ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: Τα τοξικά απόβλητα της παραλίας Στρατωνίου αποκαλύπτονται

Ένα βροχερό Σαββατοκύριακο του Απρίλη με ισχυρούς ανέμους ήταν αρκετό για να γκρεμιστεί οριστικά ο μύθος της “πεντακάθαρης” παραλίας Στρατωνίου που προβάλλεται από την Δημοτική Αρχή Αριστοτέλη ως τουριστικός προορισμός. Η βροχή και ο έντονος κυματισμός του διημέρου 4-6 Απριλίου αφαίρεσαν από την παραλία το επιφανειακό στρώμα άμμου και αποκάλυψαν αυτό που όλοι όσοι γνωρίζουν το ιστορικό του συγκεκριμένου οικισμού ξέρουν ότι υπάρχει από κάτω: πυρίτες και απόβλητα εμπλουτισμού από το παρακείμενο εργοστάσιο επεξεργασίας μεταλλευμάτων, δηλαδή τα επικίνδυνα, τοξικά απόβλητα που επί πολλές δεκαετίες και μέχρι το 1983 απορρίπτονταν στη θάλασσα.
Οι ανατριχιαστικές πράγματι φωτογραφίες από την παραλία του Στρατωνίου που παρουσιάζουμε είναι αδιάψευστοι μάρτυρες της πραγματικότητας που συστηματικά και εγκληματικά αποκρύπτεται από τους κατοίκους και τους τουρίστες.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η Δημοτική Αρχή σκοπεύει να προβεί άμεσα σε έργα δήθεν “αποκατάστασης” της παραλίας, δηλαδή στην επίστρωση καθαρής άμμου πάνω από τα μαύρα, κόκκινα και κίτρινα στερεοποιημένα πια απόβλητα – και μάλιστα το συντομότερο δυνατό, πριν προλάβουν πολλά “ξένα” μάτια να δουν την τραγική εικόνα, βοηθούσης και της απαγόρευσης μετακινήσεων λόγω πανδημίας. Και έτσι το Στρατώνι θα είναι πανέτοιμο να υποδεχθεί και αυτό το καλοκαίρι τους τουρίστες τους οποίους προσκαλούν η Δημοτική Αρχή και ο Προαθωνικός Οργανισμός Τουρισμού, με τουριστική καμπάνια με τίτλο “Go Stratoni” (εδώ). Θα επανέλθει η “κανονικότητα” λοιπόν; Η κανονικότητα του ψέμματος, της εξαπάτησης, της απόκρυψης των κινδύνων για τη ζωή και την υγεία, προκειμένου να εξυπηρετηθούν, ξανά, τοπικές σκοπιμότητες;

Εμείς λέμε ότι αυτό το έγκλημα πρέπει επιτέλους να πάρει τέλος. Με αφορμή τις εικόνες αυτές, επαναλαμβάνουμε για μια ακόμα φορά τα πραγματικά δεδομένα σχετικά με την παραλία του Στρατωνίου. Και ας αναλάβουν όλοι τις ευθύνες τους.

Από τη δεκαετία του ’50 μέχρι και το 1983 τα στερεά απόβλητα του εργοστασίου (κατάλοιπα του εμπλουτισμού) απορρίπτονταν απευθείας στη θάλασσα, μπροστά από το εργοστάσιο. Τμήμα της παραλιακής ζώνης Στρατωνίου μήκους 900 μέτρων και μέσου πλάτους 100 μέτρων συνίσταται από τα απόβλητα αυτά εμπλουτισμού, δηλαδή από επικίνδυνα θειούχα τοξικά απόβλητα με υψηλότατες συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων. Σημειώνεται ειδικά ότι κατά τις τελευταίες δεκαετίες το εργοστάσιο του Στρατωνίου δεν διαχώριζε πλέον τον σιδηροπυρίτη για την παραγωγή εμπορεύσιμου συμπυκνώματος, όπως έκανε το αντίστοιχο εργοστάσιο της Ολυμπιάδας. Ως αποτέλεσμα, το σύνολο του εμπεριεχόμενου στο μετάλλευμα σιδηροπυρίτη, λειοτριβημένου και εμποτισμένου με τοξικά χημικά, απορρίπτονταν μαζί με τα υπόλοιπα απόβλητα στη θάλασσα και έχουν αποτεθεί στην …«κεντρική πλάζ Στρατωνίου».

Οι επιπτώσεις της θαλάσσιας απόρριψης των αποβλήτων ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ έχουν τεκμηριωθεί από πλήθος μελετών – με πλέον πρόσφατες αυτές των Φ. Παππά κ.α., που βασίστηκαν στις δειγματοληψίες του ΕΛΚΕΘΕ του 2012 και του 2014 και έχουν δημοσιευθεί σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά (εδώ και εδώ.). Οι αναλύσεις δείχνουν πολύ υψηλές συγκεντρώσεις αρσενικού, χαλκού, ψευδαργύρου, μολύβδου, μαγγανίου αλλά και ραδιενεργών στοιχείων στα θαλάσσια ιζήματα του βόρειου τμήματος του κόλπου της Ιερισσού, γύρω από το Στρατώνι – με τις υψηλότερες τιμές να καταγράφονται ακριβώς κάτω από τη σκάλα φόρτωσης. Κατά το Ν. Σταμάτης κ.α., 2001 (εδώ) , “Η βορειοδυτική πλευρά του κόλπου της Ιερισσού είναι ένα από τα πλέον ρυπασμένα σε μόλυβδο και ψευδάργυρο παράκτια οικοσυστήματα στην ανατολική Μεσόγειο“. Οι υψηλές περιεκτικότητες βαρέων μετάλλων στο θαλάσσιο βυθό και την άμμο της παραλίας επιβεβαιώθηκαν και από το ΚΕΠΑΜΑΧ το 2017 (εδώ).

Στις ακτές κολύμβησης είναι αυξημένος ο κίνδυνος πρόσληψης ρύπων από τους λουόμενους, με σημαντικότερη οδό πρόσληψης την κατάποση ρυπασμένου χώματος από τα παιδιά προσχολικής ηλικίας. Για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας υπάρχει από το 1980 γενική απαγόρευση αλιείας και συλλογής οστρακοειδών και εχινοδέρμων σε όλη την παράκτια ζώνη από τις εγκαταστάσεις της εξορυκτικής εταιρείας μέχρι το Κουρί και μέχρι ένα ναυτικό μίλι προς τα ανοιχτά (εδώ). Σύμφωνα με όλα τα διαθέσιμα δεδομένα, η παραλία αυτή είναι επικίνδυνη για τη δημόσια υγεία και πλήρως ακατάλληλη για οικογενειακές διακοπές, ηλιοθεραπεία και πλατσουρίσματα στα ρηχά.

Τονίζεται ότι η επιβάρυνση του θαλάσσιου περιβάλλοντος από τη μεταλλευτική δραστηριότητα συνεχίζεται μέχρι σήμερα από την Ελληνικός Χρυσός η οποία απορρίπτει στη θάλασσα υγρά απόβλητα ανεπαρκώς επεξεργασμένα, με περιεκτικότητες βαρέων μετάλλων και φυσικοχημικές παραμέτρους που υπερβαίνουν τα θεσμοθετημένα όρια. Η συστηματική παράβαση του περιβαλλοντικού όρου που αφορά τα όρια διάθεσης υγρών αποβλήτων από την εταιρεία έχει τεκμηριωθεί και βεβαιωθεί από τους Επιθεωρητές Περιβάλλοντος (εδώ).

Η προσθήκη υγιούς άμμου κάθε χρόνο πάνω από τα απόβλητα είναι μια παρέμβαση απόκρυψης, τόσο ανόητη και επικίνδυνα ανεύθυνη όσο και η αρχική ρίψη των αποβλήτων εκεί, αφού αυτά ξαναβγαίνουν στην επιφάνεια με το πρώτο χειμωνιάτικο κύμα. Για την ουσιαστική, αλλά μόνο μερική, αποκατάσταση της παραλιακής ζώνης ώστε να πάψει να αποτελεί κίνδυνο για την υγεία απαιτούνται δραστικά και ιδιαίτερα κοστοβόρα μέτρα, όπως αυτά που είχαν περιγραφεί παλαιότερα από την TVX Hellas: απομάκρυνση εδαφικού υλικού από την παραλία σε μεγάλο βάθος και αντικατάστασή του με υγιές υλικό, σταθεροποίηση του υποστρώματος με τσιμέντο και ασβέστη ή/και κατασκευή τοιχίου κατά μήκος της παραλίας που θα εμποδίζει τη μεταφορά ρυπασμένου υλικού από τη ζώνη επιρροής των κυμάτων στην παραλία.

Με τον όρο δ3.67 της ΚΥΑ Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων 201745/2011, η Ελληνικός Χρυσός είναι υποχρεωμένη να προβεί στην αποκατάσταση του παραλιακού μετώπου Στρατωνίου, στο πλαίσιο των ανταποδοτικών της υποχρεώσεων προς την τοπική κοινωνία:

“Ειδικά για το παραλιακό μέτωπο Στρατωνίου, η οριστική έκταση και το βάθος του εδαφικού μανδύα προς αποκατάσταση να καθοριστεί άμεσα και μετά από έρευνα και δοκιμές στην περιοχή εγκατάστασης ή απόθεσης, προκειμένου να καθοριστούν τα τυχόν επιβαρυμένα εδαφικά σώματα τα οποία θα πρέπει να αποκατασταθούν. Τεχνική Έκθεση με τα αποτελέσματα της έρευνας, των δοκιμών και των εργασιών αποκατάστασης θα πρέπει να υποβληθεί και να εγκριθεί από την Επιτροπή του όρου δ1.39 πριν την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης”.

Τα έργα δεν έχουν προχωρήσει μέχρι σήμερα διότι δεν έχει ολοκληρωθεί η παραχώρηση της δημόσιας έκτασης 39 στρεμμάτων της παραλίας Στρατωνίου (το μπαζωμένο με απόβλητα τμήμα του αιγιαλού), από την ΕΤΑΔ Α.Ε. προς το Δήμο Αριστοτέλη. Ωστόσο μια προμελέτη για την “ανάπλαση” του παραλιακού μετώπου που παρουσίασε η Ελληνικός Χρυσός το 2013 (εδώ) – και εγκρίθηκε τότε από το Δημοτικό Συμβούλιο – φανέρωνε ότι η εταιρεία δεν είχε την πρόθεση ούτε να τηρήσει τον όρο της ΚΥΑ ούτε να ξοδευτεί ιδιαίτερα. Επρόκειτο για ένα απλό έργο “βιτρίνα”, για απλό κουκούλωμα του σοβαρότατου προβλήματος ρύπανσης της παραλίας με πάρκα και τραπεζοκαθίσματα, χωρίς ικανοποιητικά έργα εξυγίανσης του ρυπασμένου εδαφικού υποστρώματος.

Τουριστικός προορισμός το Στρατώνι, με αυτήν την παραλία;

Εδώ και πάνω από μια δεκαετία, με τη βοήθεια των Δημοτικών Αρχών, το Στρατώνι προσπαθεί να διαγράψει την ιστορία του. Κάθε αναφορά στο “πρόβλημα” της παραλίας σταμάτησε. Δήμος, τοπικοί σύλλογοι και ιστολόγια προσκαλούν πλέον ανοιχτά τον κόσμο να απλώσει την πετσέτα του επάνω στο λεπτό στρώμα άμμου που καλύπτει τα επικίνδυνα απόβλητα και να βουτήξει στη θάλασσα. Τα καλοκαίρια η Ελληνικός Χρυσός διοργανώνει χαλαρά και ευχάριστα beach parties για τους φοιτητές των Γεωλογικών Πανεπιστημιακών Τμημάτων που τους καλεί στις εγκαταστάσεις της για θερινή πρακτική εκπαίδευση, χωρίς βέβαια να πληροφορεί τους ανύποπτους καλεσμένους της επάνω σε τι χαλαρώνουν τα βραδάκια ακούγοντας μουσική και πίνοντας τα ποτάκια τους:

ΘΕΡΙΝΗ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΣΤΗΝ “ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΧΡΥΣΟΣ” & ΒΕΑCH PARTY ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΩΝΙ (ΒΙΝΤΕΟ)

Το 2010, εκμεταλλευόμενη την ανεπάρκεια των θεσμοθετημένων κριτηρίων ποιότητας ακτών κολύμβησης που παρακολουθούν μόνο μικροβιολογικές και όχι χημικές παραμέτρους όπως τα βαρέα μέταλλα, η τότε Δημοτική Αρχή εξασφάλισε για το Στρατώνι τη “Γαλάζια Σημαία”, ένα διεθνές σύμβολο ποιότητας για οργανωμένες ακτές κολύμβησης. Η αντιπολίτευση του Δημοτικού Συμβουλίου είχε επισημάνει τότε ότι «τυχόν αποκάλυψη της αλήθειας για την παραλία Στρατωνίου θα συμπαρασύρει και τις υπόλοιπες 13 Γαλάζιες Σημαίες του Δήμου, σαν αμφισβήτηση της αξιοπιστίας τους». Αφού επί έξι συναπτά έτη η παραλία με τα απόβλητα βραβευόταν με τρία αστέρια ως “εξαιρετικής ποιότητας”, η Γαλάζια Σημαία αφαιρέθηκε από το Στρατώνι το 2017 μετά από καταγγελία του “Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων” (εδώ) με την οποία κοινοποιήθηκαν στους υπευθύνους του θεσμού οι δημοσιευμένες μελέτες που τεκμηριώνουν τη ρύπανση. Η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης (ΕΕΠΦ) και αποφάσισε να μην παραδοθεί η Γαλάζια Σημαία στο Στρατώνι μέχρις ότου βεβαιωθεί εγγράφως από τις αρμόδιες αρχές ότι από την παρουσία υψηλών συγκεντρώσεων βαρέων μετάλλων στην ακτή δεν υφίσταται κίνδυνος για τη δημόσια υγεία (εδώ).

Σε αντίθεση με την ΕΕΠΦ που προέκρινε την αρχή της πρόληψης , η Δημοτική Αρχή του κ. Βαλιάνου αγνοεί επιδεικτικά τα επιστημονικά δεδομένα και προωθεί το Στρατώνι, εντός και εκτός Ελλάδας, ως τουριστικό προορισμό. Στη διεθνή τουριστική έκθεση Holidays & Spa Expo που πραγματοποιήθηκε στη Σόφια πριν από δύο μήνες (13 – 15.2.20), ο Δήμος Αριστοτέλη συμμετείχε με στόχο την προώθηση στη βουλγάρικη τουριστική αγορά των “διαχρονικά λιγότερο προβεβλημένων περιοχών της Ανατολικής Χαλκιδικής, και συγκεκριμένα του Στρατωνίου. Στο φυλλάδιο με την προτροπή “Go Stratoni” που διανεμήθηκε στο περίπτερο, η παραλία του Στρατωνίου περιγράφεται ως “μαγική” και “αμμουδερή” και οι επισκέπτες καλούνται να κολυμπήσουν αλλά και να ψαρέψουν. Αναφέρεται μάλιστα ότι το Στρατώνι διαθέτει “αλιευτικό καταφύγιο” (fish port) παρά το γεγονός ότι η αλιεία απαγορεύεται δια νόμου εκεί.

Για το περιεχόμενο της παρουσίας του Δήμου στη συγκεκριμένη τουριστική έκθεση δεν ενημερώθηκε η Επιτροπή Τουριστικής Προβολής του Δήμου Αριστοτέλη και δεν ζητήθηκε η γνωμοδότησή της, αφού τον τομέα αυτόν έχει αναλάβει προσωπικά και κατ’αποκλειστικότητα ο ίδιος ο Δήμαρχος.

Η Δημοτική Αρχή και προσωπικά ο Δήμαρχος, Στέλιος Βαλιάνος, έχουν την ευθύνη της προστασίας της υγείας των δημοτών και των επισκεπτών του Δήμου. Μέλημά τους θα έπρεπε να είναι η έγκυρη ενημέρωση για την κατάσταση της παραλίας, για τα επιστημονικά δεδομένα και για τους, δυνητικούς έστω, κινδύνους για την υγεία. Συγκαλύπτοντας το υπαρκτό πρόβλημα ρύπανσης για να ικανοποιήσει τους ψηφοφόρους του στο Στρατώνι ο Δήμαρχος θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία, υπονομεύει την αξιοπιστία του Δήμου Αριστοτέλη και τον εκθέτει σε ανεπανόρθωτη δυσφήμιση αλλά και σε πιθανές αγωγές αποζημιώσεων. Δίνει δε το καλύτερο άλλοθι στην εταιρεία για να αποφύγει την εκπλήρωση της υποχρέωσής της για αποκατάσταση της παραλίας και τη σημαντική δαπάνη που αυτό συνεπάγεται. Και όλα αυτά πρέπει επιτέλους να τελειώσουν.