1941, 10 Οκτώβρη ● Ίδρυση στη Μέση Ανατολή της Αντιφασιστικής Στρατιωτικής Οργάνωσης (ΑΣΟ).
1943, 4 Μάρτη ● Ένοπλη ανταρσία μελών της ΑΣΟ στην υπό τον φιλοβασιλικό συνταγματάρχη Κατσώτα 1η Ταξιαρχία.
1944, 3-6 Απρίλη ● Κατάληψη του ελληνικού φρουραρχείου στο Κάιρο. Ένοπλη εξέγερση σε στρατόπεδα. Ανταρσία πληρωμάτων του πολεμικού ναυτικού στην Αλεξάνδρεια.
1944, 23-24 Απρίλη ● Καταστολή των εξεγερμένων
στρατιωτών και ναυτών.
1944, 17 Μάη ● Η συμφωνία
του Λιβάνου καταδικάζει την εξέγερση.
Τον Οκτώβριο του 1941 ιδρύθηκε η Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση (ΑΣΟ) με απόφαση του ΚΚΕ, συσπειρώνοντας την πλειονότητα των φαντάρων και των ναυτών των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων στη Μέση Ανατολή. Το αντιφασιστικό κίνημα στον στρατό και τον στόλο συγκρούστηκε κατά μέτωπο με τη στρατιωτική διοίκηση, την Αγγλία και την εξόριστη αστική ελληνική κυβέρνηση σε ένα πρελούδιο
των Δεκεμβριανών. Στα «σύρματα», σε στρατόπεδα αιχμαλώτων στην Αφρική, κλείστηκαν οι έλληνες αντιφασίστες. Η αντιπροσωπεία ΕΑΜ και ΚΚΕ καταδίκασε το κίνημα στη συμφωνία του Λιβάνου.
«Τα όσα διαδραματίζονται εδώ, δεν αποτελούν τίποτε λιγότερο από επανάσταση», απόρρητο τηλεγράφημά του πρεσβευτή Ρέτζιναλ Λίπερ προς το υπουργείο Εξωτερικών της Αγγλίας στις 7 Απρίλη 1944.
Μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς πολλοί φαντάροι, αλλά και πολίτες, πρόσφυγες πολέμου, πέρασαν δια μέσου του νησιών του Αιγαίου στην Τουρκία και από εκεί στην Αίγυπτο, δημιουργώντας τον ελληνικό στρατό της Μέσης Ανατολής με δύναμη περίπου 30.000 ανδρών.
Η πολυεθνική ατμόσφαιρα που επικρατούσε στην περιοχή και ιδιαίτερα στο τρίγωνο Κάιρο-Αλεξάνδρεια-Ιερουσαλήμ περιγράφεται με γλαφυρό τρόπο στη Λέσχη, το πρώτο μυθιστόρημα της τριλογίας του Στρατή Τσίρκα Ακυβέρνητες πολιτείες. Μέσα σε αυτές τις πολύβουες και πολυφωνικές πολιτείες της Μέσης Ανατολής τον Οκτώβριο του 1941, δυο βδομάδες μετά την ίδρυση του ΕΑΜ, ιδρύεται με απόφαση του ΚΚΕ η Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση (ΑΣΟ). Ηγετικό της στέλεχος είναι ο Ικαριώτης κομμουνιστής Γιάννης Σαλλάς, ο οποίος μετά τη συνθηκολόγηση της Ελλάδας, δραπέτευσε από τις φυλακές όπου κρατούνταν από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου, όταν το 1936 επιχείρησε να φύγει στην Ισπανία για να πολεμήσει στο πλευρό των δημοκρατικών.
Η ΑΣΟ συσπείρωσε πολύ γρήγορα τη μεγάλη πλειονότητα των Ελλήνων φαντάρων, ενώ η πολυγραφημένη εφημερίδα της ο Αντιφασίστας, πολυαναφερόμενη στη Λέσχη του Τσίρκα, που εκδιδόταν με τη βοήθεια Ελλήνων αιγυπτιωτών, κυκλοφορούσε σε χιλιάδες αντίτυπα. Κύριο χαρακτηριστικό της, πράγμα που εξηγεί και τη μεγάλη μαζικότητά της, είναι η απεύθυνσή της στους κάτω, στους απλούς οπλίτες-ναύτες και στους ναυτεργάτες των εμπορικών πλοίων. Στις 7 Ιανουαρίου του ’43 ιδρύεται στο Κάιρο ο Εθνικός Απελευθερωτικός Σύνδεσμος (ΕΑΣ) στα πρότυπα του ΕΑΜ, ενώ στις 17 Φεβρουαρίου η αντικατάσταση του δημοκρατικού αντισυνταγματάρχη Γεώργιου Χατζησταυρή, διοικητή τάγματος πεζικού της 2ης Ταξιαρχίας, θα προκαλέσει την εξέγερση των οπλιτών με την καθοδήγηση της ΑΣΟ. Τον Μάιο του ’43 δημιουργήθηκε το Κεντρικό Γραφείο Αντιφασιστικών Οργανώσεων Μέσης Ανατολής, με Γενικό Γραμματέα τον Γιάννη Σαλλά. Τον Ιούλη του ίδιου χρόνου, με μια καλοστημένη προβοκάτσια οι Εγγλέζοι, διέλυσαν τη 2η ταξιαρχία στην οποία κυριαρχούσε η ΑΣΟ.
Στις 25 Μαρτίου του 1944, δύο εβδομάδες μετά τη συγκρότηση από το ΕΑΜ της «κυβέρνησης του βουνού» (ΠΕΕΑ), έγιναν στην Αλεξάνδρεια οι πρώτες μαζικές εκδηλώσεις υποστήριξης της νεοσύστατης κυβέρνησης από πληρώματα του πολεμικού και του εμπορικού Ναυτικού, με τα συνθήματα υπέρ του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ να κυριαρχούν στα συλλαλητήρια. Στις 31 Μαρτίου, επιτροπή αποτελούμενη από 13 Έλληνες αξιωματικούς με επικεφαλής τον ταγματάρχη Μ. Κλαδάκη επισκέφτηκαν στο Κάιρο τον πρωθυπουργό Ε. Τσουδερό και του επέδωσαν ψήφισμα, με το οποίο απαιτούσαν «[…] τον σχηματισμόν Κυβερνήσεως αντιπροσωπευούσης τον αγωνιζόμενον λαόν, με βάσιν την Πολιτικήν Επιτροπήν Εθνικής Απελευθερώσεως “ΠΕΕΑ”». Μάλιστα το ψήφισμα της επιτροπής υπογράμμιζε πως «Το παρόν δεν αποτελεί μόνον έκκληση των ενόπλων δυνάμεων προς υμάς, αλλά συγχρόνως και χωρισμόν των ευθυνών από τυχόν ασύμφορον ενέργειάν σας».
Την επόμενη ημέρα 240 οπλίτες του 2ου Συντάγματος Πυροβολικού δηλώνουν ότι αναγνωρίζουν ως μοναδική κυβέρνηση την ΠΕΕΑ. Στις 4 Απριλίου τα ξημερώματα οι επιτροπές στρατιωτών και ναυτών προχωρούν σε καταλήψεις πολεμικών πλοίων, στρατοπέδων και στρατιωτικών κτηρίων, αιφνιδιάζοντας την ηγεσία του στρατού και την αγγλική διοίκηση. Η επιτυχία της εξέγερσης προκαλεί πανικό στην κυβέρνηση και την επόμενη μέρα παραιτείται ο πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός.
Όμως η πολιτική της Αγγλίας, η οποία ήδη είχε χαράξει τη στρατηγική της για τη μεταπολεμική πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα, δεν μπήκε σε δίλημμα, δεν δίστασε ούτε για μια στιγμή. Άμεση κατάπνιξη της εξέγερσης με οποιοδήποτε κόστος. Έτσι η βρετανική διοίκηση επέβαλλε καθεστώς αποκλεισμού των στρατοπέδων που είχαν καταλάβει οι Επιτροπές για να διακοπεί ο ανεφοδιασμός τους σε τρόφιμα, ενώ τα πλοία που συμμετείχαν στην ανταρσία, περικυκλώθηκαν από πλοία του Βρετανικού Ναυτικού. Υπήρξε μάλιστα προσωπική παρέμβαση του Ουίνστον Τσόρτσιλ, όπως αποκάλυψαν τα τηλεγραφήματά του προς τον πρεσβευτή Λίπερ.
«Τα όσα διαδραματίζονται εδώ δεν αποτελούν τίποτε λιγότερο από επανάσταση»
Έτσι το βράδυ της 23ης του Απρίλη έλαβε χώρα η καταστολή των εξεγερμένων πληρωμάτων στην Αλεξάνδρεια. Η επιχείρηση προέβλεπε απόβαση στα αντιτορπιλικά «Ιέραξ» και «Σαχτούρης» από βρετανικά πλοία, ενώ στην ξηρά περίμεναν βρετανικές ναυτικές μονάδες για κάθε ενδεχόμενο. Το επόμενο βράδυ έγινε κι η καταστολή της 1ης Ταξιαρχίας, από τον στρατηγό Πάτζετ, όπως και των άλλων εξεγερμένων στρατοπέδων. Αποτέλεσμα της αιματηρής επέμβασης ήταν η σύλληψη τουλάχιστον 15.000 Ελλήνων φαντάρων και ναυτών (υπήρξαν και αρκετοί που πρόλαβαν και διέφυγαν) και ο εγκλεισμός τους σε στρατόπεδα αιχμαλώτων στην έρημο του Σουδάν και της Ερυθραίας, τα λεγόμενα «σύρματα». Από τη μανία των Άγγλων δεν γλίτωσαν ούτε οι ναυτεργάτες της Ομοσπονδίας Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων (ΟΕΝΟ).
Και ενώ η ΑΣΟ προσπαθούσε να κρατήσει ψηλά το ηθικό των αιχμαλώτων που ζούσαν μέσα στα σύρματα σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης, ένα πρωινό του Μαΐου ο ουρανός σκεπάστηκε από προκηρύξεις που πετούσαν τα εγγλέζικα Spitfire. «…Όλοι εμείναμε σύμφωνοι ότι η στάσις της Μέσης Ανατολής απετέλεσε έγκλημα εναντίον της Πατρίδος. Όλοι επίσης εμείναμε σύμφωνοι ότι η ανάκρισις πρέπει να συνεχισθή και ότι οι υποκινηταί της στάσεως πρέπει να τιμωρηθούν αναλόγως προς τα ευθύνας των…». Οι υπογραφές του ΚΚΕ, του ΕΑΜ και της ΠΕΕΑ ξεχώριζαν φαρδιές-πλατιές στο τέλος των προκηρύξεων που περιείχαν αποσπάσματα από το αποκαλούμενο «Εθνικό Συμβόλαιο» της συμφωνίας του Λιβάνου.
Η ηγεσία του ΚΚΕ στο όνομα της εθνικής ενότητας είχε αγνοήσει την προειδοποίηση της ιστορίας για όσα έμελλε να συμβούν λίγους μήνες αργότερα με τα Δεκεμβριανά.
ΠΡΙΝ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου