Γιώργος Στάμκος
Τελευταία πληθαίνουν τα στοιχεία που δείχνουν πως η Αφρική γίνεται το γεωπολιτικό “Μήλο της Έριδας” και το κυριότερο πεδίο σύγκρουσης του νέου Ψυχρού Πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Ουσιαστικά υποκαθιστά το ρόλο που έπαιζε η Ασία κατά τη διάρκεια του προηγούμενου Ψυχρού Πολέμου (1945-1991) μεταξύ ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης. Δηλαδή ως το “γεωπολιτικό έπαθλο” και κυριότερο θέρετρο συγκρούσεων (Κορέα, Βιετνάμ, Παλαιστίνη, Πακιστάν κ.ά.) των δύο υπερδυνάμεων. Τότε η Ασία ήταν η πολυπληθέστερη και πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή του πλανήτη μας, με τεράστιους πόρους και ανερχόμενη οικονομικά. Σήμερα αυτόν τον ρόλο αρχίζει σταδιακά να τον αποκτά η Αφρική. Ειδικά όσον αφορά στη δημογραφική της δυναμική.
Η “δημογραφική βόμβα” της Υποσαχάριας Αφρικής
Η Αφρική είναι σήμερα η ταχύτερα αυξανόμενη πληθυσμιακά ήπειρος της Γης. Τρία από τα δέκα μωρά που γεννιούνται σήμερα βλέπουν για πρώτη φορά το φως του ήλιου στη Μαύρη Ήπειρο. Μέχρι το 2050 η Αφρική προβλέπεται να διπλασιάσει τον αριθμό των κατοίκων της. Μεταξύ 2020 και 2100 ο πληθυσμός της Αφρικής θα αυξηθεί από 1,3 σε 4,3 δισεκατομμύρια!
Στο Λάγος της Νιγηρίας το 1950 κατοικούσαν μόνο 300.000 άτομα. Σήμερα σε αυτήν την περιοχή της Μεγάπολης, στις εκβολές του Νίγηρα, ζουν περίπου 20 εκατομμύρια άνθρωποι. Μέχρι το 2050 ο αριθμός αυτός προβλέπεται να αυξηθεί στα 40 εκατομμύρια. Και μέχρι το 2100 το Λάγος προβλέπεται να είναι η μεγαλύτερη πόλη στον κόσμο -μια Γιγάπολη περίπου 100 εκατομμυρίων ανθρώπων!
Η Αφρική προβλέπεται το 2060 να ξεπεράσει σε αριθμό γεννήσεων την πολύ μεγαλύτερη της Ασία, η οποία θα δει τον πληθυσμό της να σταθεροποιείται και να μειώνεται λιγάκι ως το 2100. Καθώς η υποσαχάρια Αφρική θα τριπλασιάσει τον πληθυσμό της μέχρι το 2100, θα αυξηθεί αντίστοιχα και η πυκνότητα του πληθυσμού. Το 2100 η Νιγηρία, η Ουγκάντα, η Ρουάντα και το Μπουρούντι θα έχουν πυκνότητα 400 ατόμων ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, δηλαδή θα είναι τόσο πυκνοκατοικημένες όσο είναι σήμερα η Ινδία, το Βέλγιο και η Ολλανδία. Δύο χώρες της υποσαχάριας Αφρικής θα έχουν πυκνότητα πληθυσμού μεγαλύτερη από εκείνη του Πακιστάν, της Γερμανίας και της Μεγάλης Βρετανίας, και επτά άλλες αφρικανικές χώρες θα έχουν μεγαλύτερη πυκνότητα από εκείνη της Γαλλίας, της Δανίας, της Ταϊλάνδης και της Ινδονησίας, των οποίων ο πληθυσμός προβλέπεται επίσης να αυξηθεί. Η Αφρική θα γίνει έτσι η πιο υπέρ-συνωστισμένη ήπειρος του πλανήτη μας.
Νιγηρία: 733 εκατομμύρια κάτοικοι το 2100
Οι πιο δραματικές δημογραφικές αλλαγές θα λάβουν χώρα στη Νιγηρία, ο πληθυσμός της οποίας διπλασιάστηκε μεταξύ 1990-2019, φτάνοντας τα 201 εκατομμύρια. Σύμφωνα με προβλέψεις του ΟΗΕ μέχρι το τέλος του αιώνα η Νιγηρία θα έχει 733 εκατομμύρια κατοίκους και θα είναι η τρίτη πολυπληθέστερη χώρα στον κόσμο μετά την Ινδία και την Κίνα (4η θα είναι οι ΗΠΑ με 434 εκατομμύρια). Μέχρι το 2070 στη Νιγηρία θα γεννιούνται περισσότερα παιδιά από ό,τι στην πιο πολυπληθέστερη Κίνα, ο πληθυσμός της οποίας φτάνει σήμερα τα 1.430.000.000 αλλά θα πέσει το 2100 στα 1.065.000.000 κατοίκους.
Στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής συντελείται μια άνευ προηγουμένου δημογραφική έκρηξη, που έχει πολύ σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία, στην κοινωνία, στη γεωπολιτική και ειδικά στο περιβάλλον. Ζούγκλες εξαφανίζονται (μαζί με όλες τις μορφές ζωής τους) και μετατρέπονται σε χωράφια και πόλεις. Ποταμοί μολύνονται, ενώ το καθαρό πόσιμο νερό γίνεται όλο και πιο δυσεύρετο. Αυτή η πληθυσμιακή έκρηξη προβλέπεται να συνεχιστεί κατά τις επόμενες δεκαετίες λόγω του αυξημένου αριθμού των νέων γυναικών που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία στην υποσαχάρια Αφρική. Μεσοπρόθεσμα τουλάχιστον ο αφρικανικός πληθυσμός θα συνεχίσει να αυξάνεται ακόμη κι αν ο δείκτης γεννητικότητας, που είναι σήμερα 4,6 παιδιά ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας, πέσει στο σημερινό μέσο παγκόσμιο επίπεδο, που είναι τα 2,5 παιδιά ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας.
Από τη Μαύρη στη Γηραιά Ήπειρο
Ο καθηγητής Αφρικανικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Duke στο Durham της Βόρειας Καρολίνας, ο Στεφ Σμιθ, υποστηρίζει πως αυτή η, δημογραφικά νέα, Αφρική θα στραφεί αναπόφευκτα στη Γηραιά Ήπειρο, που θα είναι ο σημαντικότερος προορισμός της μετανάστευσης των Αφρικανών. Ο ίδιος, που έζησε πολλά χρόνια στην Αφρική ως ανταποκριτής, προβλέπει ότι 150 έως 200 εκατομμύρια άνθρωποι αφρικανικής καταγωγής θα έρθουν να ζήσουν στην Ευρώπη μέχρι το 2050.
Αυτό θα είναι το αποτέλεσμα ενός μαζικού μεταναστευτικού κύματος, το οποίο ο, ίδιος χαρακτηρίζει ως “παγκόσμια πλημμύρα”. Βέβαια άλλοι επιστήμονες κατηγορούν τον Σμιθ ότι δεν ερμηνεύει σωστά τα γεγονότα και συμβαδίζει με τα ξενοφοβικά μηνύματα των Δεξιών λαϊκιστών.
Μια αντίστοιχη ανάλυση από ίδρυμα της Νότιας Αφρικής εφιστά την προσοχή στο παραλληλισμό μεταξύ της ευρωπαϊκής μετανάστευσης του 19ου αιώνα προς το Νέο Κόσμο με τη μελλοντική αφρικανική μετανάστευση προς την Ευρώπη. Μεταξύ 1850-1914 περίπου 40 εκατομμύρια άνθρωποι εγκατέλειψαν την Ευρώπη και μετανάστευσαν κυρίως στη Βόρεια και Νότια Αμερική. Δεδομένου ότι στην Ευρώπη ζούσαν τότε λιγότερα από 400 εκατομμύρια άτομα, αυτό σημαίνει ότι το 10% του πληθυσμού μετανάστευσε. Κατ' αναλογία με τη μετανάστευση του 19ου αιώνα, τα επόμενα 35 χρόνια από 18 υποστηρίχτριες χώρες θα μπορούσαν να μεταναστεύσουν προς την Ευρώπη περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι.
Από την πλευρά του ο Γάλλος ερευνητής της μετανάστευσης Francois Eran υποστηρίζει πως οι Αφρικανοί που θα μεταναστεύσουν θα κυμαίνονται μεταξύ 3% και 4% του πληθυσμού της Αφρικής, επειδή οι περισσότεροι Αφρικανοί απλά δεν έχουν οικονομικούς πόρους για ένα τόσο δύσκολο, επικίνδυνο και πολυδάπανο ταξίδι προς το Βορρά.
Μερικά από τα ισχυρότερα κύματα μεταναστών έχουν ξεκινήσει ως αναζήτηση εργασίας (Μπαγκλαντές, το Νεπάλ, τις Φιλιππίνες), και κάποια άλλα εξαιτίας της βίας, της ανασφάλειας και των στρατιωτικών συγκρούσεων (Συρία, Ιράκ, Βενεζουέλα και Μιανμάρ). Η Αφρική όμως κερδίζει συνεχώς έδαφος ως πηγή μεταναστών προς την Ευρώπη. Το 2017 οι μετανάστες από τη Νιγηρία ήταν ο τέταρτος μεγαλύτερος αριθμός αιτούντων άσυλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μετά από τους πρόσφυγες από τη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Οι μετανάστες δημιουργούν νέο πλούτο στις χώρες υποδοχής τους
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Επιτροπή για τη Διεθνή Μετανάστευση το 5-12 % του πληθυσμού των 30 πιο ανεπτυγμένων βιομηχανικών χωρών αποτελείται σήμερα από μετανάστες. Μεταξύ των 175 εκατομμυρίων σημερινών μεταναστών στον κόσμο υπάρχουν 16 εκατομμύρια Αφρικανοί (9%), μια σχετική μείωση σε σύγκριση με το 12% που ήταν το 1960. Ο οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας Dilip Rata υπολόγισε πως οι μετανάστες στις βιομηχανικές χώρες παράγουν πλούτο 356 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως. Οφέλη έχουν όμως και οι χώρες προέλευσης των μεταναστών, οι οποίες λαμβάνουν ετησίως περισσότερα από 165 δισεκατομμύρια δολάρια σε εμβάσματα. Μόνο στην Ουγκάντα τα μεταναστευτικά εμβάσματα μείωσαν την εγχώρια φτώχεια κατά 11%.
Ο πληθυσμός των μεταναστών στις Ηνωμένες Πολιτείες προβλέπεται να αυξηθεί κατά 85 εκατομμύρια άτομα κατά τα επόμενα 80 χρόνια (2020 έως 2100). Στον Καναδά η μετανάστευση θα είναι ο βασικότερος κινητήριος μοχλός της ανάπτυξης σε μια περίοδο κατά την οποία ο αριθμός των θανάτων αναμένεται να είναι μεγαλύτερος από τον αριθμό των γεννήσεων. Μια παρόμοια τάση θα έχει και η Νέα Ζηλανδία.
Λύση για τη δημογραφικά φθίνουσα Ευρώπη;
Σε πολλές χώρες της Ευρώπης, των οποίων ο πληθυσμός μειώνεται και θα συνεχίσει να μειώνεται τις επόμενες δεκαετίες, όπως η Γερμανία, η Ιταλία, η Ελλάδα και όλες οι Ανατολικοευρωπαϊκές και βαλκανικές χώρες, η εισροή μεταναστών θα είναι ο βασικότερος τρόπος για την αντιμετώπιση της αυξημένης γήρανσης και της πληθυσμιακής συρρίκνωσης λόγω της μεγάλης υπεροχής των θανάτων επί των γεννήσεων, αλλά και για να κρατηθούν ζωντανά τα ασφαλιστικά συστήματα και οι ευρωπαϊκές οικονομίες, σύμφωνα με την ανάλυση του Τμήματος Οικονομικών και Κοινωνικών Υποθέσεων των Ηνωμένων Εθνών.
Η μεγαλύτερη μείωση του πληθυσμού στην Ευρώπη μεταξύ 2019 και 2050 αναμένεται να παρουσιαστεί στην Ανατολική Ευρώπη: στη Λιθουανία και στη Βουλγαρία (-23%), στη Λετονία (-22%) και στην Ουκρανία (-20%).
Σύμφωνα με τις δημογραφικές προβλέψεις του ΟΗΕ ο παγκόσμιος πληθυσμός, ο οποίος το 2019 έφτασε τα 7,7 δισεκατομμύρια, μέχρι το 2030 θα αυξηθεί σε 8,5 το 2050 και μέχρι το 2100 τα δισεκατομμύρια. Αυτή η εντυπωσιακή αύξηση ωστόσο δε θα κατανέμεται ομοιόμορφα οδηγώντας σε περιφερειακές ανισορροπίες, ακόμη και συγκρούσεις. Ειδικά αν ληφθεί υπόψιν και το καυτό ζήτημα της Κλιματικής Αλλαγής, που θα δημιουργήσει νέα κύματα, περιβαλλοντικών αυτή τη φορά, προσφύγων, τότε βγαίνει το αβίαστο συμπέρασμα πως ο 21ος αιώνας θα είναι ο αιώνας των μεταναστών και των προσφύγων. Ειδικά από την Αφρική. Όπως είχε άλλωστε πει κάποτε ο Ε. Cioran: “Το μέλλον ανήκει πάντα στους σκλάβους και στους μετανάστες”.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου