Αναφερόμενοι στην επιστροφή στην «κανονικότητα» του Ελληνο-τουρκικού ανταγωνισμού, με αφορμή το φερόμενο ως επεισόδιο του Έβρου, για την οποίο μιλήσαμε σε προηγούμενο σημείωμά μας δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε πως αυτή επιστρέφει σε ένα πλαίσιο πολύ διαφορετικό από αυτό στο οποίο βρισκόταν μέχρι τις αρχές Μαρτίου.
Πραγματικά είναι αδύνατον να δούμε την όποια ήσσονος ή μη, σημασίας αντιπαράθεση για την οριοθέτηση της μεθορίου στον Έβρο, έξω από το συνολικότερο επίπεδο των Ελληνο-Τουρκικών σχέσεων έτσι όπως αυτές διαμορφώνονται στην μετά-lockdown εποχή που οδήγησε σε μια αλλαγή του τοπίου.
Μια θεαματική μεταστροφή ήρθε να υπενθυμίσει πόσο εύθραυστη είναι η όποια προσωρινή ισορροπία επιχειρείται να επιτευχθεί μέσα στο σημείο πρόσκρουσης των γεωπολιτικών τεκτονικών πλακών που συγκρούονται στην περιοχή μας.
Μια θεαματική μεταστροφή ήρθε να υπενθυμίσει πόσο εύθραυστη είναι η όποια προσωρινή ισορροπία επιχειρείται να επιτευχθεί μέσα στο σημείο πρόσκρουσης των γεωπολιτικών τεκτονικών πλακών που συγκρούονται στην περιοχή μας.
Η πρόσφατη κατάρρευση της τιμής των συμβολαίων futures πετρελαίου σε αρνητικά πρόσημα, ως άμεσο αποτέλεσμα του συνδυασμού πανδημίας και κρίσης, στην οποία αναφερθήκαμε τις μέρες του Πάσχα, είχε καταλυτική επίδραση και στις ελληνοτουρκικές σχέσεις με πολλούς τρόπους. Και αυτό παρόλο που την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές μια προσωρινή ανάκαμψη των τιμών φαίνεται πως έχει έλθει με το πετρέλαιο να κινείται κοντά στα 30 δολάρια το βαρέλι (βλ. σχεδιάγραμμα 1 από Trading Economics).
Σχεδιάγραμμα 1.
Σχεδιάγραμμα 1.
Παρόλα αυτά, η παρατεταμένη παγκόσμια κρίση και η είσοδος σε μια βαθιά ύφεση σε πλανητικό επίπεδο οδηγεί σε προβλέψεις δυσοίωνες συνολικά για την πορεία της τιμής των καυσίμων για τα επόμενα χρόνια και αλλάζει έτσι και μια σειρά από επενδυτικά σχέδια των μεγάλων παικτών. Μέσα στα πρώτα θύματα της νέας κατάστασης αυτό που φαίνεται σε πρώτη φάση είναι η κατάρρευση του «ενεργειακού μεγαλοϊδεατισμού» της Λευκωσίας και της Αθήνας. Τουλάχιστον στο κομμάτι που αφορά τα οικόπεδα της Κυπριακής ΑΟΖ που η κυβέρνηση Αναστασιάδη στην Κύπρο είχε δέσει με συμβόλαια ερευνών, εξόρυξης και εκμετάλλευσης με πετρελαϊκούς Κολοσσούς. Υποτίθεται για να αναγνωριστεί η Κυπριακή ΑΟΖ από τις μεγάλες δυνάμεις οι οποίες και θα προστρέξουν σε ενεργή βοήθεια για την προάσπιση των συμφερόντων των εταιριών τους έναντι οποιασδήποτε αμφισβήτησης. Τις τελευταίες εβδομάδες, φαίνεται πως καταρρέει το μεγαλεπήβολο και υπερφίαλο σχέδιο της Λευκωσίας, που τελεί υπό την υψηλή εποπτεία της Αθήνας. Μιας Αθήνας η οποία ωστόσο η ίδια δεν κάνει πράξη την ανακήρυξη της φερόμενης ως δικής της ΑΟΖ, η οποία δεν υφίσταται επισήμως και άρα δεν έχει καμιά απολύτως διεθνή νομική ισχύ, παρά τα όσα περί του αντιθέτου πιστεύει ο κόσμος στην Ελλάδα.
Έτσι μέσα στην δίνη του πετρελαϊκού κραχ, η Αμερικανική Exxon Mobil ανακοίνωσε την διακοπή όλων των ερευνητικών της εργασιών στο Κυπριακό οικόπεδο 10 στο οποίο μόλις πριν ενάμιση χρόνο είχε ανακοινώσει ότι βρήκε κοίτασμα φυσικού αερίου. Η διακοπή εργασιών από την Αμερικανική εταιρία προσδιορίστηκε για περίοδο 18 μηνών, δηλαδή μέχρι περίπου τα τέλη του 2021 και επισήμως αποδόθηκε στην συνθήκη που δημιουργεί η πανδημία κορονοϊού. Όμως της απόφασης αυτής είχε προηγηθεί το πάγωμα των εργασιών από την Ιταλική ΕΝΙ ήδη από τα τέλη του 2018 μετά το παρ’ ολίγο θερμό επεισόδιο με τον Τουρκικό στόλο. Επίσης είχαμε και το σιωπηρό πάγωμα εργασιών της Ισραηλινής Noble Energy λίγες μέρες πιο πριν.
Η δε Γαλλική Τotal που θεωρητικά παραμένει στην περιοχή δεν διαθέτει πλέον την «προστασία» του Γαλλικού αεροπλανοφόρου «Ντε Γκωλ» το οποίο ανακλήθηκε εσπευσμένα στα μέσα Απριλίου πίσω στην βάση του, καθώς το πλήρωμα του μπήκε σε καραντίνα λόγω εκατοντάδων κρουσμάτων κορονoϊού.
Παράλληλα, δίνουν και παίρνουν τα σενάρια για αναθέρμανση των σχέσεων ανάμεσα σε Άγκυρα και Ουάσιγκτον σχετικά με τον πόλεμο της Λιβύης. Αυτή η αναθέρμανση ασφαλώς οφείλεται στην αλλαγή της πολιτικής Τραμπ έναντι του Ερντογάν μετά τον εξευτελισμό που έπαθε ο Τουρκικός στρατός στην Συρία από την Ρωσία του Πούτιν, όπου υποχρεώθηκε σε μια ατιμωτική υποχώρηση και ομηρία.
Τις τελευταίες εβδομάδες οι δυνάμεις του Σάρατζ με ενεργή υποστήριξη κάθε καρυδιάς τζιχαντιστή, την διπλωματική υποστήριξη της Ιταλίας που αποσκοπεί στην αποτροπή των μεταναστευτικών ροών από τα Λιβυκά παράλια προς την Ευρώπη και την Τουρκική στρατιωτική υποστήριξη με άρματα μάχης, drones και λοιπό οπλισμό, έχουν κάνει μια μεγάλη αντεπίθεση. Έτσι κατάφεραν να σπάσουν τον αποκλεισμό της Τρίπολης απωθώντας τις δυνάμεις του Χάφταρ και την ταξιαρχία Wagner των 1.600 Ρώσων μισθοφόρων. Την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, είναι ακόμη ασαφές αν η υποχώρηση Χάφταρ και Ρώσων είναι μια τακτική αναδίπλωση ή αν αφορά μείζονα στρατιωτική υποχώρησή τους. Οι τελευταίες ειδήσεις πάντως μιλάνε για την ανάπτυξη νέων Ρωσικών αεροπορικών μονάδων στην περιοχή και ήδη ο Γάλλος υπουργός εξωτερικών μίλησε για μια «νέα Συρία».
Όπως ασαφές είναι και τι θα συμβεί με την προσπάθεια της Γερμανίας, της Γαλλίας (και της Ελλάδας που συμμετέχει με μια φρεγάτα) να επιβάλλουν την παρουσία της ΕΕ στην περιοχή με την ναυτική επιχείρηση-αποκλεισμό με τον κωδικό τίτλο «Ειρήνη» η οποία αποσκοπεί υποτίθεται στην διακοπή του εξοπλισμού των αντιμαχόμενων μερών πράγμα που αποφασίστηκε στη σύνοδο του Βερολίνου τα Χριστούγεννα και βρίσκει αντίθετη την κυβέρνηση της Τρίπολης.
Τέλος, μέσα σε αυτό το πλαίσιο επιχειρείται παρασκηνιακά μια διπλωματική επαναπροσέγγιση ανάμεσα σε Τουρκία και Ισραήλ, πράγμα που αν επιτευχθεί θα ακυρώσει τον άξονα συμμαχίας που οικοδομούσε όλα αυτά τα χρόνια η Αθήνα και η Λευκωσία.
Πέρα όμως από όποια υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων του Τουρκικού κράτους, που σκόπιμα γίνεται από φοβικούς εθνικιστικούς κύκλους στην Ελλάδα, η ικανότητα της Άγκυρας να κλείνει νικηφόρα τα μέτωπα τα οποία ανοίγει -πράγμα που προς το παρόν δεν μπόρεσε να πετύχει σχεδόν πουθενά- καθορίζεται με την σειρά της από τρεις παράγοντες.
Ο πρώτος παράγοντας είναι εξωτερικός. Και έχει να κάνει με την συνολικότερη αντιπαράθεση των μεγάλων δυνάμεων στην ευρύτερη Ευρασιατική γραμμή από το Μουρμάνσκ μέχρι την Μέση Ανατολή. Εδώ καμιά πρόβλεψη δεν μπορεί να γίνει. Και σίγουρα δεν μπορεί να γίνει υπό το πρίσμα του τοπικού συσχετισμού δυνάμεων ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία. Πάντα οι ευρύτερες συμμαχίες είναι αυτές που καθορίζουν το «μεγάλο παιχνίδι». Ο Ερντογάν αδειάζεται και επαναπροσεγγίζεται από τις μεγάλες δυνάμεις ξανά και ξανά έτσι ώστε να είναι αδύνατον πολλές φορές να προσδιορίσει κάποιος το ακριβές σημείο ανοχής, αποδοχής ή αντιπαράθεσης σε κάθε δεδομένη στιγμή.
Ο δεύτερος είναι εσωτερικός και έχει να κάνει με τα τεράστια κοινωνικά και οικονομικά μέτωπα που φέρουν την Τουρκία σε διαρκή κοινωνική και οικονομική κρίση. Η διαχείριση της πανδημίας επίσης έχει αποτύχει παταγωδώς φέροντας την χώρα πάρα πολύ ψηλά στην μακάβρια στατιστική, με επισήμως καταγεγραμμένα 159.797 κρούσματα, στην 9η θέση παγκοσμίως και 4.431 θανάτους παρόλο που έκανε ένα σχετικά εκτεταμένο πρόγραμμα τεστ ιχνηλασιμότητας. (βλέπε σχεδιάγραμμα 2).
Σχεδιάγραμμα 2: Με πορτοκαλί το σύνολο των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων, source: wikipedia.
Σχεδιάγραμμα 2: Με πορτοκαλί το σύνολο των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων, source: wikipedia.
Αυτή η μεγάλη διασπορά οφείλεται στο γεγονός ότι πλην της τουριστικής οικονομίας που μπήκε σε υποχρεωτικό lockdown εξαιτίας της απαγόρευσης διεθνών πτήσεων – που στην πραγματικότητα επιβλήθηκε από το εξωτερικό – η μεγάλη παραγωγή δεν σταμάτησε καθόλου. Τα μέτρα περιορισμού ήταν χωροταξικά κατανεμημένα σε επιλεγμένες περιοχές και με 3ημερη ή 4ημερη διάρκεια κατά περίπτωση. Στο εσωτερικό των περιοχών της καραντίνας η μαζική παραγωγή δεν σταμάτησε. Αυτό οδήγησε σε μια «ελεγχόμενη ανοσία αγέλης» όχι τόσο κυνική όπως στη Σουηδία για παράδειγμα, αλλά με την καμπύλη εξάπλωσης να αργεί πολύ να ευθυγραμμιστεί ακόμη και τώρα. Ωστόσο στο τέλος, άρκεσε η απώλεια του τουριστικού συναλλάγματος για να βυθιστεί και εκεί η οικονομία σε ύφεση με την συντηρητική εκτίμηση να μιλάει για τουλάχιστον -5,2% ύφεση για το πρώτο 4μηνο του 2020 (βλέπε σχεδιάγραμμα 3 από το Trade Economics). Με το νόμισμα της χώρας και τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα να καταρρέουν στα επίπεδα του 2016 και τους πρώτους μήνες μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα των Κεμαλικών.
Σχεδιάγραμμα 3.
Σχεδιάγραμμα 3.
Και στην τελική ανάλυση, είναι ο απρόβλεπτος παράγοντας που όταν έρχεται στο προσκήνιο υπερτερεί κάθε γεωστρατηγικού σχεδιασμού: η πορεία της ταξικής πάλης, σε Ελλάδα και Τουρκία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου