Ευάγγελος Βενέτης*
Εδώ και έναν χρόνο μαίνεται ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ της αιθιοπικής κυβέρνησης της Αντίς Αμπέμπα και των αποσχιστικών κινημάτων των Τιγκράι, Ερομπ και Κουνάμα της αιθιοπικής επαρχίας του Βόρειου Εθνικού Περιφερειακού Κράτους Τιγκράι. Παράλληλη κίνηση ανταρτών υπάρχει στα δυτικά-βορειοδυτικά της χώρας κοντά στα σύνορα με το Σουδάν. Πρόσφατα, λόγω της προέλασης των ανταρτών προς τα νότια και υπό τον φόβο απώλειας ελέγχου του οδικού άξονα Τζιμπουτί - Αντίς Αμπέμπα, η αιθιοπική κυβέρνηση κήρυξε την πρωτεύουσα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ενώ οι δυτικές χώρες απομακρύνουν τους πολίτες τους από την Αιθιοπία, σημάδι του τι μέλλει γενέσθαι λόγω του εμφυλίου.
Ο πόλεμος στην επαρχία Τιγκράι ξεκίνησε τέσσερις μήνες μετά την πρώτη πλήρωση του Φράγματος της Αναγέννησης. Η αιθιοπική κυβέρνηση πιάστηκε εξαπίνης και έχασε αρκετά εδάφη στα βόρεια και κεντρικά της χώρας. Ο εμφύλιος στην Αιθιοπία δεν είναι απλώς μια αποσχιστική κίνηση του βορρά. Συνδέεται με το Μεγάλο Φράγμα της Αιθιοπικής Αναγέννησης, όπως δείχνει και η εξέλιξη των συγκρούσεων στην ευρύτερη περιοχή.
Ο Νείλος έχει ως παραποτάμους τον Γαλάζιο Νείλο (Αιθιοπία) και τον Λευκό Νείλο (Κένυα -Τανζανία) οι οποίοι ενώνονται στο Χαρτούμ του Σουδάν. Ο Γαλάζιος Νείλος αντιστοιχεί στο 80% του συνολικού υδάτινου όγκου του Νείλου και πηγάζει από τη Λίμνη Τάνα στην Αιθιοπία, λίμνη η οποία είναι μήκους 84 χλμ. και πλάτους 66 χλμ., συγκρίσιμη σε έκταση με τον Νομό Αττικής.
Το 2011 η αιθιοπική κυβέρνηση ξεκίνησε την κατασκευή του Φράγματος της Αναγέννησης στα σύνορα με το Σουδάν. Το υδροηλεκτρικό φράγμα, δαπάνης 5 δισ. δολαρίων, όπως λέγεται από αποκλειστικά αιθιοπικούς χρηματοδοτικούς πόρους, αναμένεται να παράγει αρκετή ηλεκτρική ενέργεια για την κάλυψη των εγχωρίων αναγκών, καθώς και την εξαγωγή πλεονάσματος. Το υδροηλεκτρικό φράγμα θα παράγει αρκετή ηλεκτρική ενέργεια για να καλύψει την εγχώρια ζήτηση με ένα πλεόνασμα που απομένει για εξαγωγή σε άλλες χώρες.
Μολονότι η Αντίς Αμπέμπα έλυσε τα οικονομικά και κατασκευαστικά ζητήματα του φράγματος, δεν συνέβη το ίδιο και με τις γεωπολιτικές προεκτάσεις του εγχειρήματος. Ευθύς εξαρχής η Αίγυπτος και το Σουδάν αντέδρασαν, και αντιδρούν σθεναρά, στην κατασκευή του, λόγω της υπαρξιακής σημασίας του Νείλου γι’ αυτά τα κράτη. Για μία δεκαετία και πλέον διεξάγονται άκαρπες διαπραγματεύσεις με την Αίγυπτο και το Σουδάν για τη λειτουργία του φράγματος και την ποσότητα ύδατος που θα δεσμευτεί σε αυτό.
Οι συνομιλίες μεταξύ Αιθιοπίας, Σουδάν και Αιγύπτου οξύνθηκαν μετά την πρώτη πλήρωση του φράγματος τον Ιούλιο του 2020, καθώς δεν είχε προηγηθεί συνεννόηση ή συμφωνία. Το 2019, λόγω της οξυμένης κατάστασης, οι ΗΠΑ μεσολάβησαν στη διαμάχη με τον τότε πρόεδρο Τραμπ να σχολιάζει ότι «η Αίγυπτος δεν θα μπορούσε να συμβιβαστεί με το φράγμα και ότι θα μπορούσε να “ανατινάξει” την κατασκευή».
Η Αιθιοπία γνώριζε τις αιγυπτιακές αντιδράσεις πριν προχωρήσει στην κατασκευή. Η απόφαση για την επένδυση στο φράγμα έγινε με τη στήριξη των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στην ευρύτερη περιοχή της Ερυθράς Θάλασσας και της Ανατολικής Μεσογείου. Στην πορεία όμως το «διαίρει και βασίλευε» της Δύσης είχε ως αποτέλεσμα την εν μέρει εγκατάλειψη της Αντίς Αμπέμπα υπέρ της Αιγύπτου λόγω ανταλλαγμάτων στη Λιβύη και το Παλαιστινιακό. Η εν λόγω στάση της Ουάσινγκτον σε συνδυασμό με τον έξωθεν εξοπλισμό και τη χρηματοδότηση των ανταρτών έχει προκαλέσει έντονο κύμα αντιαμερικανισμού στην Αιθιοπία.
Πρόσφατα η αιθιοπική κυβέρνηση αντεπιτέθηκε και ανακατέλαβε πολλά από τα απολεσθέντα εδάφη. Μάλιστα έχει ενισχύσει την άμυνα του φράγματος περιμετρικά με αντιαεροπορικά συστήματα, ανησυχώντας για πιθανές έξωθεν αεροπορικές επιδρομές. Ο πόλεμος όμως είναι μακρύς και με δεδομένη τη γεωπολιτική σημασία του φράγματος αναμένονται πολλά σκαμπανεβάσματα στην εξέλιξή του. Ο ρόλος της Ρωσίας και της Κίνας αναμένεται να είναι κομβικός, καθώς σε περίπτωση που δεν διευθετηθεί με τρόπο κοινά αποδεκτό το ζήτημα της λειτουργίας του φράγματος, ο εμφύλιος της Αιθιοπίας έχει τη δυναμική να μετατραπεί σε περιφερειακό πόλεμο με απρόβλεπτες συνέπειες για το Κέρας της Ανατολικής Αφρικής και την Αραβική Χερσόνησο.
* ειδικός σε θέματα Ισλάμ και Μέσης Ανατολής
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου