Φυσικό αέριο και κυπριακή ΑΟΖ: το τέλος της πολιτικής πλάνης
Κυριάκος Πιερίδης
Η απόσταση μεταξύ των επί 3 χρόνια διακηρύξεων και της σημερινής «γυμνής» πραγματικότητας είναι τεράστια. Η Κύπρος δεν έγινε ενεργειακός κόμβος και το φυσικό αέριο άλλαξε τους κανόνες του παιχνιδιού, αλλά καταφανώς σε βάρος της. Το ένα μετά το άλλο τα ζητήματα αιχμής στην εξωτερική πολιτική που προέβαλλε ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Χριστοδουλίδης διαψεύδονται από τα γεγονότα, αφήνοντας πίσω μια πιο χαοτική κατάσταση από πριν για τα συμφέροντα του νησιού
ΑΝΑΛΥΣΗ*
Παγιδευμένη στην επικοινωνιακή αυταρέσκεια για παχιά λόγια, η κυπριακή κυβέρνηση βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με το χειρότερο σενάριο αναφορικά με τους σχεδιασμούς της για το φυσικό αέριο: την αποχώρηση των εταιρειών και την παραμονή μόνο του γεωτρύπανου της Τουρκίας στην κυπριακή ΑΟΖ.
Μπορεί να μην υπάρχει άλλο προηγούμενο τέτοιας αναντιστοιχίας διακηρύξεων και πραγματικότητας στο μητρώο της κυπριακής διπλωματίας. Κι όμως, ακόμα και τώρα που η πανδημία επιτάχυνε τo τέλος των παραισθήσεων, η κυβέρνηση Ν. Αναστασιάδη δεν αισθάνεται την ανάγκη για επαναξιολόγηση της κατάστασης. Ούτε οι αρμόδιοι υπουργοί Εξωτερικών και Ενέργειας δέχονται ότι υπάρχουν έστω κενά στην πολιτική τους.
Την Πέμπτη το Υπουργικό Συμβούλιο της Κύπρου ενέκρινε τον κυρωτικό νόμο της διακρατικής συμφωνίας Κύπρου - Ελλάδας - Ισραήλ, όπως έπραξε και η ελληνική κυβέρνηση την περασμένη εβδομάδα. Ασχέτως αν, χαμηλόφωνα σε ιδιωτικούς κύκλους, οι πλείστοι παραδέχονται ότι δεν υπάρχουν δεδομένα που να υποστηρίζουν το πότε, πώς και από ποιους θα γίνει ένα τέτοιο έργο. Το ίδιο διάστημα, όμως, η Τουρκία συνεχίζει την πολιτική της στην ανατολική Μεσόγειο, εξασφαλίζοντας πρόδηλο πλεονέκτημα κινήσεων και ζωτικό χώρο και χρόνο για να εδραιώσει τις θέσεις της.
Οι αδίστακτες αγορές
Τα δεδομένα στη διεθνή αγορά ενέργειας δεν ήταν καθόλου ευνοϊκά για το εγχείρημα της Κύπρου. Προτού εκδηλωθεί η πανδημία, η Λευκωσία τα υποτιμούσε: χαμηλές τιμές, άφθονο φυσικό αέριο, στροφή προς τις ανανεώσιμες πηγές. Ο Χάρης Τζήμητρας, διευθυντής του Ινστιτούτου του Οσλο για την Ειρήνη (PRIO) στη Λευκωσία, σημειώνει: «Τώρα αντιμετωπίζουμε μια άνευ προηγουμένου κατάρρευση των τιμών.
Οι επιπτώσεις γίνονται πλέον ολοφάνερες γιατί οι εταιρείες αλλάζουν ριζικά τις στρατηγικές προτεραιότητές τους, διακόπτουν επενδύσεις και θα επικεντρωθούν σ’ εκείνες με χαμηλό ρίσκο και υψηλή κερδοφορία». Ο εμπειρογνώμονας για το φυσικό αέριο Τσαρλς Ελληνας, με δικές του δημόσιες παρεμβάσεις, σημειώνει ότι «λόγω των περικοπών και των χαμηλών τιμών, οι εταιρείες αυτή τη στιγμή επικεντρώνονται σε μεγάλα και εύκολα έργα που έχουν μεγάλη απόδοση και μεγάλα κέρδη. Η Ανατολική Μεσόγειος δεν περιλαμβάνεται σε αυτές τις περιοχές προτεραιότητας».
Στη διεθνή αγορά οι εταιρείες αναδιπλώνονται ταχέως. Η ΕΝΙ αποσύρεται από την Αυστραλία, η SHELL αποσύρεται από τις ΗΠΑ, η TOTAL επικεντρώνεται μόνο στα μεγάλα κοιτάσματα της Μοζαμβίκης. Ακόμα και η πανίσχυρη EXXON MOBIL σημειώνει τεράστιες απώλειες. Η Αίγυπτος μείωσε την παραγωγή κατά 30% γιατί δεν υπάρχει ζήτηση. Στο Ισραήλ, η Delek ξεπουλά για να επιβιώσει.
Η Nobel βρίσκεται στο χείλος της χρεοκοπίας. Tα γεγονότα βοούν και η Λευκωσία ενεργεί με κεκτημένη ταχύτητα, ελλείψει συγκροτημένης εσωτερικής κριτικής για το αβάσιμο κλίμα ευφορίας που συστηματικά καλλιέργησε. «Στην Κύπρο οι εταιρείες ανέστειλαν τις γεωτρήσεις τους για τα τέλη 2021 αλλά μάλλον θα αργήσουν πολύ. Πιθανότατα να μην προχωρήσουν», εκτιμά ο Τ. Ελληνας, εκφράζοντας την ελπίδα ότι μια παράταση των συμβολαίων που έχουν με την κυπριακή κυβέρνηση, ίσως βοηθήσει «κάποτε στο μέλλον» για να συνεχίσουν.
Ο Χ. Τζήμητρας σημειώνει: «Τα δεδομένα έχουν αλλάξει δραματικά και συχνά φαίνεται να απουσιάζει ο ρεαλισμός με αποτέλεσμα να σπαταλάται χρόνος σε πράγματα που δεν πρόκειται να λειτουργήσουν» και προσθέτει: «Πρέπει επειγόντως να εξετάσουμε και άλλες προσεγγίσεις, να σκεφτούμε εκτός πλαισίου…»
Η απόσταση μεταξύ των επί 3 χρόνια διακηρύξεων και της σημερινής «γυμνής» πραγματικότητας είναι τεράστια. Η Κύπρος δεν έγινε ενεργειακός κόμβος και το φυσικό αέριο άλλαξε τους κανόνες του παιχνιδιού, αλλά καταφανώς σε βάρος της.
Το ένα μετά το άλλο τα ζητήματα αιχμής στην εξωτερική πολιτική που προέβαλλε ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Χριστοδουλίδης διαψεύδονται από τα γεγονότα, αφήνοντας πίσω μια πιο χαοτική κατάσταση από πριν για τα συμφέροντα του νησιού. Τα εργαλεία διπλωματίας που είχε επιστρατεύσει στην Ε.Ε., σταδιακά αχρηστεύτηκαν μπροστά στους πολύ δυσμενείς συσχετισμούς που δημιουργήθηκαν. Η κυπριακή και η ελληνική διπλωματία συνεχίζουν το πήγαινε-έλα στα συμβούλια, μαζεύοντας συμπεράσματα «για την τιμή των όπλων», τα οποία διοχετεύουν για εσωτερική κατανάλωση.
Η ωμή διαπίστωση «μόνο η Τουρκία συνεχίζει τις γεωτρήσεις, όλοι οι άλλοι έχουν αποχωρήσει λόγω της πανδημίας…» διά στόματος Μεβλούτ Τσαβούσογλου, διεγείρει τα αισθήματα, αλλά δεν εξαφανίζει το γεγονός. Το «Γιαβούζ» είναι αγκυροβολημένο νοτιοδυτικά της Λεμεσού, συνεχίζει ανενόχλητο και η κυπριακή ΑΟΖ έγινε «σουρωτήρι». Δεν είναι ούτε πολιτικά ούτε νομικά κατοχυρωμένη, όπως διατείνεται ο Ν. Χριστοδουλίδης.
Το Προεδρικό αδυνατεί να παρακολουθήσει την επιθετική διπλωματία της Τουρκίας που αξιοποιεί στο μέγιστο το στρατηγικό αδιέξοδο τριών ετών μετά το Κραν Μοντανά (2017): «Οι Ελληνοκύπριοι αγνόησαν τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων. Αν η ελληνοκυπριακή πλευρά λάμβανε υπόψη τις προτροπές και προτάσεις τους και αν μάθαινε να διαμοιράζεται, δεν θα υπήρχαν αυτές οι εντάσεις».
Παράλληλα, στην τουρκική επιχειρηματολογία έχει σταθερά ενσωματωθεί μια πιο τεκμηριωμένη προσέγγιση για το ζήτημα των θαλάσσιων διεκδικήσεων μεταξύ Πάφου και Ρόδου με βάση το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (π.χ. το μέγεθος των ακτογραμμών κ.ά.) που συνιστά σημαντική διαφοροποίηση με το παρελθόν και δεν πρέπει να υποτιμάται.
Το γεωπολιτικό ρίσκο
Η ιδέα της Λευκωσίας να αφήσει το Κυπριακό και την ελπιδοφόρα προσπάθεια επίλυσής του υπό τον ΟΗΕ στο «παρά ένα», βάζοντας «όλα τα αυγά της στο καλάθι του... φυσικού αερίου», είναι η ρίζα της διπλωματικής πανωλεθρίας που φτάνει σήμερα στα όρια εθνικής ταπείνωσης. Η αδειοδότηση τεμαχίων ΑΟΖ σε εταιρείες-κολοσσούς και η συγχρηματοδότηση μιας μελέτης για τον East Med –δηλαδή η έγκριση ενός project καλών προθέσεων– δεν μπορούν να αντισταθμίσουν τα τεράστια γεωπολιτικά και πολιτικά ρίσκα που δημιουργήθηκαν στην ανατολική Μεσόγειο από τη στιγμή που η Τουρκία καθόρισε τους τρόπους της δικής της απάντησης.
Το πολιτικό ρίσκο δεν επηρεάζει μόνο τις εταιρείες, αλλά και οποιονδήποτε επενδυτή που θα κληθεί να χρηματοδοτήσει τεράστια ποσά για έργα και υποδομές και θέλει να γνωρίζει τι κίνδυνοι υπάρχουν και πώς μπορούν να μειωθούν. Τα τρία τελευταία χρόνια, στην απουσία προοπτικής επίλυσης, οι κίνδυνοι αστάθειας έχουν αυξηθεί. Για την κατάσταση αυτή, η κυπριακή κυβέρνηση διεθνώς είναι τουλάχιστον συνυπεύθυνη με βάση τα κριτήρια του ΟΗΕ, χάνοντας προφανή ερείσματα ως παράγοντας που συμβάλλει στην επίλυση του προβλήματος της, άρα και συνεισφέρει στη σταθερότητα στην περιοχή.
Το μέλλον των τριμερών
Η κρίση του COVID-19 σωρεύει και άλλα αδιέξοδα, καθώς τα κράτη υποβάλλονται σε σοβαρή οικονομική δοκιμασία και τα ασθενέστερα όπως η Κύπρος και Ελλάδα θα είναι πιο εκτεθειμένα σε συνθήκες γεωπολιτικών εντάσεων. Αν κρίνει κανείς από τις ενέργειες της κυβέρνησης Ν. Αναστασιάδη έναντι της τουρκοκυπριακής κοινότητας, η Λευκωσία δεν τρέφει καμία σκέψη να πάρει εκείνη την πρωτοβουλία για να βγει από το αδιέξοδο.
Η τακτική να μείνουν ξεκομμένες οι δύο κοινότητες λόγω της πανδημίας αποτέλεσε άλλον ένα δείκτη αρνητικών προθέσεων στην τακτική κωλυσιεργίας. Η δε επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων υπό τον ΟΗΕ θα εξαρτηθεί από το αποτέλεσμα της εκλογών στα κατεχόμενα στις 11 Οκτωβρίου και την πιθανότητα επανεκλογής του Μουσταφά Ακιντζί.
Στο ίδιο διάστημα, η κυπριακή κυβέρνηση βλέπει τη διπλωματία των τριμερών να εξαντλείται σε επικοινωνιακού χαρακτήρα ανταλλαγές και ανακοινώσεις. Ακόμα και η προνομιακή σχέση Αναστασιάδη - Νετανιάχου αγγίζει τα όρια της χρησιμότητάς της για τους Ισραηλινούς. Οσο κι αν η κυπριακή διπλωματία εξωθείται στην προκλητικά μεροληπτική στήριξη του Ισραήλ στην προσάρτηση των συριακών Υψωμάτων Γκολάν.
Είναι ερώτημα αν θα πράξει το ίδιο για τον… φίλο Μπενιαμίν στην αντίστοιχη μεθόδευση που κάνει τώρα για την Κοιλάδα του Ιορδάνη στη Δυτική Οχθη. Ο East Med, που ήταν «παιδί» του Νετανιάχου, εξυπηρετούσε για χρόνια τη δική του πολιτική και ρητορική, για να καταστεί ο μακροβιότερος Ισραηλινός πρωθυπουργός. Η Λευκωσία και η Αθήνα πρόθυμα προσεταιρίστηκαν την ιδέα αυτή, αλλά τι θα γίνει τώρα που ο Νετανιάχου διανύει την τελευταία μισή θητεία, διωκόμενος για διαφθορά; Κάποιος στη Λευκωσία πρέπει ακόμα να παρακολουθήσει πιο βαθιά την άτυπη διαβούλευση Ισραήλ - Τουρκίας που αργά αλλά σταθερά αποκαθιστά την ανάγκη μιας πιο λειτουργικής σχέσης μεταξύ τους.
* Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου