Οι εκλογές του 1946 και η αποχή

Στη φωτογραφία οι ένστολοι ψηφοφόροι περιμένουν στη σειρά για να ψηφίσουν σε εκλογικό κέντρο κοντά στο Στάδιο που εξυπηρετούσε αποκλειστικά τους στρατιωτικούς της περιοχής (10 Σεπτεμβρίου 1946)

Οι εκλογές του 1946 και η αποχή

Κώστας Βέργος*

Χιλιάδες προπηλακίσεις, βιασμοί και εκβιασμοί. με τους διωκόμενους να κρύβονταν ή να παίρνουν τα βουνά.

Οι εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946, οι πρώτες μεταπολεμικές, ήταν εκλογές βίας και νοθείας και λευκής τρομοκρατίας. «Λευκή τρομοκρατία» ονομάστηκε η μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας περίοδος, 1945-46, ανεξέλεγκτης δράσης Μπουραντάδων, Σουρλαίων, Χιτών και ταγμάτων Χωροφυλακής και Εθνοφυλακής. Πλήρη ονόματα και διευθύνσεις 1.460 θυμάτων της περιόδου αυτής έδωσε το ΕΑΜ στην επιτροπή του ΟΗΕ που ερεύνησε τις σχετικές καταγγελίες το 1947.

Χιλιάδες προπηλακίσεις, βιασμοί και εκβιασμοί. Οι διωκόμενοι κρύβονταν ή έπαιρναν τα βουνά. Υπό τις συνθήκες αυτές και προβλέποντας εκτεταμένη νοθεία, το ΚΚΕ κήρυξε αποχή από τις εκλογές. (Στο τέλος, αναθεωρήσαν, ζήτησε αναβολή των εκλογών για δύο μήνες, κάτι που αρνήθηκαν πεισμόνως Σοφούλης και Αγγλοι.) Αν αυτό το 20% (το ΚΚΕ λέει 50%, οι Αμερικανοί 10% έως 30%) της πολιτικής αποχής μετείχε στις εκλογές του 1946, η ικανή (ακόμη και με νοθεία) κοινοβουλευτική παρουσία της Αριστεράς θα ήταν μια φωνή εξομάλυνσης. (Οι εκλογές έγιναν με απλή αναλογική.) Αλλά με το «Αν» δεν γράφεται η Ιστορία. Εξάλλου, την αποχή υιοθέτησαν, για τους ίδιους λόγους, πολλοί κεντρώοι πολιτικοί (Καφαντάρης, Τσουδερός, Καρτάλης κ.ά.). Στις δε 10 Μαρτίου παραιτήθηκαν ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γ. Καφαντάρης και άλλοι δέκα υπουργοί καταγγέλλοντας «ανώμαλες συνθήκες».

Χαρακτηριστική δήλωση των αρχηγών των κομμάτων του Κέντρου, Σοφούλη, Πλαστήρα, Καφαντάρη, Τσουδερού, Μυλωνά, στις 5 Ιουνίου 1945: «Η εγκαθιδρυθείσα μετά το κίνημα του Δεκεμβρίου εις ολόκληρον την χώραν τρομοκρατία της άκρας Δεξιάς επεκτείνεται καθημερινώς, έχει δε προσλάβει ήδη έκτασιν και βιαιότητα καθιστώσα αφόρητον την ζωήν των μη βασιλοφρόνων πολιτών, και αποκλείουσα οιανδήποτε σκέψιν διεξαγωγής ελευθέρου δημοψηφίσματος ή εκλογών. … Αι τρομοκρατικαί οργανώσεις της άκρας Δεξιάς, εκ των οποίων αι κυριώτεραι είχον οπλισθή εν μέρει υπό των Γερμανών και παντοιοτρόπως συνειργάσθησαν μετ’ αυτών, όχι μόνον δεν αφωπλίσθησαν, όχι μόνον δεν διώκονται, αλλά αναφανδόν συμπράττουν με τα όργανα της τάξεως προς τελείαν κάθε δημοκρατικής πνοής κατάπνιξιν.»

Είπαν ότι τις διώξεις τις έκαναν Χίτες και δυο-τρεις ακόμη «κακές» οικογένειες. Εδώ υπάρχει το εξής παράδοξο, που όμως δεν είναι παράδοξο: Κάποια στιγμή, 1945, αρχές 1946, η οργάνωση του Γρίβα, «Χ», είχε εγγεγραμμένους 40.000 άνδρες. Αυτοί ήταν πράγματι οι πρωταγωνιστές της «λευκής τρομοκρατίας». Ομως, ο Γρίβας στις εκλογές του 1946 έλαβε 0,17% των ψήφων (1.848 ψήφους). Πού πήγαν οι υπόλοιποι; Προφανώς, ήταν η Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων του Κων. Τσαλδάρη (55,12%, 610.995 ψήφοι) ή το τέταρτο κατά σειρά ψήφων κόμμα, το Εθνικόν Κόμμα Ελλάδος του Ναπ. Ζέρβα (6,97%, 66.027 ψήφοι). Ετσι, η «λευκή τρομοκρατία» δεν βαραίνει δύο ή τρεις οικογένειες, αλλά το επικρατήσαν καθεστώς βίας και εθνικοφροσύνης – εθνικοφροσύνης που δεν είχε προηγουμένως κανέναν ηθικό φραγμό συνεργασίας με τις κατοχικές δυνάμεις.

«Εις τους σιδηροδρομικούς σταθμούς μεταξύ Καλαμών-Κυπαρισσίας και Κυπαρισσίας-Πύργου, οι Χίτες έχουν πλήρες δίκτυον παρακολουθήσεως των επιβατών των διερχομένων αμαξοστοιχιών. Εις έκαστον σταθμόν υπάρχει μυστικόν φρουραρχείον Χιτών προς ενίσχυσιν των εντός των αμαξοστοιχιών ευρισκομένων μελών της οργανώσεως Χ, των παρακολουθούντων τους επιβάτας. Πας γνωστός διά τα δημοκρατικά του φρονήματα επιβάτης συλλαμβάνεται από τους Χίτας, οι οποίοι είναι οπλισμένοι με βαρύν οπλισμόν, και αυτόματα δέρεται επί τόπου αγρίως ή απάγεται από τους τρομοκράτας και κακοποιείται. Εκτός τούτων, οι Χίται υποχρεώνουν τους δημοκρατικούς πολίτας να υπογράφουν υπευθύνους δηλώσεις, ότι κατά τας εκλογάς θα ψηφίσουν τους υποψηφίους τους οποίους θα υποδείξη εις αυτούς η οργάνωσις Χ». («Το Βήμα», 16/3/1946.)

Δεν προκύπτει ότι οι συγκεκριμένοι ηγέτες της Δεξιάς γνώριζαν τι συνέβαινε (αν και ο Ζέρβας μάλλον γνώριζε), όμως η προβολή της άγνοιας θα γίνει από εδώ και πέρα το μόνιμο μοτίβο της ελληνικής πολιτικής ζωής κατά το εμβληματικό καραμανλικό «Ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο;» του 1963 μετά τη δολοφονία Λαμπράκη. (Ιστορικώς η Δεξιά δεν γνωρίζει τι ποιεί η Ακροδεξιά.)

ΥΓ. 1: Η Συμφωνία της Βάρκιζας, Φεβρουάριος 1945, προέβλεπε γενική αμνηστία με εξαίρεση τα ποινικά αδικήματα, καθώς και τιμωρία των δωσίλογων. Ολα τα πολιτικά λοιπόν χαρακτηρίστηκαν ποινικά και ξεκίνησε έτσι η «λευκή τρομοκρατία», νομιμοποιημένη ως διώκουσα τα ποινικά. Εκτός από λίγους δωσίλογους, που καταδικάστηκαν, οι περισσότεροι βρέθηκαν να κυβερνούν τη χώρα στον μεταπολεμικό μας βίο. Δωσίλογους συναντάμε σε κρίσιμες στιγμές της νεότερης Ιστορίας μας (π.χ. δολοφονία Λαμπράκη).

ΥΓ. 2: Η Συμφωνία της Βάρκιζας προέβλεπε να προηγηθεί των εκλογών το δημοψήφισμα για την επάνοδο του βασιλιά. Κατά παράβαση, προηγήθηκαν οι εκλογές. Το δημοψήφισμα έγινε την 1η Σεπτεμβρίου 1946 με αποτέλεσμα θετικό για τον βασιλιά με 69% των ψήφων. Αν λάβουμε υπ’ όψιν τα ποσοστά 80% έως 97% στην επαρχία, καταλαβαίνουμε πόσο «πειραγμένο» (με νοθεία αλλά κυρίως με βία στα χωριά) ήταν το τελικό αποτέλεσμα.

*Οικονομολόγος, διεθνολόγος (PhD)