Τα μυστήρια της δολοφονίας του Ζοβενέλ Μοΐς

AP Photo

Τα μυστήρια της δολοφονίας του Ζοβενέλ Μοΐς

Χριστίνα Πάντζου

Οσο προχωρούν οι έρευνες για τη δολοφονία του προέδρου της Αϊτής, τόσο αυξάνονται τα ερωτήματα αντί οι απαντήσεις ● Εν μέσω της συνεχιζόμενης διαμάχης πολιτικών φραξιών για την εξουσία, παραμένουν άγνωστες οι ακριβείς περιστάσεις και τα πραγματικά κίνητρα αυτού του εγκλήματος όπου εμπλέκονται Κολομβιανοί μισθοφόροι, μια εταιρεία ασφάλειας ακροδεξιού Βενεζουελάνου, ένας ευαγγελικός ιερέας που νόμιζε ότι δρούσε για αμερικανικές υπηρεσίες, πολιτικοί, έμποροι ναρκωτικών κι άλλα πρόσωπα ενός παράδοξου σκοτεινού καμβά.

Πολλές οι αναπάντητες πτυχές αυτού του πολιτικού εγκλήματος. Αυτά που γνωρίζουμε, σύμφωνα με τις Αρχές, είναι ότι η επίθεση στην κατοικία του προέδρου Ζοβενέλ Μοΐς στις 7 Ιουλίου έγινε από ομάδα 28 κομάντος -26 Κολομβιανοί και 2 Αϊτο-Αμερικανοί- που εμφανίστηκαν ως μέλη της αμερικανικής Υπηρεσίας Καταπολέμησης Ναρκωτικών (DEA). Τον εκτέλεσαν με 12 σφαίρες ενώ τραυμάτισαν τη σύζυγό του. Η φρουρά του προέδρου δεν αντέδρασε και κατά έναν παράξενο τρόπο κανένα από τα μέλη της δεν τραυματίστηκε. Ωρες μόλις μετά -με μια αποτελεσματικότητα εντυπωσιακή για τις συνήθεις επιδόσεις της- η αστυνομία είχε συλλάβει τους περισσότερους από τους εκτελεστές.

Στα χέρια των Αρχών βρίσκονται πλέον οι δύο Αϊτο-Αμερικανοί και 18 Κολομβιανοί ενώ έχουν σκοτωθεί 3 και καταζητούνται οι υπόλοιποι 5. Εχουν συλληφθεί επίσης και κρατούνται σε απομόνωση 4 αξιωματούχοι της φρουράς του προέδρου, περιλαμβανομένου του επικεφαλής ασφαλείας του Προεδρικού Μεγάρου, που τους προηγούμενους μήνες είχε ταξιδέψει σε Κολομβία, Εκουαδόρ και Παναμά και διερευνάται ο ρόλος του και στη στρατολόγηση των μισθοφόρων.

Οι μισθοφόροι, ο ακροδεξιός και ο πάστορας

Οι Αρχές ανακοίνωσαν επίσης τη σύλληψη ενός «από τους εγκέφαλους της δολοφονίας», του 63χρονου Εμανουέλ Σανόν, ενός Αϊτινού γιατρού και ευαγγελικού πάστορα εγκατεστημένου στη Φλόριντα. Εφτασε στην Αϊτή τον Ιούνιο με ιδιωτικό αεροσκάφος και με έξι Κολομβιανούς φρουρούς, οι οποίοι αρχικά είχαν ως αποστολή την προστασία του. Σε αυτούς προστέθηκαν οι υπόλοιποι 22 και η ομάδα έλαβε εντολή να συλλάβουν τον πρόεδρο και σε καμία περίπτωση να μην τον σκοτώσουν, σύμφωνα με (συγκεχυμένες και αντιφατικές) καταθέσεις κάποιων από αυτούς.

Οι Κολομβιανοί είναι όλοι τους πρώην στρατιωτικοί, οι περισσότεροι των επίλεκτων μονάδων και εκπαιδευμένοι σε ειδικές επιχειρήσεις στις ΗΠΑ, ενώ αποστρατεύτηκαν την τελευταία τριετία κι έκτοτε δούλεψαν ως μισθοφόροι. Ανάμεσά τους και άτομα που έχουν εμπλακεί σε εξωδικαστικές εκτελέσεις, αλλά και ένας ξάδελφος του προεδρικού συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας της Κολομβίας.

Η πλοκή γίνεται ακόμη πιο σκοτεινή καθώς φέρεται ότι οι περισσότεροι προσλήφθηκαν μέσω αμφιλεγόμενης εταιρείας ασφάλειας, της CTU Security με έδρα τη Φλόριντα, η οποία τους πλήρωνε 3.000 δολάρια τον μήνα. Ο ιδιοκτήτης της, ο Βενεζουελάνος Εμανουέλ Ιντριάγο Βαλέρα, παρουσιάζεται ως πρώην αστυνομικός και «συντονιστής ειδικών δυνάμεων» και είναι φανατικός οπαδός του ηγέτη της αντιπολίτευσης Χουάν Γουαϊδό και του ακροδεξιού κινήματος Blue Lives Matter (χυδαία παραγραφή του «Black Lives Matter» με αναφορά στο μπλε της στολής των αστυνομικών) που προάγει την αστυνομική βία στις ΗΠΑ.

Οι Αρχές υποστηρίζουν πως ο Σάνον πλήρωσε για τις «υπηρεσίες» των μισθοφόρων, αλλά το περιβάλλον του διαψεύδει αυτό το σενάριο. Συνεργάτης του, που μίλησε στο Associated Press, είπε ότι ο Σάνον τού είχε εμπιστευτεί πως τον προσέγγισε ομάδα που έλεγε ότι εκπροσωπεί το Στέιτ Ντιπάρτμεντ: «Υποτίθεται ότι ήταν μια αποστολή για να σωθεί η Αϊτή από την κόλαση, με τη στήριξη της αμερικανικής κυβέρνησης».

Ποιος έδωσε την εντολή; Αγνωστο προς το παρόν. Η σύζυγος του αποβιώσαντος προέδρου, Μαρτίν Μοΐς, δήλωσε ότι πίσω από το έγκλημα βρίσκονται πολιτικοί του αντίπαλοι που διαφωνούσαν με τη συνταγματική μεταρρύθμιση που προωθούσε, χωρίς να τους κατονομάζει. Οι δε Αρχές ανακοίνωσαν ότι καταζητούν πλέον κι άλλους υπόπτους «ένοπλους και επικίνδυνους». Ανάμεσά τους ο πρώην γερουσιαστής της αντιπολίτευσης Ζον Ζοέλ Ζοζέφ, ο Φελίξ Μπαντιό, πρώην υπάλληλος του υπουργείου Δικαιοσύνης που το 2013 εντάχθηκε στη μονάδα κατά της διαφθοράς, και ο Ροντόλφ Ζαάρ, ή «Ουίσκι», που καταδικάστηκε το 2013 σε 4 χρόνια φυλακή για μεταφορά κοκαΐνης από την Κολομβία στις ΗΠΑ και που κατά τον συνήγορό του ήταν «έμπιστη πηγή» της αμερικανικής κυβέρνησης επί σειρά ετών.

Πρόεδρος με πολλούς εχθρούς

Ο Ζοβενέλ Μοΐς ήταν ένας αντιδημοφιλής και αυταρχικός πρόεδρος. Εφτασε στην προεδρία με το PHTK, ένα ακραία φιλελεύθερο και δεξιό κόμμα. Ο ιδρυτής του κόμματος και μέντορας του Μοΐς, ο πρώην πρόεδρος Μισέλ Μαρτελί, είναι ένας τραγουδιστής και επιχειρηματίας που ξεκίνησε την καριέρα του ως παραστρατιωτικός της δικτατορίας των διαβόητων Ντιβαλιέ. Ο Μοΐς εκπροσωπούσε την «εκσυγχρονισμένη» ολιγαρχία της χώρας. Ηταν μεγιστάνας της μπανάνας και ιδιοκτήτης της AGRITRANS S.A., μιας εταιρείας που δημιουργήθηκε με τη βίαιη υφαρπαγή χιλιάδων εκταρίων από κοινότητες και αγρότες.

Εκλέχτηκε το 2015 σε μια εκλογική διαδικασία που καταγγέλθηκε για νοθεία. Επαναλήφθηκε έναν χρόνο μετά και, παρά τις νέες καταγγελίες για νοθεία και τη συμμετοχή μόλις του 18% του εκλογικού σώματος, αναγνωρίστηκε από ΗΠΑ και ΟΗΕ.

Η θητεία του σφραγίστηκε από κύμα κοινωνικής διαμαρτυρίας, ιδίως το 2019 έπειτα από πακέτο λιτότητας κατ’ απαίτηση του ΔΝΤ κι έκτοτε οι διαδηλώσεις συνεχίζονταν ενάντια στη φτώχεια, τη βία και τη διαφθορά με βασικό αίτημα την παραίτησή του. Αντ’ αυτού τον Γενάρη του 2020 διέλυσε τη Βουλή και έκτοτε κυβέρνησε με διατάγματα, άλωσε τη δικαστική εξουσία, δημιούργησε μια «πολιτική αστυνομία» που δρούσε ανεξέλεγκτα υπό τις εντολές του και παρέμεινε προσκολλημένος στην προεδρία ενώ η αντιπολίτευση κατήγγελλε ότι η θητεία του είχε λήξει από τον Φεβρουάριο. Παρ’ όλα αυτά είχε την αμέριστη στήριξη όχι μόνο της κυβέρνησης Τραμπ αλλά και του Μπάιντεν.

Αλλεπάλληλες κρίσεις

Η πολιτική αστάθεια είναι η μόνη σταθερά αυτής της χώρας που τα τελευταία 35 χρόνια είχε 20 κυβερνήσεις. Η Αϊτή έχει πολλά θλιβερά ρεκόρ: μια 19χρονη κατοχή (1915-1934) από τις ΗΠΑ, τρεις δεκαετίες δικτατορίας των Ντιβαλιέ (1957-1986), 23 απόπειρες και πραξικοπήματα στο διάστημα 1945-2019, μια απόβαση 12.000 ΜΚΟ (ο μεγαλύτερος αριθμός παγκοσμίως σε αναλογία με τον πληθυσμό της), που στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι ξένες ή συμβαλλόμενες με θεσμούς διεθνούς συνεργασίας όπως η Ε.Ε. ή η USAID. Και η μόνιμη επωδός των κάθε είδους επεμβάσεων ξένων κυβερνήσεων και διεθνών οργανισμών, όπως ο ΟΗΕ. Η πιο πρόσφατη, η αποστολή σταθεροποίησης Minustah (2004-2017) των Ηνωμένων Εθνών, ήταν μια καταστροφική επιχείρηση που σημαδεύτηκε από άσκηση ακραίας βίας, βιασμούς γυναικών και κοριτσιών και πρόκληση μιας επιδημίας χολέρας που σκότωσε περισσότερους από 10.000 ανθρώπους.

Πολλές τραγωδίες για έναν τόσο μικρό τόπο: πείνα, επιδημίες, τυφώνες κι άλλες φυσικές καταστροφές, ένας σεισμός το 2010 που άφησε πίσω του 316.000 νεκρούς και οικονομικές ζημιές κοντά 8 δισ. δολαρίων, όσο το 120% του ΑΕΠ της. Κι ενώ έχει λάβει πακτωλό χρημάτων, το 60% του πληθυσμού της επιβιώνει με λιγότερα από 2 δολάρια την ημέρα και 4 εκατ. από τα 11,5 του πληθυσμού της γνωρίζουν διατροφική επισφάλεια.

Παρά τις τραγικές συνέπειες αυτών των επεμβάσεων ο πρώην πρωθυπουργός Κλοντ Ζοζέφ (τον οποίο την προηγουμένη της δολοφονίας του, ο Μοΐς αντικατέστησε με τον Αριέλ Ανρί), αυτοανακηρύχτηκε πρόεδρος της χώρας και ζήτησε άμεσα από ΗΠΑ και ΟΗΕ την αποστολή στρατευμάτων. Προς το παρόν ο πρόεδρος Μπάιντεν δήλωσε «έτοιμος να προστρέξει σε βοήθεια» της Αϊτής, χωρίς να κάνει λόγο για «στρατιωτική συνδρομή».

Κι ενώ παραμένει ακόμη άγνωστο ποιοι κίνησαν τα νήματα και ποιος ο ρόλος του αμερικανικού παράγοντα σε αυτή τη δολοφονία και τον νέο κύκλο αποσταθεροποίησης της πολύπαθης χώρας, οι προσπάθειες της αντιπολίτευσης στρέφονται στη διαμόρφωση μιας ατζέντας για διάφανες δημοκρατικές εκλογές αντί για μια νέα στρατιωτική επέμβαση ή κατοχή. Κάτι ωστόσο που δεν συνηθίζεται στην υπό κηδεμονία των μεγάλων δυνάμεων Αϊτή.

ΕΦΣΥΝ