Με την κατάσταση στην Συρία να βαίνει κλιμακούμενη και αξεδιάλυτη, το πολιτειακό «πείραμα» της Ροζάβα, της επί επτά χρόνια αυτόνομης περιοχής των Κούρδων στην Βορειο-ανατολική Συρία, βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή. Η μονομερής αποχώρηση των Αμερικανών ανάγκασε τους Κούρδους της Συρίας να στραφούν προς την Δαμασκό για προστασία από τους Τούρκους, ήδη από το περασμένο Φθινόπωρο.
Οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις ελέγχουν από τις 9 του περασμένου Οκτωβρίου μια ζώνη πλάτους 150 χλμ. και βάθους 30 χλμ. Βορειοανατολικά της Συρίας μεταξύ των πόλεων Tell Abyad και Ras al-Ayn (Serekaniye στα κουρδικά). Η Τουρκία, η οποία έχει στρατιωτική παρουσία στη βορειοδυτική Συρία από τότε που εισέβαλε στην περιοχή της Αφρίν τον Ιανουάριο του 2018, διέσπασε την εδαφική ακεραιότητα της κουρδικής περιοχής, της Ροζάβα (η λέξη σημαίνει «δυτικά» στην κουρδική γλώσσα) ή αλλιώς, της Δημοκρατικής Ομοσπονδίας της Βόρειας Συρίας, πολιτικά αυτόνομης από το 2013.
Όπως σημειώνει η «Monde diplomatique», οι ενέργειες της Τουρκίας αποτελούν άμεση απειλή για την πολιτική και στρατιωτική συμμαχία που έχτισε το Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (PYD - το συριακό σκέλος του PKK, του Κουρδικού Εργατικού Κόμματος) - μαζί με άλλες δημογραφικές ομάδες της Βόρειας Συρίας, τους Άραβες και τους Σύριους Χριστιανούς, αλλά και Αρμένιους, Τουρκμένους και άλλους.
Αυτή η συμμαχία, γνωστή κατά τον συριακό εμφύλιο ως Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) και το πολιτικό σκέλος της, το Συριακό Δημοκρατικό Συμβούλιο (SDC), πρέπει να υπολογίσουν και τις κυβερνητικές δυνάμεις της Δαμασκού, η οποία ελπίζει και στοχεύει στον επανέλεγχο ολόκληρης της περιοχής, από την οποία αποσύρθηκε το 2012. Το ερώτημα εύλογο: Επτά χρόνια μετά τη δημιουργία του, τι έχει απομείνει από το πλουραλιστικό, δημοκρατικό σχέδιο του PYD;
Η «Monde diplomatique» ξεκίνησε να ψάχνει την απάντηση από το Ντερίκ, ένα προσφυγικό στρατόπεδο κοντά στα τουρκικά και ιρακινά σύνορα. Μια γυναίκα που ζει εκεί λέει ότι αναγκάστηκε να διαφύγει έξι φορές από το 2018. «Η οικογένειά μου κι εγώ είμαστε από το Αφρίν. Όταν ήρθαν οι Τούρκοι πήγαμε πρώτα στο Σαμπάμπ και μετά στο Χαλέπι. Από εκεί φτάσαμε στο Κομπάνι. Μετά ο γιος μου βρήκε δουλειά στο Ras al-Ayn. Μετά την επίθεση των Τούρκων, έπρεπε να φύγουμε ξυπόλητοι στο Tell Tamr και τώρα είμαστε εδώ σε αυτό το στρατόπεδο».
Ένας άλλο πρόσφυγας είπε ότι αναγκάστηκε να εγκατάλειψη το μικρό αγρόκτημά του στο Tell Abyad το περασμένο Φθινόπωρο. «Ζούσαμε ευτυχισμένοι. Το πολιτικό σύστημα δούλευε καλά. Μετά ο Τούρκος πρόεδρος έστειλε αεροπλάνα να μας βομβαρδίσουν και όλοι οι Κούρδοι φύγαμε».
Εθνοτικό «μακιγιάζ»…
Ο Ερντογάν και ο Πούτιν υπέγραψαν συμφωνία στο Σότσι στις 22 Οκτωβρίου του 2019 για την επικύρωση της παρουσίας της Τουρκίας στη βορειοανατολική Συρία, εξαναγκάζοντας τις YPG (οι κουρδικές Δυνάμεις Προστασίας του Λαού) να αποχωρήσουν από την κατεχόμενη από τους Τούρκους περιοχή τους. Έκτοτε, η Τουρκία κατηγορείται ότι εκδίωξε τον κουρδικό πληθυσμό και τον αντικατέστησε με δύο εκατομμύρια Σουνίτες Άραβες που είχαν καταφύγει στην Τουρκία, προερχόμενοι από διάφορα μέρη της Συρίας. «Ο Ερντογάν θέλει να αλλάξει το εθνοτικό μακιγιάζ της επικράτειας που ελέγχει ο στρατός του», σύμφωνα με τον Αμπντέλ Καρίμ Ομάρ, υπουργό εξωτερικών της αυτόνομης κυβέρνησης της Ομοσπονδίας. «Πριν την εισβολή της Τουρκίας το 2018, το 85% του πληθυσμού της Αφρίν ήταν Κούρδοι. Τώρα είναι μόνο 20%».
Παρόλ’ αυτά, σημειώνει η «Monde diplomatique», δεν είναι βέβαιο ότι αυτές οι βαθιές αλλαγές σημαίνουν το τέλος της Ροζάβα ως πολιτικής οντότητας. Όταν ο τουρκικός στρατός και οι συριακές πολιτοφυλακές του - ουσιαστικά πρόκειται για παραστρατιωτικές συμμορίες απίστευτης αγριότητας, γνωστές και ως «çete», δηλαδή «γκάνγκστερς» - προσπάθησαν να διευρύνουν την επικράτειά τους, συνάντησαν έντονη αντίσταση.
Η ανακοίνωση του Τραμπ στις 6 Οκτωβρίου για στρατιωτική απόσυρση των ΗΠΑ από την περιοχή άνοιξε το δρόμο για την τουρκική εισβολή, μην αφήνοντας άλλη επιλογή από τις SDF από το να ζητήσει στρατιωτική υποστήριξη από τη Δαμασκό. Μετά τη συμφωνία του Σότσι, τα συριακά στρατεύματα αναπτύχθηκαν μεταξύ του Κομπάνι και των ιρακινών συνόρων, εκτός από τον τουρκικό κατεχόμενο θύλακα. Ο συριακός στρατός διαθέτει μικρές στρατιωτικές θέσεις ανά 10 χλμ., ο ρόλος των οποίων είναι κυρίως να αποθαρρύνει περαιτέρω τουρκική επέκταση.
Το τίμημα ήταν μάλλον βαρύ για τον στρατιωτικό διοικητή των SDF, Μαζλούμ «Κομπανί» Αμπντί, ο οποίος είπε για τον συριακό στρατό ότι «είναι σε μεγάλο βαθμό μια πολιτική συμβολική παρουσία». Έσπευσε να προσθέσει ότι δεν υπάρχει άλλη στρατιωτική παρουσία στις ζώνες που ελέγχονται από τις SDF. Όντως, η αποστολή της γαλλικής εφημερίδας είδε μόνο περιπολίες της «Asayish», της υπηρεσίας εσωτερικής ασφάλειας των SDF, να ελέγχει τους δρόμους. Ο Αμπντί σχολίασε τις μελλοντικές σχέσεις μεταξύ Ροζάβα και Δαμασκού, λέγοντας ότι ότι προτεραιότητα είναι μια πολιτική συμφωνία: «Θέλουμε να εγγράφεται στο συριακό σύνταγμα η πολιτική αυτονομία και οι SDF να αποτελούν μέρος της άμυνας ολόκληρης της Συρίας. Αυτές είναι απαιτήσεις για τις οποίες δεν μπορούμε να πάμε σε συμβιβασμό. Μια τέτοια συμφωνία θα σημαίνει ότι η υπεράσπιση του βορρά της χώρας θα είναι ευθύνη των SDF».
«Δεν θα επιτρέψουμε να χάσουν οι Κούρδοι τα δικαιώματά τους»
Από τα παραπάνω προκύπτει ακόμη ένα εύλογο ερώτημα: Η συριακή κυβέρνηση θα δεχόταν μια αλλαγή που θα άφηνε πίσω τις δεκαετίες του συγκεντρωτισμού και της αναζήτησης μιας ενιαίας αραβικής εθνικής ταυτότητας; Η Δαμασκός δεν έδωσε κανένα σημάδι γι’ αυτό.
Ο Πολάτ Καν, διοικητής των SDF και επικεφαλής της επιχείρησης απελευθέρωσης του Ντέιρ αλ-Ζορ από την κατοχή του ISIS είναι κάθετος: «Η Ροζάβα δεν θα επανέλθει στην κατάσταση πριν από το 2010. Δεν θα αφήσουμε τους Κούρδους να χάσουν τα δικαιώματά τους και δεν θα καταστρέψουμε τις σχέσεις που έχουμε δημιουργήσει με τους Άραβες και τους Σύριους Χριστιανούς». Σύμφωνα με τον ίδιο, όλα τα άλλα ήταν διαπραγματεύσιμα, συμπεριλαμβανομένου του ονόματος της αυτόνομης οντότητας και του τρόπου ελέγχου των συνόρων της.
Φυσικά, οι Κούρδοι αισθάνονται πικρία και θυμό για το πώς εγκαταλείφθηκε στους Τούρκους ο θύλακας μεταξύ Tell Abyad και Ras al-Ayn. Αυτό το συναίσθημα είναι ιδιαίτερα έντονο εξαιτίας της απουσίας προστασίας από την τουρκική πολεμική αεροπορία. Ο Αμπντί λέει ότι «οι Ρώσοι έχουν αφήσει τα τουρκικά αεροπλάνα να βομβαρδίζουν τους αμάχους, τα παιδιά και τις αμυντικές δυνάμεις μας. Δεν τήρησαν τις υποσχέσεις τους. Ούτε οι ΗΠΑ». Η ετυμηγορία του Πολάτ Καν είναι πιο έντονη: «Οι Τούρκοι σκοτώνουν τους Κούρδους με ευρωπαϊκά όπλα. Τα drone τους είναι ιταλικά και τα τανκ Leopard είναι γερμανικά. Αν είχαμε μια ζώνη εναέριου αποκλεισμού, έτσι ώστε να σταματούσε ο αεροπορικός βομβαρδισμός του στρατού μας, θα πετάγαμε τους Τούρκους από την Ροβάβα μέσα σε μια εβδομάδα».
Για να φτάσεις στο Κομπάνι είναι μια περιπέτεια μέσα από κατεστραμμένους δρόμους και συνεχείς παρακάμψεις. Κυρίαρχοι της κατατρυπημένης ασφάλτου είναι τα βυτιοφόρα. Μέρος από το φθηνό, χαμηλής ποιότητας αργό πετρέλαιο που εξορύσσεται στη βορειοανατολική Συρία χρησιμοποιείται από τον ντόπιο πληθυσμό και το υπόλοιπο πωλείται από την Δαμασκό μέσω μεσαζόντων. Η αυτόνομη κυβέρνηση διαχειρίζεται δημόσια έργα και έργα υποδομών με κεφάλαια από τα έσοδα των φόρων πετρελαίου και των εμπορευμάτων που περνούν από τα σύνορα με το Ιράκ και προς τις δύο κατευθύνσεις. Αλλά η εξόρυξη πετρελαίου δεν είναι σε πλήρη λειτουργία. Ο Ζιάντ Ρουστέμ, μέλος της επιτροπής ενέργειας της αυτόνομης κυβέρνησης, λέει ότι μόνο το 25% των πετρελαιοπηγών στη βορειοανατολική Συρία λειτουργούν. Οι υπόλοιπες έχουν σταματήσει εξαιτίας του πολέμου και του εμπάργκο στο συριακό πετρέλαιο.
Η Ράκκα, η άτυπη «πρωτεύουσα» του «χαλιφάτου» του ISIS από το 2014 έως το 2017, τώρα ελέγχεται από τις SDF. Η πόλη υπέστη σοβαρές ζημιές από τις σκληρές μάχες, αλλά άρχισε η ανοικοδόμηση. Στο κέντρο, το οποίο ο ISIS «στόλιζε» με ανθρώπινα κεφάλια πάνω σε πασσάλους, σήμερα υπάρχουν μεγάλες πινακίδες με τεράστια γράμματα που γράφουν «αγαπώ τη Ράκκα». Ο ISIS εξακολουθεί να διαθέτει μια υπόγεια βάση υποστήριξης σε αυτήν την περιοχή όπου κατοικείται επί το πλείστον από Άραβες και προβαίνει κατά καιρούς σε τρομοκρατικές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένων επιθέσεων αυτοκτονίας. Αλλά η πόλη φαίνεται σχετικά ήρεμη. Όταν ο Ερντογάν εισέβαλε στον βορρά, υπολόγιζε σε μια αραβική εξέγερση εναντίον των Κούρδων. Δεν συνέβη.
Πλύση εγκεφάλου ενάντια στους Κούρδους
Ο Πολάτ εξηγεί: «Οι αραβικές κάστες στο Ντέιρ αλ-Ζορ μας είπαν: “Μην επαναφέρετε εδώ το καθεστώς. Είστε Κούρδοι και δεν σας συμπαθούμε, αλλά τουλάχιστον είστε Σουνίτες και μπορούμε να συνεργαστούμε μαζί σας”. Το συριακό καθεστώς συνήθιζε να κάνει πλύση εγκεφάλου στον αραβικό πληθυσμό εναντίον των Κούρδων λέγοντάς τους ότι είμαστε σιωνιστές, αθεϊστές, καπιταλιστές. Όμως, στις περιοχές που είναι σχεδόν 100% αραβικές, δεν υπήρξαν εξεγέρσεις εναντίον των SDF».
Η τουρκική εισβολή έφερε κοντά κουρδικές ομάδες που αντιτάχθηκαν στην κυριαρχία του PYD. Ο Ναρί Ματτίνι, παλιός αντίπαλος του SDC (Συριακό Δημοκρατικό Συμβούλιο), έχει πλέον συνταχθεί μαζί του. Ο Μοχσέν Ταχίρ, μέλος του Κουρδικού Εθνικού Συμβουλίου (ENKS), που δημιουργήθηκε με την υπόδειξη του Δημοκρατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PDK), το οποίο αποσκοπεί στην αντιστάθμιση της επιρροής του PYD-PKK στην περιοχή, παραδέχεται τώρα ότι η προτεραιότητα είναι η κουρδική ενότητα και να σταματήσει η εθνοκάθαρση. Αυτή η ενότητα θα εξαρτηθεί από τον τρόπο ανάπτυξης των σχέσεων μεταξύ του PYD και του PDK. Αυτή τη στιγμή το PYD δεν θα επιτρέψει σε καμία άλλη στρατιωτική δύναμη να έχει παρουσία στο έδαφος της Ροζάβα.
Οι Κούρδοι εμπιστεύονται τους Ρώσους περισσότερο από τις ΗΠΑ; Ο Αμπντί λέει ότι προς το παρόν «η Μόσχα εργάζεται για μια λύση μεταξύ των Κούρδων και του συριακού καθεστώτος», όμως, τόσο αυτός όσο και άλλοι επιφανείς Κούρδοι γνωρίζουν ότι η Ρωσία και η Τουρκία έκαναν μια συμφωνία για τη Ροβάβα από την οποία ωφελήθηκε η συριακή κυβέρνηση. «Αρχικά, η Ρωσία “έδωσε" την Αφρίν στην Τουρκία σε αντάλλαγμα για την Χομς, την Γκούτα και ένα μικρό μέρος του Ιντλίμπ για το συριακό καθεστώς. Στη συνέχεια “παραχώρησε” την Ras al-Ayn και την Tell Abyad στην Τουρκία σε αντάλλαγμα για ένα άλλο κομμάτι του Ιντλίμπ». Οι Κούρδοι θα μπορούσαν να είναι οι μεγαλύτεροι χαμένοι από αυτό το αλισβερίσι.
Προς το παρόν, στο Κομπάνι οι εργασίες ανοικοδόμησης έχουν παγώσει λόγω του φόβου μιας νέας εισβολής. Το 2014 ο εισβολέας ήταν ο ISIS. Το Κομπάνι απειλείται τώρα από τον τουρκικό στρατό και τις συμμαχικές του συμμορίες, οι οποίες αποτελούνται μερικοί από τους πρώην μαχητές των τζιχαντιστικών οργανώσεων. Οι κάτοικοι, πεπεισμένοι ότι επίκειται νέος πόλεμος, σκάβουν χαρακώματα και σήραγγες για να αντισταθούν. Εάν τελικά συμβεί κάτι τέτοιο, η τύχη του Κομπανι μπορεί να καθορίσει τη μοίρα ολόκληρης της Ροζάβα…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου