Αζίζ Νεσίν είναι το φιλολογικό ψευδώνυμο του Μεχμέτ Νουσρέτ Νεσίν, που γεννήθηκε στις 20 Δεκέμβρη του 1915. Τούρκος λογοτέχνης και ευθυμογράφος, έγραψε περισσότερα από εκατό βιβλία.
Γεννημένος σε μία εποχή όπου στην Τουρκία δεν διέθεταν επίθετα επίσημα, έπρεπε λοιπόν να υιοθετήσει ένα μετά την εισαγωγή του υποχρεωτικού νόμου περί επωνύμων του 1934. Αν και η οικογένειά του χρησιμοποιούσε το επίθετο «Topalosmanoğlu», από την ύπαρξη ενός προγόνου με το όνομα «Topal Osman», ο ίδιος ο Αζίζ επέλεξε το επίθετο Νεσίν («Nesin»). Στην τουρκική γλώσσα, Nesin? σημαίνει Τι είσαι;.
Το πρώτο μέρος του λογοτεχνικού ψευδωνύμου του, το όνομα Αζίζ ήταν αρχικά το χαϊδευτικό του πατέρα του, που τον έχασε σε μικρή ηλικία και χρησιμοποιήθηκε από τον Νεσίν από τη στιγμή που ξεκίνησε να δημοσιεύει τα γραπτά του. Ωστόσο, χρησιμοποίησε πάνω από πενήντα ψευδώνυμα, ένα εκ των οποίων το «Vedia Nesin», όνομα της πρώτης του συζύγου, το οποίο χρησιμοποίησε για την δημοσίευση ερωτικών ποιημάτων στο περιοδικό Yedigün.
Είχε καταγωγή από τους Τατάρους της Κρίμαιας. Γεννήθηκε στο νησί Χάλκη, ένα από τα Πριγκηπόννησα της Κωνσταντινούπολης, στις μέρες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Μεγάλωσε σε ορφανοτροφείο και στα 19 του αποφάσισε να ακολουθήσει στρατιωτική καριέρα. Εισήλθε στη Σχολή Ευελπίδων της Τουρκίας και το 1939 ονομάσθηκε ανθυπολοχαγός πεζικού. Φοίτησε, επίσης, για δύο χρόνια στη Σχολή Καλών Τεχνών. Στα γράμματα εμφανίστηκε το 1944, δημοσιεύοντας ποιήματα και διηγήματα στη λογοτεχνική σελίδα της εφημερίδας «Μιλιέτ». Ένα χρόνο αργότερα αποτάχθηκε από το στρατό για τις αριστερές του πεποιθήσεις.
Για να εξασφαλίσει τα προς το ζην άνοιξε μπακάλικο, αλλά γρήγορα αποφάσισε ότι του ταίριαζε καλύτερα η δημοσιογραφία. Δούλεψε ως διορθωτής και συντάκτης ύλης σε εφημερίδες, ενώ τις απόψεις και τις ιδέες του διοχέτευσε στα διάφορα σατιρικά περιοδικά και εφημερίδες, που εξέδωσε μαζί με τον συνάδελφό του Σαμπαχατίν Αλί. Η κοινωνική και πολιτική κριτική που ασκούσε από τα έντυπά του, ενεργοποίησε τα αντανακλαστικά της λογοκρισίας και του εισαγγελέα. Το 1947 φυλακίστηκε επί δεκάμηνο για τις πολιτικές του ιδέες και εξορίστηκε για τέσσερις μήνες. Συνολικά πέρασε πεντέμισι χρόνια στη φυλακή.
Το 1948, για άρθρα και σχόλια που είχε γράψει για την τουρκική πολιτική κατάσταση, το 1949, μετά τη δίωξη που άσκησαν εναντίον του για δυσφήμιση η βασίλισσα της Αγγλίας, ο Σάχης του Ιράν και ο βασιλιάς της Αιγύπτου, το 1951, μετά την κυκλοφορία δύο άλλων περιοδικών του που κρίθηκαν προσβλητικά. Για βιοποριστικού λόγους άνοιξε το 1952 στην Κωνσταντινούπολη ένα βιβλιοπωλείο και τον επόμενο χρόνο ένα στούντιο φωτογραφίας. Στη συνέχεια, επέστρεψε στη δημοσιογραφική δράση αρθρογραφώντας σε εφημερίδες και εκδίδοντας σατιρικά περιοδικά, ενώ το 1956 ίδρυσε έναν εκδοτικό οίκο που λίγα χρόνια αργότερα κάηκε από αγνώστους.
Ο Νεσίν διέθετε ένα ισχυρό κατηγορητήριο για την καταδυνάστευση και την βίαιη μεταχείριση του απλού λαού. Έχει σατιρίσει τη γραφειοκρατία και εξέθετε τις οικονομικές ανισότητες σε ιστορίες που συνδυάζουν αποτελεσματικά το τοπικό χρώμα και τις καθολικές αλήθειες.
Τον Σεπτέμβριο του 1955 συνελήφθη μαζί με άλλους αριστερούς ως υποκινητής του Πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Πόλης. Γρήγορα, η κατηγορία κατέπεσε, αφού ήταν φανερό ότι τα «Σεπτεμβριανά», όπως έμειναν στην ιστορία, τα είχαν οργανώσει οι μηχανισμοί της κυβέρνησης Μεντερές. Την προσωπική του μαρτυρία κατέθεσε στο βιβλίο του «Να κρεμαστούν σαν τα τσαμπιά», το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά.
Στις αρχές της δεκαετίας του ’70 ο Νεσίν ήταν από τους δημοφιλέστερους συγγραφείς στην Τουρκία και από τους λίγους που μπορούσαν να ζήσουν από το πνευματικό τους έργο, που εκτός από σατιρικά πεζογραφήματα περιλάμβανε θεατρικά έργα, ενθυμήματα, ταξιδιωτικές εντυπώσεις, ποίηση και δοκίμια. Βραβεύτηκε στην Τουρκία, την Ιταλία, τη Βουλγαρία και την πρώην Σοβιετική Ένωση. Τα λογοτεχνικά έργα του έχουν μεταφραστεί σε πάνω από τριάντα γλώσσες.
Το 1972, με δική του χρηματοδότηση άνοιξε τις πύλες του το Ίδρυμα Νεσίν, που παρείχε τροφή, στέγη και εκπαίδευση σε ορφανά. Ο σκοπός της δημιουργίας του Ιδρύματος Νεσίν είναι να αναλαμβάνει, κάθε χρόνο, τέσσερα άπορα παιδιά στο σπίτι του Ιδρύματος και να παρέχει κάθε ανάγκη -καταφύγιο, εκπαίδευση και κατάρτιση- αρχής γενομένης από το δημοτικό σχολείο έως ότου ολοκληρώσουν το γυμνάσιο, κάποιο επαγγελματικό σχολείο ή μέχρι να αποκτήσουν ένα επάγγελμα ύστερα από την ειδίκευσή τους. Ο Νεσίν δώρισε στο Ίδρυμα τα πνευματικά του δικαιώματα στο σύνολό τους για όλα τα έργα του στην Τουρκία ή σε άλλες χώρες, συμπεριλαμβανομένων όλων των βιβλίων του, των θεατρικών έργων που ανέβαιναν σε παραστάσεις, όλα τα πνευματικά δικαιώματα των ταινιών, αλλά και όλα τα έργα του που προβάλλονταν ή χρησιμοποιούνταν στο ραδιόφωνο ή την τηλεόραση.
Τη δεκαετία του ’80, όταν την Τουρκία κυβερνούσε η χούντα του στρατηγού Εβρέν, ο Νεσίν ύψωσε φωνή διαμαρτυρίας και ανέλαβε την πρωτοβουλία για τη γνωστή «Επιστολή των Διανοουμένων» («Aydünlar Dilekçeci»), που ασκούσε κριτική στο καθεστώς και ζητούσε την επαναφορά της Δημοκρατίας. Ακολούθησε φυσικά δίκη και καταδίκη.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του αφιερώθηκε στη μάχη κατά του θρησκευτικού φανατισμού και αναδείχθηκε ένας από τους ασυμβίβαστους επικριτές του Ισλάμ. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 άρχισε να μεταφράζει τους «Σατανικούς Στίχους» του Σαλμάν Ρούσντι, που ήταν καταδικασμένος σε θάνατο για το βιβλίο του αυτό από ισλαμικό φετφά για προσβολή του Προφήτη Μωάμεθ. Ο Νεσίν έγινε στόχος των ισλαμιστών στην Τουρκία και επικηρύχθηκε από έναν επιχειρηματία με το ποσό των 100.000 δολαρίων.
Στις 2 Ιουλίου 1993, ενώ παρακολουθούσε μια πολιτιστική εκδήλωση των Αλεβιτών στην πόλη Σιβάς (Σεβάστεια), ένα εξαγριωμένο πλήθος φανατικών μουσουλμάνων πολιόρκησε το ξενοδοχείο και στη συνέχεια το πυρπόλησε. Ο Αζίζ Νεσίν επέζησε, αλλά 37 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Η κυβέρνηση κατηγόρησε δια στόματος της πρωθυπουργού Τανσού Τσιλέρ τον ίδιο τον Νεσίν, επειδή είχε «προκαλέσει το πλήθος».
Ο Αζίζ Νεσίν με πολλά προβλήματα υγείας άφησε την τελευταία του πνοή στις 6 Ιουλίου 1995. Υπέστη καρδιακή προσβολή την ώρα που υπέγραφε βιβλία του σε βιβλιοπωλείο της Σμύρνης. Ο Αζίζ Νεσίν είναι ένας από τους βασικούς εκπροσώπους του κριτικού ρεαλισμού στα τουρκικά γράμματα. Στην πολιτική και κοινωνική του σάτιρα στηλιτεύει τα τρωτά της τουρκικής κοινωνίας, που δεν είναι και λίγα. Αγαπημένοι του ήρωες είναι οι άνθρωποι του λαού, εργαζόμενοι και άνεργοι.
Τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις στην Τουρκία και το εξωτερικό. Το 1991 ήλθε στην Αθήνα για να παραλάβει το βραβείο ελληνοτουρκικής φιλίας «Αμπντί Ιπεκτσί». Έργα του έχουν μεταφραστεί σε τριάντα γλώσσες και στα ελληνικά. Το πιο γνωστό είναι ο «Καφές και η Δημοκρατία».
Ένα από τα σημαντικότερα ποιήματά του είναι το «Σώπα μη μιλάς….». Το ακούμε από τη Μαριέτα Ριάλδη.
Για να είμαι τουλάχιστον σωστός στα σχέδια και στα όνειρά μου
ανάμεσα σε λυγμούς και σε παροξυσμούς κρατώ τη γλώσσά μου,
γιατί νομίζω πως θα’ρθει η στιγμή που δεν θα αντέξω
και θα ξεσπάσω και δεν θα φοβηθώ και θα ελπίζω
και κάθε στιγμή το λαρύγγι μου θα γεμίζω με ένα φθόγγο,
με έναν ψιθυρο , με ένα τραύλισμα , με μια κραυγή που θα μου λεει:
ΜΙΛΑ!….
Ένα άλλο από τα πολλά ποιήματά του είναι το «Μαθήματα από τα ζώα»
Ο Γάλλος γάτος
Συναντά τον Ιρανό γάτο
Κι αμέσως μιλoύν στα γατικά
Ο Γερμανός σπουργίτης
Συναντά τον Μεξικάνο σπουργίτη
Και ξεκινούν να τιτιβίζουν
Ο Γιαπωνέζος σκύλος
Συναντά τον Αμερικάνο σκύλο
Αμέσως μυρίζονται.
Η Ρωσίδα αρκούδα κι η Τουρκάλα αρκούδα
Συναντιούνται στο βουνό
κι αρκουδοπαίζουν
Ο όφις ρε, ο όφις
Ο Ινδός όφις κάνει έρωτα
Όταν συναντάει τον Κινέζο όφι
Ω, παλιάνθρωπε
Να είχες τόσο δα μυαλό
Να έπαιρνες μαθήματα από τα ζώα
Ήμερα ή ανήμερα
Τα ζώα όπου κι αν είναι
Πλησιάζουν το ένα το άλλο
Οι άνθρωποι
Όπου κι αν είναι
Τσακώνονται ο ένας με τον άλλο
(Ίδρυμα Νεσίν, 9 Αυγούστου 1987)
Ένα ακόμη ποίημα, «Από μακριά»
Ρωτάει στο τηλέφωνο η αγαπημένη μου
Δεν βαριέσαι μόνος
Η απάντησή μου
Δεν είμαι μόνος
Ρωτάει
Με ποιον είσαι
Η απάντησή μου
Θα βαριέσαι με τον εαυτό σου
Όχι
Είναι και ο θάνατος μαζί μας
(Ίδρυμα Νεσίν, 20 Απριλίου 1986)
Αυτός είναι ο Ασίζ Νεσίν. Ένας μεγάλος ποιητής, μα και μεγάλος άνθρωπος. Γεννήθηκε πριν 106 χρόνια…
Σύνταξη- Επιμέλεια: Γιάννης Αγγέλου
Πηγές: www.sansimera.gr, el.wikipedia.org, photodentro.edu.gr, kokkini.org
ΠΗΓΗ ALT.GR
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου