που προέρχονται από περιοχές που διεξάγονται πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των ισλαμιστών, αν δεν υπάρχουν απτές αποδείξεις περί του αντιθέτου πως μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο οι «πρόσφυγες» να είναι στην πραγματικότητα ηττημένοι ισλαμιστές ή άτομα που συμπαθούν τις ιδέες και τις πρακτικές των ισλαμιστών; Η αναγνώριση της προσφυγικής ιδιότητας και η χορήγηση του ασύλου μπορεί να θεωρούνται ιερά σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο δεν αποτελούν όμως και τεκμήρια «αγιότητας»  για όλους όσους τα αποκτούν.

Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στην Αφρική αλλά και να συμβάλλει στο μέτρο των δυνατοτήτων της και του κάθε κράτους μέλους στην σταθεροποίηση των αφρικανικών κρατών που αντιμετωπίζουν προβλήματα παρόμοια με εκείνα του Μάλι. Είναι όμως αυτονόητο ότι και οι ηγέτες κυρίως των μεγάλων ευρωπαϊκών κρατών που είχαν πλούσιο και έντονο αποικιακό παρελθόν πρέπει να αφουγκραστούν τις ανησυχίες των λαών τους και ακόμα περισσότερο τις ενστάσεις των μικρότερων κρατών μελών. Το μεταναστευτικό κύμα από την Αφρική κατευθύνεται καταρχήν στις πρώην αποικιοκρατικές χώρες που είχαν ή έχουν διατηρήσει δεσμούς με τις πρώην αποικίες όπως συμβαίνει με τη Γαλλία. Αντίθετα η εγκατάσταση ή η ενδεχόμενη εγκατάσταση αφρικανών προσφύγων και μεταναστών σε ευρωπαϊκά κράτη τα οποία δεν είχαν κανένα αποικιοκρατικό παρελθόν στην Αφρική, όπως τα κράτη της νοτιο-ανατολικής και κεντρο-ανατολικής Ευρώπης δημιουργεί αναπόφευκτα διχογνωμίες και εντάσεις ανάμεσα στα κράτη μέλη της Ένωσης. Έτσι ένα ζήτημα το οποίο φαίνεται καταρχήν να αφορά τα πρώην αποικιοκρατικά ευρωπαϊκά κράτη τείνει να καταλήξει σε συνολικό ευρωπαϊκό πρόβλημα.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση παρά την πεποίθηση των αξιωματούχων της ότι αποτελεί «φάρο» πολιτισμού και ανθρωπισμού για όλη την ανθρωπότητα αντιμετωπίζει προβλήματα τα οποία στις αρχές του 21ου αιώνα δεν μπορούν να αποκρυβούν ή να αγνοηθούν, όπως είναι η δημογραφική συρρίκνωση αλλά και προβλήματα οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής φύσης στο εσωτερικό αρκετών κρατών της. Και αυτά τα προβλήματα μπορεί να είναι ήδη πολύ επιβαρυντικά ώστε να αντιμετωπιστεί επιπροσθέτως μια ανεξέλεγκτη προσφυγική ή μεταναστευτική κρίση. Επιπλέον το επιχείρημα που προβάλλεται ότι η μαζική μετανάστευση κυρίως από τα μουσουλμανικά αφρικανικά και ασιατικά κράτη θα τονώσει δημογραφικά τη «Γηραιά Ήπειρο» είναι υπεραπλουστευμένο και δείχνει να αγνοεί (ίσως σκόπιμα) τα προβλήματα που προκύπτουν ή ενδέχεται να προκύψουν από τη μαζική εγκατάσταση πληθυσμών με διαφορές στη θρησκεία, στον πολιτισμό, στα ήθη και στα έθιμα. Επίσης δεν λαμβάνει υπόψη ευρύτερους οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες που σχετίζονται με τη διαβίωση των μετακινούμενων πληθυσμών, και την ασφάλεια. Επιπλέον μία ολοένα και μεγαλύτερη δημογραφική συρρίκνωση των γηγενών ευρωπαϊκών πληθυσμών (το ίδιο ακριβώς ισχύει για τους γηγενείς πληθυσμούς οποιασδήποτε περιοχής του πλανήτη) θα σήμαινε αναπόφευκτα και πολύ περιορισμένες δυνατότητες ενσωμάτωσης  πόσο μάλλον αφομοίωσης των μαζικά μετακινούμενων πληθυσμών. Διότι σπάνια, αν όχι και ποτέ, εκείνοι που θεωρούν ότι αποτελούν το μέλλον ενδιαφέρονται να ενσωματωθούν σε κοινωνίες ή να αφομοιωθούν από κοινωνίες που δείχνουν όλο και πιο έντονα ότι θα αποτελούν το παρελθόν.

Είναι κατανοητό ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει να διατηρήσει τις ισορροπίες ανάμεσα στις ανθρωπιστικές αξίες της και την ασφάλεια των κρατών μελών η οποία όπως προαναφέρθηκε έχει τρωθεί σε αρκετές περιπτώσεις σοβαρά από τη δράση κυρίως αφρικανικής καταγωγής  ισλαμιστών τρομοκρατών που είτε ήταν ήδη πολίτες αυτών των κρατών είτε πρόσφατα νεοαφιχθέντες  που είχαν ζητήσει παροχή ασύλου. Γι’ αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και γενικότερα η Διεθνής Κοινότητα οφείλει να προσεγγίσει την προσφυγική και μεταναστευτική κρίση στην Αφρική ορθολογιστικά και πραγματιστικά υιοθετώντας μέτρα που θα περιλαμβάνουν τη στρατιωτική ενίσχυση των αφρικανικών κρατών που μάχονται εναντίον της ισλαμιστικής τρομοκρατίας, την οικονομική τους ενίσχυση ώστε να εξασφαλίζεται η επιβίωση των προσφύγων και των επίδοξων μεταναστών στο έδαφός τους αλλά και να επιτευχθεί η μακροπρόθεσμη οικονομική τους ανάπτυξη, και επίσης τη σύναψη διακρατικών συμφωνιών με τα βορειο-αφρικανικά κράτη διέλευσης ώστε να συγκρατήσουν στο μέτρο του εφικτού την παράνομη μετανάστευση. Διότι θα ήταν εντελώς παράδοξο και αντιφατικό η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι αξιωματούχοι της να επιδιώκουν και σωστά την σταθεροποίηση κρατών όπως το Μάλι και με άστοχες αποφάσεις να οδηγήσουν τα δικά τους κράτη μέλη στην πλήρη αποσταθεροποίηση.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. Foltz, William J. (1965). From French West Africa to the Mali Federation. New Haven: Yale University Press.
2. banquemondiale.org/fr/country/mali
3. prb.org/FrenchContent/2013demographics-muslims-fr.aspx
4. http://thinkafricapress.com/mali/restoring-democracy-mali-never-had.
5. United Nations, Human Development Report, 2013.
6. Michael W.Doyle and Nicholas Sambanis, Making war and Building Peace, Princeton, NJ:Princeton university Press, 2008.
7. French Senate, Rapport d’Information, no.513,April 16,2013
8. Interview with a Malian academic, Bamako, mali, January 23, 2014.
9. Bruce Whitehouse, “What’s to Love about Mali?Four Things”, Bridges from Bamako, February 4, 2013.
10. Jean Fleury, La France en guerre au Mali, Paris: Jean picollec, 2013.
11. Ida Nicolaisen and Johannes Nicolaisen, The Nomadic Tuareg, Copenhagen:Rhodos , 1997.
12. Baz Lecoq, Disputed Desert: Decolonisation, Competing Nationalisms and Tuareg Rebellions in Northern Mali, Leiden, Brill Publishers, 2010.
13. Nicolaisen and Nicolaisen, The Nomadic Tuareg.
14. Baz Lecoq, disputed Desert.
15. Lassere and Oberle, Notre Guerre Secrete.
16. Cherif Ouazani ‘Rebellion du MNLA au Mali:Ag Najem, ou la soif de vengeance”, Jeune afrique, January 2012.
17. “Mali Tuareg rebels control Timbuktu as troops flee”. BBC News. 1 April 2012. Retrieved 3 April 2012.
18. Groga-Bada, “Mali: Aqmi et la Touareg Connection”, Jeuneafrique.com, December, 2011.
19. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016.
20. Interview with U.S official, Washington, DC, April 15,2014.
21. Quoted in Douglas Porch, The Conquest of the Sahara, New York:Farrar, Straus and Giroux, 1984.
22. Andre Bourgeot, “Des Tuareg en Rebellion” in Patrick gonin, et al.,La Tragedie malienne. Paris: Vendemiaire,2013.
23. “Mali: un mouvement d’Arabes dit combattre des rebelles touareg dans le Nord”. Mali Actualités.
24. Report of the Secretary-General on the Situation in Mali, UN.doc.S/2012/894, November 29,2012.
25. Mali: Report on Jihadists, Military Capabilities, Weapons, Jeune Afrique, November 12, 2012.
26. Thierry Oberle , “AQMI epaule les rebelles touaregs, Lefigaro.Fr, March 14, 2012.
27. http://conops-mil.blogspot.com, Les Forces Armees Maliennes, de janvier 2012 a janvier 2013.
28. Bingen, R. James; Robinson, David; Staatz, John M. (2000). “From Military Dictatorship to Democracy”. Democracy and development in Mali. Clark, Andrew F. MSU Press. pp. 255–256. ISBN 0-87013-560-0. Retrieved 2009-07-17.
29. “Soviet Military Policy in the Third World” (PDF). Department of State. 21 October 1976. p. 28. Archived from the original (PDF) on May 30, 2009. Retrieved 2009-07-20.
30. http://conops-mil.blogspot.com, Les Forces Armees Maliennes, de janvier 2012 a janvier 2013.
31. Laurent touchard, “Armee malienne: Les affrontements de Kidal , chronique d’une deroute annoncee”, Jeune Afrique, 2013-2014.
32. Michael Shurkin, Stephanie Pezard, s. Rebecca Zimmerman, Mali’s next battle, improving counterterrorism capabilities, www.rand.org
33. Yefim Gordon & Dmitriy Komissarov, Soviet and Russian military Aircraft in Africa, Hikoki Publications, England 2013.
34. International Institute for Strategic studies, “Chapter Nine”, The Military Balance, Vol.115, No.1, 2015.
35. https://bridgesfrombamako.com
36. rand.org, Michael Shurkin, Stefanie Pezard, R.Rebecca Zimmerman, Mali’s Next Battle-Improving Counterterrorism Capabilities, 2017
37. «Clashes between Malian Army and tuareg Rebels ‘Kill 47”-Military Source, BBC Monitoring Middle East, January 21, 2012.
38. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016.
39. Interview with a senior U.S official, Bamako, Mali, January 24, 2014.
40. Theroux-Benoni et al.,2012.
41. http://www.rfi.fr/afrique/20120312nord-mali-ville-tessalit-rebelles-mnla-touaregs
42. http://af.reuters.com/article/maliNews
43. Tchioffo Kodjo, Mali Conflict of 2012-2013: A Critical Assessment: Patterns of Local, Regional and Global Conflict and Resolution Dynamics in Post-colonial and Post-cold war Africa, Publisher: Lambert Academic Publishing (April 14, 2015). III.2.1.Struggle over the Remnants of Mali:Power Vacuum during the Transition
44. “Mali’s Amadou Sanogo Emerges from Obscurity to Head Junta”, AFP, March 26, 2012.
45. Interviews , Bamako, Mali, January, 2014.
46. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016. Interview with a former senior U.S official, Washington, DC, February 21, 2014
47. Laserre and Oberle, Notre Guerre Secrete, p.47
48. Xan Rice, ‘The Taking of Timbuktu”financial Times, June 2, 2012, p.7
49. http://www.mnlamov.net/index.”Declaration d’ independence de l’ AZAWAD.
50. http://www.vice.com/en-ca/read/how-azawad-took-to-wikipedia-for-legitimacy. Liu.J(2013, January 17)
51. http://www.journaldumali.com/article.php, “Tombouctou sous la menace de la Charia.
52. Lecocq, B et al.(2013). One Hippopotamus and eight Blind Analysts: An ultivocal analysis of the 2012 political crisis in the divided Republic of Mali.
53. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016.-Al Qaida speads across the “Azawad” p.71
54. http://bigstory.ap.org/article/timbuktu-al-qaida-left-behind-strategic plans-Callimachi, r.-2013, February 14.
55. http://www.jeuneafrique.com-“Crise malienne: Ansar eddine change son fusil d’ epaule.
56. Rukmini Callimachi, “In Timbuktu, al Qaida Left Behind a Manifesto”, Associated Press, February 14, 2013.
57. Centre de Doctrine et d’ Emploi des Forces, “Sythese RETEX de l’ operation Serval au Mali, Janvier-Mai 2013”,November 2013.
58. “General Ham Discusses Security Challenges, Opportunities at George Washington University”, Washington,DC, December 3 2012.
59. Report of the Secretary General on the Situation in Mali, S/2012/894, November 28, 2012.
60. Targuy Berthemet, “La France en quete d’ une solution pour le Mali,’Le Figaro, September 21, 2012, p.7
61. peaceu.org-AUPSC agenda, communiqués and Reports, June 2014.
62. http://www.peaceau.org/en/article/au-secures-the-evacuation-from-mali-of-fa-ministers-of-kenya-and-Zimbabwe.
63. http://www.peaceau.org/en/article-The African Union stronglycondemns the action of the mutineers who announced that they have taken power in Mali.
64. http://www.peaceau.org/en/article-The Peace and Security Council of the African Union (AU), at its 315th meeting , held in Addis Ababa on 23 March 2012, adopted the following decision on the situation in the Republic of Mali.
65. http://www.lecngolais.cd/crise-aumali -pourqui-une-intervention-militaire-est-elle-necessaire/, Tine, L (2012 November 26)
66. http://www.news.ecowas.int/presseshow.php/2012.
67. http://blog.cddwestafrica.org/2013-ibrahim,J. the Malian Crisis:Time for ECOWAS Leadership.
68. (2013), Mali: Security, Dialogue and Meaningful Reform. International Crisis Group.
69. (2013), Mali: Security, Dialogue and Meaningful Reform. International Crisis Group.
70. Arieff, A. (2012), Algeria and the Crisis in Mali. Actuelles de l’Ifri.
71. Arieff, A. (2012), Algeria and the Crisis in Mali. Actuelles de l’Ifri.
72. jeuneafrique.com/article-‘Lutte anti-Aqmi:les “pays du champs” en conclave a Bamako”.
73. http://www.washingtonpost.com-GearanA. (2012 october 29), U.S pushes Algeria to support military intervention in Mali.
74. http://www.france24.com/en/2012212-algeria-mali-france-common-ground-crisis-military-intervention/July 2014
75. http://www.voanews.com-Dockins, P.(2013, March 28). Former US Ambassador: Algeria Key to Stabilizing Mali.
76. Arieff, A. (2012), Algeria and the Crisis in Mali. Actuelles de l’Ifri.
77. Scott Stewart, “Stratfor:Mali Besieged by fighters fleeing Libya”, Defenceweb, February 3 2012.
78. Isabelle Mandraud, “La diplomatie souterraine de l’algerie sur la crise au Mali”, Le Monde, July 3 2012, p.5
79. Isabelle Lasserre and Thierry Oberle, “Mali: la France en pointe contre aqmi”, Le Figaro, September 24, 2012, p.7.
80. Natalie Nougayrede and Christophe Chatelot, “Le mali en appelle a ONU pour reconquerir le Nord,” le Monde, September 26, 2012, p.3
81. http://www.washingtonpost.com-GearanA. (2012 october 29), U.S pushes Algeria to support military intervention in Mali.
82. Algeria details the deaths at In Amenas siege”. Euronews. 21 January 2013. Retrieved 21 January 2013
83. Interview of Le monde with Nina Wallet Intalou, a prominent women leader of the MNLA living in Nouakchott.
84. http://themoornexrdoor.wordpress.com/2010/08/01re-franco-mauritanian-aqim-raid,July
85. Tchioffo Kodjo, Mali Conflict of 2012-2013: A Critical Assessment: Patterns of Local, Regional and Global Conflict and Resolution Dynamics in Post-colonial and Post-cold war Africa, Publisher: Lambert Academic Publishing (April 14, 2015). IV.2.2. the “Pays du Champs’ or “Core” countries Effect:Mali Crisis in Algeria and Mauritania lenses.
86. http://isnblog.ethz.ch/international-relations/lessons-from-the-malian-crisis-for-the-international-security-architecture, Theroux-Benoni, L-A. (2013, April 22).
87. The junta had the unrealistic intention to battle alone for the re-conquest of Mali North while ECOWAS troops would be confined to protect liberated cities.
88. http://www.africaportal.org/articles/2013-Sandor, A.(2013, January 23). The Problems and Prospects for ECOWAS Intervention in Mali.
89. Tchioffo Kodjo, Mali Conflict of 2012-2013: A Critical Assessment: Patterns of Local, Regional and Global Conflict and Resolution Dynamics in Post-colonial and Post-cold war Africa, Publisher: Lambert Academic Publishing (April 14, 2015). IV.2.2ECOWAS and AU va-t-en guerre Standpoint:From MICEMA to AFISMA.
90. Patrick gonin, Marc-Antoine Perouse de Montclos, “Mali, l’ intervention difficile”, le Monde, july 10, 2012, p.18.
91. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016, p.84
92. https://www.youtube.com,Watch the video ‘Chairperson of the AUC dr Nkosazana dlamini Zuma in Mali, July 2014.
93. http://www.peaceau.org/en-AU Press Release “African Union welcomes the adoption by the Security Council of the United Nations of Resolution 2085 (2012).
94. https://www.youtube.com,Watch-Ambassador Ramtane Lamamra interview by alQarra at l’ Union africaine compte sur l’ ONU pour financer la MISMA.
95. Tchioffo Kodjo, Mali Conflict of 2012-2013: A Critical Assessment: Patterns of Local, Regional and Global Conflict and Resolution Dynamics in Post-colonial and Post-cold war Africa, Publisher: Lambert Academic Publishing (April 14, 2015). IV.2.2ECOWAS and AU va-t-en guerre Standpoint:From MICEMA to AFISMA.
96. http://wwwpeaceau.org/en/article/opening remarks by Dr Nkosazana Dlamini zuma, Chairperson of the Commission of the African Union, at the 6th meeting of the support and follow-up group on the situation in Mali.
97. https://www.lemonde.fr/election-presidentielle-2012/the debate between Nicolas Sakorzy and Francois Hollande
98. https://www.rfi.fr/africa/Hollande says risk of terrorist groups setting up in Northern Mali.
99. https://www.parismatch.com/”Mali la France deconseille la destination.
100. French Senate, Rapport d’ information, no.513, april 16, 2013,p.p. 10,91
101. Interview with Dioncounda Traore, Bamako, Mali, January 24, 2014.
102. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016, p.77
103. http://www.diplomatie.gouv.fr/Laurent Fabius answers to Journalists  questions on 12 July 2012.
104. http://www.bbc.co.uk/afrique/region Jean Yves Le Drian interview by BBC and subsequent article “La france n’interviedra pas au Mali”.
105. http://www.rfi.fr/afrique /2012/RFI article “Operation militaire au Mali: la France n’ interviedra pas “elle-meme.
106. Interview with Dioncounda Traore, Bamako , Mali, January 24, 2014.
107. Interview with high-level Malian official, Bamako, Mali, January 24, 2014.
108. Chevenement et al, Rapport d’ information fait au nom de la commission des affaires etrangeres, de la defense et des forses armees par le groupe de travail “Sahel” p.13.
109. Interview, Washington, DC, December 5, 2013.
110. Natalie Nougayrede, Christophe Chatelot, “Le Mali en appelle a l’ONU pour reconquerir le Nord”, Le Monde, September 26, 2012, p.3
111. Interview with U.S Official, Washington, DC, March 28, 2014.
112. Interview with a former senior U.S Official, Washington, DC, January 3, 2014.
113. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016, p.84
114. Interview with former senior U.S official, Washington, DC, February 20, 2014; Lynch, “Rice: French Plan for Mali Intervention is “Crap”.
115. Interview with senior French official, Elysee, Paris, France, 2014.
116. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016, p.86
117. Interview with a French military officer, January 17, 2014.
118. See Peter Apps, “With Multiple Missions, U.S Military Steps Up Africa Focus,” Reuters, June 27, 2013.
119. Michael Shurkin-www.rand.org-Interview with Colonel Frederic Garnier, October 2, 2013.
120. Helluy, “11th Parachute brigade Presentation”.
121. Michael Shurkin-www.rand.org-Interview with Colonel Michel Goya, October 3, 2013.
122. Michael Shurkin-www.rand.org-France’s War in Mali:Lessons for an Expeditionary Army.
123. Helluy, “11th Parachute brigade Presentation”.
124. Helluy, “11th Parachute brigade Presentation”.
125. Chevenement et al, Rapport d’ information fait au nom de la commission des affaires etrangeres, de la defense et des forses armees par le groupe de travail “Sahel” p.19.
126. Chevenement et al, Rapport d’ information fait au nom de la commission des affaires etrangeres, de la defense et des forses armees par le groupe de travail “Sahel” p.18.
127. Manuel d’ employ du groupement tactique interarmes, a dominante infanterie, armee de terre, 2001, p.15.
128. Michael Shurkin-www.rand.org, Operation Serval, p.4
129. Celine Brunetaud, “La chaine soutien en operations: A coups d’ expedition”, Terre Info Magazine, May 2013.
130. Phillipe Gros, Jean-Jacques Patry, and Nicole Vilboux, “Serval:bilan et perspectives”, Fondation pour la Recherche Strategique (FRS), No. 16/13, June 2013.
131. Ibid
132. France 24, “Politiques”, January 17, 2013.
133. Baba Ahmed, “Un Mission: Mali Jihadist Spokesman Killed,” AP, March 14, 2013.
134. Presidence de la Republique, “Conference de presse du President de la Republique a Dubai”, January 15, 2013.
135. Phillipe Gros, Jean-Jacques Patry, and Nicole Vilboux, “Serval:bilan et perspectives”, Fondation pour la Recherche Strategique (FRS), No. 16/13, June 2013.
136. Interview with a UN military officer, Bamako, Mali, January 23, 2014.
137. Interview with a French officer, Paris, France, January 16, 2014.
138. Interview with a French military officer, by telephone, from Washington, DC, April 17, 2014.
139. Phillipe Gros, Jean-Jacques Patry, and Nicole Vilboux, “Serval:bilan et perspectives”, Fondation pour la Recherche Strategique (FRS), No. 16/13, June 2013, p.8
140. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016, p.124
141. Ibid
142. CDEF, RETEX, p.45
143. Isabelle Lasserre, “La guerre éclair des Francais dans le Sahel,” le Figaro, January 29, 2013, p.6
144. Thierry Oberle, “Gao en etat de siege après l’offensive des djihadistes,”Le Figaro, February 12, 2013, p.9.
145. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016, p.128
146. Theirry Portes, “Hollande va preacher la concorde a Bamako”, Le Figaro, February 2, 2013, p.6.
147. Bernard Barrera, Operation Serval: Notes de guerre, Mali 2013, Paris: Editions de Seuil, 2015, p.304.
148. Jean-Luc Bodet, “Coup de pied dans la fourmiliere”, Terre Info Magazine, May 2013, p.23.
149. Barrera, Operation Serval, p.210.
150. Interview with a senior French military officer, Paris, France, January 21, 2014.
151. Correspondence with general Barrera, April 9, 2015.
152. Notin, La Guerre de la France au Mali, pp.467-469.
153. CDEF, RETEX, p.62
154. Remi Carayol, “Mali: jihadistes sur le retour”, Jeune Afrique, September 9, 2013.
155. Rukmini Callimachi, “Al-Qaida Takes Responsibility for Reportes’ Death”, Associated Press, November 6, 2013.
156. Cyril Bensimon, Paris attribute le double assassinat de Kidal a AQMI”, Le Monde, fr, November 4, 2013.
157. Alain Lallemand, “La Belgique “est prete”, mais dans le cadre European”, Le soir, January 12, 2013, p.14 ‘Belgium offers C-130s, helicopters to France’s Mali campaign,” Agence France Presse-English, January 15, 2013.
158. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016, p.120
159. Interview with a senior French military officer, Paris, France, January 21, 2014.
160. Ibid
161. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016, p.121
162. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016, p.121
163. Interview with U.S Defence Department official, Washington, DC, January 3, 2014.
164. Senat, Rapport d’ Information, “au nom de la commission des affaires etrangeres, de la defense et les forces armees par le groupe de travail “Sahel”, en vue du debat et du vote sur l’ autorisation de prolongation del’internention des forces armees au Mali”. No.513, April 16, 2013.
165. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016, p.146
166. Interview with European Union Training Mission (EUTM) staff, Bamako, Mali, January 23, 2014.
167. Christophe Chatelot and Nathalie Guibert, “Le defi de la refondation de larmee malienne”, Le Monde, February 5, 2013, p.2
168. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016, p.146
169. Benjamin Roger, General Lecointre: “Il faut que l’ armee devienne l’un des piliers de l’Etat malien”, Jeune afrique, March 18, 2013.
170. Interview with EUTM staff, Bamako, Mali, January 23, 2014.
171. “Mission Upadate Briefing”, 2014
172. Veritable carnage a Kidal: Enieme humiliation ou debout de la reconquete armee? Mali-jet, May 20 2014.
173. https://eeas.europa.eu-EU Training Mission in Mali
174. https://eeas.europa.eu/csdp…/eucap-sahel-mali, European Union External action, common Security and Defence Policy: The Eucap Sahel Mali Civilian Mission, Brussels, March, 201, A.Diarra, “Mali: Eucap Sahel Mali: Un soutien multiforme”, Maliactu, 2015.
175. Mohamed D. Diawara, “L’accord propose par Ouagadougou: le Niet de Dioncounda aux mediateurs”, Info-Matin (Bamako), June 14, 2013; “Mali: les grandes lignes de l’accord signe a Ouagadougou”, RFI, June 19, 2013.
176. “Accord Preliminaire a l’Election Presidentielle et Aux Pourparles Inclusifs de Paix Au Mali”, June 2013.
177. “Report of the Secretary-General on the situation in Mali”, S/2013/582, October 1, 2013.
178. Charlotte Bozonnet, “IBK”, nouvel home fort du mali”, Le Monde, fr, July 31, 2013; Cyril Bensimon, “Au Mali, le nouveau president face a d’ immenses defies”, Le mone.fr, September 4, 2013; ICG,” Mali: Reform or Relapse”, Africa Report, no.210, January 10, 2014.
179. ICG,”Mali: Reform or Relapse”.
180. “Azawad: le chef coutumier de l’ Adrar des Ifoghas quitte le MNLA et rejoin le HCA”, RFI, May 19, 2013.
181. Jean Dominique Merchet, “Mali: cet entrnge general Ag gamou”, l’ Opinion, June 2, 2014.
182. For example, Abdoulsalam Hama and Joe Penney, “Mali Must Disarm the Militias”, New York Times, June 18, 2015.
183. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016, p.p 138,139
184. David Bache, “Mali: le chef des forces oust-africains sur la defensive”, Le Figaro, april 16, 2013, p.5.
185. UN Security Council, “Report of the Secretary-General on the situation in Mali”, March 26, 2013, S/2013/189.
186. United Nations Security Council, S/RES/2100, 2013;Theirry Tardy, “Mali: The UN Takes Over”, EUISS Alert, No.10 May 2013; Isaline Bergamaschi, “MINUSMA: Initial Steps, Achievements and Challenges”, NOREF Policy Brief”, September 2013.
187. Remi Carayol “Mali: Minusma, c’est flou”, Jeune Afrique, July 5, 2013; Isaline Bergamaschi, “MINUSMA: Initial Steps, Achievements and Challenges” NOREF Policy Brief, September 2013.
188. Adam C. Smith, Pitfalls of Force Generation Await UN Peacekeeping Mission in Mali”, UN News Centre, april 25, 2013.
189. “Security Council Unanimously Approves New UN Peacekeeping Mission in Mali”, UN News Centre, april 25, 2013; United Nations Security Council, S/RES/2100, 2013.
190. “MINUSMA Facts and Figures”, United Nations Multidimensional Integrated Stabilization Mission in Mali, June 25, 2014-May 19, 2015; Interview with MINUSMa official, Bamako, Mali January 26, 2015.
191. Interview with Western European MINUSMA officer, Bamako, Mali, January 26, 2015.
192. “UN Holds Talks to Calm North Mali Town as Armed Groups Clash”, 2015; David Lewis and Emma Farge, “Dutch UN Attack Helicopters Strike Mali Rebels in North”. Reuters, January 20, 2015; Interview with U.S MINUSMA officers, Bamako, Mali, January 25, 2015.
193. United Nations Security Council, 2014b, p.6; interview with U.S MINUSMA officials, Bamako, Mali, January 25, 2015.
194. Interview with Western European MINUSMA officers, Bamako, Mali, January 26, 2015.
195. Esterhuyse and Kane, China-Mali Relationship,p.2
197. http://www.ccs.org.za-Nusa Tukic, “Mali-China US$ 9,5 Billion Railway Deal:will it Come to Life?, CCS Commentary (24 November 2014).
198. http://www.clingendael.nl-Frans Paul van der Putten and Minke Meijnders, China, Europe and the Maritime silk Road (The Hague: Clingendael Institute, 2015).
199. http://www.clingendael.org-China’s Role in Peacekeeping and Counter Terrorism in Mali.
200. http://www.clingendael.nl-Frans Paul van der Putten-China as a Provider of force Protection for UN troops in Mali.
201. Xue Lei, china as a Permanent member of the United Nations Security Council, p.11.
202. Conversations with various Chinese security experts, March 2015.
203. Ibid
204. France sets up anti-Islamist force in Africa’s Sahel, bbc.co.uk.
205. Larivé, Maxime H.A. “Welcome to France’s New War on Terror in Africa: Operation Barkhane”. nationalinterest.org
206. Hollande announces new military operation in West Africa, france24.com.
207. Michael Shurkin, France’s War in Mali: Lessons for an Expeditionary Army, Santa monica, Rand Corporation.
208. http://www.defence.gouv.fr/operations/sahel/actualites/barkhane-point-de-situation-au-07-janvier-2016.
209. http://www.diplomatie.gouv.fr/en/french-foreign-policy/defence-security/crisis-and-conflicts/g5-sahel-joint-force-and-the-sahel-alliance/
210. Florence Richard, G5 au Sahel : Macron lance la force conjointe antijihadiste [archive], France 24, 1er juillet 2017.- Nouvelle force au Sahel : par ici la sortie? [archive], Libération, 30 juin 2017.- Christophe Châtelot, Le G5 Sahel, une force antiterroriste balbutiante [archive], Le Monde, 2 juillet 2017.- A Bamako, Macron promet une aide financière et logistique aux pays du « G5 Sahel » [archive], Le Monde avec AFP 2 juillet 2017
211. https://theglobalobservatory.org/2018/06/coordinated-response-key-g5-sahel-success/
212. Jeremy Binnie, “Analysis: UN peacekeepers struggle against IEDs in Mali” HIS Jane’s 360, January 6, 2015.-Mali hotel attack: Gunmen barged in, shot at ‘anything that moved’, Faith Karimi and Erin Burnett, CNN, 21 November 2015- Число жертв атаки террористов на отель в Мали достигло 20. Tass.ru (24 November 2015).
213. https://jamestown.org/program/anarchy-azawad-guide-non-state-armed-groupes-northern-mali/
214. soufangroup.com-IntelBrief: ISIS in the Greater Sahara
215. 17 Soldiers Killed, 35 Wounded in Attack on Mali Army Base”. The New York Times. 15 July 2016. Retrieved 21 July 2016
216. “Al Qaeda-linked group claims Mali’s deadliest suicide attack”. euronews. Retrieved 19 January 2017; Group that kidnapped Canadians claims responsibility for Mali bombing”. The Globe and Mail. 18 January 2017. Retrieved 19 January 2017.
217. “Al-Qaeda now has a united front in Africa’s troubled Sahel region”. 3 March 2017. Retrieved 4 March 2017
218. soufangroup.com-IntelBrief: ISIS in the Greater Sahara
219. Operation Barkhane’s Secret to Success, Posted on September 18, 2017 by Paul Pryce. https://www.offiziere.ch/?p=31862
220. https://borgenproject.org-Peace in Mali Between government and Northern Factions.
221. https://jamestown.org/program/anarchy-azawad-guide-non-state-armed-groupes-northern-mali/
222. Christopher S. Chivvis, “Preserving Hope in Democratic Republic of Congo”, survival, Vol.49, No.2 summer 2007,pp.21-42.
223. Jean Fleury, la France en gueere au Mali, Paris: France, January 16, 2014.
224. Jean-Dominique Merchet, “Le Mali coutera 647 million d;euros cette annee”, l’ Opinion, October 13,2013.
225. On Zaid;s importance see, Gros, 2013; Geneva Center for training and analysis of Terrorism, “Celui qui parlait au desert: Abdulhamid Abou Zaid, necrologie du silence”, March 23, 2013.
226. As translated in Andrew Lebovich, “of Mergers, MUJAO, and Mokhtar Belmokhtar”, al-Wasat, august 23, 2013.
227. Jean-Dominique Merchet pour L’Opinion, November 21st, 2015.
228. https://jamestown.org/program/anarchy-azawad-guide-non-state-armed-groupes-northern-mali/
229. https://reliefweb.int/report/mali/mali-two years-after-bamako-agreement-what-peace-there-keep.
230. https://www.acleddata.com-Targeting of the Islamic State in the Greater Sahara (ISGS)
231. https://qz.com/africa/995127/al-shabaab-overtook-boko-haram-as-the-most-deadly-terror-group-in-africa-in-2016/
232. https://qz.com/africa/995127/al-shabaab-overtook-boko-haram-as-the-most-deadly-terror-group-in-africa-in-2016/
233. nesa-center.org/wp…/Algeria-the-Sahel-Chapter.p.. Migration and Refugees in Algeria and the Sahel: targeting a Win-Win Neighborhood Policy in the Mediterranean.
234. https://thearabweekly.com/isis-expanding-north-and-west-africa
235. https://www.populationpyramid.net/africa/1975/
236. Watkiss David , William Dowell and Janet Hill “Economic Growth and job creation in the arab World”. Geneva: World Economic Forum, 2011.
237. http://www.pewforum.org/2011/01/27/future-of-the-global-muslim-population-regional-sub-saharan-africa/
238. See “Mauritania Population 2016,” World Population Review, n.d., http://worldpopulationreview.com/countries/mauritania-population/
239. Boubacar N’Diaye, “Mauritania, August 2005: Justice and Democracy, or Just Another Coup,” African Affairs 105, no. 420, July 2006, 421-441; Boubacar N’Diaye, “To ‘Midwife’-and Abort-A Democracy: Mauritania’s Transition from Military Rule, 2005 to 2008,” Journal of Modern African Studies 47, no. 1, March 2009, 129-152.
240. Tawassoul is commonly referred to as a progressive party, which recognizes representative democracy as “the sole path towards political responsibility.” See Zekeria Ould Ahmed Salem, The paradoxes of Islamic radicalization in Mauritania, in George Joffe (ed.), Islamist radicalization in North Africa: Politics and Process (London & New York: Routledge, 2012), 193.
241. See for example, “La Mauritanie arrête plusieurs présumés membres del’Etatislamique,”Alakhbar,September28,2016,http://cridem.org/C_Info.php?article=689112.
242. See for example, “La Mauritanie,” Ministère des Affaires Étrangères et delaCoopération,http://www.diplomatiemr.com/maec/site/index.php?option=com_content&view=article&id=137&Itemid=589&lang=fr.
243. S.A gency for International Development (USAID), Mali-Humanitarian Update #5, January 3, 2013.
244. IOM (International Organisation for Migration). “Mali Crisis: IOM Response”. Geneva:IOM, 2016. http://www.iom.int/sites/default/files/press-release/file/IOM-mali-Crisis-Responce-May-2016.
245. https://www.usaid.gov/crisis/mali
246. USAID, Mali-Humaniatarian Update #4, December 13,2012.
247. https://www.reuters.com/article/us-mali-violence-idUSKCN11Y2AA
248. Mo Jingxi,”China Sets Up Mission to the African Union”, in china daily, 6 february 2015, http://www.chinadaily.com.cn/world/2015-02/06
249. US Mission to the African union, ambassador Michael A. Battle presentation on US.-AU Relations and the role of USAU for Seton Hall University Students, addis ababa, 28 march 2013,
250. https://eeas.europa.eu/…/chronology_of_bilateral_relations
251. https://www.cfr.org/backgrounder/china-africa
252. https://thediplomat.com/2015/12/china-mali-relations-after-the-bamako-attacks/
253. https://chinaafricaproject.com/podcast-china-africa-jonathan-paris-ethiopia-developmentChina’s Africa surge just suffered a bloody setback, June 16, 2016.
254. https://eeas.europa.eu/
255. https://www.cfr.org/interactives/global-conflict-tracker?
256. Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016, p.182
257. AMNSFWA (Algerian Ministry of National Solidarity, Family and Women’s Affairs). bti-project.org/dza
258. Arslan Chikhaoui-Migration and Refugees in Algeria and the Sahel: Targeting a Win-Win neighborhood Policy in the Mediterranean-bti-project.org/dza
259. https://www.independent.co.uk › News › World › Africa- Algeria accused of abandoning more than 13,000 migrants in Sahara Desert without food or wate
260. Arslan Chikhaoui-Migration and Refugees in Algeria and the Sahel: Targeting a Win-Win neighborhood Policy in the Mediterranean-bti-project.org/dza

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Christopher S. Chivvis , The French War on Al Qa’ida in Africa ,2016.
• Tchioffo Kodjo, Mali Conflict of 2012-2013: A Critical Assessment: Patterns of Local, Regional and Global Conflict and Resolution Dynamics in Post-colonial and Post-cold war Africa, Publisher: Lambert Academic Publishing (April 14, 2015).
• Michael Shurkin, France’s War in Mali: Lessons for an Expeditionary Army, RAND Corporation (RR-770), www.rand.org, 2014
• The Crisis in Mali: A Historical Perspective on the Tuareg People https://www.globalresearch.ca,By Devon Douglas-Bowers, Global Research, February 01, 2013
• Nicolaisen Johannes, and Ida Nicolaisen, The Pastoral Tuareg:Ecology, Culture and society, 2 vols, New York: Thames and Hudson, 1997.
• afpc.org/Mali, January 31, 2017
• The African Union and the Conflict in Mali: Extra-Regional Influence and the Limitations of a Regional Actor Col. Abiodun Joseph Oluwadare, PhD National Open University of Nigeria- 1 June, 2014, lindenwood.edu/files/resource
• (2012). African Union welcomes the adoption by the Security Council of the United Nations of Resolution 2085 (2012) on Mali. African Union.
• (2012). Emergency Mini-Summit of Ecowas  Heads of State and government on the Situation in Mali. Economic Community of west African States Commission.
• A (2012). Algeria and the Crisis in Mali. Actuelles de l’Ifri.
• Arrief A. (2013). Crisis in Mali. Congressional Research Service.
• Marchal, R. (2012). The reshaping of West Africa after Muammar Qaddafi’s fall. Norwegian Peacebuilding Resource Centre.
• http://www.globalresearch.ca/the-war-in-mali-and-africoms-african-agenda-target-china By F. William Engdahl, Global Research, February 10, 2013
• Touchard Laurent, “CONOPS”: Revue de details; Les FORCES ARMEES MALIENNES; de Janvier a Janvier 2013 http://conops-mil.blogspot.com
• International Institute for Strategic Studies, “Chapter Nine:Sub-Saharan Africa”.The Military Balance, Vol.115, No.1, 2015, pp.421-480.
• Hansen, a. (2008, February 08). The French Military in Africa:http://www.cfr.org/france/French-military-africa/
• Conflict armament Research and small arms Survey, Rebel Forces in northen Mali: Documented Weapons, ammunition and Related Material, April 2012-March 2013, London and Geneva, April 2013.
• “Al-Qaeda in the Islamic Maghreb”, Jane’s World Insurgency and Terrorism, October 22, 2014.
• L, B. Ahmed, Ch. Ouazani,”Aqmi:Abdelmalek droukdel, l’emir cache”, Jeune Afrique, January 10,2012.
• Lebovich Andrew, “The Local Face of Jihadism in Northern Mali”, CTC sentinel, Vol.6, No.6, 2013.
• Lebovich Andrew, “Of Mergers, MUJAO, and Mokhtar Belmokhtar”. Al wasat, August 5 2013.
• Lecocq Baz, That Desert Is Our Country: Touareg Rebellions and Competing Nationalisms in contemporary Mali (1946-1996), Amsterdam: Academisch Proefschrift, 2002.
• Lecocq Baz and Paul Schrijver,”The War on Terror in a Haze of Dust: Potholes and Pitfalls on the Saharan Front”, Journal of Contemporary African Studies, vol.25, No.1, 2007, pp.141-166.
• Lecoq Baz, Disputed Desert: Decolonisation, Competing Nationalisms and Tuareg Rebellions in Northern Mali, Leiden: Brill Publishers, 2010.
• Chivvis Chris and Andrew Liepman, North Africa’s Menace:AQIM’s Evolution and the U.S Policy response, Santa Monica, Calif: RAND Corporation, RR-415-OSD, 2013. As of October 22, 2015: http:/www.rand.org/pubs/research-reports/RR415html.
• “Mali’s Amadou Sanogo emerges from obscurity to head junta”, AFP, March 26, 2012.
• Whitehouse Bruce,”what’s to Love about Mali? Four Things”, bridgesfrombamako.com, February 4, 2013.
• Bergamaschi I. (2013). French Military Intervention in Mali: Inevitable, consensual yet Insufficient. Retrieved March 13, 2014, from International Journal of Stability, security and Development:http://www.stabilityjournal.org/article/view/sta.bb/70
• Theroux-Benoni, L.-A (2013). Mali in the aftermath of the French military intervention/Le Mali au lendemain de l’operation militaire francaise.ISS.
• Zyck, S.& Muggah, R. (2013). Conflicts Colliding in Mali and the Sahel. Retrieved May 15, 2014, from International journal for Stability, security and Development-http://www.stabilityjournal.org/article/view/sta.bf/72
• Lewis David and Emma Farge, “Dutch UN attack helicopters Strike Mali Rebels in North”, Reuters, January 20, 2015.http://www.reuters.com/article/2015/01/26/
• Carayol, Remi, “Mali: Les Casques Bleus, cibles privilegiees des jihadistes”, Jeune afrique, October 23, 2014.
• European Union External Action, Common Security and Defence Policy: The EUCAP Sahel Mali civilian Mission, Brussels, March 2015. As of December 15, 2015: http://eeas.europa.eu/cdsp?missions-and-operations/eucap-sahel-mali/docs/
• A, “Mali:Eucap Sahel Mali: Un soutien multiforme”, Maliactu, 2015.
• MINUSMA-See United Nations Multidimensional Integraded Stabilisation Mission in Mali, June 25, 2014.
• “MINUSMA Facts and Figures,” United Nations Multidimensional Integrated Stabilization Mission in Mali, May 19, 2015.
• United Nations Security Council, “Report of the Secretary-General on the situation in Mali”, March 26, 2013,S/2013/189.
• China-Mali Bilateral Relations english.mofcom.gov.cn, April 17, 2011
• China-Mali Relations After the Bamako Attacks https://thediplomat.com By Benjamin David Baker December 07, 2015
• CHINA’S ROLE IN PEACEKEEPING AND COUNTER TERRORISM IN MALI https://www.clingendael.org, 30 APR 2015.
• Frans Paul van der Putten, China’s Evolving Role in Peacekeeping and African Security-The deployment of Chinese troops for UN Force Protection in Mali, September 2015, http://www.clingendael.nl
• Anna Katharina Stahl, China’s Relations with Sub-Saharan Africa, Istituto Affair Internazionali, 2016.
• http://www.lemonde.fr/afrique/article/2013/03/04/l-armee-tchadienne-aux-avants-postes-de-la-guerre-au-mali
• Dockins, P. (2013, March 280. Former US Ambassador: Algeria Key to Stabilising Mali.
• afpc.org/Mauritania
• Diallo, G. (2004). Mauritania-Neither arab nor African. Nordiska afrikainstitutet.
• “US military sending air tankers to refuel French jets over Mali”,Associated Press, January 27, 2013.
• Yefim Gordon & Dmitriy Komissarov, Soviet and Russian military Aircraft in Africa, Hikoki Publications, England 2013.
• Александр Котлобовский, Мали: война под небом, раскаленным добела-,  Журнал «Авиация и время» 2013 02
• Владимир Щербаков БОЕВОЕ ПРИМЕНЕНИЕ ФРАНЦУЗСКИХ БЛА «АРФАН» Журнал «Аэрокосмическое обозрение» №5, 2014
• http://www.idis.gr/?p=5082