Τι σημαίνει η ρητορική του "πολέμου στον κορονοϊό"
Του Κώστα Ράπτη
Οι μεταφορικές εκφράσεις συχνά αποκτούν δική τους ζωή. Η χρήση πολεμικής ρητορικής για την αντιμετώπιση διαφορετικών προκλήσεων έχει ήδη μακρά και χαρακτηριστική ιστορία.
Ο "πόλεμος κατά των ναρκωτικών” και ο "πόλεμος κατά της τρομοκρατίας” αποτελούν τα γνωστότερα προηγούμενα. Ο "πόλεμος κατά του Covid-19” έρχεται τώρα να εξαπλωθεί σε όλη την υφήλιο.
Ο πόλεμος κατά κυριολεξίαν έχει εχθρό προσδιορισμένο. Έχει "αντικειμενικούς σκοπούς”, κατά την στρατιωτική ορολογία και εκτυλίσσεται μέσα στον χρόνο κατά τρόπο τέτοιον ώστε οι πολεμικές περίοδοι να διακρίνονται από τις ειρηνικές – με ορόσημο τις πράξεις κήρυξης πολέμου και της ανακωχής. Ο πόλεμος διεξάγεται από τους έχοντες την κυριαρχία και υπηρετεί την επίτευξη ενός στρατηγικού στόχου – αποτελώντας, σύμφωνα με τον γνωστό ορισμό του Κλάουζεβιτς, τη συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα.
Οι μεταφορικώς νοούμενοι πόλεμοι έχουν ανατρέψει αυτή την εικόνα. Ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών ή κατά της τρομοκρατίας δεν έχει "μέτωπο”: διεξάγεται παντού και πουθενά, διαπερνώντας μια κοινωνική καθημερινότητα κατά τα λοιπά ειρηνική. Δεν έχει αρχή και τέλος – εξ ού και στο Ισραήλ δεν γίνεται λόγος για "ειρήνη” με τους Παλαιστινίους, αλλά για "ηρεμία”. Δεν διεξάγεται μόνο μεταξύ κρατών, αλλά και με πρωταγωνιστές μη-κρατικούς, όπως είναι οι εγκληματικές συμμορίες, οι τρομοκρατικές οργανώσεις ή οι εταιρείες μισθοφόρων που συντρέχουν τις επίσημες ένοπλες δυνάμεις. Δεν ακολουθεί τις ισχύουσες συνταγματικές προβλέψεις, καθώς λ.χ. στις ΗΠΑ λ.χ. η εκτελεστική εξουσία έχει κατοχυρώσει τη δυνατότητα να διατάσσει ενέργειες πολεμικές, χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου. Κυρίως, όμως, ένας πόλεμος με αφηρημένο αντίπαλο δεν μπορεί ποτέ να εκπληρώσει πραγματικά τον όποιο διακηρυγμένο στόχο του, παρά τρέφεται από την ίδια του την διαιώνιση.
Ποιόν δρόμο πρόκειται να ακολουθήσει ο νεόφερτος "πόλεμος κατά του Covid-19”; Εδώ ο αντίπαλος δεν είναι απλώς μη ανθρώπινος: είναι πανταχού παρών και αόρατος. Και τα έκτακτα μέτρα για την καταπολέμησή του δεν έχουν προκαθορισμένη "στρατηγική εξόδου”. Στηρίζονται σε ευσεβείς πόθους: ότι ο ιός θα αποδειχθεί πως συμπεριφέρεται εποχικά, ότι δεν θα μεταλλαχθεί σε περισσότερο επικίνδυνη κατεύθυνση, ότι θα προκύψει σύντομα εμβόλιο ή αποτελεσματική θεραπεία. Αναρωτιέται κανείς ποιο επίπεδο επιπολασμού του Covid-19 θα κριθεί αρκετό για την λήξη της καραντίνας ή τι πρόκειται να συμβεί στην απευκταία, αλλά όχι απίθανη περίπτωση ενός "δεύτερου κύματος”.
Τα ανοικτά αυτά ερωτήματα εξηγούν και τις ταλαντεύσεις των κρατών εκείνων (πρωτίστως των αγγλοσαξονικών) που ούτως ή άλλως ήσαν λιγότερο ενθουσιώδη ως προς την "αρχή της προφύλαξης” που χαρακτηρίζει την νομοθεσία της ηπειρωτικής Ευρώπης.
Σε κάθε περίπτωση, ο μεταφορικά νοούμενος πόλεμος κατά του Covid-19 κρατά πολλά από την κυριολεκτική πηγή του. Την αναπόφευκτη περιστολή ελευθεριών, την διακυβέρνηση μέσω διαταγμάτων, την επιστροφή των συνόρων, την διάρρηξη της αλληλεγγύης ακόμη και μεταξύ συμμάχων χωρών (πρβ. τις προσπάθειες Τραμπ να εξαγοράσει το γερμανικό εργαστήριο που βρίσκεται κοντά στην παρασκευή εμβολίου), την επαπειλούμενη μαζική εκκαθάριση κεφαλαίων αλλά και θέσεων εργασίας (χωρίς καν την τεχνολογική καινοτομία που κινητοποιούσαν οι πραγματικοί πόλεμοι), την πολεμική οικονομία.
Προβάλλοντας, όμως, την εικόνα του πολέμου από το επίπεδο της αναμέτρησης με έναν ιό στο κλασικό πεδίο της γεωπολιτικής δεν είναι δύσκολο να αναγορεύσει κανείς ήδη τον νικητή. Η Κίνα (και ευρύτερα η Ασία), της οποίας τις δρακόντειες τακτικές επιχειρεί, χωρίς ακόμη επιτυχία, να μιμηθεί η Δύση έχει την ικανοποίηση να προβάλλει όχι μόνο ως ικανή να περιστείλει την επιδημία, αλλά και να εξαγάγει την τεχνογνωσία και τη βοήθειά της σε άλλους, προτείνοντας έναν "υγιειονομικό δρόμο του μεταξιού”, σε συμπλήρωση του αγαπημένου πρότζεκτ του Σι Τζινπινγκ.
Το ότι η ίδια η Κίνα με το αδιαφανές μοντέλο και τους διεφθαρμένους αξιωματούχους της πιθανότατα ευθύνεται για την αρχική εξάπλωση του καινοφανούς ιού είναι κάτι που η Δύση επιμένει επικοινωνιακά να υπενθυμίζει, όμως μεσοπρόθεσμα δεν θα έχει ιδιαίτερο βάρος, όταν ήδη ο αναρρώσας ασιατικός γίγαντας κλείνει τα σύνορά του για να αποφύγει την επανεισαγωγή του ιού από τους πελαγωμένους συμπρωταγωνιστές του στο διεθνές σκηνικό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου