Έρχεται οικονομικός αρμαγεδδών; Μύθος ή πραγματικότητα;
Πηγή: mediapart
Μετάφραση/Επιμέλεια: Δημήτρης Μακκός
Τους τελευταίους μήνες φαίνεται σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο να διαμορφώνεται μια κατάσταση πραγματικά πρωτόγνωρη: ενώ σε γενικές γραμμές οι εκπρόσωποι των ελίτ και οι κυβερνήσεις σπεύδουν να καθησυχάσουν και να δώσουν προοπτική στις παραμονές μιας οικονομικής κρίσης, αυτή τη φορά δείχνει γενικά αποδεκτό το ενδεχόμενο παγκόσμιας ύφεσης. «Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε το ρίσκο μιας ύφεσης» δήλωσε το περασμένο καλοκαίρι ο πρόεδρος του γαλλικού εταιρικού κινήματος (MEDEF), Ρου ντε Μπεζιέ. Το MEDEF αποτελεί την μεγαλύτερη ομοσπονδία υπαλλήλων της Γαλλίας.
Δηλώσεις σαν αυτή, έχουν στόχο τη δημιουργία ενός τεχνητού κινδύνου ώστε να καμφθούν μελλοντικές αντιδράσεις των μισθωτών και των συνταξιούχων από ενδεχόμενες περικοπές ή έχουν ρεαλιστική βάση; Ορισμένοι αναλυτές και οικονομολόγοι φαίνεται πως έχουν βρει τον υπεύθυνο για την συνεχώς υποβαθμιζόμενη κατάσταση της παγκόσμιας οικονομίας: πρόκειται για τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, και τον οικονομικό του πόλεμο εναντίον της Κίνας. Ωστόσο, είναι ο Τραμπ «ο άτακτος παίκτης» του διεθνούς οικονομικού συστήματος που διατάραξε τον καλοκουρδισμένο τρόπο λειτουργίας του; Η αλήθεια είναι πως υπάρχει μια γενικευμένη υφεσιακή τάση της παγκόσμιας οικονομίας, η οποία μεν επηρεάζεται από τον σινο-αμερικανικό οικονομικό πόλεμο, όμως σε καμία περίπτωση δεν επαρκεί για να δικαιολογήσει την ολότητα του φαινομένου.
Η οικονομία των δύο μεγαθηρίων της Ευρωζώνης, της Γερμανίας και της Γαλλίας, βρίσκεται στα όρια της ύφεσης. Ειδικά στην περίπτωση της Γερμανίας, τον περασμένο Ιούλιο η ανάπτυξη βρέθηκε στο 0%, ενώ η βιομηχανική παραγωγή περιορίστηκε κατά 1,6% τον Ιούνιο του 2019 σε σχέση με τον Ιούνιο του 2018.
Ωστόσο, και εκτός Ευρωζώνης οι αναπτυξιακοί δείκτες είναι ανησυχητικοί. Στη Βρετανία, λόγω και της ανασφάλειας που έχει προκαλέσει το Brexit, η ανάπτυξη του ΑΕΠ κινείται σε μηδενικά ποσοστά τους τελευταίους μήνες. Εκτός Ευρώπης, ακόμα και σε χώρες όπως η Ινδία και η Κίνα παρατηρείται σοβαρή επιβράδυνση της οικονομικής μεγέθυνσης. Ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ της Ινδίας έπεσε από το 8% τον Ιούλιο του 2018, στο 5% τον Ιούλιο του 2019. Από την άλλη η Κίνα, παρά τα μέτρα ενίσχυσης της οικονομίας που εξαγγέλθηκαν στην αρχή της χρονιάς, εν τέλει δεν απέφυγε την επιβράδυνση της οικονομίας της, από 6,8% στην αρχή της χρονιάς σε 6,1% τον Ιούλιο, με σταδιακή πτώση και της βιομηχανικής παραγωγής της χώρας.
Εκτός όμως από την απότομη οικονομική επιβράδυνση που είναι πλέον γεγονός, υπάρχουν και χαρακτηριστικά γενικότερης συστημικής κρίσης. Οι μισθοί στην πλειοψηφία των ανεπτυγμένων χωρών της Δύσης παραμένουν σε στασιμότητα τα τελευταία χρόνια, ακόμα και σε χώρες με χαμηλά ποσοστά ανεργίας όπως η Γερμανία και οι ΗΠΑ. Φαίνεται ότι η αύξηση του ποσοστού εκμετάλλευσης των εργαζομένων είναι σήμερα το κύριο μέσο του κεφαλαίου για την εξασφάλιση των κερδών, σε συνεργασία με την κρατική ενίσχυση μέσω φοροαπαλλαγών. Παρά ταύτα, τα πλεονάσματα που προκύπτουν μέσω της κρατικής ενίσχυσης των ελίτ, λόγω της αυξανόμενης ανασφάλειας, δεν οδηγούν σε ευρείας κλίμακας ιδιωτικές επενδύσεις. Παράλληλα, οι κρατικές επενδύσεις παρουσιάζουν κάμψη, ειδικά στην Ευρώπη στη σκιά των πολιτικών λιτότητας, επηρεάζοντας βέβαια άμεσα τους αναπτυξιακούς δείκτες.
Τα επιτόκια δανεισμού στις παγκόσμιες αγορές αποτελούν άλλο ένα ανησυχητικό στοιχείο: τα μεσομακροπρόθεσμα επιτόκια τείνουν να είναι χαμηλότερα από τα επιτόκια των βραχυπρόθεσμων τίτλων, γεγονός που αντικατοπτρίζει την αβεβαιότητα που αποδίδουν οι χρηματοδότες στο εγγύς μέλλον για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας: οι μακροπρόθεσμοι τίτλοι που εκδίδονται από μεγάλα κράτη λειτουργούν ως ασφαλές καταφύγιο με όλο και περισσότερους επενδυτές να στρέφονται προς αυτούς. Πρόκειται για την αντιστροφή της καμπύλης των αποδόσεων, η οποία παρατηρήθηκε τον περασμένο Αύγουστο και προκάλεσε διεθνώς έντονη ανησυχία, καθώς η συνεχόμενη εμφάνιση αυτού του οικονομικού φαινομένου έχει συνδυαστεί με επικείμενη οικονομική κρίση.
Ακόμα όμως κι αν αποδεχτούμε ότι στο πλαίσιο των οικονομικών κύκλων του καπιταλισμού σύντομα θα προκύψει άλλη μια κρίση, η κύρια πρόκληση που τίθεται έχει να κάνει με τον ασταθή πολιτικό παράγοντα. Υπάρχει σήμερα η δυνατότητα συντονισμένων διακρατικών ενεργειών για να περιοριστούν όσο το δυνατόν οι επιπτώσεις ενδεχόμενης νέας κρίσης; Στις αρχές Ιουλίου ο Μπενουά Κερέ, ένα από τα πιο σημαντικά μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, δήλωσε στους Financial Times: «Η παγκόσμια συνεργασία επιδεινώνεται. Η ικανότητα των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής να διαχειρίζονται τους κραδασμούς της παγκόσμιας οικονομίας είναι σήμερα πιο περιορισμένη απ’ ό,τι στο παρελθόν. Η συντονισμένη δράση, όπως την είδαμε το 2008, θα ήταν πολύ πιο δύσκολο να εφαρμοστεί σήμερα. Δε λέω ότι θα ήταν αδύνατο, αλλά θα ήταν πιο δύσκολο».
Το 2008 το διεθνές σύστημα σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο αναμφίβολα συντονίστηκε αρχικά υπό την αιγίδα των ΗΠΑ. Ωστόσο η Ουάσινγκτον έχει αλλάξει πολύ από τότε. Ο Τραμπ προβάλλει ένα δόγμα υπεράσπισης πάνω απ’όλα των συμφερόντων του αμερικανικού καπιταλισμού, τόσο σε οικονομικό όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο. Παράλληλα, από την αρχή της διακυβέρνησης του το 2016, οι μονομερείς πρωτοβουλίες στην εξωτερική και οικονομική πολιτική πολλαπλασιάστηκαν. Μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις ο Τραμπ να υποχωρεί ή να συμβιβάζεται, παρόλα αυτά η συνειδητή προσπάθεια του να δείχνει πως είναι έτοιμος για κάθε ακραίο ενδεχόμενο προκειμένου να διασφαλίσει τα συμφέροντα των ΗΠΑ, στα πρότυπα της περιόδου Νίξον την δεκαετία του ‘70, έχει ενισχύσει το κλίμα αβεβαιότητας προς το πρόσωπο του μπροστά στο ενδεχόμενο μιας κρίσης. Είναι επομένως αμφίβολο ότι σε περίπτωση νέας χρηματοπιστωτικής αναταραχής οι ΗΠΑ θα έχουν την ευκαιρία και τη βούληση να συγκεντρώσουν τα άλλα καπιταλιστικά κράτη υπό την ηγεσία τους. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην εμβάθυνση της κρίσης.
Σε κάθε περίπτωση, η οικονομική επιβράδυνση είναι ήδη σε εξέλιξη. Το ενδεχόμενο μιας οικονομικής κατάρρευσης είναι πιο πιθανό από ποτέ την τελευταία δεκαετία στο κοντινό μέλλον, χωρίς βέβαια να μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια ο χρόνος και η σοβαρότητα της κατάστασης. Ταυτόχρονα όμως, αυτή η ενδεχόμενη κρίση θα μπορούσε να αποτελέσει μια επανεπιβεβαίωση της πραγματικότητας: η ανθρωπότητα έχει να κάνει με ένα σύστημα που παράγει ανά τακτά διαστήματα κρίσεις από τα πάνω, με το λογαριασμό να πληρώνεται από τα κατώτερα κοινωνικά κλιμάκια, χωρίς αυτά να έχουν καμία άμεση ευθύνη για τη δομή και τον τρόπο λειτουργίας του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου