Μια αποκαλυπτική έρευνα για τους νέους μηχανισμούς που επιστρατεύουν οι μεγάλες επιχειρήσεις για να αυξάνουν την παραγωγικότητα και τον έλεγχο πάνω στους εργαζόμενους
Ένα ευρύ φάσμα στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών για την ψηφιακή παρακολούθηση των εργαζομένων και την καταγραφή - ανάλυση των δεδομένων τους από την εργοδοσία καταγράφει σε έρευνά του το Κέντρο Εργασίας του Πανεπιστημίου Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας.
Περιγράφοντας έναν εφιάλτη που βρίσκεται ήδη εδώ, η έρευνα διαπιστώνει ότι αν και βρισκόμαστε στις απαρχές της ανάπτυξης και της υιοθέτησης τέτοιων τεχνολογιών, πρόκειται για μια αναδυόμενη τάση που μπορεί να προκαλέσει βαθιές συνέπειες στους μισθούς, στις συνθήκες εργασίας, στην ισότητα των φύλων και στη διαπραγματευτική δύναμη των εργαζομένων.
Μια τέτοια έρευνα βέβαια, πέρα από διαπιστώσεις, δεν θα μπορούσε παρά να καταλήγει στο συμπέρασμα ότι χρειάζονται «κανόνες» και «ρυθμιστικό πλαίσιο» για τη νομιμοποίηση της χρήσης τεχνολογιών παρακολούθησης στην εργασία, αναγνωρίζοντας τη συμβολή τους στην αύξηση της παραγωγικότητας και στον μεγαλύτερο έλεγχο των εργαζομένων, ειδικά σήμερα που η τηλεργασία κερδίζει έδαφος, ως μια μορφή «ευελιξίας» με πολλαπλή θετική επίδραση στην κερδοφορία.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι εταιρείες που αναπτύσσουν τέτοιο λογισμικό αυξάνονται θεαματικά τα τελευταία χρόνια και «είναι σε μεγάλο βαθμό ελεύθερες να πωλούν μη δοκιμασμένα ή ακόμα και ελαττωματικά συστήματα που βασίζονται σε αμφίβολη επιστήμη, επιδεινώνοντας τις πιθανές επιβλαβείς συνέπειες κατά των εργαζομένων».
Από την πρόσληψη έως την απόλυση
Πρόγραμμα παρακολούθησης της απόδοσης μίας εργαζόμενης ανά ...δευτερόλεπτο
Με τα τεχνολογικά εργαλεία που διαθέτουν, οι εργοδότες μπορούν να συλλέγουν μια ευρεία γκάμα δεδομένων για τους εργαζόμενους από τον χώρο δουλειάς, όπως η δραστηριότητα του υπολογιστή, η θέση και οι κινήσεις τους μέσα στο κτίριο, ακόμα και η συχνότητα που χρησιμοποιούν την τουαλέτα (!), οι αξιολογήσεις πελατών, οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ συναδέλφων και η χρήση εφαρμογών «έξυπνων» κινητών τηλεφώνων.
Άλλα δεδομένα αγοράζονται από τρίτους, όπως η δραστηριότητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πληροφορίες για καταναλωτικές συνήθειες ή το ιστορικό οδήγησης.
Όπως σημειώνεται στην έρευνα, ένα ολόκληρο σύστημα αναδύεται από επιχειρήσεις που ασχολούνται με τη συλλογή, επεξεργασία και πώληση δεδομένων που αφορούν εργαζόμενους. Οι νέες τεχνολογίες εξακολουθούν να αναπτύσσονται ραγδαία, διευρύνοντας το φάσμα των δεδομένων που μπορούν να συλλεχθούν από τους ψηφιακούς χαφιέδες της εργοδοσίας.
Ενδεικτικά, η έρευνα αναφέρει περιπτώσεις όπου αλγόριθμοι χρησιμοποιούνται από την εργοδοσία για να προβλέψουν εάν οι εργαζόμενοι θα παραιτηθούν ή θα μείνουν έγκυες ή θα προσπαθήσουν να οργανώσουν ένα συνδικάτο, προκαθορίζοντας σε μεγάλο βαθμό και τη συμπεριφορά της εργοδοσίας απέναντί τους.
Τα συστήματα διαχείρισης παραγωγικότητας αποτελούν επίσης ένα ιδιαίτερα σημαντικό παράδειγμα, όπου οι εργοδότες χρησιμοποιούν ηλεκτρονικά μέσα και αλγόριθμους για να παρακολουθούν στενά την παραγωγικότητα των εργαζομένων, να καθορίζουν στόχους και να λαμβάνουν αποφάσεις, όπως πειθαρχικά μέτρα ή και απόλυση, με βάση τις επιδόσεις που έχουν καταγραφεί.
Τέτοιες αναλύσεις του ανθρώπινου δυναμικού ξεκινούν από τη διαδικασία ακόμα των προσλήψεων. Τα λογισμικά που αξιοποιούνται χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για να αυτοματοποιήσουν εν μέρει ή ακόμα και εξολοκλήρου τις προσλήψεις, τον έλεγχο και την αξιολόγηση των υποψηφίων για εργασία.
Τέτοιο παράδειγμα αποτελεί το λογισμικό της εταιρείας «HireVue», που βαθμολογεί τους υποψήφιους εργαζόμενους με βάση τον τόνο της φωνής και των επιλογών λέξεων που καταγράφονται κατά τη διάρκεια βιντεοσκοπημένων συνεντεύξεων. Αν και στην πορεία αποσύρθηκε, η αρχική πλατφόρμα που ανέπτυξε η εταιρεία ανέλυε μέχρι και τις εκφράσεις του προσώπου των υποψηφίων για να εκτιμήσει την καταλληλότητά τους!
Τα κάτεργα των τηλεφωνικών κέντρων
Ο κατάλογος με τις διάφορες μορφές ηλεκτρονικής παρακολούθησης και συλλογής δεδομένων της συμπεριφοράς των εργαζομένων διευρύνεται συνεχώς. Χαρακτηριστικά είναι τα συστήματα που καταγράφουν τα πατήματα πλήκτρων ή και στιγμιότυπα οθόνης, δίνοντας στους εργοδότες τη δυνατότητα να παρακολουθούν τη δραστηριότητα του υπολογιστή και του διαδικτύου.
Οι ενσωματωμένες τεχνολογίες GPS σε οχήματα ή στα smartphones των εργαζομένων που καταγράφουν τη γεωγραφική τοποθεσία είναι άλλη μια διαδεδομένη μέθοδος παρακολούθησης, όπως και τα νέα εξελιγμένα συστήματα που χρησιμοποιούνται για την ανάλυση σε πραγματικό χρόνο των βίντεο που καταγράφουν κάμερες στον χώρο εργασίας.
Ο τομέας των τηλεφωνικών κέντρων είναι από τους πρωτοπόρους στην εφαρμογή τέτοιων τεχνολογιών εδώ και δεκαετίες. Η απλή καταγραφή των κλήσεων αντικαθίσταται σταδιακά από πολύ πιο προηγμένα συστήματα παρακολούθησης και διαχείρισης απόδοσης, που αναλύουν τις κλήσεις και παρακινούν τους εργαζόμενους σε πραγματικό χρόνο να προσαρμόσουν τη συμπεριφορά τους.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα μεγάλης πολυεθνικής εταιρείας που δραστηριοποιείται στον κλάδο και χρησιμοποιεί κάμερες στους υπολογιστές των εργαζομένων για να εντοπίσει αν ακολουθούν τις πολιτικές της στην επαφή με τους πελάτες. Εάν το σύστημα της εργοδοσίας εντοπίσει «παραβίαση» των αυστηρών κανόνων (όπως χρήση κινητού τηλεφώνου στην εργασία), μπορεί να στείλει ειδοποιήσεις σε πραγματικό χρόνο σε έναν διευθυντή για να παρέμβει αμέσως.
Η συγκεκριμένη εταιρεία επιχείρησε στο πρόσφατο παρελθόν να εγκαταστήσει κάμερες στους υπολογιστές των εργαζομένων της στην Ελλάδα, προσπάθεια που προσέκρουσε στην άρνηση των ίδιων και στις καταγγελίες του κλαδικού Συνδικάτου, του ΣΕΤΗΠ. Στη συνέχεια, τον περασμένο Γενάρη, ζήτησε από τους εργαζόμενους να υπογράψουν κείμενο με το οποίο αποδέχονται τη χρήση των προσωπικών τους δεδομένων από την εργοδοσία.
Αντίστοιχες κινήσεις έχουν γίνει και με τους εργαζόμενους της ίδιας εταιρείας στην Αλβανία, αλλά και στην Κολομβία, όπου οι 39.000 εργαζόμενοι της εταιρείας κλήθηκαν να υπογράψουν σύμβαση για την παρακολούθησή τους από κάμερες με τεχνολογία Τεχνητής Νοημοσύνης στα σπίτια τους, αλλά και φωνητική ανάλυση και αποθήκευση δεδομένων που συλλέγονται από τα μέλη της οικογένειάς τους.
«Κοουτσάρισμα» τεχνητής νοημοσύνης
Άλλη εταιρεία ανάπτυξης λογισμικού, η «Cogito», έχει αναπτύξει μια πλατφόρμα με στόχο τον αυστηρότερο έλεγχο και την εντατικοποίηση της εργασίας στα τηλεφωνικά κέντρα, η οποία συνδέει «την επιστήμη συμπεριφοράς με τη μηχανική μάθηση».
Το σύστημα παρακολουθεί, καταγράφει και αναλύει συνομιλίες και άλλες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των υπαλλήλων και των πελατών. Βασισμένο σε μια ανάλυση του συναισθήματος των πελατών και της συμπεριφοράς των εργαζομένων στο τηλεφωνικό κέντρο, το σύστημα παρέχει σε πραγματικό χρόνο καθοδήγηση συμπεριφοράς στους εργαζόμενους στην οθόνη του υπολογιστή τους, δίνοντάς τους εντολές όπως π.χ. να «εκφράσουν περισσότερη ενσυναίσθηση», να επιταχύνουν την κλήση ή να «αποπνέουν περισσότερη εμπιστοσύνη και επαγγελματισμό».
Ταυτόχρονα, οι χειριστές της πλατφόρμας διατηρούν πρόσβαση σε έναν πίνακα εργαλείων που ειδοποιεί για προβληματικές καταστάσεις και παρέχει μια βαθμολογία της «εμπειρίας των πελατών» με βάση τις μετρήσεις απόδοσης του εργαζόμενου, όπως η αποτελεσματικότητα κατά τη διάρκεια των κλήσεων, οι πωλήσεις και η πιθανή «αναταραχή» των πελατών.
Η εταιρεία υποστηρίζει ότι από την εφαρμογή του λογισμικού της και τη συνεπαγόμενη αύξηση της παραγωγικότητας - η ίδια υποστηρίζει πως το λογισμικό μειώνει τη διάρκεια των κλήσεων κατά τουλάχιστον 7% - κερδισμένοι βγαίνουν και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι, καθώς καταφέρνουν να επιτύχουν περισσότερες πωλήσεις. Αυτό όμως μεταφράζεται σε πολλαπλές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία τους, που σχετίζονται με το άγχος της απόδοσης και το μεγαλύτερο στρες που προκαλεί η διαρκής παρακολούθηση.
Η τεχνολογία στην υπηρεσία των εργαζομένων, όχι των αφεντικών!
Η τάση για μετατροπή των χώρων εργασίας σε «εργαστήρια συλλογής και επεξεργασίας δεδομένων» έχει ενισχυθεί ιδιαίτερα την περίοδο της πανδημίας, με πιο «επεμβατικές» μορφές παρακολούθησης, τόσο στους χώρους εργασίας όσο και στα σπίτια όσων δουλεύουν σε καθεστώς τηλεργασίας.
Οπως επισημαίνει η έρευνα, μάλιστα, οι εργαζόμενοι «σε γενικές γραμμές δεν έχουν κανένα λόγο πάνω στα δεδομένα που συλλέγονται από αυτούς, τα οποία οι εργοδότες συνδυάζουν με αλγόριθμους για να λάβουν αποφάσεις που επηρεάζουν τις θέσεις εργασίας και τις ζωές τους».
Απέναντι στην κλιμακούμενη προσπάθεια του κεφαλαίου να εντείνει την εκμετάλλευση μέσα από την εντατικοποίηση της εργασίας για να αυξήσει τα κέρδη του, λύση για τους εργαζόμενους δεν είναι η εναπόθεση των ελπίδων τους σε δήθεν «ασφαλιστικές δικλίδες» και «ρυθμιστικά πλαίσια», που είναι κομμένα και ραμμένα στα συμφέροντα και στους ανταγωνισμούς των μεγάλων εταιρειών.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο νόμος Χατζηδάκη στη χώρα μας, ο οποίος στο όνομα τάχα της καταπολέμησης της μαύρης και απλήρωτης εργασίας εισάγει την «ψηφιακή κάρτα εργασίας», που ενσωματώνει τεράστιους κινδύνους για τη γενικευμένη εφαρμογή μηχανισμών παρακολούθησης των εργαζομένων.
Η δύναμη των εργαζομένων βρίσκεται στην οργανωμένη συλλογική αντίδραση και πάλη ενάντια στους άθλιους μηχανισμούς παρακολούθησης, συνολικά ενάντια στους αντεργατικούς νόμους που αυξάνουν την εκμετάλλευση, στην περιστολή των συνδικαλιστικών τους ελευθεριών και δικαιωμάτων.
Ανοίγει παράλληλα η συζήτηση για τις δυνατότητες της τεχνολογίας και τον τρόπο που αυτή χρησιμοποιείται στον καπιταλισμό, όχι για τη βελτίωση των όρων ζωής και δουλειάς εκατομμυρίων εργαζομένων αλλά για την ένταση του ελέγχου και την αύξηση της παραγωγικότητας, με στόχο τα κέρδη.
Δουλειά με σύγχρονα δικαιώματα δεν μπορεί να υπάρξει έξω και πέρα από τους αγώνες των εργαζομένων, που θα βάζουν στο στόχαστρο τη στρατηγική του κεφαλαίου για τη θωράκιση των κερδών του και θα διεκδικούν αξιοπρεπείς μισθούς, μείωση του χρόνου εργασίας, μέτρα υγείας και ασφάλειας.
Κριτήριο σ' αυτόν τον αγώνα δεν μπορεί παρά να είναι οι σύγχρονες λαϊκές ανάγκες και η κατάκτηση των προϋποθέσεων για την ολόπλευρη ικανοποίησή τους, βγάζοντας από τη μέση το κέρδος ως κριτήριο οργάνωσης της παραγωγής.
Δ. Μ.
ΠΗΓΗ: Ριζοσπάστης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου