Καζάνι που βράζει τα δυτικά Βαλκάνια

Γιώργος Μιχαηλίδης

Νέος γύρος εθνικών συγκρούσεων και ξένων επεμβάσεων στα δυτικά Βαλκάνια; Ίσως είναι νωρίς για μια τέτοια εκτίμηση, όμως τα σημάδια, που αρχίζουν και πυκνώνουν το τελευταίο διάστημα, δείχνουν πως η πιθανότητα μιας σύγκρουσης τοπικών δυνάμεων και «μεγάλων παικτών» στην περιοχή γίνεται ολοένα και πιο πιθανή. Οι «μαύρες τρύπες» είναι Κόσοβο και Βοσνία-Ερζεγοβίνη, χωρίς η κατάσταση σε άλλες χώρες, όπως το Μαυροβούνιο και η Βόρεια Μακεδονία, να είναι απαραίτητα σταθερή. Στην Ελλάδα γνωρίζουμε καλά, άλλωστε, πως η Συμφωνία των Πρεσπών εντασσόταν σε ένα συνολικό σχέδιο της ΕΕ και των ΗΠΑ για προληπτική πρόσδεση των δυτικών Βαλκανίων στο άρμα τους, μπροστά στον κίνδυνο αναβάθμισης της παρουσίας Τουρκίας, Ρωσίας και Κίνας.

Οι δυνάμεις που συνέβαλαν καθοριστικά στη διάλυση και τον κατατεμαχισμό της Γιουγκοσλαβίας έφτασαν να καταθέτουν ανεπίσημα σχέδια για δυτικοβαλκανική συνομοσπονδία, καθώς, αδυνατώντας να σταθεροποιηθούν αλλά και να απορροφηθούν από την ΕΕ, τα συγκεκριμένα κράτη γίνονται ολοένα και πιο ευάλωτα στις παρεμβάσεις των εξ Ανατολάς ανταγωνιστών.

Αυτό, πάντως, που κινδυνεύει να αλλάξει εκ βάθρων τις ισορροπίες στα δυτικά Βαλκάνια δεν είναι τα παραδοσιακά, αλλά με σαφή όρια ερείσματα της Ρωσίας και της Τουρκίας, αλλά η προσθήκη σε αυτά του παράγοντα Κίνα, η σταδιακή αλλά μεθοδική εμπορική –άρα και πολιτική– διείσδυση της οποίας δίνει νέα αυτοπεποίθηση και προσανατολισμό σε χώρες-κλειδιά όπως η Σερβία. Κάτι τέτοιο φάνηκε ξεκάθαρα, σε συμβολικό επίπεδο, στην περίοδο της πανδημίας, όταν οι σερβικές πόλεις γέμισαν με ευχαριστήριες αφίσες στον Κινέζο πρωθυπουργό για τη συνδρομή της χώρας του σε εμβόλια και ιατρικό προσωπικό. Όμως, πέραν του συμβολικού επιπέδου, ο ανταγωνισμός Κίνας-Δύσης είναι εμφανής σε ολοένα και περισσότερους τομείς της οικονομίας. Είναι αυτή η νέα ισορροπία στα Βαλκάνια που αλλάζει τη διαπραγματευτική ισχύ και τα σχέδια των τοπικών παικτών. Με αυτήν την έννοια, η αναζωπύρωση των σερβο-αλβανικών συγκρούσεων στο Κόσοβο και η αποφασιστική προώθηση βημάτων ντε φάκτο ανεξαρτητοποίησης των Σέρβων της Βοσνίας, που σημειώνονται το τελευταίο διάστημα, αποτελούν όψεις αυτής της δυναμικής.

Παρά τις απειλές Ευρωπαίων και Αμερικάνων αξιωματούχων, οι φυγόκεντρες τάσεις φαίνεται να ενισχύονται, πατώντας φυσικά τόσο στη ρωσοκινεζική ενίσχυση όσο και στην πλήρη αποτυχία των κρατικών οντοτήτων της περιοχής, ιδιαίτερα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Το μέλλον της περιοχής δεν φαντάζει ευοίωνο…