Αθήνα: Κέντρο α(στυ)νομίας και τουριστών
Απ’ τη Βαρκελώνη στα Εξάρχεια. Αirbnb, φτώχεια, καταστολή. Πώς συνδέονται όλα αυτά; Ακολουθούν οι απαντήσεις…
Ως οριακή περιγράφεται η κατάσταση στη στεγαστική αγορά της Ισπανίας με εκατοντάδες οικογένειες σε πόλεις όπως η Μαδρίτη να δίνουν μάχη για να κρατήσουν τα σπίτια τους. Περίπου τρία εκατομμύρια κατοικίες είναι άδειες στη χώρα της Ιβηρικής. Άλλες, γιατί οι ένοικοί τους εκδιώχθηκαν, έπειτα από την αδυναμία αποπληρωμής του στεγαστικού τους δανείου, άλλες, γιατί δεν μπόρεσαν να ακολουθήσουν τη ραγδαία αύξηση των τιμών ενοικίασης, η οποία άγγιξε ακόμη και το 80%.
«Τα περισσότερα -σπίτια- ανήκουν σε επενδυτικά funds και τράπεζες. Στις τράπεζες που εμείς διασώσαμε.(…) Έχουν στην κατοχή τους τα περισσότερα κτίρια προς ενοικίαση και ελέγχουν τις τιμές», δηλώνει ο πρόεδρος της ένωσης ενοικιαστών της Μαδρίτης, Φερνάντο Μπαρντέρα.
«Τα ακίνητα στην Ισπανία», μας θυμίζει η δημοσιογράφος της «Εφημερίδας των Συντακτών» Κορίνα Βασιλοπούλου, «ήταν ανέκαθεν ακριβά, επ’ ωφελεία- πάντα- των τραπεζών και του κατασκευαστικού τομέα. Έτσι, η πλειοψηφία του κόσμου ωθήθηκε στη λύση του στεγαστικού δανείου. Δεν υπήρχε, όμως, κανένα προστατευτικό πλαίσιο… Μετά από τρεις μη καταβεβλημένες δόσεις η τράπεζα σε πέταγε έξω από το σπίτι», με την αστυνομία να αναλαμβάνει το έργο της έξωσης. Την ίδια ώρα, κι ενώ ένα ανομολόγητο μνημόνιο έσφιγγε στη μέγγενή του τον κόσμο της εργασίας, στο σφυρί έβγαιναν ακόμη και τα δημοτικά ακίνητα στα οποία διέμεναν «άτομα με μεγάλες δυσκολίες», αφαιρώντας τους το δικαίωμα επαναδιαπραγμάτευσης των χρεών τους, όπως έπραξε η φονταμενταλίστρια του νεοφιλελευθερισμού, πρώην δήμαρχος της Μαδρίτης Άνα Μποτέγια, σύζυγος του επίσης πρώην δεξιού πρωθυπουργού Χοσέ Μαρία Αθνάρ! [ Η ΑΥΓΗ, 26/9/2013, «Εξώσεις και αυτοκτονίες στο δήμο της Μαδρίτης»]
Σήμερα, για κάποιες από τις οικογένειες που υπέστησαν έξωση, η μοναδική λύση είναι η κατάληψη άδειων κτιρίων. Στη Μαδρίτη πάνω από 4.500 σπίτια τελούν υπό κατάληψη [Euronews, 6/9/2019, “Οριακή η κατάσταση στη στεγαστική αγορά στην Ισπανία”].
Σύμφωνα με την εταιρεία παροχής νομικών συμβουλών Pelegri Abogados, η κύρια αιτία μη καταβολής των ενοικίων (μ’ αποτέλεσμα την έξωση) είναι το χάσμα μεταξύ των μισθών του μέσου εργαζομένου στη χώρα και της υψηλής τιμής των ακινήτων, καθώς μόνο το 2017 η μέση τιμή αυξήθηκε κατά 7,5% > 2016. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι σε περιοχές όπως η Καταλονία, η επαρχία στην οποία το 2013 εκτελέστηκαν οι περισσότερες εντολές έξωσης (23,8% του συνόλου) πάνω απ’ το 50% των κατοικιών ανήκουν πλέον σε εταιρείες που τις εκμεταλλεύονται μέσω πλατφορμών όπως το Airbnb.
Απ’ τη Βαρκελώνη στα Εξάρχεια
«Γεννήθηκαν εδώ, έζησαν εδώ και έχουν φτιάξει τη ζωή τους στην περιοχή. Έχουν τον γιατρό τους, τις παρέες τους, (…)όλα είναι εδώ. Όμως έχουν εξοριστεί πια», περιγράφει ο Μπαρντέρα.
Παρόμοιες ιστορίες ακούει κανείς και στη μεταμνημονιακή Ελλάδα της νεοδημοκρατικής «κανονικότητας». «Πρώτα, μας πήραν το ταχυδρομείο, μετά μάς έκλεισαν τις τράπεζες. (…)Τα Σάββατα οι μαφίες μοιράζουν περιοχές επιρροής και άμα δεν τα βρουν, πέφτει και λίγο ξύλο, πάγκοι με λαθραία τσιγάρα φυτρώνουν σε κάθε γωνία, μπάφος και κάτουρο είναι η μυρωδιά της γειτονιάς» έλεγε πριν λίγο καιρό στην «Καθημερινή» η 40χρονη Μ.Φ. «Όλα αυτά, για να προετοιμαστούμε καταλλήλως να βρούμε μια μέρα στο γκισέ, μαζί με τον λογαριασμό της ΕΥΔΑΠ, το χαρτί του μεσιτικού. Μας διώχνουν απ’ τα σπίτια μας…».
Την εικόνα παρακμής τις ιστορικής συνοικίας της Αθήνας επιβεβαιώνει στον Ημεροδρόμο κι ο ντράμερ και ιδρυτικό μέλος των Magic de Spell, καθημερινός θαμώνας των Εξαρχείων Θοδωρής Βλαχάκης, τονίζοντας ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια κατάσταση στην οποία η ζωντάνια κι ο παλμός των κινημάτων της πλατείας Εξαρχείων φαίνεται να έχουν αντικατασταθεί από οργανωμένες ομάδες, ακόμη και συμμορίες.
Πρόκειται για κάποιο οργανωμένο σχέδιο υποβάθμισης με σκοπό τον εκτοπισμό των κατοίκων και τη μετέπειτα τουριστική αξιοποίηση της περιοχής;
Απάντηση: Δε γνωρίζουμε.
Το σίγουρο πάντως είναι ότι τα Εξάρχεια αποτελούν πόλο έλξης για αρκετούς επενδυτές από τα ξένα, με το ενδιαφέρον να έχει χτυπήσει κόκκινο.
Όπως παραδέχονται η κ. Κ. Μήτρου, ιδιοκτήτρια μεσιτικού γραφείου, μέλος του δικτύου Greek Easy που διευκολύνει τους αλλοδαπούς να εγκατασταθούν στην Ελλάδα ή και να λάβουν τη «χρυσή βίζα»: «προσπαθούμε να μαζέψουμε ακίνητα γιατί έχει ανοίξει η αγορά» [«Η Καθημερινή», 27/1/2019, ««Χρυσή» η περιοχή των Εξαρχείων»].
Αναφορικά με τη «χρυσή βίζα», πρόκειται για το πρόγραμμα που εγκαινίασε η κυβέρνηση Σαμαρά. Σύμφωνα με αυτό, ένας αλλοδαπός μπορούσε να αποκτήσει μόνιμη άδεια διαμονής στην Ελλάδα αν επένδυε 250.000 ευρώ π.χ. σε ακίνητα.
Το ενδιαφέρον αυτών των νέων «καλωσήρθε το δολάριο» επενδυτών εστιάζεται κυρίως στην εκμετάλλευση των κατοικιών μέσω της Airbnb· ενδεχομένως γνωρίζοντας ότι στη χώρα μας ήδη υπάρχουν 20.000 κατοικίες στην πλατφόρμα, οι οποίες δεν έχουν δηλωθεί στην εφορία, καθώς η εταιρεία υπόκειται στο αμερικανικό δίκαιο.
Λόγω της επικράτησης της Airbnb στην περιοχή και της μείωσης του αποθέματος διαθέσιμων ακινήτων, οι τιμές ενοικίασης μέσα σε ένα χρόνο αυξήθηκαν κατά 34%, αγγίζοντας τα 5,5ευρώ/τ.μ.
Για επενδυτικό «Ελ Ντοράντο» κάνουν λόγο φορείς της αγοράς ακινήτων, αφού, όπως αναφέρουν και τα σχετικά στοιχεία της ΤτΕ, τα ξένα κεφάλαια που έχουν εισρεύσει στη χώρα και προορίζονταν για την αγορά ακινήτων αυξήθηκαν κατά 172% (από 414,7εκ.à 1,12δισ.) το 2018 σε σχέση με το 2017.
Στην κυβέρνηση αναμένουν ακόμη μεγαλύτερη αύξηση, εκτιμώντας ότι η «αναστολή του ΦΠΑ 24% για την επόμενη τριετία θα αποτελέσει βασικό πυλώνα της προσπάθειας ενίσχυσης των ξένων επενδύσεων στη χώρα, καθώς με τον τρόπο αυτό οι ξένοι αγοραστές δεν θα περιορίζονται αποκλειστικά και μόνο σε αγορές μεταχειρισμένων ακινήτων, αλλά επιπλέον θα μπορούν να αναζητήσουν και νεόδμητες κατασκευές, που δεν θα επιβαρύνονται πλέον από τον παραπάνω φόρο, παρά μόνο με τον φόρο μεταβίβασης 3%» [Καθημερινή, 7/10/2019, «Σε ακίνητα ένα στα τέσσερα ευρώ που επενδύουν οι ξένοι στη χώρα»].
Το κύμα επενδύσεων, αναφέρουν τα στατιστικά δεδομένα της Nordea, έρχεται κατά 70% – 80% από χώρες της Ευρωζώνης -αν και αρκετοί αναλυτές αναφέρουν ότι κύριος εκφραστής του είναι εταιρείες, funds και ιδιώτες που προέρχονται από χώρες εκτός Ε.Ε.- με το υπόλοιπο ποσοστό των επενδυτών να αφορά αγοραστές εκτός ΕΕ, ως επί τo πλείστον Κινέζους, Ρώσους και Άραβες. Πάντως, βάσει των μέχρι στιγμής στοιχείων, το προηγούμενο έτος οι χορηγήσεις αδειών παραμονής σε πολίτες εκτός Ε.Ε., στο πλαίσιο του σχετικού προγράμματος, ανήλθαν σε 1.399 (αύξηση κατά 46% > 2017), ενώ από τις αρχές του 2019 μέχρι και τις 4 Ιουνίου χορηγήθηκαν 645 νέες άδειες παραμονής σε επενδυτές εκτός Ε.Ε., κάτι που αναμένεται να οδηγήσει σε ελαφρά αύξηση του αριθμού των πολιτών που έλαβαν την “Golden Visa” σε σχέση με το 2018. Συνολικά, από τις αρχές του προγράμματος στα μέσα του 2013 και μέχρι τις αρχές του φετινού Ιουνίου έχουν εκδοθεί 4.537 άδειες σε επενδυτές εκτός Ε.Ε.
Επενδυτές όπως η εταιρεία βραχυχρόνιων μισθώσεων επαγγελματικών χώρων Spaces, η ρωσική Tranio που δραστηριοποιείται στον τομέα παροχής υπηρεσιών ακινήτων, η κινεζική Attica Diamond που κατέχει ακίνητα σε Εξάρχεια, Γκύζη, Κυψέλη, Αμπελόκηπους και στον άξονα της Λ. Πατησίων· το ισραηλινό fund Ζoia Fund του επενδυτή κ. Ρούμπιν Σόγκι, υπό την κατοχή του οποίου βρίσκονται ήδη 20 ακίνητα στο κέντρο της Αθήνας, το family office (διαχειριστές κεφαλαίων εύπορων οικογενειών, συνήθως απ’ το Ισραήλ, όπου ο συγκεκριμένος θεσμός έχει μεγάλη απήχηση) Golden Horizon κ.ά.
Οι άνθρωποι αυτοί, διαβάζουμε και πάλι στην «Κ», «χτενίζουν» την αγορά και προχωρούν σε επιλεκτικές αγορές διαμερισμάτων με σκοπό την εξασφάλιση της άδειας παραμονής και στη συνέχεια ένα σημαντικό ποσό ενοικίου. Μάλιστα, ως επί το πλείστον, για την ολοκλήρωση των σχετικών πράξεων προχωρούν σε σύσταση εταιρειών τύπου ΙΚΕ (Ιδιωτική Κεφαλαιουχική Εταιρεία), ώστε η διαδικασία να είναι ταχύτερη και ανώνυμη. Μέχρι στιγμής, τα μεσιτικά γραφεία κάνουν λόγο για πάνω από 50 ΙΚΕ, οποίες προχώρησαν στην αγορά χιλιάδων διαμερισμάτων στα νότια προάστια και το κέντρο της Αθήνας κατά την τελευταία διετία.
Ίσως αυτό το γεγονός εξηγεί την τεράστια κρίση στέγης που αντιμετωπίζουν οι υπόλοιποι (low budget) υποψήφιοι αγοραστές…
Πρόκειται για υπερβολές όσων τερμάτισαν τελευταίοι στο ράλι του κέρδους, ακούμε τη φωνή των αγορών να ουρλιάζει στ’ αυτί μας.
Πάντως, όπως προκύπτει από τον δείκτη τιμών κατοικιών που παρουσίασε τον περασμένο Οκτώβρη το δίκτυο ηλεκτρονικών αγγελιών ακινήτων Spitogatos, στο κέντρο της Αθήνας, με το πέρας του δεύτερου τριμήνου, η μέση ζητούμενη τιμή πώλησης διαμερισμάτων εμφανίζει ετήσια αύξηση ύψους 31%, ανέρχεται δηλαδή σε 1.522 ευρώ/τ.μ, στον Πειραιά ανέρχεται πλέον σε 1.346 ευρώ/τ.μ. και στα νότια προάστια η άνοδος αγγίζει το 13,3%, με τη μέση ζητούμενη τιμή πώλησης να ανέρχεται σε 2.530 ευρώ/τ.μ. [Καθημερινή, 7/10/2019].
Και τότε, ποιος ευθύνεται για τον εκτοπισμό των κατοίκων;
«Όπως έχει επαρκώς τεκμηριωθεί», εξηγεί ο ομότιμος καθηγητής στο Χαροκόπειο κ. Κ. Χατζημιχάλης, «η σημαντικότερη αρνητική επίπτωση είναι η συμβολή των βραχυχρόνιων μισθώσεων στον περιορισμό της προσφοράς κατοικιών, για ενοικίαση ή αγορά στο κέντρο των πόλεων, στην άνοδο των ενοικίων και των τιμών των ακινήτων (διάβαζε αύξηση γαιοπροσόδου) και στον σταδιακό εκτοπισμό των μόνιμων κατοίκων» [Εφ. Συν, 17/9/2019, «Κωστής Χατζημιχάλης: Ποιος τελικά ευθύνεται για τον εκτοπισμό των κατοίκων;»].
Ουσιαστικά, έχουμε να κάνουμε με μια παραλλαγή της διαδικασίας gentrification, καθώς η μέχρι τώρα εμπειρία δείχνει ότι πόλεις που υπέστησαν τις επιπτώσεις της Airbnb «ανάπτυξης», δεν γνώρισαν, ταυτόχρονα, την ουσιαστική πολεοδομική αναβάθμιση των γειτονιών τους, όπως συμβαίνει στις γνωστές διαδικασίες gentrification, καταλήγει ο καθηγητής.
Ενδεχομένως, όμως, έχουμε να κάνουμε με κάτι πιο πολιτικό. Τουλάχιστον στην εν Ελλάδι περίπτωση. Με μια νεοφιλελεύθερη αναδιάρθρωση που αναζήτησε κέρδη από προσόδους και ενοίκια κατά τη διάρκεια του μνημονιακού ταξικού αταβισμού, φέρνοντας στο επίκεντρο το real estate και την υφαρπαγή της Δημόσιας περιουσίας, αλλά και της περιουσίας των ιδιωτών. Κάποτε, ο πρώην επικεφαλής της ληστρικής υπηρεσίας Treuhand που ανέλαβε το ξεπούλημα των επιχειρήσεων της Αν. Γερμανίας, ο κ. Σόιμπλε είχε πει ότι είμαστε «φτωχοί σε εισοδήματα, αλλά πλούσιοι σε ακίνητη περιουσία», με την οποία θα έπρεπε να πληρώσουμε το χρέος μας (; ). Έτσι, τα δημόσια φιλέτα εντάχθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ και αργότερα με το Τρίτο -αυτή τη φορά «αριστερό» μνημόνιο- στο Υπερταμείο. Σήμερα, η υφαρπαγή της ιδιωτικής γης των μικρομεσαίων στρωμάτων συνεχίζεται, με τους πλειστηριασμούς κατοικιών, το φορολογικό τσάκισμα και το κερδοσκοπικό παζάρι των «κόκκινων στεγαστικών δανείων»- με τις τράπεζες να εκτιμούν, μάλιστα, ότι, βάσει των μέχρι στιγμής δεδομένων, η μαζική πώληση «πακέτων» ακινήτων σε funds και σε εταιρείες ακίνητης περιουσίας, με τιμήματα που θα υπολείπονται σημαντικά της τρέχουσας αξίας, είναι η μοναδική λύση, εκτός αν ανακόψει αυτή την πορεία η εφαρμογή του «κοινωνικά ευαίσθητου» (; ) σχεδίου «Ηρακλής»- να βρίσκονται σε ημερήσια διάταξη.
(Αν)οικοδομώντας τον ρατσισμό της φτώχειας
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, η ανέχεια (σχετική ή ολική) παρουσιάζεται απ’ τον κυρίαρχο λόγο ως αποτέλεσμα εξατομικευμένων λαθεμένων επιλογών. «Η μεγάλη εικόνα», μας εξηγεί ο δημοσιογράφος Γιάννης Ορέστης Παπαδημητρίου, «είναι ότι ο τουρισμός και το real estate είναι συνδεδεμένα με την ασύδοτη ανάπτυξη και τους κοινωνικούς αποκλεισμούς. Αυτό έρχεται και φτιάχνει μια δημόσια συζήτηση», σύμφωνα με την οποία «η φτώχεια είναι ατομική ευθύνη και άρα μοναδική αρμοδιότητα του ατόμου που την υφίσταται να φύγει απ’ αυτή». Ενώ, ταυτόχρονα, διαδεδομένες ιδέες αποκαθηλώνονται και αντικαθίστανται από άλλες, πιο ταξικές και επιθετικές, όπως: « ότι η ιδιοκτησία γης είναι ατομική ελευθερία και όχι κοινωνική σχέση. Ότι το σχετικά διασφαλισμένο μέχρι πρότινος δικαίωμα στη στέγη, είναι πλέον προνόμιο των εχόντων».
Σ’ αυτό το σημείο η τροφοδότηση του ρατσιστικού διαχωρισμού, μάλιστα εν ονόματι του κοινωνικού κράτους, έρχεται να στρώσει το έδαφος για τη μετατροπή αυτών των κοινωνικών (κατεκτημένων με αίμα) δικαιωμάτων σε αποκλειστικό προνόμιο μιας ισχνής μειοψηφίας.
«Στην πραγματικότητα», σχολίαζε πριν μερικά χρόνια η Le Monde diplomatique, αυτή η πρακτική «επιτελεί μια αποφασιστική ιδεολογική λειτουργία σε καιρούς οικονομικής κρίσης και πνευματικού πανικού: προσφέρει μια συμβολική νομιμοποίηση στις πολιτικές του αποκλεισμού, χωρίς την οποία θα συναντούσαν την αποδοκιμασία μέρους του πληθυσμού». [Le Monde diplomatique, 12/1/2014, «Ξενοφοβία εν ονόματι του κοινωνικού κράτους»].
Έτσι, με λάβαρο τον «εκσυγχρονισμό» και τον «εξορθολογισμό» ο τεχνοκρατικός λόγος των πολιτικών του κεφαλαίου συνάντησε τη συρρίκνωση του συλλογικού σε όφελος του ατομικού.
Στις συνθήκες αυτές, η αναβίωση του ρατσισμού αποτέλεσε αναγκαίο εργαλείο για την απενοχοποίηση των ευθυνών του καπιταλιστικού συστήματος, με το γκλοπ της καταστολής να δικαιολογεί το βάφτισμα των φτωχών σε παθητικά και προθύμως εξαρτημένα απ’ τους ξεχαρβαλωμένους προνοιακούς μηχανισμούς παράσιτα, μετατρέποντας τη φτώχεια σε κανιβαλικό στίγμα.
Φυσικά, δεν πρόκειται για νέο «φρούτο» των κέντρων εξαπάτησης και προπαγάνδας.
Όπως θύμιζε παλιότερα ο Νίκος Κουραχάνης, διδάκτωρ Κοινωνικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και συγγραφέας του βιβλίου «Πολιτικές Στέγασης Προσφύγων» (Τόπος, 2019): «Αντιπροσωπευτικότερη έκφανση του στιγματισμού της φτώχειας αποτέλεσαν τα «φτωχοκάτεργα» της Αγγλίας του 19ου αιώνα. Επρόκειτο για μια κατασταλτικού χαρακτήρα εμβρυακή κοινωνική πολιτική. Ο στιγματισμός των φτωχών συνεπαγόταν την αποθάρρυνση του υπόλοιπου πληθυσμού από την φτώχεια». Στους καιρούς μας, στην εποχή, δηλαδή της νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας, «οι κοινωνικά αποκλεισμένες ομάδες τείνουν να αντιμετωπίζονται υπό την οπτική της επικινδυνότητας που πηγάζει από την εξαθλίωση» [Αυγή, Ενθέματα, 30/12/2012, «(Αν)οικοδομώντας τον ρατσισμό της φτώχειας: Ο λόγος της κοινωνικής πολιτικής των νεοφιλελεύθερων καιρών»].
Στην πατρίδα μας, την ώρα που η άδεια παραμονής αποτελεί ακριβό προϊόν προς πώληση, απευθυνόμενο αποκλειστικά σε παχυλά πορτοφόλια· την ίδια στιγμή λαμβάνει χώρα μια εκστρατεία τρομοκράτησης της κοινωνίας σχετικά με τις υποτιθέμενες μολυσματικές αξίες των φτωχών αλλοδαπών που έρχονται να λερώσουν τις ζωές των γειτονιών μας, συνδέοντας μάλιστα τον ξεριζωμό και τον εγκλωβισμό τους σ’ αυτή τη γαλάζια γωνιά της Ευρώπης με μια απροσδιόριστη κατάσταση «ανομίας». Με την κυβέρνηση «πόλιτσμαν» και τα φίλια προς αυτή Μέσα να σφυρίζουν αδιάφορα όταν μεταβάλλεται η πληθυσμιακή σύνθεση ολόκληρων περιοχών, εξαιτίας των ορδών τουριστών, θριαμβολογώντας, απ’ την άλλη, όταν τα αλογόμορφα σύννεφα του ταξικού της πολέμου πνίγουν τα όνειρα ανήλικων προσφυγόπουλων για μια ζωή μακριά απ’ τις οβίδες (των ιμπεριαλιστών συμμάχων και εχθρών της), βαφτίζοντας σε ευεργετικό για τους αναξιοπαθούντες μέτρο τον εγκλεισμό τους στα σύγχρονα φτωχοκάτεργα, στις Μόριες της ελλαδικής επικράτειας.
«Η κυβέρνηση», αναφέρει στον Ημεροδρόμο ο κ. Κουραχάνης, «χρησιμοποιεί την αστυνομία για να εκδιώξει ευάλωτους από τις καταλήψεις στα Εξάρχεια -για- να τις γεμίσει τουρίστες στα εξευγενισμένα διαμερίσματα».
Πρόκειται για μια εξέλιξη απολύτως συναρμοσμένη με αυτό που ο νεοφιλελευθερισμός επιθυμεί ως μοντέλο ζωής, καταλήγει. Ένα μοντέλο που σήμερα αμφισβητεί το δικαίωμα του πρόσφυγα να ‘χει στέγη για τον ίδιο και την οικογένειά του, αύριο, όμως, θα πράξει το ίδιο και με τον προνομιούχο ημεδαπό. Ή, μήπως, καιρό τώρα, βρισκόμαστε σ’ αυτό ακριβώς το σημείο;…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου