Για περισσότερο από μια δεκαετία, πρώτα ως αντιπρόεδρος και τώρα ως πρόεδρος, ο Joe Biden έχει πει στους Κινέζους ότι το μόνο πράγμα που είναι χειρότερο από μια εκούσια σύγκρουση είναι μια ακούσια. Το ατύχημα που φοβόταν μπορεί να συνέβη τώρα. Η επίσκεψη της Nancy Pelosi, της προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων, στο αυτοδιοικούμενο νησί της Ταϊβάν εξόργισε τους ηγέτες της ηπειρωτικής Κίνας, οι οποίοι το διεκδικούν, και έφερε σε αμηχανία την κυβέρνηση Biden. Κάποιοι μιλούν ήδη για την «τέταρτη κρίση στο Στενό της Ταϊβάν», η οποία ενδέχεται να είναι χειρότερη από την τρίτη αντιπαράθεση του 1995-96.
Καθώς το αεροπλάνο της κ. Pelosi πλησίαζε την Ταϊβάν αργά στις 2 Αυγούστου -ακολουθώντας μια κυκλική διαδρομή από τη Μαλαισία γύρω από τις Φιλιππίνες για να αποφύγει τη Νότια Σινική Θάλασσα, η οποία είναι διάσπαρτη με κινεζικές βάσεις- οι στρατιωτικοί διοικητές στο Πεκίνο ανακοίνωσαν μια σειρά από «στοχευμένες επιχειρήσεις», οι οποίες περιλαμβάνουν, δυσοίωνα, ασκήσεις με πραγματικά πυρά γύρω από την Ταϊβάν, ενώ αναμένονται τόσο ευρείες που ενδέχεται να οδηγήσουν στον πλήρη αποκλεισμό του νησιού.
Οι ασκήσεις ξεκίνησαν στις 4 Αυγούστου, την επομένη της αναχώρησης της κ. Pelosi, και θα διαρκέσουν τέσσερις ημέρες. Τα κινεζικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι η εναέρια και θαλάσσια κυκλοφορία θα πρέπει να αποφεύγεται σε έξι προκαθορισμένες περιοχές πέριξ του νησιού, που σε ορισμένες περιπτώσεις συμπίπτουν με τα χωρικά του ύδατα. Η δημιουργία ενός πεδίου βολής στην απέναντι από την Κίνα πλευρά της Ταϊβάν υποδηλώνει ότι η Κίνα μπορεί να εκτοξεύσει βαλλιστικούς πυραύλους πάνω από το νησί. Ορισμένες αεροπορικές εταιρείες φέρονται να ακύρωσαν πτήσεις.
Τα κινεζικά αεροσκάφη πιέζουν τη «μέση γραμμή» στο Στενό της Ταϊβάν, το ανεπίσημο σύνορο μεταξύ κινεζικών και ταϊβανέζικων υδάτων και εναέριου χώρου. Όπως συνηθίζεται περισσότερο, διερεύνησαν επίσης τη ζώνη αναγνώρισης αεράμυνας της Ταϊβάν νοτιότερα. Ορισμένοι ανησυχούν ότι η Κίνα μπορεί επίσης να προσπαθήσει με κάποιο τρόπο να επιβάλει τις διεκδικήσεις της, τις οποίες προέβαλε δημοσίως τους τελευταίους μήνες, ότι δηλαδή το Στενό της Ταϊβάν δεν είναι διεθνής υδάτινος δρόμος. Επιπλέον, η ηπειρωτική χώρα ανακοίνωσε την απαγόρευση των εισαγωγών γεωργικών προϊόντων, ψαριών και πολλών άλλων ειδών από την Ταϊβάν. Ο υπουργός Εξωτερικών της Κίνας, Wang Yi, επανέλαβε προηγούμενες προειδοποιήσεις του Xi Jinping, του ηγέτη της Κίνας: «Όσοι παίζουν με τη φωτιά δεν θα έχουν καλό τέλος. Όσοι προσβάλλουν την Κίνα θα τιμωρηθούν».
Η Tsai Ing-wen, η χαμηλών τόνων πρόεδρος της Ταϊβάν, προσπάθησε να διαχειριστεί τη θερμή υποδοχή της κας Pelosi με ηρεμία και αποφασιστικότητα: «Αντιμετωπίζοντας σκόπιμα αυξημένες στρατιωτικές απειλές, η Ταϊβάν δεν θα υποχωρήσει. Υπερασπιζόμαστε σταθερά την εθνική μας κυριαρχία και θα συνεχίσουμε να κρατάμε τη γραμμή άμυνας της δημοκρατίας».
Οι σοβινιστές σχολιαστές της Κίνας ζητούσαν να καταρριφθεί το αεροπλάνο της κ. Pelosi. Αλλά η Κίνα φαίνεται να προσπαθεί να αποφύγει κάθε είδους άμεσης στρατιωτικής αντιπαράθεσης με την Αμερική. Σε κάθε περίπτωση, το αμερικανικό αεροπλανοφόρο και άλλα σκάφη που πλέουν ανατολικά της Ταϊβάν δεν έχουν απειληθεί. Αλλά η αναχώρηση της κ. Pelosi για τη Νότια Κορέα είναι απίθανο να τερματίσει την κρίση. Μάλλον αποτελεί την αρχή της. Ένα σχόλιο στην κινεζική Global Times, μια αγγλόφωνη κρατική ταμπλόιντ, προέβλεψε: “Τα αντίμετρα της Κίνας δεν θα είναι εφάπαξ, αλλά ένας συνδυασμός μακροπρόθεσμων, αποφασιστικών και σταθερά εξελισσόμενων δράσεων». Οι παρατηρητές της Κίνας πιστεύουν ότι οι σχέσεις μεταξύ των δύο πλευρών βρίσκονται σε «σημείο καμπής» και ότι η Κίνα θα συνεχίσει να αυξάνει την πίεση.
Ο Biden μεταξύ Σκύλας και Χάρυβδης
Η κυβέρνηση Biden φαίνεται παραδομένη σε έναν κυκεώνα σχέσεων που συνεχώς επιδεινώνονται. «Η Κίνα αναμένεται να λάβει περαιτέρω μέτρα και αναμένουμε ότι θα συνεχίσει να αντιδρά σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα», δήλωσε ο John Kirby, εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου. Επέμεινε ότι το ταξίδι της κ. Pelosi, η οποία είναι η δεύτερη στη σειρά διαδοχής του προέδρου και η πρώτη πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων που επισκέπτεται το νησί εδώ και 25 χρόνια, δεν σηματοδοτεί αλλαγή στην αμερικανική πολιτική της «Μίας Κίνας». Η Αμερική δεν θα εμπλακεί σε κανενός είδους διαξιφισμούς, δήλωσε, ούτε θα εκφοβιστεί.
Ωστόσο, υπάρχει σημαντική δυσφορία στο εσωτερικό της κυβέρνησης του κ. Biden. Η κ. Pelosi-η οποία, όπως και ο κ. Biden, ανήκει στους Δημοκρατικούς-είχε προειδοποιηθεί να μην πραγματοποιήσει το ταξίδι. Οι Ρεπουμπλικάνοι αντίπαλοι της κ. Pelosi στο Κογκρέσο, με τη σειρά τους, δεν έπαψαν στιγμή να την επαινούν. «Πρόκειται να χρησιμοποιήσω κάποιες λέξεις που δεν έχω χρησιμοποιήσει ποτέ συνδυαστικά στο παρελθόν», δήλωσε ο Roy Blunt, Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής από το Μιζούρι. «Αυτές οι τέσσερις λέξεις είναι: «Η πρόεδρος Pelosi έπραξε σωστά».
Αν η κ. Pelosi μετάνιωσε για την αναταραχή που προκάλεσε, δεν το δείχνει. «Τώρα, περισσότερο από ποτέ, η αλληλεγγύη της Αμερικής προς την Ταϊβάν είναι ζωτικής σημασίας και αυτό είναι το μήνυμα που μεταφέρουμε εδώ σήμερα», δήλωσε κατά τη συνάντησή της με την κ. Tsai. Επαναλαμβάνοντας μια από τις ατάκες του κ. Biden, συνέχισε: «Ο κόσμος καλείται να επιλέξει μεταξύ δημοκρατίας και απολυταρχίας. Η αποφασιστικότητα της Αμερικής να διαφυλάξει τη δημοκρατία εδώ στην Ταϊβάν και σε όλο τον κόσμο παραμένει ακλόνητη».
Η κ. Pelosi δήλωσε ότι ένας νέος νόμος για την ενθάρρυνση της παραγωγής τσιπ στην Αμερική θα δημιουργήσει οικονομικές ευκαιρίες για την Ταϊβάν. Επίσης, υπαινίχθηκε μια πιθανή μελλοντική εμπορική συμφωνία. Η κ. Tsai της απένειμε το μετάλλιο του Τάγματος των Ευνοϊκών Νεφών με Ειδικό Μεγάλο Κορδόνι, το οποίο απονέμεται σε όσους έχουν βοηθήσει σημαντικά την Ταϊβάν. Οι φιλικά προσκείμενοι στους δρόμους της Ταϊπέι επευφημούσαν την κ. Pelosi καθώς πήγαινε να συναντήσει πολιτικούς και να επισκεφθεί το Εθνικό Μουσείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, όπου επρόκειτο να έχει κατ’ ιδίαν συναντήσεις με Κινέζους αντιφρονούντες και Ταϊβανέζους που αγωνίστηκαν για την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας. Ο Πύργος 101 της Ταϊπέι, το ψηλότερο κτίριο του νησιού, φωτίστηκε με χαιρετισμούς όπως «Ευχαριστώ, φίλη της δημοκρατίας» και «Ταϊβάν [καρδιά] ΗΠΑ». Υπήρξαν όμως και επικριτές της επίσκεψής της, ορισμένοι από τους οποίους την αποκάλεσαν «εμπρηστή».
Παρά την αλληλεγγύη που προσπάθησε να εκφράσει η κ. Pelosi, η θέση της Ταϊβάν φαίνεται περισσότερο επισφαλής μετά το ταξίδι της. Το νησί έχει εδώ και καιρό κολλήσει σε μια επικίνδυνη γκρίζα ζώνη στον ανταγωνισμό μεταξύ Αμερικής και Κίνας. Πρόκειται για μια δημοκρατία 24 εκατομμυρίων ανθρώπων και, ιστορικά, κομμάτι της Κίνας, αλλά δεν θέλει να έχει καμία σχέση με το κομμουνιστικό καθεστώς που κυβερνά 1,4 δισεκατομμύρια ανθρώπους στην ηπειρωτική χώρα και διεκδικεί την Ταϊβάν ως δική του. Αν και η Ταϊβάν είναι ο σημαντικότερος εξαγωγέας προηγμένων ημιαγωγών στον κόσμο, ως κράτος αναγνωρίζεται μόνο από περίπου δώδεκα (κυρίως μικρές) χώρες. Η Κίνα έχει προσπαθήσει να περιορίσει τις σχέσεις της. Για τον κ. Xi η επανένωση έχει γίνει κεντρικό στοιχείο στην προσπάθειά του για «εθνική αναζωογόνηση» μέχρι τα μέσα του αιώνα – ειρηνικά αν είναι δυνατόν, αλλά και με τη βία αν χρειαστεί.
Σύμφωνα με μια στρεβλή διπλωματική φόρμουλα, η Αμερική αποδέχεται ότι υπάρχει μόνο μία Κίνα, χωρίς να διευκρινίζει τι σημαίνει αυτό στην πράξη. Δεν έχει επίσημους διπλωματικούς δεσμούς με την Ταϊβάν, παρόλο που διατηρεί στενές σχέσεις υπό άλλες ονομασίες. Η Αμερική επιμένει ότι το καθεστώς της Ταϊβάν μπορεί να διευθετηθεί μόνο με ειρηνικά μέσα. Η εσωτερική νομοθεσία της απαιτεί να «παρέχει στην Ταϊβάν όπλα αμυντικού χαρακτήρα» και να διατηρεί τη δική της στρατιωτική ικανότητα για την υπεράσπιση του νησιού. Ωστόσο, η Αμερική ακολουθεί επίσης μια πολιτική «στρατηγικής ασάφειας», σύμφωνα με την οποία δεν δηλώνει με σαφήνεια αν και πώς θα επενέβαινε σε περίπτωση πολέμου μεταξύ Κίνας και Ταϊβάν.
Στο μυαλό της κ. Pelosi
Η κ. Pelosi πραγματοποίησε το ταξίδι της για διάφορους λόγους, προσωπικούς και πολιτικούς. Είναι γνωστή για την καυστική κριτική που ασκεί στην Κίνα για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τουλάχιστον από το 1991, όταν άνοιξε πανό στην πλατεία Τιενανμέν για να διαμαρτυρηθεί για τη δολοφονία διαδηλωτών εκεί δύο χρόνια νωρίτερα. Είχε προγραμματίσει να επισκεφθεί την Ταϊβάν τον Απρίλιο, αλλά ανέβαλε το ταξίδι της μετά την προσβολή από τον Covid-19. Σε ηλικία 82 ετών, είναι σχεδόν βέβαιο ότι διανύει την τελευταία της θητεία ως πρόεδρος της Βουλής (οι Δημοκρατικοί αναμένεται να χάσουν τη Βουλή των Αντιπροσώπων στις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου). Μπορεί να βλέπει την επίσκεψη ως κομμάτι της κληρονομιάς της.
Όταν η είδηση του ταξιδιού της κ. Pelosi διέρρευσε τον περασμένο μήνα, ο κ. Biden δήλωσε ότι οι στρατιωτικοί αρχηγοί θεωρούσαν το ταξίδι όχι και τόσο «καλή ιδέα». Αλλά καθώς η Κίνα αποδοκίμαζε την επίσκεψη όλο και περισσότερο, οι υψηλά ιστάμενοι στην Ουάσιγκτον παγιδεύτηκαν. Η ακύρωση της επίσκεψης θα σήμαινε υποχώρηση στον κινεζικό εκφοβισμό. Επίσης, ο κ. Biden ως πρώην γερουσιαστής, δεν ήθελε να αμφισβητήσει τα προνόμια του Κογκρέσου, ενός «ισότιμου» κλάδου της αμερικανικής κυβέρνησης.
Πιθανότατα δεν υπάρχει ποτέ καλή στιγμή για μια τόσο υψηλού προφίλ αμερικανική επίσκεψη. Αλλά η Bonnie Glaser του German Marshall Fund, ενός κέντρου μελετών στην Ουάσιγκτον, υποστηρίζει ότι η χρονική στιγμή ήταν ιδιαίτερα ατυχής. Συνέπεσε με την επέτειο της ίδρυσης του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού, που είναι πάντοτε μια στιγμή εθνικιστικής έξαρσης («Ετοιμαστείτε για πόλεμο», προέτρεπε μια αφίσα). Το πιο σημαντικό είναι ότι ο κ. Xi απέχει μόλις λίγους μήνες από το κρίσιμο συνέδριο του κόμματος στο οποίο επιδιώκει να εξασφαλίσει μια τρίτη θητεία, καταπατώντας τους πρόσφατους κανόνες. «Ο Xi Jinping δεν μπορεί πραγματικά να θεωρηθεί ήπιος έναντι των Ηνωμένων Πολιτειών», δήλωσε η κ. Glaser. «Πρέπει να επιδείξει αποφασιστικότητα στην υπεράσπιση της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Κίνας». Το γεγονός ότι η κ. Pelosi ανήκει στο ίδιο κόμμα με τον κ. Biden προσθέτει και προσβολή στο χτύπημα: στα κινεζικά μάτια ο κ. Biden είναι είτε αδύναμος είτε δόλιος.
Η Κίνα διαμαρτύρεται ότι η Αμερική «σαλαμοποιεί» την πολιτική της Μίας Κίνας, αν και η επίσκεψη της κ. Pelosi δεν έρχεται σε αντίθεση με συγκεκριμένες αμερικανικές δεσμεύσεις. Ο ίδιος ο κ. Biden έχει σπείρει σύγχυση δηλώνοντας επανειλημμένα ότι θα υπερασπιστεί την Ταϊβάν, ενώ λίγο αργότερα οι αξιωματούχοι του Λευκού Οίκου καλούνται να ανασκευάσουν τα σχόλιά του. Ο Mike Pompeo και ο Mark Esper, πρώην υπουργοί Εξωτερικών και Άμυνας υπό τον Donald Trump, ζήτησαν πρόσφατα από την Αμερική να εγκαταλείψει τη στρατηγική ασάφεια ή ακόμη και να ανακαλέσει την πολιτική της Μίας Κίνας αντιμετωπίζοντας την Ταϊβάν όπως κάθε άλλο ανεξάρτητο κράτος.
Ο Jude Blanchette του Κέντρου Διεθνών και Στρατηγικών Μελετών, ενός άλλου κέντρου μελετών, υποστηρίζει ότι η ευαισθησία αυξάνεται από τον φόβο όλων των πλευρών ότι ο χρόνος τελειώνει. Οι Αμερικανοί ηγέτες ανησυχούν ότι η Κίνα μπορεί να εξαπολύσει εισβολή τα επόμενα χρόνια. Οι Κινέζοι ηγέτες φοβούνται ότι η Ταϊβάν ξεφεύγει από τον έλεγχό τους καθώς τείνει περισσότερο προς την ανεξαρτησία. Οι Ταϊβανέζοι ηγέτες ανησυχούν ότι η Αμερική αποσπάται από τον πόλεμο στην Ουκρανία και τα προβλήματα στο εσωτερικό.
Ο κ. Biden έχει συναντηθεί αρκετές φορές με τον κ. Χι μέσω βίντεο -όχι ακόμη αυτοπροσώπως- και έχει παροτρύνει την Κίνα να συμφωνήσει σε «προστατευτικές γραμμές» ψυχροπολεμικού τύπου για τη διαχείριση του ανταγωνισμού μεταξύ των δύο χωρών. Αυτό μπορεί να βοήθησε στην αποφυγή ενός άμεσου στρατιωτικού επεισοδίου κατά την επίσκεψη της κ. Pelosi, αλλά μπορεί να μην περιορίσει μια πιο μακροπρόθεσμη αντιπαράθεση.
«Η επίσκεψη της Pelosi σπάει τους κανόνες και τα πρότυπα των τελευταίων 25 ετών ή και περισσότερο. Αλλά και οι ασκήσεις και τα γυμνάσια που διεξάγει η Κίνα είναι επίσης πρωτοφανή», λέει ο Wang Huiyao, επικεφαλής του Κέντρου για την Κίνα και την Παγκοσμιοποίηση, ενός κέντρου μελετών στο Πεκίνο. «Συμβολίζει την απομάκρυνση και των δυο πλευρών από το status quo, γεγονός που δεν είναι υγιές».
Εάν οι ασκήσεις της Κίνας μετατραπούν σε de facto αποκλεισμό της Ταϊβάν, ο κ. Biden θα πρέπει να αποφασίσει εάν θα παρεμβάλει αμερικανικές δυνάμεις, όπως έκανε ο Bill Clinton στέλνοντας πολεμικά πλοία στο στενό της Ταϊβάν το 1996. Κάτι τέτοιο θα επιβάλει μεγαλύτερο στρατιωτικό βάρος στην Αμερική παρά στην Κίνα, σημειώνει ο κ. Wang. Από την πλευρά της, η G7 δήλωσε στην Κίνα ότι «δεν υπάρχει καμία δικαιολογία να χρησιμοποιηθεί μια επίσκεψη ως πρόσχημα για επιθετική στρατιωτική δραστηριότητα στο Στενό της Ταϊβάν», και κάλεσε όλες τις πλευρές «να παραμείνουν ήρεμες, να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση, να ενεργήσουν με διαφάνεια και να διατηρήσουν ανοικτές γραμμές επικοινωνίας για την αποφυγή παρεξηγήσεων».
Στο τέταρτο του αιώνα που μεσολάβησε από την τελευταία μεγάλη κρίση, η Κίνα έγινε πλουσιότερη, ισχυρότερη και, υπό τον κ. Xi, περισσότερο πολεμοχαρής. Η επιβίωση της Ταϊβάν, υποστηρίζει ο κ. Blanchette, εξαρτάται από τη διατήρηση του status quo, ενθαρρύνοντας έτσι την Κίνα να αντιμετωπίσει την τύχη του νησιού ως ένα πρόβλημα που καλύτερα να αφεθεί για κάποια άλλη στιγμή. Πηγαίνοντας στην Ταϊβάν, η κ. Pelosi μπορεί να ήθελε να δώσει τέλος στη διπλωματική ασάφεια και να δημιουργήσει μια στιγμή ηθικής διαύγειας αναφορικά με την υποστήριξη της Αμερικής προς την Ταϊβάν. Όμως, παράλληλα, μπορεί να δημιούργησε μια στιγμή εξαιρετικού κινδύνου.
ΠΗΓΗEconomist
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου