Επιστήμη σε στιλ Φουρθιώτη

ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

Αλληλοδιαφήμιση Ραντσένκο και Παναγιώτη Σαββίδη, στον ιστότοπο του SAIS και τα Greek City News. 

Πρώτο τραπέζι στην πίστα των τελευταίων, η πρωθυπουργική νύφη δίπλα στην αείμνηστη Λιζ Τέιλορ.

Επιστήμη σε στιλ Φουρθιώτη

Τάσος Κωστόπουλος

«Αποκαλύψεις» σοβιετικών αρχείων και αστοιχείωτοι προπαγανδιστές

Οσοι νομίζαμε κάποτε ότι τα τηλεπαράθυρα ισοδυναμούσαν με τον πάτο της δημοσιογραφίας και του δημόσιου διαλόγου, δεν είχαμε φανταστεί τι συλλογική αποβλάκωση θα επέφερε τελικά η επινόηση και διάδοση του τουίτερ. Το διαπιστώσαμε ξανά τις τελευταίες μέρες, με την πανηγυρική υποδοχή που τα διαδικτυακά ΜΜΕ επιφύλαξαν στις υποτιθέμενες αποκαλύψεις ενός καταφανώς άσχετου ξένου πανεπιστημιακού, γύρω από τον ελληνικό Εμφύλιο.

Ο επιστήμων

Ας δούμε, κατ’ αρχάς, τα βασικά στοιχεία αυτής της ιστοριογραφικής φαρσοκωμωδίας, ξεκινώντας από τον πρωταγωνιστή της: τον Σεργκέι Ραντσένκο, καθηγητή στο ευρωπαϊκό τμήμα της «Σχολής Προηγμένων Διεθνών Μελετών» (SAIS) του αμερικανικού Πανεπιστημίου Τζον Χόπκινς, στην Μπολόνια της Ιταλίας.

Το SAIS είναι ένα σκληροπυρηνικό θινκ τανκ που ίδρυσε το 1943 ο γνωστός χρηματιστής και διπλωμάτης Πολ Νίτσε, από τους κορυφαίους αρχιτέκτονες του Ψυχρού Πολέμου. Ο Ραντσένκο ανήκει στο «Κέντρο Διεθνών Υποθέσεων Χένρι Κίσινγκερ» της σχολής, με επίτιμο πρόεδρο τον ίδιο τον Χένρι και αποστολή την προετοιμασία στελεχών για τον νέο γύρο αναμετρήσεων της Δύσης με τη Ρωσία και την Κίνα.

Γεννημένος στη Σαχαλίνη της Σιβηρίας επί Σοβιετικής Ενωσης, ο Ραντσένκο πέρασε τα σχολικά του χρόνια στη Ρωσία και στις ΗΠΑ· συνέχισε τις σπουδές του στις ΗΠΑ, το Χονγκ Κονγκ και τελικά το Λονδίνο, όπου πήρε πτυχίο (2001) και διδακτορικό (2005) στις Διεθνείς Σχέσεις. Εργάστηκε κατόπιν στα Πανεπιστήμια της Μογγολίας, του Πίτσμπουργκ, στο λονδρέζικο LSE, στο ιδιωτικό Πανεπιστήμιο Νότιγχαμ-Νινγκμπό στην Κίνα, στο Κάρντιφ της Ουαλίας αλλά και στον ΟΑΣΕ, ως παρατηρητής εκλογών στη Μογγολία, το Τουρκμενιστάν και την Ουγγαρία. Μιλά ρωσικά, αγγλικά, κινεζικά και μογγολικά.

Σύμφωνα με το βιογραφικό του στο SAIS, «έχει γράψει για τις σινοσοβιετικές σχέσεις, τη σοβιετική και κινεζική εξωτερική πολιτική, την ατομική διπλωματία και τις ψυχροπολεμικές κρίσεις. Επιπλέον, έχει δημοσιεύσει έργο για τη Βόρεια Κορέα και τη Μογγολία κι εξακολουθεί να ενδιαφέρεται για τη διεθνή πολιτική της Ανατολικής και Κεντρικής Ασίας και τις σύγχρονες σινορωσικές σχέσεις, τη ρωσική εξωτερική πολιτική και τις σχέσεις Ρωσίας-ΝΑΤΟ».

Περισσότερο από το επιστημονικό έργο του, έχει πάντως διακριθεί στις διαδικτυακές αναρτήσεις και, κυρίως, στις λακωνικές μάχες του τουίτερ. Ψυχροπολεμικός μέχρι μυελού οστέων, δημοσίευσε άρθρο στην 70ή επέτειο της Χιροσίμα σύμφωνα με το οποίο οι Ιάπωνες θα έπρεπε σε τελική ανάλυση να ευγνωμονούν τις ΗΠΑ για τις ατομικές βόμβες που τους έριξαν, αφού έτσι «δεν χρειάστηκε να υπομείνουν τις απολαύσεις τις σοβιετικής κατοχής» («Did Hiroshima Save Japan From Soviet Occupation?», www.foreignpolicy.com, 5/8/2015). Από τις πρόσφατες αναρτήσεις του έχει επίσης καταστεί οφθαλμοφανής η δομική ασχετοσύνη του όσον αφορά τη σύγχρονη ελληνική ιστορία και μια εντυπωσιακή άγνοια της υφιστάμενης σχετικής βιβλιογραφίας, ελληνικής ή διεθνούς: η μόνη μελέτη που βρήκε λ.χ. να επικαλεστεί για το πολυσυζητημένο ζήτημα της σοβιετικής βοήθειας προς τον ΔΣΕ, ήταν ένα αγγλόγλωσσο άρθρο του Νίκου Μαραντζίδη…

Η ιστοσελίδα του στο SAIS μάς πληροφορεί, πάντως, ότι «τα τρέχοντα ερευνητικά ενδιαφέροντά του περιστρέφονται γύρω από την παγκόσμια ιστορία του Ψυχρού Πολέμου», ενώ εκείνη του Κάρντιφ πως επίκειται η έκδοση του βιβλίου του «Ιστορία του Ψυχρού Πολέμου και των μετέπειτα», με το οποίο «επιδιώκει εσκεμμένα να σαμποτάρει τον χρονολογικό διαχωρισμό μεταξύ Ψυχρού Πολέμου και μεταψυχροπολεμικών χρόνων». Σε απλά ελληνικά, να μας πείσει δηλαδή πως ο Ψυχρός Πόλεμος ουδέποτε έληξε και πως το κομμουνιστικό εγχείρημα δεν υπήρξε παρά μια προσωρινή μεταμφίεση της προαιώνιας κι εσαεί απειλητικής ρωσικής βουλιμίας και πανουργίας.

Στο πλαίσιο αυτής της άκρως προβληματικής επανερμηνείας του πρόσφατου παρελθόντος, που κάθε άλλο παρά περιορίζεται βέβαια στον συγκεκριμένο ερευνητή, εντάσσονται και τα πρόσφατα επικοινωνιακά πυροτεχνήματα γύρω από τον ελληνικό Εμφύλιο. 

Ας τα δούμε, λοιπόν, από κοντά.

Οι «αποκαλύψεις»

Ολα ξεκίνησαν στις 23 Ιανουαρίου, με μια ανάρτηση του Ραντσένκο στο περιθώριο μιας φορτισμένης ανταλλαγής μηνυμάτων για την εξελισσόμενη ουκρανική κρίση: «Συναρπαστικό υλικό αποχαρακτηρίζεται στη Μόσχα. Τσεκάρετε αυτή την αναφορά του [σοβιετικού Υπ.Εξ.] Μολότοφ προς τον Στάλιν για τα όπλα που παρείχε η ΕΣΣΔ στους Ελληνες κομμουνιστές (οι οποίοι τότε είχαν αποδυθεί σε εμφύλιο πόλεμο). Ο Μολότοφ λέει πως ήταν σε θέση να παράσχουν κανόνια, αν και όχι του είδους που ζητήθηκε. Λέει, όμως, ότι δεν μπορούν να στείλουν στους Ελληνες παπούτσια και ρούχα γιατί δεν είχαν παπούτσια ή ρούχα ξένης παραγωγής. (Η σημασία τού “ξένης παραγωγής” βρίσκεται στην αποποίηση της ευθύνης.) Εστειλαν επίσης ρευστό σε δολάρια».

Ενας από τους ακολούθους του ενθουσιάζεται: «Θα μ’ ενδιέφερε πολύ το πού σε βγάζει. Η κυρίαρχη άποψη είναι πως ο Στάλιν σεβάστηκε τη συμφωνία “σφαιρών επιρροής” με τον Τσόρτσιλ και δεν βοήθησε τους Ελληνες κομμουνιστές. Εγώ διατηρούσα πάντα τις αμφιβολίες μου». Ο Ραντσένκο συμφωνεί κι επαυξάνει: «Γι’ αυτό ακριβώς το βρίσκω τόσο συναρπαστικό. Χρειάζεται να σκάψω βαθύτερα εδώ, νομίζω όμως ότι θα βρεθεί κάποιο πειστήριο της διάπραξης του εγκλήματος [smoking-gun evidence] που θα υπονομεύσει για τα καλά κάποιους ιστοριογραφικούς ισχυρισμούς».

Αν παραθέσαμε αναλυτικά τον παραπάνω διάλογο, είναι γιατί αποτυπώνει με τον σαφέστερο δυνατό τρόπο τόσο το σκεπτικό τής εν λόγω «αποκάλυψης» (στο τουίτερ, όχι σε κάποια επιστημονική μελέτη) όσο και την πλήρη ασχετοσύνη του πρωταγωνιστή της με το επίμαχο αντικείμενο. Οπως έχει ήδη επισημανθεί, αυτό που ο εκ Σαχαλίνης μογγολολόγος θεωρεί «συναρπαστικό» εύρημα είναι κάτι τόσο γνωστό και τετριμμένο, που δύσκολα διαφεύγει από τον αναγνώστη οποιασδήποτε ιστορίας του ελληνικού Εμφυλίου, ανεξαρτήτως ιδεολογικής απόχρωσης. Τα σχετικά δε ντοκουμέντα του ΚΚΕ έχουν κι αυτά δει το φως εδώ και κάμποσες δεκαετίες.

Το ΚΚΕ ουδέποτε έκρυψε τη βοήθεια που πήρε στον Εμφύλιο από το σοβιετικό μπλοκ, όπως αντίστοιχα οι κυβερνήσεις της Αθήνας δεν ντρέπονταν -το αντίθετο, μάλιστα- για την απείρως μεγαλύτερη υλική βοήθεια που τους έδωσαν η Βρετανία και οι ΗΠΑ. Κι αυτό, γιατί στον Εμφύλιο δεν συγκρούστηκαν «πράκτορες» αλλά συγκροτημένες πολιτικές παρατάξεις, καθεμιά από τις οποίες αντιλαμβανόταν τον εαυτό της ως τμήμα του αντίστοιχου στρατοπέδου μιας παγκόσμιας σύγκρουσης. Αν οι Ελληνες κομμουνιστές είχαν κάποιο πρόβλημα με τη σοβιετική βοήθεια, ήταν πως αυτή αποδείχθηκε στην πράξη υπερβολικά λίγη σε σχέση με τις δικές τους ανάγκες και προσδοκίες. Επειδή έχασαν δε τον πόλεμο, στις οξύτατες εσωτερικές συζητήσεις και συγκρούσεις που ακολούθησαν την ήττα, αυτό το ζήτημα τέθηκε επανειλημμένα επί τάπητος κατά την αναζήτηση των σχετικών ευθυνών.

Ηδη από το 1979-1980, τα ντοκουμέντα του ΚΚΕ που δημοσίευσε στην «Αυγή» ο Φίλιππος Ηλιού αναφέρονταν εκτενώς στο αίτημα (και τα πρακτικά όρια) της ενίσχυσης του ΔΣΕ από την ΕΣΣΔ και τις ομόφρονες Λαϊκές Δημοκρατίες· ο σημερινός αναγνώστης μπορεί να τα διαβάσει στην επιμελημένη σχετική έκδοση («Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος. Η εμπλοκή του ΚΚΕ», Θεμέλιο-ΑΣΚΙ, Αθήνα 2009, σ.47-50, 207-11, 234-5, 239 και 245-7). Το ίδιο ισχύει και για τη συλλογή μεταφρασμένων τεκμηρίων που εξέδωσαν το 1999 οι συντηρητικοί πανεπιστημιακοί Βασίλης Κόντης και Σπυρίδων Σφέτας («Εμφύλιος πόλεμος. Εγγραφα από τα γιουγκοσλαβικά και βουλγαρικά αρχεία», Παρατηρητής, σελ.103-11, 123-7, 179-81, 186, 191 και 193-8). Οσο για τη σχετική συζήτηση στα τότε ηγετικά κλιμάκια του ΚΚΕ, αυτή μετά τη Μεταπολίτευση αποτυπώθηκε δημόσια σε βιβλία, συνεντεύξεις και άρθρα (για χαρακτηριστικά δείγματα, βλ. Σόλων Γρηγοριάδης, «Ο Εμφύλιος», εκδ. Φυτράκης, τ.Α΄, σελ.136-7, και τ.Β΄, σελ.64-7). Ακόμη και το ίδιο το επίμαχο έγγραφο του Μολότοφ (23/9/1947), που τόσο εντυπωσίασε τον Ραντσένκο, έχει δημοσιευθεί στην Ελλάδα ήδη από το 2015, σε ηλεκτρονική έκδοση του ερευνητικού προγράμματος «Θαλής» που επέβλεπε ο Μαραντζίδης!

Η άγνοια του εκ Σαχαλίνης φωστήρα για όλα αυτά είναι, βέβαια, ευεξήγητη. Τι να πει όμως κανείς για τους αστοιχείωτους εγχώριους κομμουνιστοφάγους, που είδαν φως στο τουίτερ και μπήκαν;

Τα ίδια ισχύουν και για τη συνέχεια των «αποκαλύψεων». Κάποιες μάλιστα απ’ αυτές τις τελευταίες κινήθηκαν στα όρια της φαιδρότητας, με μεθόδους που θυμίζουν μάλλον Φουρθιώτη παρά σοβαρό ερευνητή. Οπως το παρακάτω τιτίβισμα (29/1), με τεκμήριο ένα απόσπασμα απροσδιόριστου ρωσόγλωσσου εγγράφου: «Περισσότερα για τον ελληνικό Εμφύλιο. Ο Μάρκος Βαφειάδης περιγράφει τις δυσκολίες στρατολόγησης πολεμιστών για τον κομμουνιστικό στρατό. Λέει (σε μια επιστολή προς τους Σοβιετικούς) πως η στρατολογία το 1947 είχε "καταναγκαστικό χαρακτήρα". "Οχι πάνω από 10% των νεοσυλλέκτων προσχώρησαν εθελοντικά"».

Στοιχειώδης ρωσομάθεια αρκεί για ν’ αντιληφθεί κανείς ότι το επίμαχο απόσπασμα προέρχεται από την πασίγνωστη «πλατφόρμα» του Μάρκου (15/11/1948), τη γραπτή δηλαδή συνολική αποτύπωση της διαφωνίας του με τις πολεμικές επιλογές του Ζαχαριάδη· κείμενο δημοσιευμένο ήδη από τον Αύγουστο του 1950 στο θεωρητικό όργανο του ΚΚΕ («Νέος Κόσμος») και αναπαραγμένο σε δεκάδες βιβλία και συλλογές ντοκουμέντων για τον Εμφύλιο − ακόμη και στα «Επίσημα Κείμενα» του ΚΚΕ (τ.6ος, Αθήνα 1987, το συγκεκριμένο απόσπασμα στη σελ.486). Συγκλονιστική όντως ανακάλυψη, με 72 όμως ολόκληρα χρόνια καθυστέρηση…

Εξίσου μπαγιάτικο είναι ως είδηση και το πιπεράτο απόσπασμα από την περίληψη συνομιλίας του Μάρκου με κάποιο Σοβιετικό αξιωματούχο, που ο Ραντσένκο ανάρτησε στις 28/1 (διευκρινίζοντας λίγο αργότερα στα ρωσικά, με τη συνήθη σε τέτοιες περιπτώσεις δόση υποκρισίας, ότι «προβληματίστηκε να το αναρτήσει» γιατί αισθάνεται «άβολα» με το περιεχόμενό του).

Σύμφωνα με το έγγραφο, ο Βαφειάδης «περιέγραψε με άκρως ερεθισμένα νεύρα και πολύ ασυνάρτητα τις σχέσεις του με τον Ζαχαριάδη και τις χαρακτήρισε ανώμαλες και αντικομματικές. Δήλωσε πως τους τελευταίους μήνες οι προσωπικές σχέσεις ανάμεσα στον ίδιο και τον Ζαχαριάδη χειροτέρεψαν τόσο, που κατάντησαν αφόρητες. Υποψιάζεται πως o Ζαχαριάδης έχει ιδιαίτερες σχέσεις με τη γυναίκα του».

Ο επιφανής ιστορικός στέκεται στη «ζουμερή πληροφορία», αποσιωπώντας πλήρως τα σχετικά με τη νευρική κατάρρευση του καθαιρεμένου αρχιστράτηγου του ΔΣΕ. Ακόμη κι εδώ, κομίζει όμως γλαύκαν ες Αθήνας: απείρως διαφωτιστικότερη για το ίδιο ζήτημα αποδεικνύεται μια έκθεση του ίδιου του Μάρκου προς τη σοβιετική ηγεσία, αμέσως μετά τη συντριβή του αντάρτικου (20/12/1949), στην οποία καταγγέλλει τόσο την πρώην σύζυγό του όσο και το ζεύγος Ζαχαριάδη ως «πράκτορες του εχθρού» (με αποστολή, μάλιστα, η πρώτη να πλευρίσει τον –κατά τα άλλα, επίσης πράκτορα– γραμματέα του κόμματος στο βουνό). Ντοκουμέντο δημοσιευμένο εδώ και τρία χρόνια στα ελληνικά, από τον Νίκο Παπαδάτο στο βιβλίο του «Ακρως Απόρρητο. Οι σχέσεις ΕΣΣΔ-ΚΚΕ, 1944-1952» και από τον Γιώργο Πετρόπουλο στην «Εφ.Συν.» (16/3/2019).

Το επικοινωνιακό θαύμα

Αυτά, όσον αφορά την αξία των «αποκαλύψεων» που τα αγράμματα ντόπια λαγωνικά έσπευσαν ν’ αναγορεύσουν σε ειδησάρες. Η πραγματική είδηση της όλης υπόθεσης βρίσκεται όμως αλλού: στην αφύσικη ταχύτητα με την οποία οι επίμαχες αναρτήσεις του Ραντσένκο ανακαλύφθηκαν από τα εδώ κυβερνητικά πόρταλ και ΜΜΕ. Οπως και να το κάνουμε, μάλλον δύσκολα θα πιστέψει κανείς πως αυτά τα τελευταία περνούν την ώρα τους παρακολουθώντας το τουίτερ ενός παντελώς άγνωστου στη χώρα μας ξένου διεθνολόγου με επιστημονική ειδίκευση την Απω Ανατολή! Κι όμως, κάτι τέτοιο υποτίθεται πως συνέβη. Ας παρακολουθήσουμε τη διαδοχή των γεγονότων:

Στις 23 Ιανουαρίου, ο Ραντσένκο κάνει την πρώτη ανάρτησή του στο τουίτερ περί ελληνικού Εμφυλίου. Δύο μέρες μετά, πανηγυρίζει ότι τα τιτιβίσματά του «έγιναν πρωτοσέλιδο» στον ιστότοπο του «Πρώτου Θέματος»· το σχετικό άρθρο (24/1) υπογράφει ο Παναγιώτης Σαββίδης, ο ίδιος που απογείωσε κάποτε προεκλογικά τους ναζί με το κατασκευασμένο ρεπορτάζ για τους χρυσαυγίτες που προστάτευαν τις γιαγιάδες στα ΑΤΜ. Σχεδόν ταυτόχρονα, ο Ρώσος καθηγητής διαφημίζει στην επίσημη πανεπιστημιακή ιστοσελίδα του αγγλική μετάφραση του κειμένου του Σαββίδη στα Greek City News – απολίτικο κουτσομπολίστικο σάιτ, η πρώτη σελίδα του οποίου παραμένει εδώ και μέρες αφιερωμένη σε μια συνέντευξη της πρωθυπουργικής νύφης, Μαρίας Σάκκαρη, στο Marie Claire. Θα μπορούσε να θεωρηθεί και σύμπτωση.

Στις 27/1, τη σκυτάλη παραλαμβάνει η «Εστία» του Μανόλη Κοττάκη. Ενώ η μισή Ελλάδα έχει ξεπαγιάσει και η υπόλοιπη παρακολουθεί την πρωτοφανή αδυναμία του κρατικού μηχανισμού να τα βγάλει πέρα με μια κακοκαιρία προαναγγελθείσα από καιρό, η σοβαρή εφημερίδα πλασάρει μ’ ένα πελώριο πρωτοσέλιδο μια ανύπαρκτη είδηση: «ΚΚΕ: Ηθελε να καταλάβει τη Β. Ελλάδα με “δανεικά” όπλα από τους ναζί». Σαν «δανεικά από τους ναζί» παρουσιάζονται, φυσικά, τα γερμανικά λάφυρα του σοβιετικού στρατού που διοχετεύθηκαν στο αντάρτικο (μεταξύ άλλων, για να είναι συμβατά με τα γερμανικά λάφυρα του ΕΛΑΣ που αυτό ήδη διέθετε). Τα δάνεια δημοσιογραφικής δεοντολογίας από τον Γκέμπελς κάνουν, πάντως, μπαμ.

Τo ψάρι δεν άργησε να τσιμπήσει, για τους δικούς του φυσικά λόγους: από το βήμα της Βουλής, ο Κουτσούμπας ειρωνεύεται τον «Παπαρατσένκο» − και τα ανεπίσημα κομματικά πόρταλ πανηγυρίζουν πως ο γραμματέας τους κατάφερε ν’ αποσπάσει τους προβολείς της δημοσιότητας από το δοκιμασμένο δίδυμο Αδώνιδος-Πολάκη (30/1). Ο Ρώσος πληροφορείται τα διατρέξαντα από Ελληνες ομοϊδεάτες και βάζει τις φωνές ότι τον παρεξήγησαν: «Το ενδιαφέρον μου για την ανάρτηση ντοκουμέντων για τις σχέσεις ΚΚΕ-Σοβιετικής Ενωσης είναι ιστορικό». Ως γνωστόν, η καθαρή επιστήμη προάγεται στο τουίτερ.

Τη λύση θα τη δώσει τελικά το δαιμόνιο της Φυλής. Από ένα σημείο και μετά, το αγγλόγλωσσο τουίτερ του Σεργκέι γίνεται κυριολεκτικά αγνώριστο, χάρη στην πανεθνική κινητοποίηση και εισβολή 3.000 ενθουσιωδών ελληνόγλωσσων «ακολούθων». Εθνικόφρονες τα χώνουν στον «Πουτσούμπα», κάποιοι άλλοι κάνουν σεξιστικό πάρτι με τα γκομενικά των ηγετικών κλιμακίων του ΔΣΕ κι ένας άσχετος γλεντά με τα Ραφάλ μας, που πέταξαν την αποφράδα επέτειο πάνω από τα Ιμια για να δώσουν το πρέπον μάθημα στους Μεμέτηδες· όλα αυτά στα ελληνικά, εν μέσω μιας αγγλόγλωσσης συζήτησης των αρχικών χρηστών, όχι απαραίτητα πολύ σοβαρότερης, για τον επερχόμενο Αρμαγεδδώνα στην Ουκρανία.

Στις 30/1 ο Αντώνης Σαμαράς κρεμά στον ηλεκτρονικό τοίχο του Σεργκέι μια δική του ελληνοπρεπή, ελληνόγλωσση ανάρτηση για τα Ιμια· την επομένη τον μιμείται ο Νίκος Δένδιας. Την πολιτική διαφήμιση ακολουθεί, τέλος, η εμπορική, με μπροστάρισσα μια βορειοελλαδική εταιρεία που διαλαλεί πως είναι «απ’ τις πρώτες στον κόσμο στους συσσωρευτές».

Ο Ρώσος καθηγητής καμαρώνει για το πλήθος των απροσδόκητων θαυμαστών· το γλωσσικό φράγμα δεν του επιτρέπει άλλωστε να συλλάβει το νόημα κακόβουλων αναρτήσεων, του τύπου «είσαι ιστορικός της πούτσας». Την 1η Φλεβάρη ξαναδιαφημίζει την αρθρογραφία των Greek City Times, που με τη σειρά τους εξακολουθούν να έχουν τη Σάκκαρη στην πρώτη σελίδα. Το καινούργιο άρθρο είναι ανώνυμο («φιλοξενούμενου συνεργάτη»), στον πάτο όμως έχει ξεχαστεί το όνομα του συντάκτη: Νεφέλη Λυγερού, η γνωστή εθνικόφρων ρεπόρτερ του «Πρώτου Θέματος» με αδυναμία στο κυνήγι των «εθνομηδενιστών».

Ποιος ξέρει; Λέτε, τώρα που ο Καλύβας πήρε προαγωγή σε εθνικό ιστορικό, ν’ άρχισαν οι υποψηφιότητες για την αντικατάστασή του στο πόστο του εξ Εσπερίας οδηγητή της πρωτοβάθμιας αριστεροφαγίας;

ΕΦΣΥΝ