Πραγματικότητα, προπαγάνδες, μέλλον και κατευθύνσεις

→ φωτογραφία αρχείουAP Photo

Πραγματικότητα, προπαγάνδες, μέλλον και κατευθύνσεις

Κώστας Μαρούντας

ΕΦΣΥΝ

«Από την επίπονη έρευνά μου, με τις πολλές σκοτεινές ατραπούς της, γνωρίζω πόσο δύσκολο είναι να κάνει κανένας ένα σωστό βήμα, έστω και πολύ μικρό, στο δρόμο που οδηγεί στην κατανόηση του τι είναι πραγματικά σημαντικό»

(Άλμπερτ Αϊνστάιν)

Ορισμένοι παρασύρονται από το παρόν και «τα δίνουν όλα» σε αυτό, και για αυτό. Και την ίδια ώρα το μέλλον στέκεται αγέρωχο εκεί στη γωνία, παρακολουθεί και μειδιά... Οι κοντόφθαλμες προσεγγίσεις είναι ευρέως διαδεδομένες στα ανθρώπινα. Άλλοι τις καλλιεργούν έντεχνα, άλλοι πέφτουν στην παγίδα τους για διάφορους λόγους που δεν είναι του παρόντος να αναλυθούν. Σε κάθε περίπτωση, αν τις προηγούμενες δεκαετίες είχαμε τα περιθώρια να αποπροσανατολιστούμε ακόμα και αρκετά..., στους πολεμικούς καιρούς του σήμερα κάθε τέτοιο λάθος θα έχει ανεπανόρθωτες συνέπειες...

Θα χρησιμοποιήσω για την ενίσχυση των επιχειρημάτων μου ένα από τα κεντρικότερα και πιο καυτά ζητήματα της ενεστωτικής παγκόσμιας επικαιρότητας. Το πιστεύω ακράδαντα πως η πλειοψηφία των δυτικών δημοσιολόγων διακρίνεται από μία εντελώς κοντόφθαλμη αναλυτική και περιγραφική προσέγγιση της αντιπαράθεσης ΝΑΤΟ-Ρωσίας, που σήμερα «ενσαρκώνεται» και μέσα από σκληρές και αιματηρές πολεμικές συγκρούσεις στα εδάφη της Ουκρανίας. To κοντόφθαλμο του πράγματος έγκειται σε μία αγωνιώδη πρεμούρα να αποδομηθεί με κάθε διαθέσιμο μέσο το παραμικρό που σχετίζεται με τη Ρωσική Ομοσπονδία. Όταν, όμως, επιλέξει κάποιος μία τέτοια τακτική κινδυνεύει να πέφτει μέσα στις παγίδες που ο ίδιος στήνει για τον αντίπαλο...

Τα παραδείγματα τους τελευταίους μήνες είναι πολλά και σημαδεύουν έστω και πλαγίως τα κοινωνικά υποσυνείδητα. Π.χ., από Αγγλία μεριά, τους πρώτους μήνες του πολέμου γίνονταν συνεχείς αναφορές στην υγεία, ακόμα και την ψυχική..., του Ρώσου Προέδρου. Μόνο προαναγγελία θανάτου, έστω και με την «ασφαλή» μέθοδο κάποιας μεταφυσικής πρόβλεψης κάποιου μελλοντολόγου..., δεν είχαν ανακοινώσει. Παράλληλα, η (υποτιθέμενη) αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία είχε αναχθεί σε ρεαλιστικό ζητούμενο-επίδικο, όταν στην πράξη δεν αποτελεί ούτε καν θεωρητική σκέψη στα μυαλά της συντριπτικής πλειοψηφίας των κατοίκων της ρωσικής επικράτειας. Από τότε που ξεκίνησαν, δε, οι (σε προσωπικό επίπεδο) αντι-πουτινικές επιθέσεις, δύο πρωθυπουργοί της Μεγάλης Βρετανίας έχουν αποτελέσει ήδη παρελθόν, ενώ πλέον στα μέρη εκείνα έχουν βασιλιά και όχι βασίλισσα (όπως είχαν συνηθίσει για δεκαετίες)...

Η συνεχής επίκληση της «αποτυχίας» του ρωσικού στρατού να καταλάβει το Κίεβο σε τρεις ημέρες, άντε σε μία εβδομάδα..., θα μείνει στην ιστορία των σχετικών παραδόξων. Υπάρχει άραγε κανένας σοβαρός άνθρωπος στον πλανήτη Γη, ή έστω και σε κάποιον διεθνή διαστημικό σταθμό που φιλοξενεί αστροναύτες (κοσμοναύτες, με βάση τη ρωσική εκδοχή της λέξης), που να πιστεύει πως ένα περήφανο έθνος όπως το ουκρανικό, ένας στρατός που από χρόνια πριν έχει περάσει στην επίβλεψη και εκπαίδευση από συγκεκριμένα (δυτικά) κέντρα, μία πολιτική ηγεσία που ανήγαγε τον αντιρωσισμό σε κυρίαρχη ιδεολογία, θα έχαναν τόσο γρήγορα και τόσο εύκολα την πρωτεύουσα του κράτους τους από μία μικρή (σε σχέση με το maximum που δύναται να επιστρατεύσει η Ρωσική Ομοσπονδία) στρατιωτική δύναμη; Τέτοιες αναφορές τους πρώτους που υποτιμούν, αν μπορούν να το καταλάβουν οι εμπνευστές τέτοιων παραδοξολογημάτων, είναι οι ίδιοι οι Ουκρανοί. Αλλά, ποιος σεβάστηκε επί της ουσίας τα πραγματικά ουκρανικά συμφέροντα από το 2014 κι ύστερα, για να το κάνει τώρα; Ας είναι. Η έννοια της πραγματικής ουκρανικής ανεξαρτησίας συνεθλίβη στις πέτρες του μεγάλου ανταγωνισμού Δύσης-Ανατολής...

Ένας άνθρωπος που αρέσκεται να ασχολείται με την «τέχνη του πολέμου», μπορεί πολύ εύκολα να καταλάβει πως αν στοχεύσεις την κατάληψη μίας συγκεκριμένης περιοχής (π.χ. εδάφη στην Ανατολική Ουκρανία), σε βολεύει να ανοίξεις ένα πρόσκαιρο μέτωπο σε μία άλλη περιοχή. Και για να αναγκάσεις τον αντίπαλο να στείλει εκεί δυνάμεις του (στερώντας τες από αλλού) και για να δημιουργήσεις εξαρχής ένα συγκεκριμένο κλίμα πίεσης σε ένα κοινωνικό σύνολο. Δυστυχώς, αλλά έτσι διεξάγονται οι σύγχρονες πολεμικές επιχειρήσεις. Ολιστικά... Ένα κοινωνικό σύνολο που είτε θα φοβηθεί και θα βάλει τον εαυτό του σε προβληματισμούς κάθε διαλογής, είτε θα συσπειρωθεί αυτόματα και θα ξεχυθεί με τόλμη για την υπεράσπιση των όσιων και ιερών του. Το πού έκατσε τελικά το εκκρεμές δεν είναι δύσκολο να το βρει κάποιος. Σίγουρα, «πολύ πιο στη μέση» από όσο θα ήθελαν τα δυτικά επιτελεία...

Όταν κάποιος σε έναν πόλεμο κάνει κάποια σημαντική κίνηση αφήνει περιθώρια για διάφορες ερμηνείες. Η Ρωσία αποχωρεί από περιοχές της Χερσώνας. Αυτό είναι το γεγονός. Που δεν χωράει καμία αμφισβήτηση. Όλα τα άλλα όλα όμως, και οι ευνοϊκές και οι αντίθετες προς τα ρωσικά συμφέροντα προσεγγίσεις, μάλλον είναι πρόωρες εικασίες... Ορισμένοι αντίπαλοι των Ρώσων πανηγυρίζουν. Ο ίδιος ο Ζελένσκι και το επιτελείο του, όμως, αφήνουν δημοσίως να εννοηθεί πως τα πράγματα μπορεί να μην είναι ακριβώς έτσι όπως τα περιγράφουν οι εμπνευστές μίας τέτοιας προσέγγισης. Φοβούνται ρωσική παγίδα και το λένε... Όλα τα σενάρια είναι ανοιχτά, από τα πιο αισιόδοξα (πως έχει συμφωνηθεί στο υψηλότερο επίπεδο, ανάμεσα σε Κρεμλίνο και Ουάσιγκτον, μία ειδικής υφής μορφή αποκλιμάκωσης του συγκεκριμένου πολέμου) μέχρι τα πιο απαισιόδοξα («νηνεμία» πριν την «τελική καταιγίδα» που «θα τα πάρει και θα τα σηκώσει όλα και όλους»). Το ζήτημα είναι πολύ σοβαρό για να το παρουσιάζει ο καθένας όπως γουστάρει ή όπως του υπαγορεύουν...

Σε κάθε περίπτωση, αναδύεται μία άσχημη πραγματικότητα. Πως πολλοί απλά περνάνε γραμμή, γιατί βάζουν τα δικά τους θέλω πιο πάνω από το είναι των καταστάσεων. Διαμορφώνοντας με αυτό τον τρόπο ένα κίβδηλο φαίνεσθαι.... Είτε έντεχνα, είτε ωμά. Είτε αποτελεσματικά, είτε σκιτζήδικα. Φυσικά, το ίδιο αφορά και στην άλλη πλευρά, τη ρωσική, αλλά με βάση τα όσα «πιάνουν οι κεραίες μας» αυτό εκεί λαμβάνει χώρα σε μικρότερο βαθμό από αυτόν που βλέπουμε στη Δύση... Χρειαζόμαστε πιο πολύ από ποτέ μία ανθρώπινη δημοσιολογία αδέσμευτη και αντικειμενική. Που θα καταγράφει, θα ενημερώνει, θα εκθέτει όλες τις απόψεις, που θα σχολιάζει συνυπολογίζοντας (και σεβόμενη...) όλες τις παραμέτρους μίας υπόθεσης.

Η ανάγκη για «απομόνωση της Ρωσίας» παίρνει στα μυαλά ορισμένων ηθικές χροιές και διαστάσεις... Έλα, όμως, που δεν τα βλέπουν όλοι έτσι τα πράγματα. Παρακολουθώντας κάποιος στενά τις πραγματικές διεθνείς εξελίξεις, π.χ. ψηφοφορίες στον ΟΗΕ, συνεχής σύναψη διακρατικών συμφωνιών σε διάφορα πεδία (με κυρίαρχο το οικονομικό) κλπ., είναι ξεκάθαρο το γεγονός πως πλέον πολλές χώρες της Αφρικής και της Ασίας έχουν διαφορετική γνώμη από αυτήν που αναδεικνύει (και υποδεικνύει...) το δυτικό αφήγημα που πλασάρεται αφειδώς. Ευτυχώς, όσοι θέλουν να έχουν σφαιρική άποψη έχουν τη δυνατότητα να ψάξουν και να βρουν στοιχεία, αναλύσεις, σχολιασμούς, εκτιμήσεις και συμπεράσματα, που να προσεγγίζουν την πραγματική εικόνα και όχι αυτήν που κατασκευάζεται από συγκεκριμένους πομπούς και απευθύνεται σε συγκεκριμένους δέκτες...

Και εδώ προκύπτει το μεγάλο ερώτημα: Με τέτοιες μονόπλευρες αναφορές πώς θα πορευτούμε στο μέλλον; Τι είδους μέλλον προετοιμάζουμε, όταν προκύπτει τεράστιο χάσμα ανάμεσα στις ανάγκες της ανθρωπότητας και στις τακτικές ορισμένων όψιμων μακιαβελιστών; Οι μεγάλες προκλήσεις είναι εδώ. Και δεν είναι η πανδημία, ο ρωσο-ΝΑΤΟϊκός πόλεμος, η ενεργειακή κρίση, η ακρίβεια, οι πολιτικές εξελίξεις στο εσωτερικό διάφορων χωρών, τα μόνα και τα μεγαλύτερα διακυβεύματα. Το κοντόφθαλμο της εναντιωτικής υπεραξίας θα εξαϋλωθεί σύντομα...

Οι άνεμοι των αλλαγών «λυσσομανούν»... Πιο πάνω από τις πολιτικές διαμάχες του σήμερα είναι το ίδιο το μέλλον. Φερ΄ειπείν, η κλιματική κρίση και οι επιπτώσεις της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης θέτουν επί τάπητος πρωτοφανείς θεματικές. Η δυνατότητα των μηχανών να κάνουν πλέον πράγματα που κάποτε τα βλέπαμε μονάχα σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας, θα μετατρέψει άρδην τους όρους της ανθρώπινης ζωής.

Με τη διεύρυνση της τεχνητής νοημοσύνης θα συνυπάρχουν ο κίνδυνος απώλειας πολλών παραδοσιακών θέσεων εργασίας με την απτή προοπτική της δημιουργίας καινούριων... Ποιες δυνάμεις θα χειριστούν-ηγεμονεύσουν στις νέες καταστάσεις; Προς ποια κατεύθυνση; Θα επικρατήσει η εξυπηρέτηση της ολιγαρχικής ιδιωτικότητας (που θα σημάνει τη γενική επιπλοκή των σημερινών προβλημάτων της ανθρωπότητας) ή το κοινό όφελος (που θα αναπτερώσει τις ελπίδες και θα ανατροφοδοτήσει τις εφαρμοστικές μεθοδολογίες για μία καλύτερη ζωή για το σύνολο του ανθρώπινου πληθυσμού);

Ας αφήσουμε σιγά σιγά στην άκρη το κοντόφθαλμο και το μικροπρεπές, σε όλες τους τις πτυχές. Ας εκμηδενίσουμε το ανόητο κεντράρισμα σε ένα ή δύο πιόνια, και ας δούμε ολόκληρη τη σκακιέρα. Aς σταματήσουμε να τα βλέπουμε όλα ως όψιμες θυσίες στο βωμό της ατομικιστικής απληστίας συγκεκριμένων κέντρων εξουσίας και ας καταλάβουμε πως οι ατομικές δεξιότητες και απολαύσεις πραγματώνονται γρηγορότερα, ασφαλέστερα, ποιοτικότερα, βαθύτερα και πιο στιβαρά, όταν λαμβάνουν χώρα πάνω στον καμβά της συλλογικής εύρυθμης λειτουργίας.

Ας ωθήσουμε στο περιθώριο τους προπαγανδιστές, τους επιτήδειους και τους σφετεριστές. Είναι πολλοί μεν για να κάνουν ζημιά, όχι τόσοι πολλοί όμως για να αποτρέψουν την αλλαγή των συσχετισμών αν οι πλειοψηφικές συνειδήσεις ωθήσουν σε διαφορετικές νοοτροπίες και πρακτικές. Όπως λέει, άλλωστε, ο σπουδαίος διορατικός εμβαθυντής Έλληνας επιστήμονας Μάνος Δανέζης «είμαστε φτιαγμένοι να ζούμε στο εμείς και όχι στο εγώ». Ας πάψουμε να φοβόμαστε τη φύση μας. Και πότε το πετυχαίνουμε αυτό; Μα, όταν αποδυναμώνουμε όσους ποντάρουν και εκμεταλλεύονται οργανωμένα και με εγχειριδιακούς σχεδιασμούς τις κακές πτυχές της ανθρώπινης φύσης... Όταν λειτουργούμε ως αδιάλλακτοι περιφρουρητές των κοινωνικών και λαϊκών δικαιωμάτων.

Η νέα εποχή έχει τρομερά διακυβεύματα. Ο 21ος αιώνας θα είναι (κι αυτός...) καθοριστικός για το μέλλον της ανθρωπότητας, είτε το θέλουμε, είτε όχι... Πρέπει να μιλήσουν όλοι με παρρησία για τα νέα προβλήματα και για τους διαφορετικούς προτεινόμενους τρόπους επίλυσής τους. Για τους δρόμους που χαράσσονται... Η Αριστερά οφείλει να αφουγκραστεί έγκαιρα τους παλμούς, να καταλάβει τα αίτια, να μιλήσει με θάρρος, να ανοίξει κομβικό διάλογο με τους απλούς ανθρώπους, αλλά και με τους κατόχους της διαρκώς ανανεώσιμης επιστημονικής γνώσης. Με τελικό σκοπό να ευθυγραμμιστούν κάποια στιγμή οι στοχεύσεις των πρώτων με αυτές των δεύτερων...

Στην αφετηρία της νέας εποχής, κατά την προσωπική μου άποψη, έχουν πάρει ήδη θέση τόσο οι κερδοσκοπικές ελίτ (και οι κάθε διαλογής υπηρέτες τους), όσο και οι ανάγκες των πολλών (μαζί με τις πολλαπλές αντιφάσεις που διέπουν τους πολλούς...). Επειδή κανένας δεν μπορεί να αποτρέψει τον αφέτη από το να πατήσει τη σκανδάλη στο χρονικό σημείο που αυτός θα επιλέξει, οφείλουμε να είμαστε έτοιμοι ποικιλοτρόπως για εκείνη τη στιγμή. Άλλο πράγμα, όμως, τα σκάγια να εκτοξευτούν στον αέρα λειτουργώντας ως καμπανάκι και άλλο να στραφούν προς τους «αθλητές» απειλώντας τους... Ως κατακλείδα, θα κάνω μία εκτίμηση: θα αργήσουμε, θα πληρώσουμε ακριβά τιμήματα, αλλά στο τέλος θα νικήσουμε. Και το έργο της ανοικοδόμησης θα είναι δύσκολο.

YΓ. Αν η Ρωσία και η Κίνα στο σήμερα αποτελούν στα μυαλά ολοένα και περισσότερων οξυδερκών και καλλιεργημένων ανθρώπων (που βρίσκονται σε διάφορα σημεία του πλανήτη) τους βασικούς εκφραστές της απαραίτητης δημιουργίας έμπρακτου αναχώματος στις επελάσεις των απόλυτων κυριαρχικών ελίτ της σύγχρονης εποχής, είναι ταυτόχρονα επιτακτική ανάγκη στο ίδιο το εσωτερικό της Ρωσίας και της Κίνας τα κοινωνικά-λαϊκά στρώματα να αποτελέσουν (έστω και σταδιακά) τα βασικά ουσιαστικά αναχώματα στις δικές τους κυριαρχικές παρεκτροπές. Νέτα σκέτα...

Δεν μπορεί ένα μικρό κομμάτι μίας κοινωνίας να τρέχει σαν τον Γιουσέιν Μπολτ και το άλλο σαν ένας εξηντάχρονος βαριεστημένος ερασιτέχνης... Η ευθυγράμμιση ΟΛΩΝ είναι οι λέξεις κλειδιά για ένα δημιουργικό και αποδοτικό μέλλον που (θα) είναι συμβατό με τις απεριόριστες δυνατότητες της σύγχρονης εποχής και τις υπαρκτές ανθρώπινες αρετές...