Ο ανταγωνισμός Δύσης-Ευρασίας ..ωριμάζει

Ο ανταγωνισμός Δύσης-Ευρασίας ..ωριμάζει-Γιάννης Χουβαρδάς

Γράφει ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΟΥΒΑΡΔΑΣ

PhD© Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμονας

Σήμερα ο ανταγωνισμός Ρωσίας-ΗΠΑ αφορά τέσσερα κύρια μέτωπα. Το πιο καυτό είναι η χάραξη σφαιρών επιρροής σε Ουκρανία-Αν. Ευρώπη, καθώς αφορά την ισορροπία ισχύος σε όλη την ήπειρο και άρα το διεθνή συσχετισμό. Ωστόσο στο φόντο της συνέχισης του πόλεμου εκεί και των κυρώσεων, θερμαίνεται η κόντρα και για τη μονοκρατορία του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα, η οποία συμβάλλει ιδιαίτερα στην πλανητική πρωτοκαθεδρία της ισχύος των ΗΠΑ, αλλά και για τη κυριαρχία των ορυκτών καυσίμων στη διεθνή ενεργειακή κατανάλωση, η οποία στηρίζει τη Ρωσία ως μεγάλη δύναμη. Επακόλουθα θερμαίνεται και η Μέση Ανατολή, η μεγαλύτερη πηγή υδρογονανθράκων, ενώ η εμπορία τους παραμένει βασικό στήριγμα του δολαρίου. Έτσι τα τέσσερα μέτωπα τείνουν να συγχωνευτούν σε ένα, καθιστώντας τη διαχείριση του πιο δύσκολη υπόθεση.

Την ίδια ώρα τρεις νέοι παράγοντες εντείνουν την ανασφάλεια των δύο δυνάμεων σχετικά με τη θέση τους στο διεθνές ιμπεριαλιστικό σύστημα -πρωτοκαθεδρία για τις ΗΠΑ, μεγάλη δύναμη για τη Ρωσία. Δύση και Ρωσία φθείρονται στη μεταξύ τους διαμάχη, αυξάνοντας τις δυνατότητες της Κίνας στην άσκηση διεθνούς πολιτικής, αλλά και την ελευθερία των περιφερειακών δυνάμεων. Πρόσθετα μεγαλώνει η κόπωση της διεθνούς καπιταλιστικής οικονομίας. Οι ρυθμοί ανάπτυξης εξασθενούν, ενώ ο στασιμοπληθωρισμός πλήττει τη Δύση και οι κυρώσεις σταδιακά μειώνουν τα Ρωσικά έσοδα. Τέλος η Σαουδική Αραβία αποκτά ρόλο κλειδί στις εξελίξεις. Ως ηγέτης του ΟΠΕΚ και βασικό στήριγμα του «πετροδολαρίου», μπορεί να συμβάλλει σημαντικά υπέρ της μίας ή την άλλης πλευράς. Συνεπώς η υπάρχουσα κατάσταση είναι προβληματική για Μόσχα και Ουάσιγκτον.

Γι’ αυτό το λόγο οι δύο δυνάμεις εντείνουν τις προσπάθειες επίτευξης των στόχων τους στη μεταξύ τους αντιπαράθεση. Μέχρι σήμερα όμως οι διεθνοπολιτικές προτεραιότητες τους είναι άλλες. Για τις ΗΠΑ είναι η Κίνα, για τη Ρωσία είναι η ανάδειξη της σε ρυθμιστή της ισορροπίας ισχύος των μεγάλων δυνάμεων, ενώ και οι δύο φοβούνται την κατάρρευση της «διεθνούς τάξης». Έτσι για την ώρα οι ενέργειες τους αποσκοπούν στην επιβολή η μία στην άλλη των όρων διαπραγμάτευσης μίας εκεχειρίας. Ωστόσο η αντοχή που επιδεικνύουν στις εκατέρωθεν ενέργειες, έχει προκαλέσει ένα σπιράλ κλιμάκωσης του οποίου ο έλεγχος είναι αδύνατος από ένα σημείο και έπειτα.

Οι παραπάνω εκτιμήσεις εκτέθηκαν σε προηγούμενα άρθρα με τελευταίο το Φεβρουάριο (https://www.militaire.gr/kindynos-ekdilosis-megalis-kataigidas-stis-scheseis-rosias-ipa/). Έκτοτε μία σειρά από γεγονότα επιβεβαίωσαν εκ νέου την ορθότητα τους. Παράλληλα όμως δημιούργησαν δύο νέα δεδομένα. Το πρώτο αφορά τη μεγαλύτερη σύμφυση του ανταγωνισμού ΗΠΑ-Ρωσίας με τον ανταγωνισμό ΗΠΑ-Κίνας, αλλά και με τις φιλοδοξίες περιφερειακών των δυνάμεων να εδραιωθούν ως διακριτοί πόλοι διεθνοπολιτικής επιρροής. Το δεύτερο είναι η κατακόρυφη αύξηση του άμεσου διακυβεύματος για Ουάσιγκτον και Μόσχα. Σε αυτό το σημείο κυοφορούνται αλλαγές ως προς τις άμεσες επιδιώξεις των δύο δυνάμεων, αλλά και το βαθμό ελέγχου της διαμάχης τους.

Η στασιμότητα στο Ουκρανικό μέτωπο δείχνει να υποχωρεί. Η Ρωσία αργά αλλά σταθερά προωθείται στο Μπαχμούτ, το οποίο θεωρείται το κλειδί του Ντομπάς. Ως απάντηση το ΝΑΤΟ ετοιμάζει μία μεγάλη Ουκρανική αντεπίθεση. Τυχόν επιτυχία της θα σπρώξει τη Μόσχα σε μεγαλύτερη δέσμευση στον πόλεμο για την αποφυγή μίας στρατηγικής ήττας. Υφίστανται ήδη ετοιμασίες στη Λευκορωσία και άλλου. Αντίστοιχα θα είναι τα αποτελέσματα για το ΝΑΤΟ αν η επιχείρηση αποτύχει. Υπάρχουν σχέδια εισδοχής της Πολωνίας στον πόλεμο ή/και διάνοιξης δεύτερου μετώπου στην Υπερδνειστερία με δάχτυλο της Ρουμανίας. Τέλος μία νέα στρατιωτική «ισοπαλία» θα ενισχύσει το έδαφος για την αναζήτηση εκεχειρίας. Σε κάθε περίπτωση το ισχύον πλαίσιο σύγκρουσης ΗΠΑ-Ρωσίας στην Ουκρανία φαίνεται να φτάνει και πάλι στα όρια του.

Παράλληλα οι BRICS επιταχύνουν την αποδολαριοποίηση των διεθνών συναλλαγών. Μάλιστα τον Αύγουστο φέρονται να ανακοινώνουν σχέδιο νέου διεθνούς αποθεματικού, αρχικά μέσω της μετάβασης των συναλλαγών σε εθνικά νομίσματα και έπειτα σε ένα νέο νόμισμα, στηριζόμενο στο χρυσό και εμπράγματες αξίες. Την ίδια στιγμή διάφορες εξελίξεις ευνοούν αυτή την προοπτική. Η Νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα ενισχύεται από την εισδοχή της Αιγύπτου και τη σύμπλευση Κίνας-Βραζιλίας. Η Σαουδική Αραβία επενδύει στη διύλιση πετρελαίου στην Κίνα και συνδέεται με τον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης. Η επίσκεψη Σι στη Μόσχα σφραγίζει νέες σινορωσικές συνεργασίες. Όλα αυτά σε μία περίοδο υψηλού πληθωρισμού στη Δύση, και ενώ οι απόπειρες μείωσης του μέσω της ανόδου των επιτοκίων προκαλούν τραπεζικούς κραδασμούς. Συνεπώς μία απότομη πτώση στη διεθνή ζήτηση δολαρίων θα αυξήσει τις οικονομικές δυσκολίες για τις ΗΠΑ.

Αντίστοιχα οι οικονομικές δυσκολίες της Δύσης αυξάνουν από την πετρελαϊκή σύμπραξη Ρωσίας-Σαουδικής Αραβίας. Μόνο η ανακοίνωση του ΟΠΕΚ+ για αύξηση της περικοπής στην παραγωγή από το Μάη κατά 1,15 εκβ/η επανάφερε την ανοδική τάση στις τιμές. Ωστόσο αυτή η εξέλιξη, στο φόντο της προσέγγισης των BRICS με Ινδονησία, Αίγυπτο, Σαουδική Αραβία και Τουρκία, έχει βαθύτερες προεκτάσεις. Υποδεικνύει ότι το κεφάλαιο των πετρελαιοπαραγωγών κρατών και αυτό των νέων βιομηχανικών κέντρων θα (αν) κινηθεί προς την «πράσινη» μετάβαση με τους δικούς του όρους. Πρόκειται για εξέλιξη που καθιστά πιο ακριβή την «πράσινη» μετάβαση για τη Δύση, ενώ την υπονομεύει ως εργαλείο για την παράταση της Δυτικής οικονομικής ηγεμονίας στον πλανήτη.

Τέλος η Σαουδική Αραβία διευκολύνει τη διεύρυνση του αποτυπώματος της Κίνας και της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή. Η πρόσφατη ελλιμένιση Ρωσικού στρατιωτικού πλοίου σε Σαουδαραβικό λιμάνι για πρώτη φορά στην ιστορία, συμπληρώνει τη στρατιωτική συνεργασία που εγκαινίασαν οι δύο χώρες το 2021 όταν οι ΗΠΑ εγκατέλειπαν το Αφγανιστάν. Αντίστοιχα το Ριάντ προχωρά στην εξομάλυνση των σχέσεων του με το Ιράν με παρότρυνση της Κίνας, αλλά και με τη Συρία σε συνεργασία με τη Ρωσία, ενώ η στάση του βοηθά την απόπειρα της Μόσχας να εξομαλύνει τις σχέσεις Συρίας-ΗΑΕ, να επιτύχει την επάνοδο της Δαμασκού στον Αραβικό Σύνδεσμο και από κοινού με το Πεκίνο να διασφαλίσουν μία νέα συμφωνία μεταξύ της κυβέρνησης του Ιράκ και της αυτόνομης Κουρδικής διοίκησης. Την ίδια ώρα το Αμερικανικό σχέδιο αναγωγής του Ισραήλ σε τοπικό τοποτηρητή δέχεται σοβαρό πλήγμα, καθώς η τακτική του «διαίρει και βασίλευε» έναντι των Αράβων, η οποία ευνόησε την προώθηση των Συμφωνιών του Αβραάμ και την κατοχή Αραβικών εδαφών γίνεται πιο δύσκολο να υλοποιηθεί στο νέο φόντο. Αντίθετα οξύνονται οι αντιθέσεις εντός Ισραήλ, καθώς ο «εγκλωβισμός» του στη Μέση Ανατολή δυσχεραίνει την εσωτερική συνύπαρξη του καθεστώς απαρτχάιντ για τους Άραβες με τις συνθήκες τυπικής αστικής δημοκρατίας για τους Εβραίους. Αντίστοιχα οι ΗΠΑ χάνουν διπλωματικά-οικονομικά μέσα πίεσης προς Συρία-Ιράν, οι οποίοι παύουν να είναι παρίες στην περιοχή. Τέλος στερούνται και ορισμένη δυνατότητα συσπείρωσης των φίλων τους, καθώς η ύφεση στους ένδο-Αραβικούς/ένδο-Ισλαμικούς ανταγωνισμούς τις καθιστά λιγότερο χρήσιμο εταίρο. Συνολικά η Αμερικανική επιρροή στην περιοχή εξασθενεί.

Οι παραπάνω εξελίξεις θέτουν ΗΠΑ και Ρωσία μπροστά σε νέα δεδομένα. Η Ουάσιγκτον αντιμετωπίζει μία πιο συμπαγή Ευρασιατική συσπείρωση -Κίνα, Ρωσία, Ιράν, η οποία διευρύνει τους δεσμούς με άλλα ανερχόμενα κέντρα και απειλεί το δολάριο, το Δυτικό ζητούμενο στην «πράσινη» μετάβαση, την Αμερικανική επιρροή στη Μέση Ανατολή, ενώ αρνείται να αφήσει τη Μόσχα να ηττηθεί στην Ουκρανία. Σε αυτό το φόντο και η συγκράτηση της ΕΕ στο «άρμα» των ΗΠΑ γίνεται αμφίβολη υπόθεση, γεγονός που εξανεμίζει τα όποια κέρδη συνεχίζουν να αποσπούν από τη φθορά της Ρωσίας στον πόλεμο. Αντίστοιχα η Μόσχα κινδυνεύει να υποστεί μία στρατηγική ήττα από το ΝΑΤΟ, καθώς δείχνει να έχει κολλήσει στις λάσπες της Ουκρανίας. Επακόλουθα μεγαλώνει και η εξάρτηση της από τις δυνάμεις που ωφελούνται περισσότερο από τις πλανητικές ζημιές των ΗΠΑ -Κίνα, Σαουδική Αραβία, Ινδία κα. Έτσι ο ρωσοαμερικανικός ανταγωνισμός φαίνεται να έχει εγκολπωθεί (ως κεντρικός) στον ανταγωνισμό Δύσης-Ευρασίας, του οποίου την ωρίμανση προκαλεί και του οποίου η εξέλιξη ρυθμίζεται σε μεγάλο βαθμό από τρίτες δυνάμεις, ενώ η επικράτηση της πλευράς που οδηγούν (ΗΠΑ) ή αποτελούν μέρος (Ρωσία) σχετίζεται άμεσα με τη διατήρηση ή όχι της θέσης τους στο ιμπεριαλιστικό σύστημα και άρα ανάγεται σε προτεραιότητα για Ουάσιγκτον και Μόσχα.

Σε αυτά τα πλαίσια ΗΠΑ και Ρωσία έχουν δύο επιλογές. Να σύρουν τη σύγκρουση Δύσης-Ευρασίας στην επόμενη «πίστα» -μπορούν να το κάνουν, επιχειρώντας επίσης να αποσπάσουν τη στήριξη τρίτων περιφερειακών δυνάμεων. Να κινηθούν για μία πρόσκαιρη εκεχειρία πλέον Δύσης-Ευρασίας ώστε να διακόψουν τη φθορά τους, διασφαλίζοντας ότι τα άλλα μέρη και οι τρίτες δυνάμεις θα συμφωνήσουν να αγνοήσουν τις δυνατότητες τους και να μετριάσουν τις φιλοδοξίες τους για ένα διάστημα. Ωστόσο είναι αμφίβολο κατά πόσο ΗΠΑ και Ρωσία μπορούν να παγώσουν τον ανταγωνισμό τους, ιδίως στην Ουκρανία, ή να περιορίσουν τις ορέξεις δυνάμεων που διαθέτουν τα μέσα, έστω πρόσκαιρα. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση όμως το σπιράλ κλιμάκωσης βρίσκεται πιο κοντά στο σημείο όπου ο έλεγχος του γίνεται αδύνατος (αν δεν είναι ήδη εκεί).