Η νέα διατλαντική ατζέντα

Η Κομισιόν δημοσίευσε στις 2/12/2020 μία νέα ατζέντα για την αναζωογόνηση των σχέσεων της Ευρώπης με την Αμερική του Τζο Μπάιντεν.

Με τον τίτλο «A New EU-US Agenda for Global Change» η ΕΕ αποχαιρετά την εποχή Τραμπ, κατά την οποία οι διατλαντικές σχέσεις δοκιμάστηκαν επανειλημμένα. Φαίνεται όμως ότι η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δεν τρέφει ψευδαισθήσεις για τη νέα περίοδο των διατλαντικών σχέσεων που ανοίγει με την εκλογή του Τζο Μπάιντεν στην προεδρία των ΗΠΑ.

Η νέα διατλαντική ατζέντα που προωθεί η Κομισιόν κινείται πάνω σε δύο βασικές παραδοχές. Η πρώτη είναι η επανασύνδεση, ήρθε η ώρα της επανασύνδεσης των δύο πλευρών του Ατλαντικού. Η δεύτερη, αφορά την πρωτοβουλία της επανασύνδεσης και αυτή πρέπει να ανήκει στην Ευρώπη.

Με τα δεδομένα αυτά, η Κομισιόν περιγράφει μία κοινή ατζέντα που διαμορφώνεται σε πολλά επίπεδα.

ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΕΜΒΟΛΙΟΥ

Στην κορυφή της κοινής ατζέντας βρίσκεται το θέμα της αντιμετώπισης της πανδημίας. Το σχέδιο είναι φιλόδοξο και περιλαμβάνει τη διασφάλιση χρηματοδότησης για την ανάπτυξη και τη διανομή με όρους ισότητας των εμβολίων, των τεστ και των φαρμάκων, αρχίζοντας με τις πρωτοβουλίες Act-A και Covax. Το τελευταίο πρόγραμμα στοχεύει στην απόκτηση 2 δις δόσεων εμβολίων, μέχρι το τέλος του 2021. Μία αμερικανική συμμετοχή θα έστελνε ένα πολύ ηχηρό μήνυμα.

Τα επόμενα βήματα περιλαμβάνουν ένα σχέδιο για την προετοιμασία και την αντιμετώπιση των επόμενων κυμάτων της πανδημίας, την αναμόρφωση του ΠΟΥ και την υποστήριξη του ΠΟΕ για τη διευκόλυνση του εμπορίου των βασικών ιατρικών αγαθών, μέσα από την πρωτοβουλία Εμπόριο και Υγεία.

Η ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ

Μετά από τη θητεία Τραμπ, το θέμα του περιβάλλοντος επανέρχεται στο προσκήνιο. Η κλιματική αλλαγή και η απώλεια της βιοποικιλότητας αποτελούν τις καθοριστικές προκλήσεις της εποχής μας. Για αυτό χρειάζεται η έναρξη μίας διατλαντικής συμμαχίας για την πράσινη τεχνολογία και τη δέσμευση για υπογραφή στη Γλασκόβη το 2021 στα πλαίσια της COP 26, του στόχου για μηδενικές εκπομπές αερίων το 2050. Μία πρωτοβουλία που ξεκίνησε από τη Συμφωνία του Παρισιού, COP 21, υποβαθμίστηκε από τον Ντόναλντ Τραμπ και ο Τζο Μπάιντεν έχει υποσχεθεί ότι θα την υποστηρίξει.

ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ ΤΗΣ ΥΨΗΛΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

Το μέτωπο της υψηλής τεχνολογίας μπορεί να αποδειχθεί το πιο δύσκολο. Τρεις είναι οι βασικές προτεραιότητες. Η πρώτη, αφορά τη χαλάρωση των εμπορικών δασμών. Η δεύτερη, αφορά την ίδρυση ενός «Συμβουλίου ΕΕ-ΗΠΑ για το Εμπόριο και την Τεχνολογία». Η τρίτη αφορά τη διατύπωση μίας κοινής προσέγγισης για την ασφάλεια των κρίσιμων υποδομών, ξεκινώντας από το 5G και τελειώνοντας με την υπογραφή μίας συμφωνίας για την τεχνητή νοημοσύνη.

Σε ό,τι αφορά το 5G, το κλίμα που διαπνέει την ευρωπαϊκή πρόταση είναι η εγκατάλειψη των πιέσεων που ασκούσε η διοίκηση Τραμπ στις σύμμαχες χώρες να αποβάλλουν τις κινεζικές εταιρείες που είναι ύποπτες για κατασκοπεία, μέσα από τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα «καθαρά δίκτυα».

Η ΨΗΦΙΑΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ ΤΩΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΩΝ

Πρόκειται για την ιδέα ενεργοποίησης μίας διατλαντικής συμμαχίας για τις κρίσιμες τεχνολογίες. Ένας διατλαντικός τεχνολογικός χώρος μπορεί να αποτελέσει τον σκελετό για μία μεγαλύτερη συμμαχία των δημοκρατιών που μοιράζονται ένα κοινό όραμα για την τεχνολογική διακυβέρνηση και μία από κοινού δέσμευση να την υπερασπιστούν.

Φαίνεται ότι η συζήτηση για ένα «ψηφιακό Σχέδιο Μάρσαλ» που ξεκίνησε στις ΗΠΑ από το Atlantic Council και στην οποία συμμετείχαν διάφορα think tanks, έφτασε και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Το έγγραφο περιλαμβάνει, όχι μόνο τις θέσεις της ΕΕ για το 5G, αλλά και τη βούλησή της να ανοίξει τον διάλογο και για το 6G. Διευκρινίζεται ωστόσο, ότι αυτό θα αποτελέσει μέρος μίας ευρύτερης συνεργασίας που θα αφορά την ασφάλεια της εφοδιαστικής αλυσίδας ψηφιακού εξοπλισμού, η οποία θα γίνει μέσα από μία αντικειμενική ανάλυση ρίσκου.

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Εδώ, οι περισσότερες αναφορές είναι γενικόλογες και όχι συγκεκριμένες, αποκαλύπτοντας την αδυναμία της ΕΕ στον χειρισμό των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής.

Το έγγραφο επικεντρώνεται σε κάποια ψήγματα κοινής στρατηγικής που θα έχει ως στόχους, την ενδυνάμωση της δημοκρατίας, την υπεράσπιση του διεθνούς δικαίου, τη στήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης και την προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε παγκόσμια κλίμακα. Με τα δεδομένα αυτά, η ΕΕ τάσσεται υπέρ της συμμετοχής στη «Σύνοδο για τη Δημοκρατία» που έχει προτείνει ο Τζο Μπάιντεν. Το ίδιο ισχύει και για την έναρξη του «Διαλόγου για την Ασφάλεια και την Άμυνα ΕΕ-ΗΠΑ».

Η Κομισιόν κάνει σαφές ότι η Κίνα είναι ένας εταίρος για συνεργασία με τον οποίον διαπραγματεύεται και ταυτόχρονα, ένας οικονομικός ανταγωνιστής και ένας συστημικός αντίπαλος. Η ΕΕ και οι ΗΠΑ συμφωνούν για τη στρατηγική πρόκληση που διαμορφώνεται από την αυξανόμενη διεθνή επιθετικότητα της Κίνας, αλλά δεν συμφωνούν πάντα για το ποια είναι η καλύτερη μέθοδος αντιμετώπισής της. Για τον λόγο αυτόν, η ΕΕ θα εξακολουθήσει να προωθεί τον μηχανισμό του «Διαλόγου ΕΕ-ΗΠΑ για την Κίνα» που δημιουργήθηκε μέσα στο 2020, από τον υπό αποχώρηση επικεφαλής του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Μάικ Πομπέο.

Σε ό,τι αφορά τη Ρωσία, η ΕΕ κάνει έκκληση στις ΗΠΑ να προστατεύσουν την εδαφική ακεραιότητα και την ενεργειακή ασφάλεια των εταίρων στην Ανατολή και κατονομάζει την Ουκρανία, ως εταίρο πρώτης προτεραιότητας. Η ΕΕ ζητάει την αμερικανική υποστήριξη για τη Λευκορωσία και συγκεκριμένα, για μία ειρηνική μετάβαση στη δημοκρατία. Η αναφορά σε θέματα ενέργειας, θέτει πλαγίως και το θέμα του αγωγού Nord Stream 2, για το οποίο υπήρχε έντονη διαφωνία της διοίκησης Τραμπ με τη Γερμανία, αλλά και με την προεδρία Μπάιντεν δεν θα είναι εύκολο να επιλυθεί, τουλάχιστον σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα.

Η ΕΕ υποστηρίζει την επιστροφή στη συμφωνία για τα πυρηνικά με το Ιράν, που είχε υπογραφεί το 2015 και από την οποία είχαν αποχωρήσει οι ΗΠΑ επί προεδρίας Τραμπ. Αυτή η επιστροφή θα αποτελέσει τον πυλώνα για μία παγκόσμια αρχιτεκτονική μη διάδοσης των πυρηνικών, για την οποία οι διατλαντικοί εταίροι θα πρέπει να συνεργαστούν στενά για να διευρύνουν τα αποτελέσματα της.

Για την Αφρική, υπάρχει μία αναφορά για την εμβάθυνση της συμμαχίας ΕΕ-Αφρικής, ως ίσων εταίρων. Δηλαδή, μία αναπαραγωγή της γραμμής του Εμανουέλ Μακρόν.

Για τη Λιβύη, η ΕΕ δεσμεύεται να στηρίξει την πρωτοβουλία του ΟΗΕ και ζητείται από τις ΗΠΑ, μία μεγαλύτερη συνεργασία για να προωθηθεί η σταθερότητα και η ανάπτυξη στην περιοχή του Σαχέλ.

Σε ό,τι αφορά την Τουρκία, αναφέρεται ότι οι ΗΠΑ και η ΕΕ μοιράζονται ένα στρατηγικό ενδιαφέρον για σταθερή και ασφαλή Ανατολική Μεσόγειο. Αυτός ο στόχος χρειάζεται μία συντονισμένη προσέγγιση για τις σχέσεις με την Τουρκία, περιλαμβανομένης και της αντιμετώπισης των τρεχουσών προκλήσεων. Οι διατυπώσεις αυτές δείχνουν ότι η ΕΕ δεν θέλει να χαράξει μία δική της πολιτική απέναντι στην Τουρκία και περιμένει από τις ΗΠΑ να αναλάβουν κάποιες πρωτοβουλίες.

Γράφει ο Ηλίας Σταυρίδης

από το geoeurope.org